Atazanavir Accord to lek przeciwwirusowy, który jest częścią grupy leków zwanych inhibitorami proteazy. Jest stosowany w leczeniu dorosłych i dzieci w wieku 3 lat i starszych, które są zakażone wirusem immunodeficiency ludzi (HIV). Atazanavir Accord działa poprzez zablokowanie działania enzymu, który jest potrzebny do rozmnażania się wirusa. Lek jest dostępny na receptę.
Atazanavir Krka to lek przeciwwirusowy z grupy inhibitorów proteazy, który jest stosowany w leczeniu zakażenia wirusem HIV-1. Lek ten działa poprzez zmniejszenie zdolności wirusa do namnażania się, co pomaga kontrolować zakażenie. Atazanavir Krka jest dostępny na receptę i jest zwykle stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi.
Atazanavir Mylan to lek przeciwwirusowy, który jest inhibitorem proteazy HIV. Jest stosowany w leczeniu skojarzonym osób zakażonych HIV. Dawkowanie dla dorosłych wynosi 300 mg raz na dobę w skojarzeniu z rytonawirem w dawce 100 mg raz na dobę. Lek jest wydawany na receptę do zastrzeżonego stosowania.
Atazanavir Sandoz to lek przeciwwirusowy, który jest inhibitorem proteazy HIV-1. Jest stosowany w leczeniu zakażenia wirusem HIV-1 u dorosłych i dzieci w wieku 6 lat i starszych. Atazanavir Sandoz jest dostępny na receptę i jest zwykle stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi.
Atazanavir Teva to lek przeciwwirusowy, który jest inhibitorem proteazy HIV. Preparat zawiera substancję czynną – atazanawir. Jest stosowany w leczeniu zakażenia HIV-1 jako część skojarzonej terapii przeciwretrowirusowej u osób dorosłych i dzieci w wieku 6 lat i starszych. Lek jest dostępny na receptę.
Atazanavir Viatris to lek przeciwretrowirusowy stosowany w leczeniu zakażeń HIV. Należy do grupy inhibitorów proteazy, które hamują białko potrzebne wirusowi HIV do namnażania się, zmniejszając jego liczbę w organizmie i wzmacniając układ odpornościowy. Lek jest przeznaczony dla dorosłych i dzieci powyżej 6 lat. Atazanavir Viatris jest stosowany w połączeniu z innymi lekami przeciw HIV, które dobierze lekarz, aby uzyskać najlepszy efekt terapeutyczny.
Atazanavir Zentiva to lek przeciwwirusowy stosowany w leczeniu zakażeń HIV. Działa poprzez zahamowanie enzymu wirusa HIV, co zapobiega namnażaniu się wirusa w organizmie. Lek jest dostępny na receptę. Wskazania do stosowania obejmują dorosłych i dzieci w wieku 6 lat i starszych, którzy są zakażeni wirusem HIV-1, rodzajem wirusa, który powoduje zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS).
Evotaz to lek przeciwwirusowy składający się z inhibitora proteazy HIV oraz selektywnego inhibitora izoenzymów CYP3A. Substancją czynną preparatu jest atazanawir w połączeniu z kobicystatem. Lek jest przeznaczony do skojarzonego leczenia dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 12 lat (o masie ciała co najmniej 35 kg) zakażonych wirusem HIV-1, bez znanych mutacji związanych z opornością na atazanawir. Evotaz jest wydawany na receptę.
Reyataz to lek przeciwwirusowy, który jest często stosowany w terapii zakażeń HIV. Działa poprzez hamowanie białka, którego wirus HIV potrzebuje do namnażania się. Lek jest dostępny na receptę i powinien być przepisywany przez lekarza doświadczonego w terapii zakażeń HIV. Dawkowanie jest indywidualne i zależy od wielu czynników, w tym od stanu pacjenta.
Atazanawir – lek o działaniu przeciwwirusowym. Mechanizm działania atazanawiru polega na wybiórczym hamowaniu swoistych dla wirusa białek, zlokalizowanych w komórkach zakażonych wirusem HIV-1. Takie działanie zapobiega zakażaniu innych komórek. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie zakażeń wirusem HIV-1 w leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwwirusowymi.
