Babeszjoza to rzadka choroba pasożytnicza przenoszona przez kleszcze, która może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób z osłabionym układem odpornościowym. Gdy zostanie postawiona diagnoza babeszjozy, kluczowe jest wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego, które opiera się na specjalistycznych schematach terapeutycznych stosowanych również w malarii. W Polsce dostępne są różne opcje lecznicze, w tym skojarzone terapie zawierające związki przeciwpasożytnicze oraz antybiotyki makrolidowe. Jakie konkretnie leki stosuje się w babeszjozie i jak wygląda ich dostępność w polskich aptekach? Artykuł przedstawia przegląd najważniejszych preparatów używanych w terapii tej odkleszczowej choroby.
Spis treści
Czym jest babeszjoza?
Babeszjoza to choroba zakaźna wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, które atakują czerwone krwinki człowieka. Zakażenie następuje najczęściej przez ukąszenie zainfekowanego kleszcza z rodzaju Ixodes, podobnie jak w przypadku boreliozy czy kleszczowego zapalenia mózgu. Pierwotniaki namnażają się wewnątrz erytrocytów, powodując ich uszkodzenie i rozpad, co prowadzi do charakterystycznych objawów choroby.
Objawy babeszjozy przypominają często grypę i obejmują gorączkę z dreszczami, bóle mięśni i głowy, zmęczenie oraz nudności. W cięższych przypadkach może dojść do niedokrwistości hemolitycznej, powiększenia wątroby i śledziony, a nawet niewydolności wielonarządowej. Szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby są osoby powyżej 50. roku życia, pacjenci po splenektomii oraz osoby z obniżoną odpornością.
Leki stosowane w leczeniu babeszjozy w Polsce
Malarone (atowakwon + prokwanil)
Malarone to lek przeciwmalaryczny zawierający kombinację atowakwonu i prokwanilu (chlorowodorek proguanilu). Preparat Malarone jest wykorzystywany w terapii babeszjozy w skojarzeniu z azytromycyną, mimo że jego podstawowym wskazaniem pozostaje leczenie i profilaktyka malarii. Atowakwon zawarty w leku Malarone działa przeciwko pierwotniakom poprzez hamowanie transportu elektronów w ich mitochondriach, co prowadzi do śmierci pasożytów.
Malarone dostępny jest w tabletkach powlekanych zawierających 250 mg atowakwonu i 100 mg chlorowodorku proguanilu. Lek wymaga recepty lekarskiej i jest stosowany zgodnie z indywidualnym schematem dawkowania ustalanym przez specjalistę chorób zakaźnych. Podczas stosowania preparatu Malarone konieczne jest regularne monitorowanie parametrów krwi oraz funkcji wątroby i nerek.
Falcimar (atowakwon + prokwanil)
Falcimar to kolejny preparat zawierający atowakwon w połączeniu z prokwanilem, stanowiący alternatywę dla leku Malarone. Substancja czynna atowakwon w preparacie Falcimar wykazuje identyczne działanie przeciwpasożytnicze, skutecznie eliminując pierwotniaki z rodzaju Babesia. Preparat Falcimar jest dostępny w dawce 250 mg atowakwonu i 100 mg prokwanilu na tabletkę.
Falcimar stosuje się w podobnym schemacie jak Malarone, zawsze w skojarzeniu z antybiotykiem z grupy makrolidów. Lek ten charakteryzuje się dobrą tolerancją, choć może powodować działania niepożądane ze strony układu pokarmowego. Falcimar wymaga recepty i powinien być stosowany wyłącznie pod kontrolą lekarza specjalisty.
Sumamed (azytromycyna)
Sumamed to antybiotyk makrolidowy zawierający azytromycynę, który stanowi kluczowy element terapii skojarzonej w babeszjozie. Azytromycyna w preparacie Sumamed działa bakteriostatycznie, hamując syntezę białek w komórkach drobnoustrojów. W leczeniu babeszjozy lek Sumamed jest stosowany w kombinacji z atowakwonem, co znacznie zwiększa skuteczność terapii.
