Amlodypina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Amlodypina – to wielofunkcyjny, chemiczny związek organiczny z grupy pirydyn. Jest lekiem blokującym kanały wapniowe III generacji i zaliczany jest do tzw. antagonistów kanału wapniowego. Lek stosowany w leczeniu chorób o podłożu kardiologicznym takich jak nadciśnienie tętnicze, przewlekła, stabilna dławica piersiowa oraz naczynioruchowa dławica piersiowa (tzw. dławica Prinzmetala). Amlodypina działa równomiernie, nie powodując nagłego obniżenia ciśnienia tętniczego. Przyjęcie amlodypiny raz na dobę, najlepiej o tej samej porze, obniża ciśnienie tętnicze przez 24 godziny.
Amlodypina należy do długodziałających pochodnych dihydropirydyny, które są lekiem pierwszego wyboru w leczeniu osób z nadciśnieniem tętniczym w podeszłym wieku, chorych na astmę oraz chorych z izolowanym nadciśnieniem skurczowym.
Możliwe działania niepożądane: obrzęk okolicy kostek, ból głowy, zawroty głowy, senność, kołatanie serca, ból brzucha, nudności, zmęczenie, osłabienie, biegunka, zaparcia, kurcze mięśni.
Uwaga: Pacjenci stosujący amlodypinę nie powinni spożywać grejpfruta ani soku grejpfrutowego, ponieważ może to spowodować zwiększenie stężenia amlodypiny we krwi, co może wywołać nasilenie działania obniżającego ciśnienie krwi.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Amlodypina – kompleksowe informacje na temat substancji czynnej
Amlodypina to jeden z najczęściej przepisywanych leków na nadciśnienie tętnicze w Polsce i na świecie. Ta substancja czynna z grupy antagonistów wapnia (blokerów kanałów wapniowych) od ponad 30 lat skutecznie pomaga milionom pacjentów w kontrolowaniu wysokiego ciśnienia krwi i łagodzeniu objawów dławicy piersiowej. Amlodypina wyróżnia się wśród innych leków przeciwnadciśnieniowych swoim długotrwałym działaniem, które pozwala na przyjmowanie tylko jednej tabletki dziennie, oraz stosunkowo niewielu działaniami niepożądanymi. Lek ten jest szczególnie ceniony w leczeniu osób starszych, u których stanowi często pierwszą linię terapii. Dzięki swojemu unikalnemu mechanizmowi działania, amlodypina nie tylko obniża ciśnienie tętnicze, ale także chroni przed powikłaniami sercowo-naczyniowymi, takimi jak udar mózgu czy zawał serca. W Polsce dostępna jest pod wieloma nazwami handlowymi, zarówno jako preparat jednoskładnikowy, jak i w połączeniu z innymi substancjami czynnymi, co pozwala lekarzom na indywidualne dostosowanie terapii do potrzeb każdego pacjenta.
Mechanizm działania amlodypiny
Amlodypina należy do grupy leków nazywanych antagonistami kanałów wapniowych typu L lub blokerami kanałów wapniowych. Jest to pochodna dihydropirydyny o przedłużonym działaniu, która w sposób selektywny blokuje kanały wapniowe znajdujące się w błonach komórkowych mięśni gładkich naczyń krwionośnych oraz, w mniejszym stopniu, w komórkach mięśnia sercowego.
Kanały wapniowe to specjalne struktury białkowe w błonie komórkowej, które umożliwiają napływ jonów wapnia do wnętrza komórki. Jony wapnia odgrywają kluczową rolę w procesie skurczu mięśnia – im więcej wapnia dociera do wnętrza komórki, tym silniejszy jest skurcz. Amlodypina, blokując te kanały, ogranicza napływ wapnia do komórek mięśni gładkich naczyń krwionośnych, co prowadzi do ich rozluźnienia i rozszerzenia naczyń.