Atazanawir dostępny jest w postaci kapsułek twardych. Lek przyjmuje się razem z rytonawirem, który przyspiesza farmakokinetykę atazanawiru. Dokładne dawkowanie ustala lekarz doświadczony w terapii zakażeń HIV.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): dotyczą jednoczesnego przyjmowania atazanawiru z innymi lekami retrowirusowymi. Po podaniu doustnym może pojawić się żółtaczka, zwiększone stężenie bilirubiny w surowicy, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, niestrawność, zażółcenie twardówki, bóle głowy, zmęczenie, wysypka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Atazanawir to jedna z najważniejszych substancji czynnych w nowoczesnym leczeniu zakażenia HIV-1. Jako pierwsza proteza inhibitor zatwierdzony do podawania raz dziennie, rewolucjonizuje terapię antyretrowirusową dzięki swojej skuteczności i korzystnemu profilowi bezpieczeństwa. Ten azapeptydowy inhibitor proteazy HIV-1 został zatwierdzony przez amerykańską FDA w 2003 roku i od tego czasu stanowi kluczowy element wielolekowej terapii antyretrowirusowej (cART). Atazanawir wyróżnia się spośród innych inhibitorów proteazy mniejszym wpływem na profil lipidowy pacjenta oraz możliwością podawania jednorazowej dawki dziennej, co znacząco poprawia adherencję pacjentów do leczenia. Lek jest stosowany wyłącznie w skojarzeniu z innymi lekami antyretrowirusowymi i nigdy w monoterapii, co jest fundamentalną zasadą współczesnego leczenia HIV.
Atazanawir należy do klasy inhibitorów proteazy HIV-1 i działa poprzez selektywne hamowanie enzymu proteazy wirusa HIV-1. Mechanizm jego działania opiera się na blokowaniu aktywnego miejsca proteazy HIV-1, co uniemożliwia przecięcie wirusowych poliprotein Gag i Gag-Pol na poszczególne białka funkcjonalne.
Proteaza HIV-1 jest enzymem niezbędnym do prawidłowego dojrzewania cząstek wirusowych. W normalnych warunkach enzym ten przecina prekursorowe poliproteiny na mniejsze, funkcjonalne białka, które są konieczne do powstania dojrzałych i zakaźnych wirionów. Atazanawir, poprzez wiązanie się z aktywnym miejscem proteazy, blokuje ten proces, co skutkuje powstawaniem niedojrzałych, niezakaźnych cząstek wirusowych.
Strukturalnie atazanawir jest analogiem stanu przejściowego, który występuje podczas normalnego cięcia łańcucha peptydowego między fenyloalaniną a proliną. Ta unikalna struktura pozwala na wysoką selektywność i skuteczność w hamowaniu proteazy HIV-1, przy jednoczesnym braku aktywności przeciwko HIV-2.
Atazanawir charakteryzuje się korzystnymi właściwościami farmakokinetycznymi, które umożliwiają podawanie raz dziennie. Po podaniu doustnym lek jest szybko wchłaniany, osiągając maksymalne stężenie w osoczu po około 2,5 godziny.
Wchłanianie atazanawiru znacząco poprawia się w obecności pokarmu – podanie z lekkim posiłkiem zwiększa pole pod krzywą stężenie-czas (AUC) o około 70%. Dlatego też lek powinien być zawsze przyjmowany z jedzeniem. Atazanawir wykazuje nielinearną farmakokinetykę z więcej niż proporcjonalnym wzrostem AUC i Cmax w zakresie dawek 200-800 mg.
Lek jest w wysokim stopniu związany z białkami osocza – 86% z glikoproteiną kwasową α1 i 89% z albuminą. Wiązanie to jest niezależne od stężenia leku. Objętość dystrybucji wynosi około 88,3 litra.
Metabolizm atazanawiru odbywa się głównie w wątrobie poprzez enzymy cytochromu P450, szczególnie CYP3A4 i CYP3A5. Lek jest metabolizowany poprzez monooksygenację i dioksygenację, a w mniejszym stopniu przez glukuronidację, N-dealkilację, hydrolizę oraz utlenianie lub dehydrogenację.
Eliminacja następuje głównie przez żółć (79% podanej dawki) oraz nerki (13% jako metabolity). Okres półtrwania wynosi około 7 godzin dla dawki 400 mg podanej bez wzmacniacza farmakokinetycznego. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby okres półtrwania może wydłużyć się do 12,1 godziny.
Charakterystyczną cechą nowoczesnej terapii atazanawirem jest stosowanie wzmacniaczy farmakokinetycznych, które znacząco poprawiają profil farmakologiczny leku. Stosowane są dwa główne wzmacniacze:
Rytonawir – również inhibitor proteazy, ale w niskich dawkach (100 mg) używany jest wyłącznie jako wzmacniacz. Rytonawir hamuje CYP3A4, przez co zmniejsza metabolizm atazanawiru i zwiększa jego biodostępność 3-4-krotnie. Podanie atazanawiru 300 mg z rytónawirem 100 mg raz dziennie prowadzi do 10-krotnego wzrostu minimalnego stężenia atazanawiru w porównaniu z monoterapią.
Kobicistat – nowszy wzmacniacz farmakokinetyczny o podobnym mechanizmie działania do rytonawiru, ale bez aktywności przeciwwirusowej. Jest dostępny w połączeniu stałym z atazanawirem (preparat Evotaz). Kobicistat oferuje podobne korzyści farmakokinetyczne przy potencjalnie mniejszej liczbie działań niepożądanych.
