Atopowe zapalenie spojówek i rogówki to jedna z najpoważniejszych postaci alergicznych chorób oczu, która wymaga specjalistycznego leczenia farmakologicznego. W przeciwieństwie do łagodniejszych form alergicznego zapalenia spojówek, ta choroba może prowadzić do trwałych uszkodzeń wzroku, a nawet ślepoty. Pacjenci zmagający się z tym schorzeniem często szukają skutecznych leków, które pomogą im kontrolować objawy i zapobiec powikłaniom. Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilka grup leków stosowanych w terapii tego schorzenia – od stabilizatorów mastocytów i leków przeciwhistaminowych, przez kortykosteroidy, aż po nowoczesne preparaty immunosupresyjne. Wybór odpowiedniego leku zależy od stopnia zaawansowania choroby, nasilenia objawów oraz indywidualnej odpowiedzi pacjenta na terapię. W niniejszym artykule prezentujemy kompleksowy przegląd dostępnych opcji terapeutycznych, które mogą być zastosowane w leczeniu atopowego zapalenia spojówek i rogówki w Polsce.
Spis treści
Czym jest atopowe zapalenie spojówek i rogówki?
Atopowe zapalenie spojówek i rogówki (AKC – atopic keratoconjunctivitis) stanowi najcięższą postać alergicznego zapalenia powierzchni oka. Jest to przewlekła choroba o podłożu genetycznym i alergicznym, która może prowadzić do poważnych zaburzeń wzrokowych. Schorzenie dotyka około 25-42% osób z atopowym zapaleniem skóry, najczęściej mężczyzn w wieku około 30 lat.
Charakterystyczne objawy obejmują:
- Intensywny świąd i pieczenie oczu
- Zaczerwienienie i obrzęk spojówek
- Pogrubiałe, suche i popękane powieki
- Światłowstręt i nadmierne łzawienie
- Uczucie ciała obcego w oku
W zaawansowanych stadiach może dochodzić do:
- Neowaskularyzacji rogówki
- Bliznowacenia spojówek
- Keratopatii (uszkodzenia rogówki)
- Zwiększonej podatności na zakażenia wirusowe i bakteryjne
Leki przeciwhistaminowe i stabilizatory mastocytów
Opatanol (olopatadyna)
Preparat Opatanol zawiera olopatadynę, która wykazuje podwójny mechanizm działania – blokuje receptory histaminowe H1 oraz stabilizuje błonę komórek tucznych spojówki. Olopatadyna zapobiega uwalnianiu mediatorów reakcji alergicznej i stanu zapalnego, co czyni ją szczególnie skuteczną w leczeniu objawów ocznych sezonowego alergicznego zapalenia spojówek.
Lek Opatanol stosuje się w dawce 1 kropla do worka spojówkowego 2 razy na dobę, z zachowaniem 8-godzinnej przerwy między zakropleniami. Preparat może być stosowany przez okres do czterech miesięcy, a efekt terapeutyczny utrzymuje się przez cały dzień dzięki długotrwałemu działaniu olopatadyny.
Zabak i Ketotifen Stulln (ketotifen)
Ketotifen to substancja czynna o działaniu przeciwhistaminowym i stabilizującym błonę komórek tucznych. Preparaty Zabak oraz Ketotifen Stulln zawierają ketotifen w stężeniu 0,25 mg/ml i są wskazane w leczeniu objawów sezonowego alergicznego zapalenia spojówek.
Ketotifen hamuje działanie histaminy poprzez blokowanie receptorów H1, a dodatkowo zapobiega degranulacji komórek tucznych. Leki te stosuje się w dawce 1 kropla do worka spojówkowego 2 razy na dobę (rano i wieczorem). Preparat Zabak charakteryzuje się brakiem konserwantów, co czyni go bezpieczniejszym dla pacjentów z zespołem suchego oka.
Lecrolyn (kromoglikan sodu)
Lecrolyn zawiera kromoglikan sodu – klasyczny stabilizator mastocytów, który hamuje uwalnianie histaminy i innych mediatorów zapalnych z komórek tucznych. Kromoglikan sodu jest stosowany w dawce 1-2 krople do każdego oka 2-4 razy na dobę, w zależności od nasilenia objawów.
Leki kortykosteroidowe
| Preparat | Substancja czynna | Dawkowanie | Charakterystyka |
|---|---|---|---|
| Dexamethason WZF | Deksametazon | 1-2 krople 2-5 razy/dobę | Silne działanie przeciwzapalne |
| Flarex | Octan fluorometolonu | 1-2 krople 4 razy/dobę | Mniejsze ryzyko wzrostu ciśnienia oka |
| Flucon | Fluorometolon | 1 kropla 2-4 razy/dobę | Łagodniejszy kortykosteroid |
Dexamethason WZF (deksametazon)
Preparat Dexamethason WZF zawiera deksametazon – syntetyczny glikokortykosteroid o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwuczuleniowym i przeciwświądowym. Deksametazon jest wskazany w leczeniu stanów zapalnych spojówki, rogówki i przedniego odcinka oka, w tym alergicznego i wiosennego zapalenia spojówek.
W ostrych stanach zapalnych preparat Dexamethason WZF stosuje się w dawce 1-2 krople 4-5 razy na dobę przez pierwsze 2 dni, następnie zmniejszając dawkę do 1-2 kropli 3-4 razy na dobę. Deksametazon wymaga szczególnej ostrożności ze względu na ryzyko wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego i rozwoju jaskry.