Efektem tego mechanizmu jest zmniejszenie oporu obwodowego naczyń krwionośnych, co bezpośrednio przekłada się na obniżenie ciśnienia tętniczego. Rozszerzenie naczyń krwionośnych ułatwia także pracę serca, które nie musi pokonywać tak dużego oporu przy pompowaniu krwi do całego organizmu.
W przypadku dławicy piersiowej, amlodypina prawdopodobnie rozszerza tętnice wieńcowe, poprawiając przepływ krwi i dostarczanie tlenu do mięśnia sercowego. Dodatkowo, zmniejszając obciążenie następcze serca (opór, który musi pokonać przy skurczu), redukuje zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen i energię.
Farmakokinetyka i właściwości leku
Amlodypina charakteryzuje się bardzo korzystnym profilem farmakokinetycznym, który czyni ją wygodną w stosowaniu. Po podaniu doustnym lek jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego, przy czym pokarm nie wpływa na jego wchłanianie. Biodostępność amlodypiny wynosi od 64% do 90%, co oznacza, że większość przyjętej dawki dociera do krążenia systemowego.
Jedną z najważniejszych cech amlodypiny jest jej długi okres półtrwania, który wynosi od 30 do 50 godzin. Dzięki temu lek może być przyjmowany tylko raz dziennie, co znacznie poprawia compliance (przestrzeganie terapii) przez pacjentów. Stan stacjonarny, czyli stabilne stężenie leku we krwi, osiągany jest po około 6-8 dniach codziennego stosowania.
Amlodypina jest metabolizowana w wątrobie przez izoenzym CYP3A4 cytochromu P450, tworząc nieaktywne farmakologicznie metabolity. Około 60% dawki zostaje wydalane z moczem w postaci metabolitów, a tylko 10% w postaci niezmienionej. U pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek nie ma konieczności dostosowywania dawki, ponieważ lek nie jest znacząco usuwany przez nerki. Natomiast u osób z ciężkimi zaburzeniami funkcji wątroby może być konieczne zmniejszenie dawki.
Wskazania do stosowania
Nadciśnienie tętnicze
Głównym wskazaniem do stosowania amlodypiny jest nadciśnienie tętnicze (pierwotne i wtórne). Lek może być stosowany jako monoterapia u pacjentów z łagodnym do umiarkowanego nadciśnieniem, lub w terapii skojarzonej z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi w przypadkach cięższych form choroby.
Amlodypina jest szczególnie zalecana zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego jako lek pierwszego wyboru u:
- Pacjentów w podeszłym wieku
- Chorych na astmę oskrzelową
- Pacjentów z izolowanym nadciśnieniem skurczowym
- Osób z chorobą niedokrwienną serca
Dławica piersiowa
Amlodypina jest wskazana w leczeniu dwóch głównych typów dławicy piersiowej:
Przewlekła stabilna dławica piersiowa – w tym przypadku lek pomaga zwiększyć tolerancję wysiłku fizycznego, wydłużając czas do pojawienia się bólu dławicowego podczas aktywności fizycznej oraz zmniejszając częstość i nasilenie ataków dławicowych.
Dławica naczynioskurczowa (dławica Prinzmetala) – amlodypina blokuje skurcze tętnic wieńcowych i przywraca normalny przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, co jest szczególnie ważne w tym typie dławicy spowodowanej skurczem naczyń.
Inne wskazania
Poza zarejestrowanymi wskazaniami, amlodypina jest czasami stosowana off-label w objawia Raynauda związanym z twardziną układową, gdzie pomaga w poprawie krążenia obwodowego.
Dostępne preparaty i dawkowanie
Preparaty jednoskładnikowe dostępne w Polsce
W Polsce dostępnych jest kilkanaście preparatów zawierających amlodypinę jako jedyną substancję czynną:
- Norvasc – pierwszy preparat z amlodypiną wprowadzony do leczenia w 1992 roku
- Amlozek
- Amlopin
- Tenox
- Cardilopin
- Alneta
- Vilpin
Wszystkie te preparaty zawierają amlodypinę w postaci bezylanu amlodypiny w dawkach 5 mg lub 10 mg.