Schemat dawkowania atazanawiru zależy od doświadczenia terapeutycznego pacjenta oraz stosowania wzmacniacza farmakokinetycznego:
Pacjenci bez wcześniejszego leczenia (treatment-naive):
Pacjenci z doświadczeniem terapeutycznym (treatment-experienced):
Wszystkie schematy wymagają podawania z pokarmem. W przypadku współpodawania z tenofowirem lub antagonistami receptorów H2 może być konieczne zwiększenie dawki do atazanawiru 400 mg z rytónawirem 100 mg raz dziennie.
Atazanawir jest zatwierdzony do stosowania u dzieci od 3. miesiąca życia o masie ciała co najmniej 5 kg. Dawkowanie jest określane na podstawie masy ciała:
| Masa ciała | Dawka atazanawiru | Dawka rytonawiru |
|---|---|---|
| 15-35 kg | 200 mg | 100 mg |
| ≥35 kg | 300 mg | 100 mg |
Dla dzieci, które nie potrafią połykać kapsułek, dostępna jest postać proszku do sporządzania zawiesiny doustnej, którą można mieszać z pokarmem lub płynami.
Atazanawir charakteryzuje się na ogół dobrą tolerancją, jednak jak każdy lek może wywoływać działania niepożądane. Najczęstszym i charakterystycznym działaniem niepożądanym jest hiperbilirubinemia.
To najczęstsze działanie niepożądane atazanawiru, występujące u ponad 40% pacjentów. Mechanizm polega na hamowaniu enzymu UDP-glukuronylotransferazy 1A1 (UGT1A1), odpowiedzialnego za glukuronidację bilirubiny. Prowadzi to do wzrostu poziomu bilirubiny niesprzężonej w surowicy.
Klinicznie hiperbilirubinemia może objawiać się:
Ważne jest, że hiperbilirubinemia spowodowana atazanawirem nie wiąże się z uszkodzeniem wątroby i nie wymaga przerwania leczenia u większości pacjentów. Tylko około 2% pacjentów przerywa terapię z tego powodu.
Najczęstsze działania niepożądane (>10%):
Częste działania niepożądane (1-10%):
Zaburzenia rytmu serca: Atazanawir może wydłużać odstęp PR w EKG, co może prowadzić do zaburzeń przewodnictwa serca. U około 6% pacjentów obserwuje się nieprawidłowe rytmy serca, choć większość jest bezobjawowa.
Reakcje alergiczne: Mogą wystąpić poważne reakcje nadwrażliwości, w tym zespół Stevens-Johnsona, rumień wielopostaciowy czy toksyczne wykwity skórne. Wymaga to natychmiastowego przerwania leczenia.
Kamice nerkowe: Atazanawir może krystalizować w nerkach, prowadząc do powstawania kamieni nerkowych. Objawy mogą obejmować ból w dolnej części pleców, krew w moczu lub ból podczas oddawania moczu.
Problemy z pęcherzem żółciowym: Opisywano przypadki kamicy żółciowej oraz zapalenia pęcherzyka żółciowego u pacjentów długotrwale stosujących atazanawir.
Atazanawir jest zarówno substratem, jak i inhibitorem enzymów CYP3A4, CYP1A2 i CYP2C9, co powoduje liczne interakcje lekowe. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów przyjmujących leki o wąskim oknie terapeutycznym.
Atazanawir nie może być stosowany jednocześnie z następującymi lekami:
Leki zmniejszające kwasowość żołądka: Atazanawir wymaga kwaśnego środowiska do prawidłowego wchłaniania. Inhibitory pompy protonowej, antagoniści receptorów H2 oraz antacydy mogą znacząco zmniejszać jego wchłanianie.
Tenofowir: Jednoczesne stosowanie z tenofowirem zmniejsza stężenie atazanawiru o około 25%, co wymaga zwiększenia dawki lub dodania rytonawiru.
Antykoncepcja hormonalna: Atazanawir może zmniejszać skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych, dlatego zaleca się stosowanie dodatkowych metod barierowych.
Atazanawir jest jednym z preferowanych inhibitorów proteazy w leczeniu HIV u kobiet w ciąży. Badania nie wykazały zwiększonego ryzyka wad wrodzonych związanych z ekspozycją na atazanawir w pierwszym trymestrze ciąży.
Farmakokinetyka w ciąży: Stężenia atazanawiru mogą być obniżone w czasie ciąży, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze. Dlatego w ciąży należy zawsze stosować schemat wzmocniony rytónawirem.
Dawkowanie w ciąży:
Kobicistat w ciąży: Nie zaleca się stosowania atazanawiru z kobicistatem w ciąży ze względu na znaczne obniżenie stężeń obu leków w drugim i trzecim trymestrze.
