Lek 0,9% Sodium Chloride–Braun jest roztworem chlorku sodu podawanym dożylnie przez zestaw do infuzji. Stężenie chlorku sodu w roztworze jest zbliżone do stężenia soli w organizmie człowieka. Stosowany m.in. jako uzupełnienie płynów i elektrolitów w alkalozie hipochloremicznej, niedoborze chlorków, odwodnieniy hipotonicznym lub izotonicznym.
Accusol 35 Potassium to roztwór do hemofiltracji, hemodializy i hemodiafiltracji, przepisywany pacjentom z ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek. Skutecznie oczyszcza krew ze zbędnych produktów przemiany materii, koryguje kwasowość, zasadowość oraz stężenie soli. Może być także stosowany jako źródło soli i wody do nawodnienia.
Aminomel to lek stosowany jako składnik żywienia pozajelitowego, zapewniający podaż składników niezbędnych do syntezy białka. Jest szczególnie polecany dla pacjentów po ciężkich urazach, w ostrych i przewlekłych chorobach wymagających stosowania żywienia pozajelitowego, a także w przypadku dużych zabiegów operacyjnych przebiegających z dużym niedoborem białka. Lek jest dostępny wyłącznie na receptę. Wskazania do jego stosowania obejmują różne stany kliniczne, które wymagają wsparcia żywieniowego, zwłaszcza gdy tradycyjne żywienie jest niewystarczające lub niemożliwe.
AuroGo to lek w postaci proszku do sporządzania roztworu doustnego. Substancjami czynnymi zawartymi w preparacie są: makrogol 3350, sodu chlorek, sodu wodorowęglan oraz potasu chlorek. Lek jest wskazany do stosowania w leczeniu zaparć. Jest dostępny bez recepty. Produkt przeznaczony jest do stosowania u młodzieży powyżej 12. roku życia, u osób dorosłych i osób w podeszłym wieku.
Roztwór Balance to lek stosowany w dializie otrzewnowej, służący do oczyszczania krwi u pacjentów ze schyłkową przewlekłą niewydolnością nerek. Działa poprzez wymianę substancji między krwią a płynem dializacyjnym za pośrednictwem błony otrzewnowej. Wskazaniem do stosowania jest schyłkowa niewydolność nerek, kiedy konieczne jest leczenie nerkozastępcze. Roztwór Balance jest dostępny na receptę.
Benelyte to roztwór do infuzji, który zawiera składniki mineralne zwane elektrolitami, wpływające na ilość wody oraz inne istotne procesy w organizmie. Zawiera również węglowodany. Jest wskazany do stosowania u pacjentów w wieku dziecięcym, takich jak noworodki (od 0 do ≤28 dni), niemowlęta (od 28 dni do ≤2 lat), dzieci (od 2 do ≤12 lat) oraz młodzież (od 12 do ≤14 lat). Lek jest dostępny na receptę.
Bicavera to lek stosowany w dializie otrzewnowej, który pomaga usuwać nadmiar wody i substancji z organizmu, które gromadzą się podczas niewydolności nerek. Jest to lek na receptę. Wskazania do stosowania obejmują przewlekłą niewydolność nerek u pacjentów, którzy są na leczeniu dializą otrzewnową.
Lek Biphozyl to specjalistyczny roztwór stosowany w dializoterapii, w tym hemofiltracji, hemodializie i hemodiafiltracji. Jego głównym celem jest usuwanie z krwi produktów przemiany materii, szczególnie w przypadku, gdy nerki nie funkcjonują prawidłowo. Lek stosowany jest w szpitalu w ramach intensywnej terapii metodą ciągłej terapii nerkozastępczej. Jest dostępny na receptę.
Duosol nie zawierający potasu to roztwór do hemofiltracji. Jest przeznaczony do stosowania u pacjentów z ostrą niewydolnością nerek, u których nerki nie są w stanie usuwać z krwi produktów przemiany materii. Gotowy roztwór, składający się z roztworu wodorowęglanu i roztworu elektrolitów, to zmieszany roztwór do hemofiltracji buforowany wodorowęglanem. Jest dostępny na receptę.
Duosol zawierający potas to roztwór do hemofiltracji, który jest przeznaczony do stosowania w leczeniu ostrej niewydolności nerek poprzez hemofiltrację ciągłą. Składa się z roztworu wodorowęglanu i roztworu elektrolitów, które są niezbędne dla utrzymania i korygowania homeostazy płynów i elektrolitów. Jest dostępny na receptę.
Gargarin to lek złożony w postaci proszku do sporządzania roztworu do płukania gardła. Składniki aktywne leku, takie jak tetraboran sodu, wodorowęglan sodu, chlorek sodu, benzoesan sodu i mentol, działają antyseptycznie i miejscowo znieczulająco. Lek jest stosowany pomocniczo w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Gargarin jest dostępny bez recepty.
