Gastroskopia – wszystko co musisz wiedzieć o badaniu endoskopowym górnego odcinka przewodu pokarmowego

Gastroskopia jest jednym z najważniejszych i najczęściej wykonywanych badań diagnostycznych w gastroenterologii, umożliwiającym bezpośrednią ocenę wnętrza górnego odcinka przewodu pokarmowego. To endoskopowe badanie wziernikowe pozwala lekarzowi na dokładne obejrzenie błony śluzowej przełyku, żołądka i części dwunastnicy, co czyni je niezastąpioną metodą w diagnostyce wielu schorzeń układu pokarmowego. Gastroskopia, nazywana również endoskopią górnego odcinka przewodu pokarmowego, panendoskopią lub ezofagogastroduodenoskopią, polega na wprowadzeniu do żołądka endoskopu – cienkiego, giętkiego narzędzia wyposażonego w źródło światła i kamerę. Współczesna gastroskopia jest nie tylko narzędziem diagnostycznym – umożliwia również przeprowadzanie różnorodnych zabiegów terapeutycznych, takich jak usuwanie polipów, tamowanie krwawień czy pobieranie wycinków do badań histopatologicznych. To najskuteczniejsza metoda diagnostyczna górnego odcinka przewodu pokarmowego, pozwalająca na pobranie wycinków z błony śluzowej w celu oceny histopatologicznej badanych zmian. Dzięki postępowi technologicznemu, współczesne endoskopy są wyposażone w wysokiej jakości kamery i zaawansowane systemy optyczne, co pozwala na wykrycie nawet najmniejszych zmian patologicznych wielkości milimetra. Badanie to, choć może budzić pewne obawy u pacjentów, jest stosunkowo bezpieczne i dobrze tolerowane, szczególnie gdy wykonywane jest przez doświadczony zespół medyczny w odpowiednio przygotowanym pacjencie.

Co to jest gastroskopia i jak przebiega badanie?

Gastroskopia to podstawowe badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, które stosuje się w diagnostyce wielu jego chorób, wykonywane za pomocą specjalnego urządzenia – endoskopu (gastroskopu). Endoskop to giętka rurka o średnicy około 10 milimetrów, wyposażona w zaawansowany system optyczny składający się ze źródła światła, kamery oraz kanałów roboczych umożliwiających wprowadzanie narzędzi do pobierania wycinków czy wykonywania zabiegów terapeutycznych.

Budowa endoskopu pozwala na pobieranie wycinków śluzówki do badania histopatologicznego oraz wykonanie zabiegów i/lub pobieranie materiału do badań – na przykład celem wykonania szybkiego testu ureazowego. W starszych modelach gastroskopów stosowano światłowody do przenoszenia obrazu, natomiast nowoczesne urządzenia wyposażone są w miniaturowe kamery cyfrowe umieszczone na końcu endoskopu, które transmitują obraz w wysokiej rozdzielczości na monitor w czasie rzeczywistym.

Podczas badania pacjent leży na lewym boku, z podciągniętymi do brzucha kolanami, co ułatwia wprowadzenie endoskopu i zapewnia optymalną wizualizację badanych struktur. Po zabiegu należy odczekać parę godzin ze spożywaniem posiłków, do czasu aż przestanie działać znieczulenie. W trakcie procedury lekarz systematycznie ocenia wszystkie dostępne struktury, zwracając szczególną uwagę na wygląd błony śluzowej, elastyczność ścian, obecność nieprawidłowych zmian oraz funkcjonowanie poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego.

Rodzaje gastroskopii i techniki wykonywania

Gastroskopia diagnostyczna

Podstawowa forma badania, której głównym celem jest ocena stanu błony śluzowej i wykrycie ewentualnych zmian chorobowych. Gastroskopia diagnostyczna jest badaniem bezpiecznym – nie musi i nie powinna być wykonywana w szpitalu. Znieczulenie do tego badania nie jest wymagane. Podczas badania diagnostycznego lekarz dokładnie ogląda wszystkie dostępne struktury, dokumentuje ewentualne zmiany fotograficznie i może pobrać wycinki do dalszych badań.

Gastroskopia terapeutyczna

Gastroskopia terapeutyczna wykonywana jest gdy istnieje konieczność endoskopowego leczenia niektórych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Do najczęstszych zabiegów terapeutycznych wykonywanych podczas gastroskopii należą:

• Tamowanie krwawień – poprzez zastosowanie klipsów, ostrzykiwanie lekami hemosttatycznymi lub koagulację
• Usuwanie polipów – polipektomia endoskopowa przy użyciu specjalnych pętli elektrycznych
• Poszerzanie zwężeń – dylatacja balonowa lub wprowadzanie stentów
• Usuwanie ciał obcych – przy użyciu specjalistycznych forcepsów lub pętli
• Leczenie żylaków przełyku – poprzez ligację elastyczną lub skleroterapię

Gastroskopia transnazalna

To alternatywna metoda polegająca na wprowadzeniu cieńszego endoskopu przez jamę nosową. Dzięki temu ryzyko wystąpienia odruchu wymiotnego jest mniejsze, a komfort pacjenta wyższy. Ta technika nie prowokuje również ślinotoku i umożliwia kontakt werbalny z lekarzem podczas badania. Jest szczególnie zalecana u osób z silnym odruchem wymiotnym oraz u dzieci.