Transfer przez łożysko: Atazanawir przenika przez łożysko, ale stężenia w krwi pępowinowej stanowią około 13-21% stężeń w surowicy matki, co może zapewniać dodatkową ochronę noworodka.
Hiperbilirubinemia u noworodków: Dzieci matek otrzymujących atazanawir mogą rozwinąć przejściową hiperbilirubinemię w pierwszych dniach życia, która zwykle nie wymaga leczenia.
Atazanawir stanowi ważny element kompleksowego leczenia farmakologicznego zakażenia HIV-1. Współczesna terapia antyretrowirusowa opiera się na kombinacji leków z różnych klas, działających na różne etapy cyklu replikacyjnego wirusa.
Inhibitory odwrotnej transkryptazy nukleozydowe (NRTI):
Inhibitory odwrotnej transkryptazy nienukleozydowe (NNRTI):
Inhibitory proteazy (PI):
Inhibitory integrazy (INI):
Inhibitory wejścia:
Atazanawir, choć nie jest już lekiem pierwszego wyboru w najnowszych wytycznych, nadal znajduje zastosowanie w określonych sytuacjach klinicznych:
U pacjentów z przeciwwskazaniami do inhibitorów integrazy:
U pacjentów z zaburzeniami lipidowymi: Ze względu na mniejszy wpływ na profil lipidowy w porównaniu z innymi inhibitorami proteazy, atazanawir może być preferowany u pacjentów z dyslipidemiami.
W terapii ratunkowej: U pacjentów z lekooporności na inne klasy leków antyretrowirusowych, atazanawir może stanowić element złożonych schematów ratunkowych.
Skuteczność leczenia atazanawirem wymaga regularnego monitorowania:
Nie, atazanawir zawsze należy przyjmować z pokarmem. Obecność jedzenia zwiększa wchłanianie leku o około 70%, co jest kluczowe dla skuteczności terapii. Najlepiej przyjmować lek podczas lub bezpośrednio po posiłku.
Żółte zabarwienie oczu i skóry (żółtaczka) to najczęstsze działanie niepożądane atazanawiru, spowodowane hamowaniem enzymu odpowiedzialnego za metabolizm bilirubiny. Ta hiperbilirubinemia jest nieszkodliwa i nie oznacza uszkodzenia wątroby. U większości pacjentów nie wymaga przerwania leczenia.
Absolutnie nie. Atazanawir, jak wszystkie leki antyretrowirusowe, musi być zawsze stosowany w kombinacji z co najmniej dwoma innymi lekami z różnych klas. Monoterapia prowadzi do szybkiego rozwoju lekooporności wirusa HIV.
Oba wzmacniacze poprawiają farmakokinetykę atazanawiru poprzez hamowanie jego metabolizmu. Kobicistat ma mniej interakcji lekowych i nie posiada aktywności przeciwwirusowej. Jednak rytonawir ma dłuższą historię stosowania i jest preferowany w ciąży. Wybór zależy od sytuacji klinicznej pacjenta.
Tak, atazanawir jest zatwierdzony do stosowania u dzieci od 3. miesiąca życia o masie ciała co najmniej 5 kg. Dawkowanie jest dostosowane do masy ciała dziecka. Dostępna jest specjalna postać proszku dla dzieci, które nie potrafią połykać kapsułek.
Jeśli pamiętasz o pominiętej dawce w ciągu kilku godzin, weź ją jak najszybciej z pokarmem. Jednak jeśli zbliża się czas kolejnej dawki, pomiń tę pominiętą i przyjmij następną zgodnie z harmonogramem. Nigdy nie przyjmuj podwójnej dawki.
Tak, atazanawir może zmniejszać skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować dodatkowe metody antykoncepcji barierowej, takie jak prezerwatywy, podczas leczenia atazanawirem.
Regularne monitorowanie obejmuje: obciążenie wirusowe HIV i liczbę CD4+ (co 3-6 miesięcy), poziom bilirubiny (szczególnie na początku leczenia), próby wątrobowe, lipidogram oraz badania nerek. Częstotliwość zależy od sytuacji klinicznej pacjenta.
Umiarkowane spożycie alkoholu prawdopodobnie nie wpływa bezpośrednio na atazanawir, jednak może nasilać niektóre działania niepożądane, takie jak zawroty głowy. Nadmierne spożycie alkoholu może uszkadzać wątrobę, co jest szczególnie niebezpieczne u osób z HIV.
Nigdy nie należy samowolnie przerywać leczenia atazanawirem. Nawet krótka przerwa może prowadzić do rozwoju lekooporności i pogorszenia stanu zdrowia. Wszelkie zmiany w terapii muszą być skonsultowane z lekarzem specjalistą chorób zakaźnych lub HIV/AIDS.