Gastrolit to lek w postaci proszku do sporządzania roztworu do doustnego nawadniania, zawierający zestaw elektrolitów i glukozę. Jest stosowany do zapobiegania i leczenia odwodnienia niewielkiego stopnia, szczególnie w przebiegu biegunek u niemowląt, dzieci oraz dorosłych. Gastrolit jest dostępny bez recepty.
Gelaspan to lek osoczozastępczy, który zastępuje płyn utracony z krwiobiegu. Stosowany jest w celu zastąpienia krwi i płynu ustrojowego, które zostały utracone na skutek na przykład zabiegu chirurgicznego, wypadku lub poparzenia. Wskazany jest do stosowania w leczeniu względnej lub całkowitej hipowolemii oraz wstrząsu1. Gelaspan jest dostępny na receptę.
Geloplasma to lek stosowany w medycynie, który jest często używany do uzupełniania płynów i elektrolitów w organizmie pacjenta. Jest to szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy pacjent cierpi na odwodnienie lub utratę krwi. Geloplasma jest dostępna na receptę, co oznacza, że musi być przepisana przez lekarza. Wskazania do stosowania tego leku zależą od indywidualnej sytuacji pacjenta i powinny być zawsze konsultowane z lekarzem lub farmaceutą.
Glucosum 5% et Natrium chloratum 0,9% 1:1 Fresenius to specjalny roztwór, który składa się z glukozy (cukru prostego) oraz soli fizjologicznej. Lek ten jest stosowany w celu uzupełnienia codziennego zapotrzebowania organizmu na wodę, elektrolity oraz dostarczenie glukozy, która umożliwia pokrycie minimalnego zapotrzebowania na energię. Jest stosowany do pozajelitowego uzupełniania płynów, węglowodanów i elektrolitów (sód, chlorki). Jest dostępny na receptę.
Glucosum 5% et Natrium Chloratum 0,9% 2:1 Fresenius to roztwór do infuzji, który zawiera glukozę i chlorek sodu. Jest stosowany do pozajelitowego uzupełniania płynów i elektrolitów. Lek ten jest dostępny na receptę. Wskazania do stosowania tego leku obejmują uzupełnianie niedoborów jonów sodu lub chloru powstających na skutek zaburzeń gospodarki elektrolitowej występujących w trakcie zabiegów i po zabiegach chirurgicznych, w stanach odwodnienia będących wynikiem oparzenia, urazów, obfitych biegunek, wymiotów, we wstrząsie, odwodnieniu izotonicznym, odwodnieniu hipotonicznym.
Inj. Natrii Chlorati 10% Polpharma to hipertoniczny roztwór chlorku sodu, który jest stosowany w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej. Jony sodu i chlorkowe są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Lek jest stosowany w terapii hiponatremii, przewodnienia hipotonicznego, a także jako leczenie wspomagające w alkalozie metabolicznej. Jest dostępny na receptę.
Inj.Glucosi 5% et. Natrii Chlorati 0,9% 2:1 Viaflo to roztwór do infuzji zawierający glukozę i chlorek sodu. Glukoza jest jednym ze źródeł energii dla organizmu, a chlorek sodu utrzymuje prawidłowe stężenie osmolarne osocza i płynu pozakomórkowego. Lek ten jest stosowany jako źródło węglowodanów, do leczenia utraty z organizmu wody (odwodnienie) i związków chemicznych, na przykład na skutek obfitego pocenia się czy chorób nerek, oraz do leczenia zbyt małej objętości krwi w naczyniach krwionośnych (hipowolemia). Jest dostępny na receptę.
Injectio Natrii Chlorati Isotonica Polpharma to jałowy roztwór, który jest stosowany jako rozpuszczalnik lub nośnik do sporządzania leków do podawania pozajelitowego. Może być stosowany w różnych rodzajach podań, takich jak: dożylny, domięśniowy, podskórny, zewnątrzoponowy, podpajęczynówkowy oraz dostawowy. Lek ten jest dostępny na receptę.
Irigasin to wyrób medyczny w postaci proszku do sporządzania roztworu do płukania nosa i zatok. Zawiera chlorek sodu. Preparat oczyszcza śluzówkę i ujścia zatok oraz wspomaga udrażnianie zatok i przywraca ich prawidłowe funkcjonowanie. Polecany jest osobom z ostrym lub przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych, nieżytem nosa, alergiczny nieżyt nosa oraz przed i po zabiegach chirurgicznych w obrębie nosa i zatok. Irigasin jest dostępny bez recepty.