Wskazania do wykonania gastroskopii

Wskazania diagnostyczne

Wskazaniem do gastroskopii diagnostycznej jest podejrzenie choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego. Do najczęstszych objawów i stanów klinicznych wymagających wykonania gastroskopii należą:

1. Objawy dyspeptyczne trwające dłużej niż 2-3 miesiące, szczególnie po 45. roku życia
2. Zgaga i objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, zwłaszcza problemy z przełykaniem
3. Dysfagia (trudności w przełykaniu) i odynofagia (bolesne przełykanie)
4. Bóle w nadbrzuszu o niejasnej etiologii
5. Objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego – krwiste lub fusowate wymioty, smolisty stolec
6. Nieuzasadniony spadek masy ciała połączony z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego
7. Przewlekła anemia z niedoboru żelaza o niejasnej przyczynie
8. Podejrzenie choroby nowotworowej

Wskazania profilaktyczne

Gastroskopia może być wykonywana profilaktycznie u osób z grup podwyższonego ryzyka:

• Osoby po 45. roku życia z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku raka żołądka
• Pacjenci z przewlekłym zapaleniem żołądka wywołanym przez Helicobacter pylori
• Osoby z wywiadem polipów żołądka lub przełyku
• Pacjenci z zespołami genetycznymi predysponującymi do nowotworów przewodu pokarmowego

Wskazania kontrolne

• Kontrola gojenia się wrzodów żołądka i dwunastnicy
• Ocena skuteczności leczenia eradykacyjnego Helicobacter pylori
• Monitorowanie pacjentów z przełykiem Barretta
• Kontrola stanu po zabiegach endoskopowych

Przygotowanie do gastroskopii

Przygotowanie dietetyczne

Właściwe przygotowanie do gastroskopii jest kluczowe dla bezpieczeństwa pacjenta i jakości badania. Przygotowanie do gastroskopii jest łatwe – zazwyczaj wystarczy co najmniej przez 6 godzin nie jeść i co najmniej przez 4 godziny nie przyjmować płynów.

Szczegółowe zalecenia dietetyczne:

• 8 godzin przed badaniem – całkowite powstrzymanie się od jedzenia
• 4 godziny przed badaniem – zaprzestanie przyjmowania płynów, w tym wody
• Unikanie żucia gumy i palenia papierosów w dniu badania
• W przypadku badań popołudniowych można spożyć lekkie śniadanie, zachowując odpowiednie odstępy czasowe

W przypadku badań gastroskopowych bez znieczulenia dopuszczalne jest wypicie ostatniego płynu (woda) na 2 godziny przed badaniem (dotyczy to okresów letnich, bardzo gorących lub osób starszych biorących leki odwadniające).

Przygotowanie farmakologiczne

Leki stale przyjmowane: W przypadku przyjmowania leków należy je przyjąć na około 2 godziny przed badaniem, popijając niewielką ilością wody. Nie należy brać tylko leków stosowanych w cukrzycy, zarówno insuliny jak i leków doustnych.

Leki wymagające szczególnej uwagi:

• Leki przeciwkrzepliwe (warfaryna, acenocumarol) – może być konieczne ich odstawienie po konsultacji z lekarzem prowadzącym
• Leki antyagregacyjne (aspiryna, klopidogrel) – decyzję o odstawieniu podejmuje lekarz kierujący
• Inhibitory pompy protonowej (IPP) – mogą wpływać na wyniki testu na Helicobacter pylori

Profilaktyka antybiotykowa: U pacjentów z grupy wysokiego ryzyka infekcyjnego może być wskazane podanie antybiotyku przed badaniem:

• Pacjenci z sztucznymi zastawkami serca
• Osoby po przebytym zapaleniu wsierdzia
• Pacjenci z protezami naczyniowymi
• Osoby z ciężkimi zaburzeniami odporności

Pozostałe przygotowania

Przed przyjściem na badanie należy:

• Usunąć ruchome protezy zębowe
• Zdjąć okulary i biżuterię
• Ubrać wygodną odzież, najlepiej na gumce
• W przypadku badania w znieczuleniu ogólnym – zapewnić sobie transport do domu

Przebieg badania gastroskopowego

Faza przygotowawcza

Badanie rozpoczyna się od rozmowy z lekarzem, podczas której pacjent otrzymuje szczegółowe informacje o przebiegu procedury. Gdy znieczulenie gardła jest już podane, pacjentowi zakłada się specjalny ustnik, który ułatwia umieszczenie gastroskopu w jamie ustnej oraz chroni go przed przegryzieniem.