Dawkowanie
Dla dorosłych:
- Dawka początkowa: 5 mg raz dziennie
- Dawka maksymalna: 10 mg raz dziennie
- Dostosowanie dawki: Po 2-4 tygodniach, w zależności od odpowiedzi na leczenie
Dla dzieci (6-17 lat):
- Dawka początkowa: 2,5 mg raz dziennie
- Dawka maksymalna: 5 mg raz dziennie
- Dostosowanie: Po 4 tygodniach stosowania
Specjalne grupy pacjentów:
- Pacjenci w podeszłym wieku: Nie ma konieczności dostosowania dawki, ale zaleca się ostrożność przy zwiększaniu dawki
- Zaburzenia funkcji wątroby: Rozpoczynanie od najmniejszej dawki (2,5 mg) i ostrożne zwiększanie
- Zaburzenia funkcji nerek: Brak konieczności dostosowania dawki
Lek należy przyjmować codziennie o tej samej porze, niezależnie od posiłków. Ze względu na stopniowy początek działania, amlodypina często jest przepisywana do przyjmowania wieczorem.
| Wskazanie |
Dawka początkowa |
Dawka maksymalna |
Czas dostosowania |
| Nadciśnienie u dorosłych |
5 mg/dobę |
10 mg/dobę |
2-4 tygodnie |
| Dławica u dorosłych |
5 mg/dobę |
10 mg/dobę |
2-4 tygodnie |
| Nadciśnienie u dzieci 6-17 lat |
2,5 mg/dobę |
5 mg/dobę |
4 tygodnie |
Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego i dławicy piersiowej
Leczenie nadciśnienia tętniczego
W leczeniu nadciśnienia tętniczego amlodypina może być stosowana jako monoterapia lub w skojarzeniu z innymi substancjami czynnymi. Współczesne wytyczne coraz częściej zalecają rozpoczynanie leczenia od terapii skojarzonej, szczególnie u pacjentów z nadciśnieniem II stopnia lub obciążonych dodatkowymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego.
Najczęstsze skojarzenia z amlodypiną w leczeniu nadciśnienia:
Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE):
- Ramipryl + amlodypina
- Perindopril + amlodypina
- Lizynopryl + amlodypina
Sartany (blokery receptora angiotensyny II):
- Walsartan + amlodypina
- Telmisartan + amlodypina
- Olmesartan + amlodypina
Leki moczopędne:
- Hydrochlorotiazyd + amlodypina
- Indapamid + amlodypina
Terapia potrójną często obejmuje amlodypinę w połączeniu z inhibitorem ACE/sartanem oraz lekiem moczopędnym, co pozwala na skuteczną kontrolę ciśnienia u pacjentów z opornym nadciśnieniem.
Leczenie dławicy piersiowej
W terapii dławicy piersiowej amlodypina może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z:
Beta-blokerami:
- Metoprolol
- Bisoprolol
- Karwedilol
Długodziałającymi azotanami:
- Izosorbid mononitran
- Izosorbid dinitran
Innymi antagonistami wapnia:
- Diltiazem (rzadko ze względu na podobny mechanizm działania)
Statynami (często stosowane łącznie w prewencji wtórnej):
- Atorwastatyna
- Rosuwastatyna
- Symwastatyna (wymagane zmniejszenie dawki przy łącznym stosowaniu)
Działania niepożądane
Amlodypina jest generalnie dobrze tolerowana, ale jak każdy lek może powodować działania niepożądane. Większość z nich jest łagodna i ustępuje po pewnym czasie stosowania lub przy zmniejszeniu dawki.