Flarex i Flucon (fluorometolon)
Fluorometolon, dostępny w preparatach Flarex (octan fluorometolonu) i Flucon, stanowi alternatywę dla deksametazonu o łagodniejszym profilu działania. Fluorometolon powoduje mniejszy wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego w porównaniu z deksametazonem, co czyni go bezpieczniejszym w długotrwałym stosowaniu.
Preparat Flarex stosuje się w dawce 1-2 krople 4 razy na dobę, natomiast Flucon – 1 kroplę 2-4 razy na dobę. Fluorometolon może być stosowany przez okres do 6 tygodni pod kontrolą okulistyczną.
Leki immunosupresyjne
Ikervis (cyklosporyna)
Cyklosporyna w preparacie Ikervis stanowi nowoczesną opcję terapeutyczną w ciężkich przypadkach atopowego zapalenia spojówek i rogówki. Cyklosporyna jest środkiem immunosupresyjnym, który hamuje aktywację limfocytów T i zmniejsza produkcję cytokin prozapalnych.
Lek Ikervis zawiera cyklosporynę w stężeniu 1 mg/ml i jest stosowany w dawce 1 kropla do worka spojówkowego 1 raz na dobę przed snem. Cyklosporyna wykazuje szczególną skuteczność u pacjentów z towarzyszącym zespołem suchego oka, u których nie nastąpiła poprawa po stosowaniu standardowej terapii.
Dodatkowe leki miejscowe
Emadine (emedastyna)
Emedastyna w preparacie Emadine to selektywny antagonista receptorów histaminowych H1 o silnym działaniu miejscowym. Emadine jest wskazany w leczeniu objawów sezonowego alergicznego zapalenia spojówek i stosowany w dawce 1 kropla do worka spojówkowego 2 razy na dobę.
Emedastyna charakteryzuje się szybkim początkiem działania – efekt terapeutyczny występuje w ciągu kilku minut po podaniu kropli. Preparat Emadine nie powinien być stosowany przez okres dłuższy niż 6 tygodni ze względu na brak doświadczenia klinicznego w długotrwałej terapii.
Zasady bezpiecznego stosowania leków
Podczas terapii atopowego zapalenia spojówek i rogówki należy przestrzegać następujących zasad:
- Higiena aplikacji: Przed każdym zakropleniem należy dokładnie umyć ręce
- Unikanie kontaminacji: Nie dotykać końcówką kroplomierza powierzchni oka ani powiek
- Odstępy między lekami: Zachowywać co najmniej 5-15 minut przerwy między podaniem różnych preparatów
- Kontrola ciśnienia oka: Regularne monitorowanie ciśnienia wewnątrzgałkowego podczas stosowania kortykosteroidów
Przeciwwskazania i działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane preparatów okulistycznych obejmują:
- Przemijające pieczenie i kłucie po zakropleniu
- Niewyraźne widzenie bezpośrednio po aplikacji
- Podrażnienie i zaczerwienienie oczu
- Uczucie suchości oka
Szczególnej ostrożności wymagają pacjenci z:
- Zakażeniami oczu (bakteryjnymi, wirusowymi, grzybiczymi)
- Jaskrą lub predyspozycjami do jej rozwoju
- Uszkodzeniami nabłonka rogówki
- Nadwrażliwością na składniki preparatów
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Jak długo można stosować krople kortykosteroidowe?
Kortykosteroidy miejscowe nie powinny być stosowane dłużej niż 1-2 tygodnie bez nadzoru okulistycznego. Długotrwałe stosowanie może prowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, rozwoju jaskry lub zaćmy. Preparat Dexamethason WZF nie powinien być stosowany dłużej niż 6 tygodni.
Czy można łączyć różne leki do oczu?
Tak, często konieczne jest łączenie różnych preparatów, jednak należy zachowywać odpowiednie odstępy czasowe między aplikacjami. Zaleca się zachowanie 5-15 minut przerwy między podaniem kolejnych leków. Maści oczne stosuje się zawsze jako ostatnie.
Kiedy skonsultować się z lekarzem?
Konsultacja okulistyczna jest konieczna w przypadku:
- Pogorszenia objawów pomimo stosowanego leczenia
- Wystąpienia bólu oka lub zaburzeń widzenia
- Podejrzenia zakażenia (ropna wydzielina, nasilone zaczerwienienie)
- Potrzeby stosowania leków dłużej niż zalecany okres
Czy leki na atopowe zapalenie spojówek są refundowane?
Większość preparatów stosowanych w leczeniu atopowego zapalenia spojówek i rogówki jest dostępna na receptę, jednak nie wszystkie podlegają refundacji. Ikervis z cyklosporyną jest refundowany w określonych wskazaniach, natomiast preparaty takie jak Opatanol czy Emadine są pełnopłatne.
Bibliografia
- Opatanol charakterystyka produktu leczniczego
- Zabak charakterystyka produktu leczniczego
- Ketotifen Stulln charakterystyka produktu leczniczego
- Lecrolyn charakterystyka produktu leczniczego
- Dexamethason WZF charakterystyka produktu leczniczego
- Flarex charakterystyka produktu leczniczego
- Flucon charakterystyka produktu leczniczego
- Ikervis charakterystyka produktu leczniczego
- Emadine charakterystyka produktu leczniczego
- Chen JJ, Applebaum DS, Sun GS, Pflugfelder SC. Atopic keratoconjunctivitis: A review. J Am Acad Dermatol. 2014 Mar;70(3):569-75. DOI: 10.1016/j.jaad.2013.10.036 PMID: 24342754
- Hossain IT, Sanghi P, Manzouri B. Pharmacotherapeutic management of atopic keratoconjunctivitis. Expert Opin Pharmacother. 2020 Oct;21(14):1761-1769. DOI: 10.1080/14656566.2020.1786534 PMID: 32602382
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