Znieczulenie miejscowe: Badanie wykonywane jest często w znieczuleniu miejscowym. Przed przystąpieniem do procedury podawany jest na ścianę gardła środek znieczulający w formie aerozolu. Najczęściej stosowanym środkiem jest lidokaina w postaci sprayu, która zmniejsza odruch wymiotny i dyskomfort związany z wprowadzaniem endoskopu.

Wprowadzanie endoskopu

Podczas wprowadzania gastroskopu, polecane jest wykonywanie przez pacjenta ruchu połykania, co ułatwia przechodzenie aparatu przez gardło, przełyk, żołądek, aż do dwunastnicy. Pacjent powinien zachować spokój i współpracować z personelem medycznym, co znacząco ułatwia przeprowadzenie badania.

Kolejne etapy wprowadzania:

1. Jama ustna i gardło – endoskop przechodzi przez ustnik umieszczony między zębami
2. Przełyk – ocena długości, szerokości, obecności zwężeń lub żylaków
3. Żołądek – systematyczna ocena wszystkich części żołądka przy użyciu powietrza do rozprężenia
4. Dwunastnica – badanie opuszki i części zstępującej

Ocena endoskopowa

Lekarz wykonujący badanie dokładnie ogląda błonę śluzową przełyku, żołądka oraz dwunastnicy, ocenia ruchomość i elastyczność ścian kolejnych odcinków przewodu pokarmowego, perystaltykę, widoczne naczynia krwionośne.

Parametry oceniane podczas badania:

• Wygląd błony śluzowej – kolor, gładkość, obecność zmian zapalnych
• Naczynia krwionośne – widoczność, rozszerzenia, obecność żylaków
• Treść żołądkowa – ilość, charakter, obecność żółci lub krwi
• Funkcjonowanie zwieraczy – wpust i odźwiernik żołądka
• Perystaltyka – ruchomość ścian przewodu pokarmowego

Czas trwania badania

Długość badania jest uzależniona od współpracy pacjenta z personelem medycznym. Zwykle procedura nie trwa dłużej niż 30 minut. W praktyce większość badań diagnostycznych trwa 10-15 minut, podczas gdy procedury terapeutyczne mogą wymagać więcej czasu.

Rodzaje znieczulenia stosowane w gastroskopii

Znieczulenie miejscowe

Gastroskopia w znieczuleniu miejscowym to najczęściej wykonywana forma badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zastosowanie sprayu znieczulającego na tylnej ścianie gardła pozwala na zminimalizowanie odruchów wymiotnych i dyskomfortu podczas wprowadzania endoskopu.

Zalety znieczulenia miejscowego:

• Szybkość działania i krótki czas oczekiwania
• Brak konieczności dodatkowych badań kwalifikujących
• Możliwość kontaktu z pacjentem podczas badania
• Brak ograniczeń w prowadzeniu pojazdów po badaniu
• Niższy koszt procedury

Sedacja świadoma

Polega na podaniu dożylnie leków uspokajających, które zmniejszają lęk i świadomość pacjenta bez całkowitego wyłączenia oddechu spontanicznego. Sedacja działa farmakologicznie na obniżenie lęku oraz świadomości pacjenta, a dzięki temu lekarz może sprawnie przeprowadzić gastroskopię.

Leki stosowane w sedacji:

• Midazolam – benzodiazepina o działaniu uspokajającym i amnestycznym
• Propofol – środek anestetyczny o szybkim początku i krótkim czasie działania
• Fentanyl – opioid stosowany jako uzupełnienie sedacji

Znieczulenie ogólne

Badanie może być wykonane również w krótkim znieczuleniu ogólnym. Jest to płytkie znieczulenie, przy którym nie ma konieczności założenia rurki dotchawiczej. W tej metodzie pacjent oddycha samodzielnie a budzi się, kiedy badanie dobiega końca.

Wskazania do znieczulenia ogólnego:

• Silny lęk przed badaniem uniemożliwiający współpracę
• Nadwrażliwość na odruch wymiotny
• Planowane skomplikowane zabiegi terapeutyczne
• Wiek dziecięcy
• Zaburzenia psychiczne lub neurologiczne uniemożliwiające współpracę

Przeciwwskazania do znieczulenia ogólnego: Znieczulenie ogólne może być również niewskazane u osób cierpiących na choroby przewlekłe, szczególnie jeśli są one nieustabilizowane (cukrzyca, epilepsja, nadciśnienie, choroby nerek, tarczycy, wątroby i tarczycy, choroby serca).

Leczenie farmakologiczne schorzeń wykrywanych podczas gastroskopii

Eradykacja Helicobacter pylori

Test ureazowy wykrywa obecność enzymu – ureazy, która produkowana jest przez bakterię Helicobacter pylori i w ten sposób potwierdza jej obecność. Po wykryciu tej bakterii konieczne jest wdrożenie terapii eradykacyjnej.