Sumamed dostępny jest w tabletkach po 250 mg i 500 mg oraz w postaci zawiesiny dla dzieci. Azytromycyna charakteryzuje się długim okresem półtrwania, co pozwala na przyjmowanie leku raz dziennie przez stosunkowo krótki okres. Preparat Sumamed wykazuje dobrą penetrację do tkanek i utrzymuje się w organizmie jeszcze przez kilka dni po zakończeniu kuracji.
Azycyna (azytromycyna)
Azycyna to kolejny dostępny w Polsce preparat zawierający azytromycynę, będący alternatywą dla leku Sumamed. Substancja czynna azytromycyna w preparacie Azycyna wykazuje identyczne właściwości farmakologiczne i jest równie skuteczna w terapii skojarzonej babeszjozy. Lek Azycyna dostępny jest w tabletkach powlekanych oraz w postaci granulatu do sporządzania zawiesiny.
Azycyna charakteryzuje się korzystnym profilem bezpieczeństwa i może być stosowana przez pacjentów z nietolerancją penicylin. Azytromycyna w preparacie Azycyna osiąga wysokie stężenia wewnątrzkomórkowe, co jest szczególnie istotne w zwalczaniu pierwotniakowych zakażeń. Lek wymaga recepty i powinien być stosowany zgodnie z zaleceniami lekarza.
Dalacin C (klindamycyna)
Dalacin C to antybiotyk z grupy linkozamidów zawierający klindamycynę, stosowany w alternatywnym schemacie leczenia babeszjozy. Klindamycyna w preparacie Dalacin C działa bakteriostatycznie poprzez hamowanie syntezy białek bakteryjnych i wykazuje również aktywność przeciwko niektórym pierwotniakom. Lek Dalacin C jest wykorzystywany w kombinacji z chininą w przypadkach, gdy terapia pierwszego wyboru jest nieskuteczna lub przeciwwskazana.
Dalacin C dostępny jest w kapsułkach po 75 mg, 150 mg i 300 mg oraz w postaci roztworu do wstrzykiwań. Klindamycyna charakteryzuje się dobrą penetracją do tkanek i może być stosowana u pacjentów uczulonych na penicyliny. Preparat Dalacin C wymaga szczególnej ostrożności ze względu na ryzyko wystąpienia rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.
Clindamycin MIP (klindamycyna)
Clindamycin MIP to generyczny preparat klindamycyny dostępny w tabletkach powlekanych po 300 mg i 600 mg. Substancja czynna klindamycyna w leku Clindamycin MIP wykazuje podobne działanie jak w preparacie Dalacin C i jest równie skuteczna w terapii babeszjozy. Preparat Clindamycin MIP stanowi ekonomiczną alternatywę dla oryginalnego leku referencyjnego.
Clindamycin MIP może być stosowany w monoterapii przy łagodnych zakażeniach lub w skojarzeniu z chininą w cięższych przypadkach babeszjozy. Klindamycyna w tym preparacie charakteryzuje się dobrą biodostępnością po podaniu doustnym i długim okresem półtrwania. Lek wymaga recepty i regularnego monitorowania parametrów laboratoryjnych podczas długotrwałego stosowania.
Schematy terapeutyczne w babeszjozie
Terapia pierwszego wyboru
Standardowym schematem leczenia babeszjozy jest kombinacja atowakwonu z azytromycyną. W praktyce polskiej oznacza to stosowanie preparatów typu Malarone lub Falcimar w połączeniu z dowolnym preparatem azytromycyny (Sumamed, Azycyna, Macromax). Terapia ta charakteryzuje się wysoką skutecznością i stosunkowo dobrą tolerancją.