Bardzo częste działania niepożądane (≥10%)
- Obrzęki obwodowe – najczęstsze działanie niepożądane, występuje u około 10-15% pacjentów, szczególnie obrzęki kostek i stóp
Częste działania niepożądane (1-10%)
- Zawroty głowy i bóle głowy (szczególnie na początku terapii)
- Zmęczenie i senność
- Nagłe zaczerwienienie twarzy (flush)
- Kołatanie serca
- Nudności i ból brzucha
- Zaparcia lub biegunka
- Skurcze mięśni
- Duszność
- Zaburzenia widzenia (w tym podwójne widzenie)
Rzadsze działania niepożądane
- Zaburzenia nastroju (depresja, lęk)
- Bezsenność
- Szumy uszne
- Mrowienie i drętwienie kończyn
- Drżenia
- Omdlenia
- Zaburzenia smaku
- Łysienie
- Zwiększenie masy ciała
Działania niepożądane wymagające natychmiastowej konsultacji lekarskiej
- Pogorszenie dławicy piersiowej lub wystąpienie bólu w klatce piersiowej
- Objawy reakcji alergicznej (wysypka, trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy)
- Ciężkie zawroty głowy lub omdlenia
- Bardzo niskie ciśnienie tętnicze
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Bezwzględne przeciwwskazania
- Nadwrażliwość na amlodypinę lub inne składniki preparatu
- Ciężka stenoza aortalna
- Wstrząs kardiogenny
- Ciężka hipotensja
Względne przeciwwskazania i szczególne ostrzeżenia
- Ciężka niewydolność serca (klasa NYHA III-IV)
- Ciężkie zaburzenia funkcji wątroby
- Ciąża i okres karmienia piersią
- Wiek poniżej 6 lat
Szczególne grupy pacjentów
Pacjenci w podeszłym wieku: Zwiększone ryzyko wystąpienia obrzęków i zawrotów głowy. Zaleca się rozpoczynanie od niższych dawek i stopniowe ich zwiększanie pod ścisłą kontrolą lekarską.
Pacjenci z chorobami wątroby: Metabolizm amlodypiny może być zaburzony, co prowadzi do zwiększenia stężenia leku we krwi. Konieczne może być zmniejszenie dawki.
Ciąża i laktacja: Brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania. Lek powinien być stosowany tylko w przypadkach, gdy korzyści przeważają nad ryzykiem.
Interakcje lekowe
Amlodypina może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, co może prowadzić do zwiększenia lub zmniejszenia jej działania, bądź nasilenia działań niepożądanych.
Główne interakcje wymagające szczególnej uwagi:
Inhibitory CYP3A4 (zwiększają stężenie amlodypiny):
- Antybiotyki makrolidowe (erytromycyna, klarytromycyna)
- Leki przeciwgrzybicze (ketokonazol, itrakonazol)
- Inhibitory proteazy HIV
- Werapamil, diltiazem
- Sok grejpfrutowy
Induktory CYP3A4 (zmniejszają stężenie amlodypiny):
- Ryfampicyna
- Karbamazepina
- Fenyteoina
- Dziurawiec zwyczajny
Inne ważne interakcje:
- Symwastatyna: Amlodypina zwiększa stężenie symwastatyny – maksymalna dawka symwastatyny nie powinna przekraczać 20 mg/dobę
- Takrolimus: Możliwe zwiększenie stężenia takrolimusu – wymagane monitorowanie stężeń
- Cyklosporyna: Może być konieczne dostosowanie dawkowania
- Dantrolen: Ryzyko hiperkaliemii i zaburzeń rytmu serca – należy unikać łącznego stosowania
Interakcje z żywnością
- Sok grejpfrutowy: Może zwiększać stężenie amlodypiny we krwi, prowadząc do nasilenia działania hipotensyjnego. Zaleca się unikanie spożywania grejpfrutów w jakiejkolwiek postaci podczas leczenia.