Schemat terapii potrójnej pierwszego rzutu (10-14 dni):

• Inhibitor pompy protonowej (IPP): omeprazol 20 mg 2x dziennie, pantoprazol 40 mg 2x dziennie, lub lansoprazol 30 mg 2x dziennie
• Amoksycylina 1000 mg 2x dziennie
• Klarytromycyna 500 mg 2x dziennie lub metronidazol 500 mg 2x dziennie

Terapia quadruple (czwórna) – schemat alternatywny:

• IPP w standardowych dawkach 2x dziennie
• Subcytran bizmutu 120 mg 4x dziennie
• Tetracyklina 500 mg 4x dziennie
• Metronidazol 500 mg 3x dziennie

Leczenie choroby wrzodowej

Inhibitory pompy protonowej (IPP):

• Omeprazol 20-40 mg raz dziennie
• Pantoprazol 40 mg raz dziennie
• Lansoprazol 30 mg raz dziennie
• Esomeprazol 20-40 mg raz dziennie
• Rabeprazol 20 mg raz dziennie

Antagoniści receptorów H2:

• Ranitydyna 150 mg 2x dziennie lub 300 mg na noc
• Famotydyna 20 mg 2x dziennie lub 40 mg na noc
• Cimetydyna 400 mg 2x dziennie lub 800 mg na noc

Leczenie choroby refluksowej przełyku

Terapia pierwszego rzutu:

• IPP w standardowych dawkach przez 8 tygodni
• W przypadkach opornych – podwojenie dawki IPP

Leki prokinetyczne:

• Metoklopramid 10 mg 3x dziennie przed posiłkami
• Domperidon 10 mg 3x dziennie przed posiłkami
• Itoprid 50 mg 3x dziennie przed posiłkami

Leczenie krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego

Leki miejscowe stosowane endoskopowo:

• Adrenalina 1:10000 do iniekcji okołowrzodowych
• Kwas traneksamowy do nawadniania
• Trombin w postaci proszku lub żelu

Leki ogólnoustrojowe:

• IPP w wysokich dawkach dożylnie: pantoprazol 80 mg + 8 mg/h we wlewie ciągłym
• Oktreotyd 50 µg bolus + 50 µg/h we wlewie (w przypadku krwawień z żylaków)
• Kwas traneksamowy 1000 mg dożylnie 3x dziennie

Przeciwwskazania do gastroskopii

Przeciwwskazania bezwzględne

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania gastroskopii jest brak zgody pacjenta. Oprócz tego do przeciwwskazań bezwzględnych należą:

• Perforacja górnego odcinka przewodu pokarmowego – ryzyko pogłębienia uszkodzenia
• Ciężka niewydolność oddechowa – ryzyko zaostrzenia niewydolności podczas badania
• Świeży zawał serca (poniżej 4 tygodni) – ryzyko destabilizacji stanu kardiologicznego
• Niestabilna choroba wieńcowa – ryzyko wywołania incydentów sercowych
• Ciężkie zaburzenia krzepnięcia przy planowanych biopsjiach

Przeciwwskazania względne

Schorzenia kardiologiczne:

• Umiarkowana niewydolność serca
• Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze
• Zaburzenia rytmu serca wymagające leczenia

Schorzenia pulmonologiczne:

• Umiarkowana niewydolność oddechowa
• Ostra infekcja dróg oddechowych
• Ciężka astma oskrzelowa w okresie zaostrzenia

Inne przeciwwskazania względne:

• Ciężka hipertrofia gruczołu krokowego z retencją moczu
• Niewyrównane choroby psychiczne
• Znaczne powiększenie tarczycy uciskające tchawicę

Powikłania gastroskopii

Częstość występowania powikłań

Powikłania po gastroskopii zdarzają się bardzo rzadko (około 0,5% zabiegów) i dotyczą głównie procedur wykonanych w celach leczniczych, a nie diagnostycznych. Powikłania w przypadku gastroskopii diagnostycznej występują niezwykle rzadko. Są to krwawienia występujące w około 0,15% wykonywanych badań oraz perforacja ściany badanego odcinka przewodu pokarmowego lub ściany gardła, która zdarza się jeszcze rzadziej (w około 0,01% wykonywanych badań).

Powikłania bezpośrednie

Mechaniczne uszkodzenia:

• Perforacja – najpoważniejsze, ale bardzo rzadkie powikłanie
• Krwawienia – szczególnie po biopsji lub zabiegach terapeutycznych
• Uszkodzenia zębów lub aparatu ortodontycznego
• Aspiracja treści żołądkowej – przy nieprawidłowym przygotowaniu

Powikłania kardiologiczne:

• Zaburzenia rytmu serca
• Wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego
• W skrajnych przypadkach – zawał serca lub zatrzymanie krążenia

Powikłania związane ze znieczuleniem

Znieczulenie miejscowe:

• Reakcje alergiczne na lidokainę
• Przejściowe zaburzenia smaku
• Przedłużające się drętwienie gardła

Sedacja i znieczulenie ogólne:

• Depresja oddechowa
• Spadek ciśnienia tętniczego
• Reakcje paradoksalne na leki uspokajające
• Przedłużone wybudzanie

Powikłania późne

Powikłania infekcyjne:

• Bakteriemia – przejściowe przedostanie się bakterii do krwi
• Zapalenie płuc aspiracyjne
• Infekcje ran po biopsji

Inne powikłania późne:

• Przedłużające się bóle brzucha
• Gorączka związana z reakcją zapalną
• Zaburzenia połykania (rzadko, przejściowo)

Postępowanie po gastroskopii

Bezpośrednio po badaniu

Po wykonanej gastroskopii lekarz przedstawi szczegółowe zalecenia. Najczęściej nic nie stoi na przeszkodzie, aby pacjent wrócił do normalnego funkcjonowania. Po badaniu może być odczuwalny ból gardła, co jest związane z mechanicznym podrażnieniem błony śluzowej.

Zalecenia dietetyczne:

• Powstrzymanie się od jedzenia i picia przez 1-2 godziny po badaniu
• Pierwszy posiłek powinien być lekki i w temperaturze pokojowej
• Unikanie gorących napojów i potraw przez pierwsze 4-6 godzin
• W przypadku pobierania wycinków – dieta półpłynna przez 24 godziny

Ograniczenia po znieczuleniu ogólnym

Jeśli badanie było wykonywane w znieczuleniu ogólnym, pacjenci nie mogą bezpośrednio po gastroskopii prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn. Nie można prowadzić pojazdów mechanicznych, ani wykonywać prac wymagających precyzji w ciągu 12 godzin od badania.

Dodatkowe ograniczenia:

• Konieczność towarzyszenia osoby dorosłej przez pierwsze 12 godzin
• Unikanie podejmowania ważnych decyzji
• Powstrzymanie się od spożywania alkoholu przez 24 godziny

Objawy wymagające konsultacji lekarskiej

Pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w przypadku wystąpienia:

• Gorączki powyżej 38°C
• Narastających bólów brzucha
• Wymiotów z domieszką krwi
• Smolistego stolca
• Trudności w oddychaniu
• Silnych bólów w klatce piersiowej
• Narastającej chrypki i trudności w połykaniu

Alternatywne metody badania górnego odcinka przewodu pokarmowego

Endoskopia kapsułkowa

Najnowocześniejszą metodą badania układu pokarmowego jest gastroskopia kapsułkowa, dedykowana dla osób z podejrzeniem chorób występujących w jelicie cienkim, którego nie można zbadać podczas tradycyjnej gastroskopii. Polega na połknięciu specjalnej kapsułki wyposażonej w kamerę, która przemieszczając się naturalnie przez przewód pokarmowy, wykonuje tysiące zdjęć.

Zalety endoskopii kapsułkowej:

• Badanie całego przewodu pokarmowego, włącznie z jelitem cienkim
• Brak dyskomfortu dla pacjenta
• Możliwość normalnego funkcjonowania podczas badania
• Brak ryzyka powikłań mechanicznych

Ograniczenia:

• Cena gastroskopii, endoskopii kapsułkowej jest dość wysoka i jest to badanie zdecydowanie kosztowne, waha się od 3000 zł do 5000 PLN
• Brak możliwości pobierania wycinków
• Niemożność wykonywania zabiegów terapeutycznych
• Ryzyko zatrzymania kapsułki w zwężeniach

Badania obrazowe

Tomografia komputerowa (CT):

• CT z kontrastem doustnym pozwala na ocenę ścian przewodu pokarmowego
• Przydatna w diagnostyce perforacji i powikłań
• Ograniczona wartość w ocenie błony śluzowej

Rezonans magnetyczny (MR):

• MR z kontrastem doustnym w ocenie zmian zapalnych
• Przydatny w diagnostyce różnicowej guzów
• Brak ekspozycji na promieniowanie rentgenowskie

Ultrasonografia (USG):

• USG przezscienne jamy brzusznej w podstawowej ocenie
• Endosonografia (EUS) w precyzyjnej ocenie ścian przewodu pokarmowego
• Przydatna w stagingu nowotworów

Koszt gastroskopii – opcje finansowania

Gastroskopia w ramach NFZ

Gastroskopia jest badaniem refundowanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia, jednak wymagane jest skierowanie od lekarza. NFZ podkreśla, że nie ma funduszy na gastroskopię jak i na kolonoskopię w pełnym znieczuleniu. W ramach NFZ standardowo oferowane jest badanie z zastosowaniem znieczulenia miejscowego.

Procedura uzyskania skierowania:

• Konsultacja u lekarza rodzinnego lub specjalisty
• Przedstawienie objawów uzasadniających badanie
• Otrzymanie skierowania z kodem procedury
• Umówienie terminu w placówce kontraktowej z NFZ

Czas oczekiwania:

• W przypadkach pilnych (podejrzenie nowotworu) – do 2 tygodni
• W przypadkach planowych – od kilku tygodni do kilku miesięcy
• Zależy od regionu i dostępności w konkretnej placówce

Gastroskopia prywatna – cennik

Koszt gastroskopi kształtuje się w przedziale 261,63 – 376,09 zł brutto. Ceny mogą się różnić w zależności od regionu, poziomu placówki i zakresu badania.