Terapia alternatywna
W przypadkach ciężkich lub gdy terapia pierwszego wyboru jest nieskuteczna, stosuje się kombinację klindamycyny (Dalacin C, Clindamycin MIP) z chininą. Ten schemat wiąże się z większym ryzykiem działań niepożądanych, ale może być konieczny u pacjentów z wysokim stopniem pasożytnicza czy współistniejącymi schorzeniami.
| Schemat terapeutyczny | Leki pierwszego wyboru | Czas trwania | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Atowakwon + Azytromycyna | Malarone/Falcimar + Sumamed/Azycyna | 7-10 dni | Schemat pierwszego wyboru |
| Klindamycyna + Chinina | Dalacin C/Clindamycin MIP + chinina | 7-10 dni | Przy nietolerancji lub oporności |
Monitorowanie terapii
Podczas leczenia babeszjozy konieczne jest regularne monitorowanie:
- Morfologii krwi z rozmazem
- Parametrów wątrobowych (AST, ALT, bilirubina)
- Funkcji nerek (kreatynina, mocznik)
- Poziomu pasożytnicza we krwi
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy babeszjoza zawsze wymaga leczenia farmakologicznego?
Nie wszystkie przypadki babeszjozy wymagają leczenia. U osób z prawidłową odpornością zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub z łagodnymi objawami i ustąpić samoistnie. Decyzję o wdrożeniu farmakoterapii podejmuje lekarz na podstawie objawów klinicznych, stopnia pasożytnicza oraz stanu ogólnego pacjenta.
Jak długo trwa leczenie babeszjozy?
Standardowe leczenie babeszjozy trwa 7-10 dni, jednak u pacjentów z niedoborami odporności może być wydłużone nawet do 6 tygodni. Ważne jest kontynuowanie terapii przez co najmniej 2 tygodnie po uzyskaniu niewykrywalności pasożytów w badaniach kontrolnych.
Czy można leczyć babeszjozę ambulatoryjnie?
Większość przypadków babeszjozy może być leczona ambulatoryjnie pod warunkiem regularnych kontroli lekarskich. Hospitalizacja jest konieczna w przypadkach ciężkich, z wysokim stopniem pasożytnicza (>10%), objawami niewydolności narządowej lub u pacjentów wysokiego ryzyka.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane leków stosowanych w babeszjozie?
Najczęstsze działania niepożądane to dolegliwości żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka), bóle głowy oraz wysypka skórna. Klindamycyna może dodatkowo powodować rzekomobłoniaste zapalenie jelita, a chinina – zaburzenia słuchu i wzroku oraz zaburzenia rytmu serca.
Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania leków przeciw babeszjozie?
Tak, przeciwwskazania obejmują uczulenie na składniki preparatów, ciężką niewydolność wątroby lub nerek, zaburzenia rytmu serca (dla chininy) oraz ciążę i okres laktacji (z wyjątkiem sytuacji zagrażających życiu). Szczególną ostrożność należy zachować u dzieci i osób starszych.
Bibliografia
- Malarone charakterystyka produktu leczniczego
- Falcimar charakterystyka produktu leczniczego
- Sumamed charakterystyka produktu leczniczego
- Azycyna charakterystyka produktu leczniczego
- Dalacin C charakterystyka produktu leczniczego
- Clindamycin MIP charakterystyka produktu leczniczego
- Krause PJ, Lepore T, Sikand VK, Gadbaw J Jr, Burke G, Telford SR 3rd, Brassard P, Pearl D, Azlanzadeh J, Christianson D, McGrath D, Spielman A. Atovaquone and azithromycin for the treatment of babesiosis. N Engl J Med. 2000;343(20):1454-1458. DOI: 10.1056/NEJM200011163432004 PMID: 11078770
- Krause PJ, Auwaerter PG, Bannuru RR, Branda JA, Falck-Ytter YT, Lantos PM, Lavergne V, Meissner HC, Osani MC, Rips JG, Sood SK, Vannier E, Vaysbrot EE, Wormser GP. Clinical Practice Guidelines by the Infectious Diseases Society of America (IDSA): 2020 Guideline on Diagnosis and Management of Babesiosis. Clin Infect Dis. 2021;72(2):e49-e64. DOI: 10.1093/cid/ciaa1216 PMID: 33252652
Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.