Monitorowanie terapii
Parametry wymagające regularnej kontroli:
- Ciśnienie tętnicze: Kontrola co 2-4 tygodnie na początku terapii, później co 3-6 miesięcy
- Tętno: Szczególnie u pacjentów z chorobami serca
- Obrzęki: Regularne obserwowanie pod kątem obrzęków obwodowych
- Masa ciała: Może wskazywać na retencję płynów
Badania laboratoryjne:
Rutynowe badania laboratoryjne nie są konieczne, jednak u niektórych pacjentów może być wskazane:
- Stężenie takrolimusu (w przypadku łącznego stosowania)
- Funkcja wątroby (u pacjentów z chorobami wątroby)
- Stężenie cyklosporyny (u pacjentów po przeszczepach)
Przedawkowanie
Przedawkowanie amlodypiny prowadzi głównie do:
- Masywnego rozszerzenia naczyń krwionośnych
- Ciężkiej hipotensji (bardzo niskiego ciśnienia)
- Tachykardii odruchowej (przyspieszonej akcji serca)
Leczenie przedawkowania:
- Płukanie żołądka (jeśli od przyjęcia minęło mało czasu)
- Podawanie węgla aktywnego
- Monitorowanie funkcji życiowych
- Podawanie płynów dożylnie
- W ciężkich przypadkach stosowanie leków wazokonstrykcyjnych
- Glukozan wapnia może częściowo przeciwdziałać blokowaniu kanałów wapniowych
Efektywność kliniczna – wyniki badań
Amlodypina została przebadana w licznych randomizowanych badaniach klinicznych, które potwierdziły jej wysoką skuteczność w leczeniu nadciśnienia tętniczego i dławicy piersiowej.
Badania w nadciśnieniu tętniczym
Badanie ASCOT (Anglo-Scandinavian Cardiac Outcomes Trial): Wykazało, że terapia oparta na amlodypinie zmniejszyła ryzyko udaru mózgu o 23% w porównaniu z terapią opartą na atenololu. Dodatkowo obserwowano redukcję ryzyka zawału serca i zgonów sercowo-naczyniowych.
Meta-analiza 13 badań obejmująca ponad 50 000 pacjentów wykazała, że amlodypina zmniejsza ryzyko zawału serca o 13% w porównaniu z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi.
Ochrona przed udarem: Liczne badania potwierdzają, że amlodypina oferuje szczególnie silną ochronę przed udarem mózgu, redukując ryzyko o 40% w porównaniu z placebo, o 18% w porównaniu z inhibitorami ACE i o 16% w porównaniu z sartanami.
Badania w dławicy piersiowej
Badania z placebo: Wykazały znaczące zwiększenie czasu trwania wysiłku – średnio o 12,8% (63 sekundy) dla dawki 10 mg i 7,9% (38 sekund) dla dawki 5 mg. Ponadto zaobserwowano wydłużenie czasu do wystąpienia depresji odcinka ST o 1 mm oraz zmniejszenie częstości ataków dławicowych.
Badanie PREVENT: Wykazało redukcję hospitalizacji z powodu niestabilnej dławicy piersiowej o 33% oraz zmniejszenie potrzeby rewaskularyzacji wieńcowej o 43%.
Czy amlodypinę można przyjmować z jedzeniem?
Tak, amlodypinę można przyjmować niezależnie od posiłków. Pokarm nie wpływa na wchłanianie leku z przewodu pokarmowego, więc może być przyjmowana przed, w trakcie lub po jedzeniu, zgodnie z preferencjami pacjenta.
Czy można przerwać stosowanie amlodypiny nagle?
Amlodypinę można przerwać nagle bez ryzyka wystąpienia zespołu odstawienia, w przeciwieństwie do niektórych innych leków przeciwnadciśnieniowych. Jednak ciśnienie tętnicze zwykle powraca do wartości sprzed leczenia w ciągu około tygodnia, dlatego przerwanie leczenia powinno odbywać się wyłącznie po konsultacji z lekarzem.
Co zrobić, gdy zapomni się przyjąć dawkę?
Jeśli minęło mniej niż 12 godzin od planowanej pory przyjęcia, należy przyjąć zapomniną dawkę. Jeśli minęło więcej niż 12 godzin, należy pominąć zapomniną dawkę i przyjąć następną o normalnej porze. Nigdy nie należy przyjmować podwójnej dawki.
