Aphtin to lek dostępny bez recepty, który ma postać roztworu do stosowania w jamie ustnej. Substancją czynną leku jest boraks, który działa łagodnie antyseptycznie. Lek jest stosowany w leczeniu pleśniawek, czyli zakażeń drożdżakowych błony śluzowej jamy ustnej. Aphtin działa przeciwgrzybiczo, ściągająco i odkażająco.
Aphtin Aflofarm to lek w postaci płynu, który jest przeznaczony do leczenia stanów zapalnych śluzówki jamy ustnej. Jego substancją czynną jest boraks, który wykazuje działanie antyseptyczne, niszczy drobnoustroje i zapobiega ich rozmnażaniu. Lek jest wskazany w leczeniu zakażeń błon śluzowych jamy ustnej, głównie pleśniawek. Aphtin Aflofarm jest dostępny bez recepty.
Gargarin to lek złożony w postaci proszku do sporządzania roztworu do płukania gardła. Składniki aktywne leku, takie jak tetraboran sodu, wodorowęglan sodu, chlorek sodu, benzoesan sodu i mentol, działają antyseptycznie i miejscowo znieczulająco. Lek jest stosowany pomocniczo w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Gargarin jest dostępny bez recepty.
Neo-Tormentil to maść o skojarzonym działaniu ściągającym i przeciwzapalnym. Stosowany jest w celu wysuszania skóry, przyspiesza proces ziarninowania i gojenia się ran. Wskazany jest do stosowania w przypadku trudno gojących się drobnych skaleczeń oraz ziarninujących małych ran. Jest dostępny bez recepty.
Tormentiol to maść przeznaczona do stosowania miejscowego na skórę. Charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym, ściągającym oraz przeciwbakteryjnym. Preparat jest stosowany w leczeniu m.in. zmian zapalnych skóry, trudno gojących się ran i ropnych zmian na skórze. Maść Tormentiol przyspiesza proces gojenia. Jest dostępny bez recepty.
Boraks – zwany również tetraboranem sodu. To substancja stosowana do miejscowego leczenia m.in. jamy ustnej. Boraks wykazuje przede wszystkim działanie antyseptyczne, czyli niszczy drobnoustroje i zapobiega ich rozmnażaniu. Ponadto ściągające, łagodne przeciwgrzybicze, przeciwświądowe i przeciwobrzękowe, Mechanizm działania boraksu polega na zwiększaniu miejscowego pH, dzięki uwalnianiu jonów wodorotlenowych w procesie dysocjacji. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie zakażeń błon śluzowych jamy ustnej, głównie aft i pleśniawek.
Boraks w farmacji dostępny jest w postaci płynu do stosowania jamy ustnej. Występuje również w połączeniu z innymi substancjami np. tlenkiem cynku, sulfobituminianem amonu czy chlorkiem sodu w postaci maści oraz proszku do sporządzania płynu/roztworu do płukania gardła. Lek stosuje się na chorobowo zmienione miejsce 4-5 razy na dobę, jednak nie dłużej niż 5 dni.
Możliwe działania niepożądane: stany splątania, drgawki, zaburzenia miesiączkowania, niedokrwistość, brak łaknienia, wymioty, biegunka, wysypka skórna.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Boraks, znany także jako tetraboran sodu (Na₂B₄O₇·10H₂O), to nieorganiczny związek chemiczny będący solą sodową kwasu borowego, który znalazł szerokie zastosowanie w medycynie dzięki swoim unikalnym właściwościom antyseptycznym, przeciwgrzybiczym i bakteriostatycznym. Ten naturalnie występujący minerał stanowi podstawę wielu preparatów farmaceutycznych stosowanych w leczeniu zakażeń skóry i błon śluzowych. Boraks odgrywa szczególnie ważną rolę w terapii pleśniawek, szczególnie u dzieci, oraz w leczeniu zakażeń wywołanych przez drożdżaki z rodzaju Candida albicans. Związek ten, pozyskiwany głównie ze złóż mineralnych w Turcji i Kalifornii, charakteryzuje się także właściwościami ściągającymi i wysuszającymi, co czyni go cennym składnikiem w dermatologii i ginekologii. Pomimo swojej skuteczności terapeutycznej, boraks wymaga ostrożnego stosowania ze względu na potencjalne działania niepożądane związane z jego kumulacją w organizmie, dlatego też jego zastosowanie medyczne jest obecnie ograniczone wyłącznie do preparatów zewnętrznych.
Boraks wykazuje szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego dzięki swojej zdolności do wiązania się w sposób nieodwracalny z białkami czynnościowymi i strukturalnymi komórek bakterii oraz grzybów. Substancja czynna hamuje między innymi rozwój drożdżaków Candida albicans. Boraks stosowany jest również pomocniczo w zwalczaniu pałeczek ropy błękitnej.
W warunkach fizjologicznych tetraboran sodu charakteryzuje się właściwościami zasadowymi, co ma istotne znaczenie dla jego mechanizmu działania. Po miejscowym zastosowaniu związek ten wykazuje działanie:
Substancja czynna wchłania się przez błony śluzowe i nieuszkodzoną skórę, przenikając tym samym do krążenia ogólnego. Substancja czynna jest wydalana w ciągu około 24 godzin wraz z moczem.
Działanie przeciwdrobnoustrojowe boraksu opiera się na jego zdolności do zakłócania podstawowych procesów metabolicznych komórek patogennych. Tetraboran sodu jest uwodnioną solą kwasu borowego występującą w przyrodzie w postaci minerału tinkalu. Wykazuje właściwości ściągające, osuszające i antyseptyczne. Działa bakteriostatycznie, przeciwgrzybiczo i antyświądowo.