Przykładowe ceny w różnych miastach:

Rodzaj badania	Cena minimalna	Cena maksymalna
Gastroskopia podstawowa	280 zł	450 zł
Gastroskopia z testem ureazowym	350 zł	550 zł
Znieczulenie ogólne (dodatkowo)	280 zł	700 zł
Biopsja (dodatkowo)	100 zł	200 zł

W Centrum Medycznym MediSpace podstawowe badanie z testem ureazowym na obecność HP kosztuje 450 zł, podczas gdy krótka sedacja dożylna kosztuje dodatkowo 400 zł.

Czynniki wpływające na cenę

Zakres badania:

• Gastroskopia diagnostyczna podstawowa
• Badanie z testem ureazowym na Helicobacter pylori
• Pobieranie wycinków do badania histopatologicznego
• Wykonywanie zabiegów terapeutycznych

Rodzaj znieczulenia:

• Cena gastroskopii w sedacji to koszt między 250 – 700zł w zależności od miasta w Polsce
• Znieczulenie miejscowe – brak dodatkowych kosztów
• Sedacja świadoma – 250-700 zł dodatkowo
• Znieczulenie ogólne – 400-1000 zł dodatkowo

Lokalizacja i poziom placówki:

• Placówki w dużych miastach – wyższe ceny
• Kliniki prywatne o wysokim standardzie – ceny premium
• Przychodnie osiedlowe – ceny konkurencyjne

Gastroskopia u pacjentów w grupach szczególnych

Gastroskopia u kobiet w ciąży

Gastroskopia żołądka to bezpieczne badanie, które może być wykonywane nawet u kobiet w ciąży. Badanie wykonuje się tylko w przypadkach absolutnie koniecznych, gdy korzyści przewyższają potencjalne ryzyko.

Wskazania w ciąży:

• Masywne krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego
• Podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego
• Ciała obce w przełyku wymagające natychmiastowego usunięcia
• Ciężkie objawy dyspeptyczne nie reagujące na leczenie farmakologiczne

Środki ostrożności:

• Unikanie sedacji w pierwszym trymestrze
• Monitorowanie stanu płodu podczas badania
• Skrócenie czasu badania do minimum
• Unikanie niepotrzebnych biopsji

Gastroskopia u dzieci

U dzieci gastroskopia wymaga szczególnego podejścia ze względu na różnice anatomiczne i psychologiczne. Najczęściej gastroskopię przeprowadza się w przypadku małych dzieci w znieczuleniu ogólnym.

Wskazania u dzieci:

• Przewlekłe bóle brzucha o niejasnej etiologii
• Podejrzenie celiakii wymagające potwierdzenia histopatologicznego
• Krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego
• Połknięcie ciał obcych
• Zaburzenia wzrostu i rozwoju związane z patologią przewodu pokarmowego

Specyfika badania u dzieci:

• Używanie endoskopów o mniejszej średnicy
• Prawie zawsze znieczulenie ogólne
• Obecność rodzica/opiekuna do momentu wprowadzenia w stan narkozy
• Szczególna uwaga na bilans płynów i elektrolitów

Gastroskopia u osób starszych

Pacjenci geriatryczni wymagają szczególnej uwagi ze względu na częste choroby współistniejące i zwiększone ryzyko powikłań.

Szczególne przygotowanie:

• Ocena stanu kardiologicznego i pulmonologicznego
• Modyfikacja dawek leków z uwagi na zmienioną farmakokinetykę
• Uwzględnienie zaburzeń kognitywnych w planowaniu badania
• Zabezpieczenie odpowiedniej hydratacji

Najczęstsze wskazania:

• Anemia z niedoboru żelaza
• Objawy dyspeptyczne po 65. roku życia
• Podejrzenie nowotworów przewodu pokarmowego
• Kontrola skuteczności leczenia inhibitorami pompy protonowej

Nowoczesne techniki w gastroskopii

Gastroskopia wysokiej rozdzielczości

Najnowsze endoskopy wyposażone są w kamery Ultra HD (4K), które pozwalają na wykrycie najmniejszych zmian na błonie śluzowej. Technologia ta znacząco poprawia wykrywalność wczesnych zmian nowotworowych i stanów przednowotworowych.

Zalety technologii HD:

• Lepsza wizualizacja szczegółów anatomicznych
• Zwiększona wykrywalność małych zmian patologicznych
• Możliwość cyfrowego powiększenia obrazu
• Lepsza dokumentacja fotograficzna

Chromoendoskopia

Technika polegająca na zastosowaniu barwników w celu lepszego uwidocznienia struktury błony śluzowej. Najczęściej używane barwniki to błękit metylenowy, indygo karmin czy kwas octowy.