Kalii chloridum 0,15% + Natrii chloridum 0,9% Kabi to specjalny wodny roztwór, który zawiera chlorek sodu i chlorek potasu. Te związki chemiczne, zwane również “solami”, są naturalnie obecne we krwi. Lek ten jest stosowany w celu zapobiegania i leczenia różnych schorzeń, takich jak: utrata potasu z organizmu, która może wystąpić po przyjmowaniu niektórych leków moczopędnych; niedobór potasu we krwi (hipokaliemia), który może pojawić się w przypadku utraty chlorku potasu i wody, na przykład w sytuacjach, gdy pacjent nie może pić lub jeść z powodu choroby lub po zabiegu chirurgicznym; utrata chlorku sodu i odwodnienie; nasilona potliwość z powodu wysokiej gorączki. Jest dostępny na receptę.
Kalii chloridum 0,3% + Natrii chloridum 0,9% Kabi to wodny roztwór chlorku sodu i chlorku potasu, naturalnie występujących we krwi. Stosowany w zapobieganiu i leczeniu utraty potasu (np. po diuretykach), hipokaliemii (małego stężenia potasu we krwi) oraz utraty chlorku sodu i odwodnienia. Pomaga uzupełnić niedobory elektrolitów, poprawiając stan pacjentów w różnych sytuacjach zdrowotnych.
Klean-Prep to lek stosowany w celu oczyszczenia jelit przed badaniami diagnostycznymi, takimi jak kolonoskopia, czy przed operacją. Preparat działa przeczyszczająco, usuwając zawartość jelit. Klean-Prep jest dostępny na receptę. Wskazaniem do jego stosowania jest konieczność dokładnego oczyszczenia jelit przed badaniem lub zabiegiem chirurgicznym.
Moviprep to lek przeczyszczający dostępny na receptę, który jest stosowany do oczyszczania jelit przed badaniami klinicznymi, takimi jak kolonoskopia. Preparat jest dostępny w formie proszku do sporządzenia roztworu doustnego i składa się z czterech saszetek: dwóch dużych (oznaczonych jako “saszetka A”) i dwóch małych (oznaczonych jako “saszetka B”). Wszystkie cztery saszetki są potrzebne do przeprowadzenia pojedynczego cyklu leczenia. Moviprep działa poprzez wywołanie biegunki o umiarkowanym przebiegu, co umożliwia szybkie oczyszczenie jelita grubego.
MultiBic bezpotasowy to specjalistyczny roztwór stosowany w ciągłej terapii nerkozastępczej. Jest szczególnie polecany dla pacjentów z ostrą niewydolnością nerek, którzy mogą wymagać zastosowania zabiegu ciągłej hemofiltracji w celu usunięcia z organizmu produktów przemiany materii, normalnie wydalanych przez nerki do moczu.
Multibic z potasem to specjalny roztwór stosowany w ciągłej terapii nerkozastępczej. Jego głównym celem jest usuwanie z organizmu pacjentów z chorobą nerek szkodliwych produktów przemiany materii. Lek ten jest szczególnie polecany dla pacjentów z uszkodzeniem nerek oraz w przypadku zatruć. Jest dostępny na receptę.
Natrium Chloratum 0,9% Baxter to izotoniczny roztwór chlorku sodu, który jest źródłem wody i elektrolitów. Jest stosowany do pozajelitowego uzupełniania płynów i elektrolitów (sód, chlorki), a także do rozcieńczania i rozpuszczania koncentratów elektrolitów i produktów leczniczych. Lek jest dostępny na receptę. W przypadku nadwrażliwości na substancję rozpuszczaną lub rozcieńczaną w produkcie leczniczym, hipernatremii lub hiperchloremii, leku nie należy stosować.
Natrium Chloratum 0,9% Fresenius to lek, który podany dożylnie jest źródłem wody oraz elektrolitów. Wskazaniem do stosowania jest pozajelitowe uzupełnianie płynów, a także elektrolitów – sodu i chlorków. Częstość stosowania, jak również czas powinny być indywidualnie dobrane przez lekarza. Lek jest dostępny na receptę.
Natrium chloratum 0,9% Kabi to specjalistyczny roztwór, który znajduje zastosowanie jako rozpuszczalnik leków podawanych dożylnie, domięśniowo lub podskórnie. Dzięki swoim właściwościom, pełni funkcję nośnika dla dodanych leków, co pozwala na ich skuteczne działanie. Jest stosowany w leczeniu zmniejszonej objętości płynu pozakomórkowego, podczas odwodnienia oraz niedoboru sodu. Lek jest dostępny na receptę.
Optilyte to wodny roztwór soli mineralnych, który jest stosowany w celu wypełniania łożyska naczyniowego i przywrócenia równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Skład leku jest bardzo zbliżony do składu elektrolitowego osocza. Preparat jest dostępny na receptę i podaje się go dożylnie.
