Amlodypina

Amlodypina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Amlodypina – to wielofunkcyjny, chemiczny związek organiczny z grupy pirydyn. Jest lekiem blokującym kanały wapniowe III generacji i zaliczany jest do tzw. antagonistów kanału wapniowego. Lek stosowany w leczeniu chorób o podłożu kardiologicznym takich jak nadciśnienie tętnicze, przewlekła, stabilna dławica piersiowa oraz naczynioruchowa dławica piersiowa (tzw. dławica Prinzmetala). Amlodypina działa równomiernie, nie powodując nagłego obniżenia ciśnienia tętniczego. Przyjęcie amlodypiny raz na dobę, najlepiej o tej samej porze, obniża ciśnienie tętnicze przez 24 godziny.

Amlodypina należy do długodziałających pochodnych dihydropirydyny, które są lekiem pierwszego wyboru w leczeniu osób z nadciśnieniem tętniczym w podeszłym wieku, chorych na astmę oraz chorych z izolowanym nadciśnieniem skurczowym.

Możliwe działania niepożądane: obrzęk okolicy kostek, ból głowy, zawroty głowy, senność, kołatanie serca, ból brzucha, nudności, zmęczenie, osłabienie, biegunka, zaparcia, kurcze mięśni.

Uwaga: Pacjenci stosujący amlodypinę nie powinni spożywać grejpfruta ani soku grejpfrutowego, ponieważ może to spowodować zwiększenie stężenia amlodypiny we krwi, co może wywołać nasilenie działania obniżającego ciśnienie krwi.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Amlodypina – kompleksowe informacje na temat substancji czynnej

Amlodypina to jeden z najczęściej przepisywanych leków na nadciśnienie tętnicze w Polsce i na świecie. Ta substancja czynna z grupy antagonistów wapnia (blokerów kanałów wapniowych) od ponad 30 lat skutecznie pomaga milionom pacjentów w kontrolowaniu wysokiego ciśnienia krwi i łagodzeniu objawów dławicy piersiowej. Amlodypina wyróżnia się wśród innych leków przeciwnadciśnieniowych swoim długotrwałym działaniem, które pozwala na przyjmowanie tylko jednej tabletki dziennie, oraz stosunkowo niewielu działaniami niepożądanymi. Lek ten jest szczególnie ceniony w leczeniu osób starszych, u których stanowi często pierwszą linię terapii. Dzięki swojemu unikalnemu mechanizmowi działania, amlodypina nie tylko obniża ciśnienie tętnicze, ale także chroni przed powikłaniami sercowo-naczyniowymi, takimi jak udar mózgu czy zawał serca. W Polsce dostępna jest pod wieloma nazwami handlowymi, zarówno jako preparat jednoskładnikowy, jak i w połączeniu z innymi substancjami czynnymi, co pozwala lekarzom na indywidualne dostosowanie terapii do potrzeb każdego pacjenta.

Mechanizm działania amlodypiny

Amlodypina należy do grupy leków nazywanych antagonistami kanałów wapniowych typu L lub blokerami kanałów wapniowych. Jest to pochodna dihydropirydyny o przedłużonym działaniu, która w sposób selektywny blokuje kanały wapniowe znajdujące się w błonach komórkowych mięśni gładkich naczyń krwionośnych oraz, w mniejszym stopniu, w komórkach mięśnia sercowego.

Kanały wapniowe to specjalne struktury białkowe w błonie komórkowej, które umożliwiają napływ jonów wapnia do wnętrza komórki. Jony wapnia odgrywają kluczową rolę w procesie skurczu mięśnia – im więcej wapnia dociera do wnętrza komórki, tym silniejszy jest skurcz. Amlodypina, blokując te kanały, ogranicza napływ wapnia do komórek mięśni gładkich naczyń krwionośnych, co prowadzi do ich rozluźnienia i rozszerzenia naczyń.

Efektem tego mechanizmu jest zmniejszenie oporu obwodowego naczyń krwionośnych, co bezpośrednio przekłada się na obniżenie ciśnienia tętniczego. Rozszerzenie naczyń krwionośnych ułatwia także pracę serca, które nie musi pokonywać tak dużego oporu przy pompowaniu krwi do całego organizmu.

W przypadku dławicy piersiowej, amlodypina prawdopodobnie rozszerza tętnice wieńcowe, poprawiając przepływ krwi i dostarczanie tlenu do mięśnia sercowego. Dodatkowo, zmniejszając obciążenie następcze serca (opór, który musi pokonać przy skurczu), redukuje zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen i energię.

Farmakokinetyka i właściwości leku

Amlodypina charakteryzuje się bardzo korzystnym profilem farmakokinetycznym, który czyni ją wygodną w stosowaniu. Po podaniu doustnym lek jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego, przy czym pokarm nie wpływa na jego wchłanianie. Biodostępność amlodypiny wynosi od 64% do 90%, co oznacza, że większość przyjętej dawki dociera do krążenia systemowego.

