Gdy objawy nadczynności tarczycy zaczynają wpływać na codzienne funkcjonowanie, wielu pacjentów udaje się do lekarza endokrynologa w poszukiwaniu skutecznego leczenia. Choroba Gravesa-Basedowa, będąca najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, wymaga zastosowania specjalistycznych leków hamujących nadmierną produkcję hormonów tarczycowych. W polskich aptekach dostępne są sprawdzone preparaty, które skutecznie kontrolują objawy tej autoimmunologicznej choroby. Jakie leki na chorobę Gravesa-Basedowa można otrzymać na receptę i jak działają poszczególne grupy terapeutyczne? W tym artykule znajdziecie kompleksowe informacje o dostępnych opcjach farmakologicznych oraz zasadach bezpiecznego stosowania leków przeciwtarczycowych.
Spis treści
Czym jest choroba Gravesa-Basedowa?
Choroba Gravesa-Basedowa to autoimmunologiczne schorzenie tarczycy, w którym układ odpornościowy wytwarza przeciwciała przeciwko receptorom dla hormonu tyreotropowego (TSH). Te przeciwciała, nazywane TRAb (przeciwciała przeciwko receptorowi TSH), stymulują tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów tarczycowych – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). W wyniku tego procesu rozwija się nadczynność tarczycy z charakterystycznymi objawami.
Choroba dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn, w stosunku nawet 10:1, co może wskazywać na wpływ estrogenów na jej rozwój. Najczęściej diagnozowana jest u osób w wieku 20-40 lat, choć może wystąpić w każdej grupie wiekowej. Charakterystyczną cechą choroby jest jej nawracający przebieg z okresami zaostrzeń i remisji.
Do głównych objawów choroby Gravesa-Basedowa należą: przyspieszone tętno, utrata masy ciała mimo zwiększonego apetytu, drżenie rąk, nadmierna potliwość, nerwowość, drażliwość oraz charakterystyczny wytrzeszcz oczu (orbitopatia tarczycowa). Nieleczona choroba może prowadzić do poważnych powikłań, w tym przełomu tarczycowego zagrażającego życiu.
Sprawdź ulotki i opinie pacjentów o przykładowych lekach stosowanych w endokrynologii: TIROSINT SOL, Metizol, Thyrosan, Novothyral.
Leki stosowane w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa
Tyreostatyki – podstawowe leki przeciwtarczycowe
Tyreostatyki stanowią pierwszą linię leczenia farmakologicznego choroby Gravesa-Basedowa. Działają poprzez hamowanie syntezy hormonów tarczycowych w gruczole tarczowym.
Thyrozol (tiamazol)
Preparat Thyrozol zawiera tiamazol jako substancję czynną i jest obecnie najczęściej stosowanym tyreostatykiem w Polsce. Lek Thyrozol dostępny jest w tabletkach powlekanych o mocach 5 mg, 10 mg oraz 20 mg, co pozwala na precyzyjne dostosowanie dawki do potrzeb pacjenta.
Tiamazol działa poprzez hamowanie peroksydazy tarczycowej – enzymu odpowiedzialnego za syntezę hormonów tarczycowych. Preparat Thyrozol hamuje wbudowywanie jodu w struktury tyreoglobuliny, co skutecznie zmniejsza produkcję T3 i T4. Lek rozpoczyna działanie w ciągu kilku dni, jednak pełny efekt terapeutyczny obserwuje się dopiero po kilku tygodniach ze względu na duże zapasy hormonów zgromadzonych w tarczycy.
Dawkowanie leku Thyrozol ustala lekarz indywidualnie, zazwyczaj rozpoczynając od dawek 15-30 mg na dobę podzielonych na 2-3 przyjęcia. Po osiągnięciu eutyreozy (prawidłowego poziomu hormonów) dawka tiamazolu jest stopniowo redukowana do dawki podtrzymującej wynoszącej 5-10 mg na dobę. Leczenie trwa zazwyczaj 12-18 miesięcy.
Thyrosan (propylotiouracyl)
Thyrosan to preparat zawierający propylotiouracyl w dawce 50 mg na tabletkę. Lek Thyrosan jest alternatywą dla tiamazolu, szczególnie preferowaną u kobiet w ciąży oraz w przypadkach nietolerancji innych tyreostatyków. Propylotiouracyl wykazuje podwójny mechanizm działania – oprócz hamowania syntezy hormonów w tarczycy, blokuje również obwodową konwersję T4 do bardziej aktywnej T3.
Preparat Thyrosan charakteryzuje się szybszym początkiem działania niż tiamazol, co czyni go lekiem z wyboru w ciężkich przypadkach nadczynności tarczycy oraz w przełomie tarczycowym. Propylotiouracyl ma również krótszy okres półtrwania, dlatego wymaga podawania co 6-8 godzin.
Dawkowanie leku Thyrosan u dorosłych wynosi zazwyczaj 150-300 mg na dobę w trzech podzielonych dawkach. W ciężkich przypadkach dawka propylotiouracylu może być zwiększona do 400-600 mg na dobę. Po osiągnięciu kontroli hormonalnej dawka jest stopniowo redukowana do 50-150 mg na dobę.