Czy podczas stosowania amlodypiny można prowadzić samochód?
Amlodypina może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów, szczególnie na początku leczenia lub po zwiększeniu dawki. Może powodować zawroty głowy, zmęczenie czy zaburzenia widzenia. Jeśli wystąpią takie objawy, należy unikać prowadzenia pojazdów do czasu ich ustąpienia.
Dlaczego amlodypina powoduje obrzęki nóg?
Obrzęki są najczęstszym działaniem niepożądanym amlodypiny i wynikają z rozszerzenia naczyń krwionośnych, co prowadzi do zwiększonej przepuszczalności kapilar i przesączania płynu do tkanek. Obrzęki zwykle dotyczą kostek i stóp, są łagodne i nie wiążą się z zatrzymaniem sodu czy niewydolnością serca.
Czy amlodypina może wpływać na funkcję seksualną?
W przeciwieństwie do niektórych innych leków przeciwnadciśnieniowych (np. beta-blokerów czy leków moczopędnych), amlodypina rzadko wpływa na funkcję seksualną. Wręcz przeciwnie, poprzez poprawę przepływu krwi może mieć korzystny wpływ na erekcję u mężczyzn.
Jak długo trwa osiągnięcie pełnego efektu terapeutycznego?
Pełny efekt przeciwnadciśnieniowy amlodypiny rozwija się stopniowo i osiąga maksimum po około tygodniu regularnego stosowania. Stan stacjonarny stężenia leku we krwi jest osiągany po 6-8 dniach. To stopniowe działanie jest korzystne, ponieważ zapobiega nagłemu spadkowi ciśnienia.
Czy można stosować amlodypinę w ciąży?
Amlodypina nie jest zalecana w ciąży ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa. U kobiet w wieku rozrodczym należy rozważyć przejście na bezpieczniejsze alternatywy przed planowaną ciążą. W przypadku nieplanowanej ciąży należy skonsultować się z lekarzem co do zmiany leczenia.
Czy osoby starsze mogą bezpiecznie stosować amlodypinę?
Tak, amlodypina jest uważana za jeden z najbezpieczniejszych leków przeciwnadciśnieniowych u osób starszych. Zgodnie z wytycznymi jest lekiem pierwszego wyboru w tej grupie wiekowej. Może być konieczne rozpoczęcie od niższej dawki i ostrożniejsze jej zwiększanie.
Czy amlodypina może być stosowana u diabetyków?
Tak, amlodypina jest bezpieczna i skuteczna u diabetyków. W przeciwieństwie do niektórych innych leków przeciwnadciśnieniowych, nie wpływa niekorzystnie na gospodarkę węglowodanową czy lipidową. Może być wręcz korzystna u diabetyków ze względu na ochronę nerek.
Co robić, gdy amlodypina nie obniża wystarczająco ciśnienia?
Jeśli po 3-4 tygodniach stosowania maksymalnej tolerowanej dawki amlodypiny (10 mg) ciśnienie nadal pozostaje podwyższone, lekarz może zdecydować o dołączeniu drugiego leku przeciwnadciśnieniowego lub zmianie na preparat skojarony. Nowoczesne podejście preferuje terapię skojarzoną już od początku leczenia.
Czy można pić alkohol podczas stosowania amlodypiny?
Alkohol może nasilać hipotensyjne działanie amlodypiny, prowadząc do nadmiernego obniżenia ciśnienia i wystąpienia zawrotów głowy czy omdleń. Jeśli pacjent spożywa alkohol, powinien robić to z umiarem i obserwować reakcję organizmu, szczególnie na początku leczenia.
Bibliografia
- Bulsara KG, Patel P, Cassagnol M. Amlodipine. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. PMID: 30137793
- Fares H, DiNicolantonio JJ, O’Keefe JH, Lavie CJ. Amlodipine in hypertension: a first-line agent with efficacy for improving blood pressure and patient outcomes. Open Heart. 2016;3(2):e000473. DOI: 10.1136/openhrt-2016-000473