Jedną z najważniejszych cech amlodypiny jest jej długi okres półtrwania, który wynosi od 30 do 50 godzin. Dzięki temu lek może być przyjmowany tylko raz dziennie, co znacznie poprawia compliance (przestrzeganie terapii) przez pacjentów. Stan stacjonarny, czyli stabilne stężenie leku we krwi, osiągany jest po około 6-8 dniach codziennego stosowania.

Amlodypina jest metabolizowana w wątrobie przez izoenzym CYP3A4 cytochromu P450, tworząc nieaktywne farmakologicznie metabolity. Około 60% dawki zostaje wydalane z moczem w postaci metabolitów, a tylko 10% w postaci niezmienionej. U pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek nie ma konieczności dostosowywania dawki, ponieważ lek nie jest znacząco usuwany przez nerki. Natomiast u osób z ciężkimi zaburzeniami funkcji wątroby może być konieczne zmniejszenie dawki.

Wskazania do stosowania

Nadciśnienie tętnicze

Głównym wskazaniem do stosowania amlodypiny jest nadciśnienie tętnicze (pierwotne i wtórne). Lek może być stosowany jako monoterapia u pacjentów z łagodnym do umiarkowanego nadciśnieniem, lub w terapii skojarzonej z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi w przypadkach cięższych form choroby.

Amlodypina jest szczególnie zalecana zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego jako lek pierwszego wyboru u:

• Pacjentów w podeszłym wieku
• Chorych na astmę oskrzelową
• Pacjentów z izolowanym nadciśnieniem skurczowym
• Osób z chorobą niedokrwienną serca

Dławica piersiowa

Amlodypina jest wskazana w leczeniu dwóch głównych typów dławicy piersiowej:

Przewlekła stabilna dławica piersiowa – w tym przypadku lek pomaga zwiększyć tolerancję wysiłku fizycznego, wydłużając czas do pojawienia się bólu dławicowego podczas aktywności fizycznej oraz zmniejszając częstość i nasilenie ataków dławicowych.

Dławica naczynioskurczowa (dławica Prinzmetala) – amlodypina blokuje skurcze tętnic wieńcowych i przywraca normalny przepływ krwi w naczyniach wieńcowych, co jest szczególnie ważne w tym typie dławicy spowodowanej skurczem naczyń.

Inne wskazania

Poza zarejestrowanymi wskazaniami, amlodypina jest czasami stosowana off-label w objawia Raynauda związanym z twardziną układową, gdzie pomaga w poprawie krążenia obwodowego.

Dostępne preparaty i dawkowanie

Preparaty jednoskładnikowe dostępne w Polsce

W Polsce dostępnych jest kilkanaście preparatów zawierających amlodypinę jako jedyną substancję czynną:

• Norvasc – pierwszy preparat z amlodypiną wprowadzony do leczenia w 1992 roku
• Amlozek
• Amlopin
• Tenox
• Cardilopin
• Alneta
• Vilpin

Wszystkie te preparaty zawierają amlodypinę w postaci bezylanu amlodypiny w dawkach 5 mg lub 10 mg.

Dawkowanie

Dla dorosłych:

• Dawka początkowa: 5 mg raz dziennie
• Dawka maksymalna: 10 mg raz dziennie
• Dostosowanie dawki: Po 2-4 tygodniach, w zależności od odpowiedzi na leczenie

Dla dzieci (6-17 lat):

• Dawka początkowa: 2,5 mg raz dziennie
• Dawka maksymalna: 5 mg raz dziennie
• Dostosowanie: Po 4 tygodniach stosowania

Specjalne grupy pacjentów:

• Pacjenci w podeszłym wieku: Nie ma konieczności dostosowania dawki, ale zaleca się ostrożność przy zwiększaniu dawki
• Zaburzenia funkcji wątroby: Rozpoczynanie od najmniejszej dawki (2,5 mg) i ostrożne zwiększanie
• Zaburzenia funkcji nerek: Brak konieczności dostosowania dawki

Lek należy przyjmować codziennie o tej samej porze, niezależnie od posiłków. Ze względu na stopniowy początek działania, amlodypina często jest przepisywana do przyjmowania wieczorem.

Wskazanie	Dawka początkowa	Dawka maksymalna	Czas dostosowania
Nadciśnienie u dorosłych	5 mg/dobę	10 mg/dobę	2-4 tygodnie
Dławica u dorosłych	5 mg/dobę	10 mg/dobę	2-4 tygodnie
Nadciśnienie u dzieci 6-17 lat	2,5 mg/dobę	5 mg/dobę	4 tygodnie

Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego i dławicy piersiowej

Leczenie nadciśnienia tętniczego

W leczeniu nadciśnienia tętniczego amlodypina może być stosowana jako monoterapia lub w skojarzeniu z innymi substancjami czynnymi. Współczesne wytyczne coraz częściej zalecają rozpoczynanie leczenia od terapii skojarzonej, szczególnie u pacjentów z nadciśnieniem II stopnia lub obciążonych dodatkowymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego.