Główne składniki boraksu, szczególnie bor, odgrywają kluczową rolę w jego działaniu terapeutycznym. Bor jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego, odpowiedzialnym między innymi za funkcje intelektualne, poprawę koncentracji oraz procesy pamięciowe.
Boraks znajduje zastosowanie w leczeniu różnorodnych schorzeń dermatologicznych i ginekologicznych:
| Wskazanie | Stężenie preparatu | Forma aplikacji | Częstotliwość |
|---|---|---|---|
| Pleśniawki | 5-10% | Roztwór glicerynowy | 2-3 razy dziennie |
| Zakażenia skóry | 1-3% | Maść/roztwór | 2-3 razy dziennie |
| Płukanie jamy ustnej | 2-5% | Roztwór wodny | 2-3 razy dziennie |
| Oparzenia/otarcia | 3% | Płyn na skórę | Według potrzeb |
W polskiej praktyce medycznej boraks jest dostępny w kilku postaciach farmaceutycznych:
Miejsce zmienione chorobowo należy smarować lub pędzlować do 3 razy na dobę. Terapia nie powinna przekraczać 7 dni. W zależności od miejsca stosowania kwas borowy stosowany jest w różnych stężeniach, w zakresie 1 – 10%.
Dawkowanie preparatów z boraksem jest ściśle uzależnione od wskazań oraz lokalizacji procesu chorobowego:
Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na tetraboran sodu i kwas borowy. Wśród przeciwwskazań można wyróżnić również zastosowanie substancji czynnej na rozległe rany i skaleczenia. Boraks charakteryzuje się bowiem powolnym wydalaniem z organizmu, a to wiąże się ze zjawiskiem jego kumulacji w ustroju.
Działania toksyczne związków boru związane są z ich wchłanianiem do krążenia ogólnego i kumulacją. Mogą wówczas wystąpić: brak łaknienia, wymioty, biegunka, krew w stolcu, uszkodzenia wątroby i nerek, niewydolność krążenia, łysienie, osutka, stany splątania, drgawki.
W Unii Europejskiej boraks został sklasyfikowany jako substancja podejrzewana o działanie szkodliwe na płodność i rozwój płodu, co skutkuje ograniczeniem jego stosowania w niektórych produktach konsumenckich.
Boraks może wchodzić w reakcje z innymi substancjami, co wpływa na jego skuteczność terapeutyczną:
Leki poprawiające ukrwienie skóry zwiększają wchłanianie związków boru, co przekłada się na możliwość wystąpienia zatrucia.
Sól kuchenna jest od 50 do 100% bardziej toksyczna od boraksu–zmienia materiał genetyczny, jest mutagenna, natomiast boraks jest nieszkodliwy w tym zakresie
Pomimo kontrowersji dotyczących bezpieczeństwa, badania porównawcze wskazują, że toksyczność boraksu jest porównywalna lub niższa od powszechnie stosowanych substancji codziennego użytku.
W leczeniu dzieci boraks wymaga szczególnej ostrożności:
Boraks jest względnie bezpieczny przy prawidłowym stosowaniu według zaleceń medycznych. Kluczowe jest ograniczenie czasu terapii do maksymalnie 7 dni i unikanie stosowania na rozległe powierzchnie skóry. Bezpieczeństwo jego użycia zostało potwierdzone w wieloletniej praktyce klinicznej przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności.
Nie, boraks jest przeciwwskazany w czasie ciąży i laktacji. Związek ten został sklasyfikowany przez UE jako substancja podejrzewana o szkodliwe działanie na płodność i rozwój płodu. Brak wystarczających badań klinicznych potwierdza zasadność unikania jego stosowania w tych okresach.
Objawy zatrucia boraksem obejmują zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), problemy neurologiczne (senność, splątanie, drgawki), uszkodzenie nerek oraz zaburzenia krążenia. W przypadku podejrzenia zatrucia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub zgłosić się do szpitala.
Boraks może wchodzić w interakcje z niektórymi substancjami, szczególnie z urotropiną, solami alkaloidów i kwasami nieorganicznymi. Przed rozpoczęciem terapii należy poinformować lekarza o wszystkich stosowanych lekach. Leki poprawiające ukrwienie skóry mogą zwiększać wchłanianie boru i ryzyko zatrucia.
Maksymalny czas stosowania preparatów z boraksem to 7 dni. Dłuższa terapia zwiększa ryzyko kumulacji związku w organizmie i wystąpienia działań niepożądanych. Jeśli objawy nie ustąpią po tygodniu leczenia, należy skonsultować się z lekarzem w celu weryfikacji diagnozy i zmiany terapii.
Tak, boraks jest jednym ze skutecznych środków w leczeniu pleśniawek, szczególnie wywołanych przez Candida albicans. U dzieci powyżej 4. miesiąca życia może być stosowany pod nadzorem lekarskim w postaci roztworów glicerynowych o stężeniu 5-10%. Kluczowe jest przestrzeganie krótkiego czasu leczenia i regularnego monitorowania.
Tetraboran sodu jako surowiec farmaceutyczny jest dostępny w aptekach bez recepty. Gotowe preparaty, takie jak Borasol (3% roztwór kwasu borowego), można kupić w większości aptek. Cena boraksu jest stosunkowo niska – 100g kosztuje zwykle kilka złotych.
Boraks nie wykazuje bezpośredniego działania przeciwbólowego, ale jego właściwości przeciwzapalne i ściągające mogą pośrednio przyczyniać się do zmniejszenia dyskomfortu związanego ze stanami zapalnymi skóry i błon śluzowych. Główne działanie to zwalczanie patogenów wywołujących dolegliwości.