Physioneal 40 z glukozą to specjalny roztwór do dializy otrzewnowej, który skutecznie usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii z krwi. Oprócz tego, koryguje również nieprawidłowe stężenia różnych składników krwi. Physioneal 40 zawiera różne stężenia glukozy (1,36%, 2,27% lub 3,86%). Jest wskazany do dializy otrzewnowej, m.in. w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, ciężkiego przewodnienia, zaburzeń gospodarki elektrolitowej oraz zatrucia lekami podlegającymi dializie, kiedy nie można zastosować bardziej odpowiednich , alternatywnych metod leczenia. Lek jest dostępny na receptę.
Plasmalyte to roztwór do infuzji stosowany w celu uzupełnienia płynów po dużej utracie. Preparat zawiera elektrolity: glukonian sodu, trójwodny octan sodu, chlorek potasu, chlorek sodu, sześciowodny chlorek magnezu. Wskazany jest do uzupełniania utraty płynów (np. po oparzeniach, urazach głowy, złamaniach, zakażeniach oraz w przypadkach podrażnienia otrzewnej), do śródoperacyjnego uzupełniania utraty płynów, we wstrząsie krwotocznym oraz stanach klinicznych wymagających szybkiego przetoczenia krwi. Lek jest dostępny na receptę.
Lek PlasmaVolume Redibag jest roztworem do infuzji, który stosuje się w celu uzupełnienia utraty krwi, na przykład w wyniku krwotoku czy urazu. Dzięki temu lekowi możliwe jest utrzymanie krążenia krwi. Jest dostępny wyłącznie na receptę.
Lek Potassium Chloride +Sodium Chloride B.Braun to roztwór do infuzji zawierający chlorek potasu i chlorek sodu. Jest stosowany do korygowania i utrzymania równowagi w zakresie stężenia potasu, sodu i chlorku oraz płynów, w zależności od stanu klinicznego pacjenta. Roztwór jest przeznaczony w szczególności do stosowania w leczeniu hipokaliemii, odwodnienia hipo- i izotonicznego oraz zasadowicy hipochloremicznej. Jest to lek wydawany na podstawie recepty.
Regiocit to lek stosowany w dializie otrzewnowej. Zawiera cytrynian sodu, który zapobiega krzepnięciu krwi w systemie dializacyjnym. Jest to lek na receptę, dostępny tylko dla pacjentów poddawanych dializie otrzewnowej. Wskazany jest do stosowania jako płyn dializacyjny w leczeniu ostrej i przewlekłej niewydolności nerek.
Lek Ringer jest roztworem do infuzji, który jest izotonicznym roztworem elektrolitów. Zawiera substancje takie jak wapń (chlorek wapnia), potas (chlorek potasu) oraz sód (chlorek sodu). Jest stosowany w leczeniu utraty płynów z organizmu, czyli odwodnienia, oraz utraty substancji chemicznych. Lek Ringer jest dostępny na receptę.
Ringer Lactate to lek w postaci roztworu do infuzji, który zawiera chlorek sodu, chlorek potasu, dwuwodny chlorek wapnia oraz mleczan sodu. Jest stosowany w celu przywrócenia równowagi stężeń sodu, potasu, wapnia i chlorków, w leczeniu odwodnienia izotonicznego oraz w celu uzupełnienia strat płynu międzykomórkowego. Może być również używany w przypadku hipowolemii i kwasicy metabolicznej. Jest dostępny na receptę.
Roztwór Ringera to wodny roztwór soli mineralnych (sodu, potasu, wapnia), który jest stosowany do wypełniania łożyska naczyniowego i przywrócenia równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Jest to lek o składzie elektrolitowym podobnym do składu płynu zewnątrzkomórkowego. Stosowany jest do korygowania zaburzeń elektrolitowych i przywracania równowagi kwasowo-zasadowej. Wskazania do stosowania to między innymi uzupełnianie płynów i elektrolitów w zasadowicy hipochloremicznej, utrata chlorków, odwodnienie izotoniczne i hipotoniczne, krótkotrwałe uzupełnienie objętości wewnątrznaczyniowej. Roztwór Ringera jest dostępny na receptę.
Sal Ems Factitium to lek mający pomocnicze działanie w stanach zapalnych dróg oddechowych i astmie oskrzelowej. Lek ma działanie wykrztuśne i alkalizujące, zawiera mieszaninę alkalicznych soli pobudzających wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Wodorowęglan sodu, który jest jednym ze składników, alkalizuje wydzielinę oskrzeli, co prowadzi do jej upłynnienia i ułatwia odkrztuszanie. Lek jest dostępny bez recepty.
Sal Vichy Factitium to produkt leczniczy, będący mieszaniną soli alkalicznych w postaci tabletek musujących. Działa zobojętniająco na kwaśną treść żołądka, zwiększa rezerwę alkaliczną krwi, pobudza produkcję i wydzielanie żółci. Jest stosowany jako leczenie pomocnicze w nadkwaśności treści żołądka, przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego oraz kamicy żółciowej. Sal Vichy Factitium jest dostępny bez recepty.