Najczęstsze skojarzenia z amlodypiną w leczeniu nadciśnienia:

Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE):

• Ramipryl + amlodypina
• Perindopril + amlodypina
• Lizynopryl + amlodypina

Sartany (blokery receptora angiotensyny II):

• Walsartan + amlodypina
• Telmisartan + amlodypina
• Olmesartan + amlodypina

Leki moczopędne:

• Hydrochlorotiazyd + amlodypina
• Indapamid + amlodypina

Terapia potrójną często obejmuje amlodypinę w połączeniu z inhibitorem ACE/sartanem oraz lekiem moczopędnym, co pozwala na skuteczną kontrolę ciśnienia u pacjentów z opornym nadciśnieniem.

Leczenie dławicy piersiowej

W terapii dławicy piersiowej amlodypina może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z:

Beta-blokerami:

• Metoprolol
• Bisoprolol
• Karwedilol

Długodziałającymi azotanami:

• Izosorbid mononitran
• Izosorbid dinitran

Innymi antagonistami wapnia:

• Diltiazem (rzadko ze względu na podobny mechanizm działania)

Statynami (często stosowane łącznie w prewencji wtórnej):

• Atorwastatyna
• Rosuwastatyna
• Symwastatyna (wymagane zmniejszenie dawki przy łącznym stosowaniu)

Działania niepożądane

Amlodypina jest generalnie dobrze tolerowana, ale jak każdy lek może powodować działania niepożądane. Większość z nich jest łagodna i ustępuje po pewnym czasie stosowania lub przy zmniejszeniu dawki.

Bardzo częste działania niepożądane (≥10%)

• Obrzęki obwodowe – najczęstsze działanie niepożądane, występuje u około 10-15% pacjentów, szczególnie obrzęki kostek i stóp

Częste działania niepożądane (1-10%)

• Zawroty głowy i bóle głowy (szczególnie na początku terapii)
• Zmęczenie i senność
• Nagłe zaczerwienienie twarzy (flush)
• Kołatanie serca
• Nudności i ból brzucha
• Zaparcia lub biegunka
• Skurcze mięśni
• Duszność
• Zaburzenia widzenia (w tym podwójne widzenie)

Rzadsze działania niepożądane

• Zaburzenia nastroju (depresja, lęk)
• Bezsenność
• Szumy uszne
• Mrowienie i drętwienie kończyn
• Drżenia
• Omdlenia
• Zaburzenia smaku
• Łysienie
• Zwiększenie masy ciała

Działania niepożądane wymagające natychmiastowej konsultacji lekarskiej

• Pogorszenie dławicy piersiowej lub wystąpienie bólu w klatce piersiowej
• Objawy reakcji alergicznej (wysypka, trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy)
• Ciężkie zawroty głowy lub omdlenia
• Bardzo niskie ciśnienie tętnicze

Przeciwwskazania i ostrzeżenia

Bezwzględne przeciwwskazania

• Nadwrażliwość na amlodypinę lub inne składniki preparatu
• Ciężka stenoza aortalna
• Wstrząs kardiogenny
• Ciężka hipotensja

Względne przeciwwskazania i szczególne ostrzeżenia

• Ciężka niewydolność serca (klasa NYHA III-IV)
• Ciężkie zaburzenia funkcji wątroby
• Ciąża i okres karmienia piersią
• Wiek poniżej 6 lat

Szczególne grupy pacjentów

Pacjenci w podeszłym wieku: Zwiększone ryzyko wystąpienia obrzęków i zawrotów głowy. Zaleca się rozpoczynanie od niższych dawek i stopniowe ich zwiększanie pod ścisłą kontrolą lekarską.

Pacjenci z chorobami wątroby: Metabolizm amlodypiny może być zaburzony, co prowadzi do zwiększenia stężenia leku we krwi. Konieczne może być zmniejszenie dawki.

Ciąża i laktacja: Brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania. Lek powinien być stosowany tylko w przypadkach, gdy korzyści przeważają nad ryzykiem.

Interakcje lekowe

Amlodypina może wchodzić w interakcje z wieloma lekami, co może prowadzić do zwiększenia lub zmniejszenia jej działania, bądź nasilenia działań niepożądanych.