Beta-blokery w leczeniu wspomagającym
Beta-blokery nie wpływają na produkcję hormonów tarczycowych, ale skutecznie łagodzą objawy sercowo-naczyniowe towarzyszące nadczynności tarczycy.
Propranolol WZF i Propranolol Accord
Propranolol to nieselektywny beta-bloker dostępny w Polsce pod dwiema głównymi nazwami handlowymi. Preparat Propranolol WZF oraz Propranolol Accord zawierają chlorowodorek propranololu w dawkach 10 mg lub 40 mg na tabletkę. Propranolol blokuje receptory beta-adrenergiczne, co prowadzi do zwolnienia czynności serca, zmniejszenia drżenia rąk i redukcji lęku.
Szczególną zaletą propranololu w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa jest jego zdolność do hamowania obwodowej konwersji T4 do T3, co dodatkowo wspomaga działanie tyreostatyków. Lek Propranolol działa szybko, często już w ciągu godzin od przyjęcia, zapewniając pacjentom szybką ulgę w nieprzyjemnych objawach.
Dawkowanie propranololu w nadczynności tarczycy wynosi zazwyczaj 10-40 mg 3-4 razy na dobę. Dawka chlorowodorku propranololu jest dostosowywana indywidualnie w zależności od częstości tętna i ciśnienia krwi pacjenta. Preparat może być stopniowo odstawiany w miarę normalizacji funkcji tarczycy pod wpływem tyreostatyków.
Porównanie dostępnych leków przeciwtarczycowych
| Lek | Substancja czynna | Dawkowanie początkowe | Częstość dawkowania | Szczególne wskazania |
|---|---|---|---|---|
| Thyrozol | Tiamazol | 15-30 mg/dobę | 2-3 razy dziennie | Standardowe leczenie |
| Thyrosan | Propylotiouracyl | 150-300 mg/dobę | 3 razy dziennie | Ciąża, przełom tarczycowy |
| Propranolol | Chlorowodorek propranololu | 10-40 mg | 3-4 razy dziennie | Leczenie objawowe |
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Jak długo trwa leczenie choroby Gravesa-Basedowa?
Leczenie tyreostatykami trwa zazwyczaj 12-18 miesięcy. U około połowy pacjentów po zaprzestaniu leczenia uzyskuje się trwałą remisję choroby. W przypadku nawrotu, konieczne może być przedłużenie terapii lub rozważenie metod radykalnych (jod radioaktywny, operacja).
Czy można stosować leki przeciwtarczycowe w ciąży?
Propylotiouracyl jest lekiem pierwszego wyboru u kobiet w ciąży. Tiamazol może być stosowany, ale wymaga szczególnej ostrożności, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży. Decyzję o wyborze leku podejmuje zawsze lekarz po ocenie korzyści i ryzyka.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane tyreostatyków?
Do najczęstszych działań niepożądanych należą: reakcje skórne (wysypka, świąd), bóle stawów, nudności oraz zaburzenia smaku. Rzadko może wystąpić agranulocytoza – groźne dla życia zmniejszenie liczby białych krwinek. Objawy takie jak gorączka, ból gardła czy ogólne osłabienie wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Czy można łączyć tyreostatyki z innymi lekami?
Tyreostatyki mogą wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, digoksyną oraz niektórymi antybiotykami. Zawsze należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach przed rozpoczęciem terapii przeciwtarczycowej.
Kiedy konieczne są regularne badania kontrolne?
Podczas leczenia tyreostatykami konieczne są regularne badania laboratoryjne – początkowo co 2-4 tygodnie, później co 6-8 tygodni. Kontrolowane są poziomy hormonów tarczycowych (TSH, fT3, fT4) oraz morfologia krwi w celu wczesnego wykrycia ewentualnych działań niepożądanych.
Czy po zakończeniu leczenia choroba może nawrócić?
Tak, choroba Gravesa-Basedowa charakteryzuje się tendencją do nawrotów. U około 50% pacjentów po zaprzestaniu leczenia farmakologicznego choroba nawraca w ciągu kilku lat. Dlatego ważne są regularne kontrole endokrynologiczne również po zakończeniu terapii.
Bibliografia
- Thyrozol charakterystyka produktu leczniczego
- Thyrosan charakterystyka produktu leczniczego
- Propranolol WZF charakterystyka produktu leczniczego
- Propranolol Accord charakterystyka produktu leczniczego
- Kahaly GJ. Management of Graves Thyroidal and Extrathyroidal Disease: An Update. J Clin Endocrinol Metab. 2020;105(12):3704-3720. DOI: 10.1210/clinem/dgaa646 PMID: 32929476
- Vitti P, Rago T, Chiovato L, Pallini S, Santini F, Fiore E, Rocchi R, Martino E, Pinchera A. Clinical features of patients with Graves’ disease undergoing remission after antithyroid drug treatment. Thyroid. 1997;7(3):369-375. DOI: 10.1089/thy.1997.7.369 PMID: 9226205
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
Zobacz także wykaz leków stosowanych w endokrynologii. Znajdziesz tu między innymi leki na nadczynność tarczycy, spis leków na Hashimoto, a także preparaty stosowane w chorobie Gravesa-Basedowa.