Starazolin HydroBalance to krople do oczu, które zapewniają skuteczne i długotrwałe nawilżenie. Są szczególnie polecane dla osób, które odczuwają suchość, podrażnienie czy zmęczenie oczu. Składnikiem aktywnym jest hialuronian sodu, naturalny składnik łez. Krople te są dostępne bez recepty.
Sterofundin ISO to izotoniczny roztwór elektrolitów do infuzji dożylnej. Jest stosowany w celu uzupełnienia utraconego płynu pozakomórkowego u pacjentów, u których doszło do odwodnienia izotonicznego oraz w przypadku bezpośredniego ryzyka wystąpienia kwasicy. Preparat jest wydawany wyłącznie na receptę.
Tetraspan to lek w postaci roztworu do infuzji, który jest podawany przez rurkę do żyły. Jest to substancja zastępująca osocze. Stosowany jest w celu przywrócenia objętości krwi po utracie (lub przewidywanej utracie) krwi, na przykład po urazie ciała. Lek ten zapobiega ryzyku wystąpienia wstrząsu, który jest stanem zagrażającym życiu spowodowanym niewystarczającym krążeniem krwi, lub jest podawany w leczeniu wstrząsu. Jest dostępny na receptę.
Venolyte to roztwór do infuzji, który jest dostępny na receptę. Jest stosowany głównie w leczeniu odwodnienia pozakomórkowego, niezależnie od przyczyny (na przykład wymioty, biegunka, przetoka itp.). Może być również używany w przypadku hipowolemii, niezależnie od jej przyczyny (na przykład wstrząs krwotoczny, oparzenia, utrata wody i elektrolitów podczas operacji) oraz w łagodnej kwasicy metabolicznej. Składniki preparatu i ich stężenia są dostosowane do występujących w osoczu.
Voluven 10% to lek osoczozastępczy stosowany do przywracania objętości krwi w przypadku jej utraty, gdy użycie krystaloidów nie jest wystarczające. Pomaga w stabilizacji pacjenta poprzez zastąpienie utraconej objętości krwi, co jest szczególnie ważne w sytuacjach intensywnej utraty krwi, takie jak urazy czy operacje.
Chlorek sodu – jest nieorganiczną solą kwasu chlorowodorowego i sodu oraz podstawowym składnikiem soli kuchennej. Chlorek sodu jest również składnikiem płynów ustrojowych i uczestniczy w wielu procesach metabolicznych. Odpowiedzialny jest również za utrzymanie równowagi organizmu (homeostazy).
W farmacji stosowany najczęściej jako 0,9% roztwór wodny chlorku sodu. Potocznie nazywany solą fizjologiczną i wykorzystywany jest do uzupełnienia niedoborów sodu i chloru powstających w trakcie zabiegów chirurgicznych, w stanach odwodnienia (biegunka, wymioty), a miejscowo do przemywania i przepłukiwania nosa, uszu, oczu i gardła. Stosowany również do przemywania ran oraz inhalacji. Występuje w postaci ampułek, sprayu, saszetek do płukania nosa, kropli do oczu oraz wlewu dożylnego.
W codziennej higienie nosa i nawilżaniu jego śluzówki, stosuje się izotoniczny spray chlorku sodu w połączeniu z wodą oczyszczoną. Na rynku dostępny jest również hipertoniczny roztwór soli fizjologicznej w stężeniu 3%, który wspomaga usuwanie wydzieliny zapalnej z jamy nosowej oraz zatok.
Możliwe działania niepożądane: zależą od drogi podania. Chlorek sodu podawany dożylnie może powodować zwiększenie masy ciała, obrzęki, wzmożone napięcie skóry, zmęczenie, częstoskurcz, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty. W przypadku kropli do oczu, może powodować łagodne objawy podrażnienia oka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Chlorek sodu (NaCl), powszechnie kojarzony z solą kuchenną, stanowi jeden z najważniejszych związków chemicznych wykorzystywanych w medycynie współczesnej. Ta prosta, lecz niezwykle istotna substancja odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu ludzkiego, służąc jako podstawowy elektrolit odpowiedzialny za regulację gospodarki wodno-elektrolitowej. W przemyśle farmaceutycznym chlorek sodu znajduje szerokie zastosowanie – od podstawowych roztworów infuzyjnych, przez preparaty do irygacji i nebulizacji, aż po specjalistyczne środki stosowane w leczeniu różnorodnych schorzeń.