Główne interakcje wymagające szczególnej uwagi:

Inhibitory CYP3A4 (zwiększają stężenie amlodypiny):

• Antybiotyki makrolidowe (erytromycyna, klarytromycyna)
• Leki przeciwgrzybicze (ketokonazol, itrakonazol)
• Inhibitory proteazy HIV
• Werapamil, diltiazem
• Sok grejpfrutowy

Induktory CYP3A4 (zmniejszają stężenie amlodypiny):

• Ryfampicyna
• Karbamazepina
• Fenyteoina
• Dziurawiec zwyczajny

Inne ważne interakcje:

• Symwastatyna: Amlodypina zwiększa stężenie symwastatyny – maksymalna dawka symwastatyny nie powinna przekraczać 20 mg/dobę
• Takrolimus: Możliwe zwiększenie stężenia takrolimusu – wymagane monitorowanie stężeń
• Cyklosporyna: Może być konieczne dostosowanie dawkowania
• Dantrolen: Ryzyko hiperkaliemii i zaburzeń rytmu serca – należy unikać łącznego stosowania

Interakcje z żywnością

• Sok grejpfrutowy: Może zwiększać stężenie amlodypiny we krwi, prowadząc do nasilenia działania hipotensyjnego. Zaleca się unikanie spożywania grejpfrutów w jakiejkolwiek postaci podczas leczenia.

Monitorowanie terapii

Parametry wymagające regularnej kontroli:

• Ciśnienie tętnicze: Kontrola co 2-4 tygodnie na początku terapii, później co 3-6 miesięcy
• Tętno: Szczególnie u pacjentów z chorobami serca
• Obrzęki: Regularne obserwowanie pod kątem obrzęków obwodowych
• Masa ciała: Może wskazywać na retencję płynów

Badania laboratoryjne:

Rutynowe badania laboratoryjne nie są konieczne, jednak u niektórych pacjentów może być wskazane:

• Stężenie takrolimusu (w przypadku łącznego stosowania)
• Funkcja wątroby (u pacjentów z chorobami wątroby)
• Stężenie cyklosporyny (u pacjentów po przeszczepach)

Przedawkowanie

Przedawkowanie amlodypiny prowadzi głównie do:

• Masywnego rozszerzenia naczyń krwionośnych
• Ciężkiej hipotensji (bardzo niskiego ciśnienia)
• Tachykardii odruchowej (przyspieszonej akcji serca)

Leczenie przedawkowania:

• Płukanie żołądka (jeśli od przyjęcia minęło mało czasu)
• Podawanie węgla aktywnego
• Monitorowanie funkcji życiowych
• Podawanie płynów dożylnie
• W ciężkich przypadkach stosowanie leków wazokonstrykcyjnych
• Glukozan wapnia może częściowo przeciwdziałać blokowaniu kanałów wapniowych

Efektywność kliniczna – wyniki badań

Amlodypina została przebadana w licznych randomizowanych badaniach klinicznych, które potwierdziły jej wysoką skuteczność w leczeniu nadciśnienia tętniczego i dławicy piersiowej.

Badania w nadciśnieniu tętniczym

Badanie ASCOT (Anglo-Scandinavian Cardiac Outcomes Trial): Wykazało, że terapia oparta na amlodypinie zmniejszyła ryzyko udaru mózgu o 23% w porównaniu z terapią opartą na atenololu. Dodatkowo obserwowano redukcję ryzyka zawału serca i zgonów sercowo-naczyniowych.

Meta-analiza 13 badań obejmująca ponad 50 000 pacjentów wykazała, że amlodypina zmniejsza ryzyko zawału serca o 13% w porównaniu z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi.

Ochrona przed udarem: Liczne badania potwierdzają, że amlodypina oferuje szczególnie silną ochronę przed udarem mózgu, redukując ryzyko o 40% w porównaniu z placebo, o 18% w porównaniu z inhibitorami ACE i o 16% w porównaniu z sartanami.

Badania w dławicy piersiowej

Badania z placebo: Wykazały znaczące zwiększenie czasu trwania wysiłku – średnio o 12,8% (63 sekundy) dla dawki 10 mg i 7,9% (38 sekund) dla dawki 5 mg. Ponadto zaobserwowano wydłużenie czasu do wystąpienia depresji odcinka ST o 1 mm oraz zmniejszenie częstości ataków dławicowych.

Badanie PREVENT: Wykazało redukcję hospitalizacji z powodu niestabilnej dławicy piersiowej o 33% oraz zmniejszenie potrzeby rewaskularyzacji wieńcowej o 43%.

Bibliografia

1. Bulsara KG, Patel P, Cassagnol M. Amlodipine. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. PMID: 30137793
2. Fares H, DiNicolantonio JJ, O’Keefe JH, Lavie CJ. Amlodipine in hypertension: a first-line agent with efficacy for improving blood pressure and patient outcomes. Open Heart. 2016;3(2):e000473. DOI: 10.1136/openhrt-2016-000473