Zastosowania chromoendoskopii:

• Ocena zmian zanikowych błony śluzowej żołądka
• Wykrywanie wczesnych zmian nowotworowych
• Ocena granic zmian patologicznych przed biopsją
• Diagnostyka przełyku Barretta

Endoskopia z powiększeniem (magnification endoscopy)

Pozwala na powiększenie obrazu nawet 150-krotnie, umożliwiając szczegółową ocenę architektury błony śluzowej na poziomie komórkowym.

Endoskopia w świetle wąskopasmowym (NBI – Narrow Band Imaging)

Technologia wykorzystująca światło w wąskim paśmie spektralnym, która poprawia kontrastowanie naczyń krwionośnych i struktur powierzchownych błony śluzowej.

Badania dodatkowe wykonywane podczas gastroskopii

Test ureazowy

Wynik testu ureazowego w kierunku zakażenia Helicobacter pylori znany jest już kilkanaście minut po badaniu. Test polega na pobraniu fragmentu błony śluzowej i umieszczeniu go w podłożu zawierającym mocznik.

Mechanizm testu:

• Helicobacter pylori produkuje enzym ureazę
• Ureaza rozkłada mocznik na amoniak i dwutlenek węgla
• Zmiana pH powoduje zmianę barwy wskaźnika
• Dodatni wynik – zmiana barwy na różową lub czerwoną

Badanie histopatologiczne

Materiał pobrany podczas gastroskopii wysyła się do współpracującej z pracownią endoskopową pracowni patologii i ocenia pod mikroskopem. Wynik badania histopatologicznego jest zwykle gotowy po 2 tygodniach.

Rodzaje badań histopatologicznych:

• Standardowe badanie H&E – podstawowa ocena morfologiczna
• Badania immunohistochemiczne – wykrywanie specyficznych antygenów
• Badania molekularne – ocena markerów prognostycznych
• Badanie na obecność Helicobacter pylori – barwienie Giemsa

Badania cytologiczne

W niektórych przypadkach oprócz biopsji pobiera się materiał do badania cytologicznego poprzez szczotkowanie powierzchni błony śluzowej.

Wskazania do badania cytologicznego:

• Podejrzenie zmian nowotworowych
• Ocena skuteczności leczenia
• Diagnostyka infekcji wirusowych
• Badania skriningowe w grupach ryzyka

Zaawansowane zabiegi terapeutyczne podczas gastroskopii

Endoskopowe tamowanie krwawień

Metody termiczne:

• Koagulacja monopolarna – stosowana punktowo w miejscach krwawienia
• Koagulacja bipolarna – bezpieczniejsza, mniejsze ryzyko perforacji
• Koagulacja argonowa (APC) – bezkontaktowa metoda koagulacji

Metody mechaniczne:

• Klipsowanie – nakładanie metalowych klipsów na krwawiące naczynia
• Opaskowanie – szczególnie skuteczne w przypadku żylaków przełyku
• Hemostaza przy użyciu over-the-scope clips (OTSC) – nowa generacja klipsów

Metody iniekcyjne:

• Iniekcje adrenaliny – powodują skurcz naczyń i hemostazę
• Iniekcje kleju tkankowego – w przypadkach opornych krwawień
• Skleroterapia – głównie w leczeniu żylaków

Endoskopowa resekcja błony śluzowej (EMR)

Technika pozwalająca na usunięcie większych zmian ograniczonych do błony śluzowej i podśluzowej. Szczególnie przydatna w leczeniu wczesnych nowotworów i polipów.

Wskazania do EMR:

• Wczesne nowotwory ograniczone do błony śluzowej
• Duże polipy (>2 cm)
• Zmiany przednowotworowe
• Przełyk Barretta z dysplazją

Endoskopowa dysekcja podśluzówkowa (ESD)

Najbardziej zaawansowana technika endoskopowa pozwalająca na precyzyjne usunięcie dużych zmian w jednym kawałku.

Zalety ESD:

• Możliwość usunięcia większych zmian en bloc
• Lepsza ocena histopatologiczna
• Mniejsze ryzyko wznowy miejscowej
• Zachowanie ciągłości organu

Poszerzanie zwężeń

Dylatacja balonowa:

• Stopniowe poszerzanie przy użyciu balonów o wzrastającej średnicy
• Kontrolowane zwiększanie średnicy zwężenia
• Możliwość wielokrotnego powtarzania procedury

Wprowadzanie stentów:

• Samorozprężalne stenty metalowe
• Stenty pokryte tworzywem sztucznym
• Stenty biodegradowalne – najnowsza technologia

Gastroskopia w diagnostyce nowotworów

Rak żołądka

Gastroskopia jest złotym standardem w diagnostyce raka żołądka, umożliwiając nie tylko wykrycie nowotworu, ale również ocenę jego zaawansowania miejscowego.