Znaczenie chlorku sodu w praktyce medycznej wykracza daleko poza jego rolę jako zwykłej soli spożywczej. W postaci roztworów o różnym stężeniu – izotonicznych (0,9%) i hipertonicznych (3-6%) – stanowi podstawę terapii nawodnieniowej, leczenia zaburzeń elektrolitowych oraz wspomagania funkcji układu oddechowego. Substancja ta jest obecna na liście leków podstawowych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co potwierdza jej fundamentalne znaczenie w opiece medycznej.
Dla pacjentów chlorek sodu jest często pierwszym lekiem, z jakim mają kontakt podczas hospitalizacji – w postaci soli fizjologicznej podawanej dożylnie. Jednak jego zastosowania są znacznie szersze i obejmują leczenie schorzeń górnych i dolnych dróg oddechowych, pielęgnację ran, irygację oczu oraz profilaktykę powikłań związanych z procedurami medycznymi. Zrozumienie mechanizmów działania i właściwego stosowania chlorku sodu jest kluczowe zarówno dla profesjonalistów medycznych, jak i pacjentów korzystających z preparatów dostępnych bez recepty.
Chlorek sodu to nieorganiczny związek chemiczny o wzorze NaCl, będący solą kwasu solnego i wodorotlenku sodu. Substancja ta składa się z jonów sodu (Na⁺) i chlorkowych (Cl⁻) w stosunku 1:1, tworzących charakterystyczną sieć krystaliczną typu soli kamiennej. W warunkach normalnych występuje w postaci bezbarwnych lub białych kryształów o regularnej strukturze sześciennej.
Masa cząsteczkowa chlorku sodu wynosi 58,44 g/mol, a jego rozpuszczalność w wodzie jest bardzo dobra – około 360 g/l w temperaturze 25°C. Roztwory chlorku sodu charakteryzują się neutralnym pH (około 7,0), co czyni je bezpiecznymi dla tkanek organizmu. Ta właściwość jest szczególnie istotna w kontekście medycznym, gdzie substancje o skrajnych wartościach pH mogłyby powodować podrażnienia lub uszkodzenia.
W przyrodzie chlorek sodu występuje powszechnie jako główny składnik wody morskiej (około 2,7% masy) oraz w postaci złóż mineralnych soli kamiennej, znanych jako halit. W przemyśle farmaceutycznym wykorzystuje się chlorek sodu o wysokim stopniu oczyszczenia, spełniający rygorystyczne standardy farmakopealne i wolny od zanieczyszczeń.
Chlorek sodu pełni fundamentalną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu ludzkiego. Jony sodu stanowią główny kation przestrzeni pozakomórkowej i są odpowiedzialne za utrzymanie właściwej objętości osocza oraz ciśnienia osmotycznego. Ta funkcja jest kluczowa dla prawidłowego krążenia krwi i transportu składników odżywczych do komórek.
System nerwowy w znacznym stopniu zależy od obecności jonów sodu i chlorkowych. Uczestniczą one w generowaniu i przewodzeniu impulsów nerwowych poprzez tworzenie potencjału błonowego. Bez odpowiedniego stężenia tych elektrolitów niemożliwe byłoby prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, włączając w to podstawowe odruchy i złożone procesy poznawcze.
W układzie pokarmowym chlorek sodu odgrywa istotną rolę w produkcji kwasu solnego (HCl) w żołądku. Ten silny kwas jest niezbędny do trawienia białek i aktywacji enzymów trawiennych. Niedobór chlorków może prowadzić do zaburzeń trawienia i wchłaniania składników odżywczych.
Jony chlorkowe uczestniczą również w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Współpracują z innymi układami buforowymi w regulacji pH krwi i płynów ustrojowych, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania wszystkich procesów metabolicznych.
W medycynie stosuje się roztwory chlorku sodu o różnym stężeniu, z których każdy ma specyficzne właściwości i zastosowania. Podstawowy podział obejmuje roztwory izotoniczne, hipertoniczne i hipotoniczne.
Roztwór fizjologiczny zawierający 0,9% chlorku sodu jest izotoniczny w stosunku do płynów ustrojowych człowieka. Oznacza to, że ma identyczne ciśnienie osmotyczne jak osocze krwi (około 285-295 mOsm/kg). Ta właściwość sprawia, że nie powoduje on przemieszczania się wody między komórkami a przestrzenią pozakomórkową.
Sól fizjologiczna jest bezpieczna dla wszystkich grup wiekowych, od noworodków po osoby starsze. Nie powoduje podrażnień ani dyskomfortu podczas aplikacji, co czyni ją idealną do codziennego stosowania w higienie i pielęgnacji.
Roztwory hipertoniczne zawierają wyższe stężenie chlorku sodu niż płyny ustrojowe. Najczęściej stosowane stężenia to 3%, 5% i 6%. Ze względu na wyższe ciśnienie osmotyczne, roztwory te „ściągają” wodę z komórek do miejsca swojej aplikacji.
Mechanizm ten jest wykorzystywany terapeutycznie do upłynniania zalegającej wydzieliny, zmniejszania obrzęków błon śluzowych oraz udrażniania dróg oddechowych. Roztwory hipertoniczne wymagają ostrożnego stosowania i nie są zalecane do długotrwałego użytkowania.
| Stężenie NaCl | Typ roztworu | Główne zastosowanie |
|---|---|---|
| 0,9% | Izotoniczny | Nawodnienie, irygacja, higiena |
| 3% | Hipertoniczny | Nebulizacja, udrażnianie nosa |
| 5-6% | Silnie hipertoniczny | Specjalistyczne zastosowania medyczne |
Chlorek sodu znajduje niezwykle szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny. Jego uniwersalność wynika z bezpieczeństwa stosowania, dostępności oraz wielokierunkowego działania.
W terapii dożylnej roztwory chlorku sodu stanowią podstawę leczenia odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Są stosowane jako płyny infuzyjne do uzupełniania niedoborów wody i elektrolitów oraz jako nośniki dla innych leków podawanych dożylnie.
W okulistyce roztwory izotoniczne służą do irygacji oczu, usuwania ciał obcych oraz jako składnik sztucznych łez. Roztwory hipertoniczne mogą być stosowane do redukcji obrzęku rogówki po zabiegach operacyjnych, ale wyłącznie na zlecenie lekarza.
W laryngologii i pulmonologii chlorek sodu jest wykorzystywany do nebulizacji, irygacji nosa i zatok oraz w terapii schorzeń dróg oddechowych. Różne stężenia roztworów pozwalają na precyzyjne dostosowanie terapii do potrzeb pacjenta.
W pielęgnacji ran roztwory chloreku sodu służą do oczyszczania i irygacji. Roztwory izotoniczne są bezpieczne dla wszystkich typów ran, podczas gdy roztwory hipertoniczne mogą przyspieszać gojenie się specyficznych typów owrzodzeń, szczególnie w stopie cukrzycowej.
W chirurgii roztwory chlorku sodu są stosowane do płukania jam ciała podczas zabiegów operacyjnych oraz do przygotowania pola operacyjnego. Ich sterylność i izotoniczność zapewniają bezpieczeństwo procedur.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są liczne preparaty zawierające chlorek sodu w różnych postaciach i stężeniach. Można je podzielić na kilka głównych kategorii.
Preparaty parenteralne to sterylne roztwory przeznaczone do podawania dożylnego. Obejmują one:
Wyroby medyczne przeznaczone do stosowania zewnętrznego to:
Preparaty wzbogacone zawierające dodatki poprawiające właściwości terapeutyczne:
Najczęściej stosowanymi markami w Polsce są preparaty firm takich jak Polpharma, Symphar, Aflofarm, oraz US Pharmacia. Wybór konkretnego preparatu powinien być dostosowany do potrzeb terapeutycznych i zaleceń lekarza lub farmaceuty.
Dawkowanie chlorku sodu zależy od postaci farmaceutycznej, drogi podania oraz celu terapeutycznego. Właściwe dawkowanie jest kluczowe dla bezpieczeństwa i skuteczności terapii.
W terapii dożylnej dawkowanie roztworu fizjologicznego jest dostosowywane indywidualnie do potrzeb pacjenta:
Aplikacja miejscowa obejmuje szeroki zakres dawkowania:
Podczas stosowania roztworów chlorku sodu należy przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa. Roztwory hipertoniczne nie powinny być stosowane na noc, ponieważ mogą powodować nasilenie kaszlu i utrudniać sen. Nie należy również używać roztworów hipertonicznych do rozcieńczania innych leków.
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z astmą oskrzelową, u których inhalacje roztworami hipertonicznymi mogą wywoływać skurcz oskrzeli. W takich przypadkach zaleca się wstępne stosowanie leków rozszerzających oskrzela.
Chociaż chlorek sodu jest generalnie bezpieczną substancją, istnieją sytuacje, w których jego stosowanie jest przeciwwskazane lub wymaga szczególnej ostrożności.
Do bezwzględnych przeciwwskazań należą:
Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z:
Najczęstsze działania niepożądane związane z niewłaściwym stosowaniem chlorku sodu obejmują:
Chlorek sodu odgrywa istotną rolę w terapii kompleksowej wielu schorzeń, często jako składnik terapii skojarzonej z innymi substancjami czynnymi.
W leczeniu ostrego i przewlekłego nieżytu nosa chlorek sodu stosuje się jako terapię wspomagającą wraz z:
Roztwory izotoniczne służą do oczyszczania nosa przed aplikacją leków donosowych, zwiększając ich skuteczność. Roztwory hipertoniczne są stosowane do udrażniania zatkanego nosa w połączeniu z donosowymi glikokortykosteroidami.