Obraz endoskopowy raka żołądka:

• Typ I (polipowaty) – wyrośnięty guz o nieregularnej powierzchni
• Typ II (owrzodzony) – wrzód o nieostrych, zgrubiałych brzegach
• Typ III (naciekający) – ściana żołądka sztywna, nieroztężna
• Typ IV (linitis plastica) – rozlane pogrubienie ściany żołądka

Nowotwory przełyku

Rak płaskonabłonkowy przełyku:

• Najczęściej w środkowej i dolnej części przełyku
• Związany z paleniem tytoniu i piciem alkoholu
• Obraz endoskopowy: owrzodzenie, zwężenie, masa guzkowa

Gruczolakorak przełyku:

• Głównie w dolnej części przełyku i połączeniu przełykowo-żołądkowym
• Związany z chorobą refluksową i przełykiem Barretta
• Często rozwija się na podłożu metaplazji jelitowej

Wczesne formy nowotworów

Dzięki zaawansowanym technikom endoskopowym możliwe jest wykrycie nowotworów we wczesnym stadium, gdy są one jeszcze ograniczone do błony śluzowej.

Kryteria wczesnego raka żołądka:

• Ograniczenie do błony śluzowej lub podśluzowej
• Brak przerzutów do węzłów chłonnych
• Możliwość leczenia endoskopowego
• Doskonałe rokowanie (>95% 5-letnich przeżyć)

Gastroskopia w chorobach zapalnych

Choroba refluksowa przełyku (GERD)

Gastroskopia pozwala na bezpośrednią ocenę zmian zapalnych w przełyku spowodowanych zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej.

Klasyfikacja Los Angeles zmian refluksowych:

• Stopień A – jedno lub więcej nadżerek błony śluzowej <5 mm
• Stopień B – jedna lub więcej nadżerek >5 mm, nierozprzestrzeniających się między fałdami
• Stopień C – nadżerki rozprzestrzeniające się między fałdami, ale zajmujące <75% obwodu
• Stopień D – nadżerki zajmujące ≥75% obwodu przełyku

Przełyk Barretta

Stan przednowotworowy charakteryzujący się zastąpieniem nabłonka płaskiego wielowarstwowego przełyku przez nabłonek cylindryczny z metaplazją jelitową.

Znaczenie kliniczne:

• 30-125 razy wyższe ryzyko rozwoju gruczolakoraka
• Wymaga regularnego monitorowania endoskopowego
• Możliwość leczenia ablacyjnego w przypadku dysplazji

Zapalenie żołądka (gastritis)

Podział ze względu na przyczynę:

• Zapalenie typu A – autoimmunologiczne, dotyczące trzonu żołądka
• Zapalenie typu B – związane z Helicobacter pylori, dotyczące antrum
• Zapalenie typu C – chemiczne, spowodowane refluksem żółciowym

Klasyfikacja histopatologiczna Sydney:

• Ocena aktywności, chroniczności i atrofii
• Standardowe miejsca pobierania wycinków
• Połączenie oceny endoskopowej i histopatologicznej

Bibliografia

1. Januszewicz W, Kaminski MF. Quality indicators in diagnostic upper gastrointestinal endoscopy. Therap Adv Gastroenterol. 2020;13:1756284820916693. DOI: 10.1177/1756284820916693 PMID: 32477426
2. Beg S, Ragunath K, Wyman A, Banks M, Trudgill N, Pritchard MD, Riley S, Anderson J, Griffiths H, Bhandari P, Kaye P, Veitch A. Quality standards in upper gastrointestinal endoscopy: a position statement of the British Society of Gastroenterology (BSG) and Association of Upper Gastrointestinal Surgeons of Great Britain and Ireland (AUGIS). Gut. 2017;66(11):1886-1899. DOI: 10.1136/gutjnl-2017-314109 PMID: 28821598
3. Quine MA, Bell GD, McCloy RF, Charlton JE, Devlin HB, Hopkins A. Appropriate use of upper gastrointestinal endoscopy–a prospective audit. Gut. 1994;35(9):1209-1214. DOI: 10.1136/gut.35.9.1209 PMID: 7959225
4. Rajan S, Amaranathan A, Lakshminarayanan S, Sureshkumar S, Joseph M, Nelamangala Ramakrishnaiah VP. Appropriateness of American Society for Gastrointestinal Endoscopy Guidelines for Upper Gastrointestinal Endoscopy: A Prospective Analytical Study. Cureus. 2019;11(2):e4062. DOI: 10.7759/cureus.4062 PMID: 31016089
5. Axon AT, Bell GD, Jones RH, Quine MA, McCloy RF. Guidelines on appropriate indications for upper gastrointestinal endoscopy. Working Party of the Joint Committee of the Royal College of Physicians of London, Royal College of Surgeons of England, Royal College of Anaesthetists, Association of Surgeons, the British Society of Gastroenterology, and the Thoracic Society of Great Britain. BMJ. 1995;310(6983):853-856. DOI: 10.1136/bmj.310.6983.853 PMID: 7711627