W terapii schorzeń dolnych dróg oddechowych chlorek sodu jest często nebulizowany wraz z:
W terapii ran chlorek sodu jest stosowany wraz z:
Szczególnym obszarem zastosowania chlorku sodu jest profilaktyka nefropatii pokontrastowej. Współczesne badania pokazują, że ryzyko uszkodzenia nerek po podaniu kontrastu jest znacznie mniejsze niż wcześniej sądzono, jednak u pacjentów z czynnikami ryzyka zaleca się profilaktykę.
Czynniki ryzyka nefropatii pokontrastowej:
Protokół profilaktyki:
Warto podkreślić, że według najnowszych badań dla pacjentów z GFR > 45 ml/min ryzyko nefropatii pokontrastowej wynosi 0%, dla GFR 30-44 ml/min ryzyko wynosi 0-2%, a dla GFR < 30 ml/min może wynosić do 17%.
| GFR (ml/min) | Ryzyko nefropatii | Zalecenia |
|---|---|---|
| > 45 | 0% | Brak profilaktyki |
| 30-44 | 0-2% | Rozważyć nawodnienie |
| < 30 | 0-17% | Profilaktyczne nawodnienie |
Tak, roztwory izotoniczne chlorku sodu (0,9%) można stosować codziennie do higieny nosa bez ryzyka uzależnienia lub działań niepożądanych. W przeciwieństwie do kropli z ksylometazoliną, sól fizjologiczna nie powoduje uzależnienia ani przesuszenia błony śluzowej przy długotrwałym stosowaniu.
Sól fizjologiczna (0,9% NaCl) jest roztworem izotonicznym, który nie powoduje przemieszczania się wody między komórkami. Służy do nawilżania i oczyszczania. Roztwory hipertoniczne (3-6% NaCl) „ściągają” wodę z komórek, powodując upłynnienie wydzieliny i zmniejszenie obrzęków. Są stosowane do udrażniania zatkanego nosa i nebulizacji przy zalegającej wydzielinie.
Tak, roztwory hipertoniczne można stosować u dzieci, jednak wymagają ostrożności. Dostępne są preparaty zarejestrowane już od 1. dnia życia. Nie należy ich stosować na wieczór ani w nocy, ponieważ mogą nasilać kaszel. Długotrwałe stosowanie może prowadzić do przesuszenia błony śluzowej.
Inhalacje roztworem izotonicznym można przeprowadzać o każdej porze, szczególnie wieczorem przed snem w celu nawilżenia dróg oddechowych. Inhalacje roztworem hipertonicznym najlepiej wykonywać rano lub w południe, unikając wieczornych godzin ze względu na ryzyko nasilenia kaszlu.
Tak, chlorek sodu może być bezpiecznie stosowany przez kobiety ciężarne i karmiące piersią. Roztwory izotoniczne nie wpływają na przebieg ciąży ani skład mleka matki. Stosowanie roztworów hipertonicznych powinno odbywać się pod kontrolą lekarską.
Nefropatia pokontrastowa to pogorszenie funkcji nerek po podaniu środka kontrastowego. Najnowsze badania pokazują, że ryzyko jest znacznie mniejsze niż wcześniej sądzono. U pacjentów z prawidłową funkcją nerek (GFR > 45 ml/min) ryzyko wynosi 0%. Nawet u pacjentów z niewydolnością nerek najczęściej dochodzi jedynie do przejściowego wzrostu kreatyniny, który normalizuje się w ciągu 7 dni.
Teoretycznie można przygotować roztwór o stężeniu zbliżonym do soli fizjologicznej, rozpuszczając 9g soli kuchennej w 1 litrze przegotowanej wody. Jednak roztwór ten nie będzie sterylny i może zawierać zanieczyszczenia. Do celów medycznych należy zawsze stosować farmaceutyczne preparaty chlorku sodu.
Ampułki jednorazowe należy zużyć bezpośrednio po otwarciu. Większe pojemniki po otwarciu można przechowywać maksymalnie 24 godziny w lodówce, o ile nie zawierają konserwantów. Wielodawkowe preparaty z konserwantami mogą być przechowywane zgodnie z zaleceniami producenta, zwykle do 28 dni po otwarciu.
Roztwory chlorku sodu stosowane miejscowo rzadko wchodzą w interakcje z innymi lekami. Przy podawaniu dożylnym mogą wpływać na działanie kortykosteroidów (nasilenie retencji sodu), litu (zmniejszenie wydalania), czy leków moczopędnych. Ważne jest informowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.
Przedawkowanie może prowadzić do hipernatremii, obrzęków i zaburzeń równowagi elektrolitowej. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Objawy mogą obejmować pragnienie, osłabienie, zaburzenia świadomości, a w ciężkich przypadkach drgawki.
