Usuwanie migdałków – co należy wiedzieć?

Usuwanie migdałków to jeden z najczęściej wykonywanych zabiegów laryngologicznych, który przeprowadza się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Zabieg ten, zwany również tonsillektomią, może znacząco poprawić jakość życia pacjentów, eliminując nawracające infekcje oraz problemy z oddychaniem czy przełykaniem. Decyzja o usunięciu migdałków powinna być podjęta przez lekarza specjalistę w oparciu o indywidualny stan pacjenta i występujące objawy. Wbrew obawom, jakie mogą towarzyszyć temu zabiegowi, jest on stosunkowo bezpieczny i przynosi wymierne korzyści dla zdrowia. Współczesna medycyna oferuje różnorodne metody przeprowadzania tego zabiegu, co pozwala dobrać najbardziej odpowiednią technikę dla konkretnego pacjenta, minimalizując ryzyko powikłań i przyspieszając proces rekonwalescencji.

Czym są migdałki i jaką funkcję pełnią w organizmie?

Migdałki to skupiska tkanki limfatycznej, które stanowią ważną część układu odpornościowego organizmu. Tworzą one tzw. pierścień Waldeyera (pierścień chłonny gardła), który stanowi pierwszą linię obrony przed patogenami wnikającymi do organizmu przez jamę ustną i nosową. W skład pierścienia Waldeyera wchodzą:

  • Migdałki podniebienne (dwa) – znajdujące się po obu stronach gardła, między łukami podniebiennymi
  • Migdałek gardłowy (tzw. trzeci migdałek) – zlokalizowany w tylnej ścianie części nosowej gardła
  • Migdałek językowy – znajdujący się u podstawy języka
  • Migdałki trąbkowe – położone przy ujściu trąbek Eustachiusza
  • Grudki chłonne na tylnej ścianie gardła

Głównym zadaniem migdałków jest wykrywanie i neutralizowanie patogenów, które dostają się do organizmu wraz z wdychanym powietrzem i spożywanym pokarmem. Migdałki biorą udział w produkcji przeciwciał (limfocytów T i B) oraz tworzeniu pamięci immunologicznej, szczególnie w pierwszych latach życia. Pełnią więc funkcję swoistego filtra, który chroni organizm przed infekcjami.

Z wiekiem rola migdałków w układzie odpornościowym stopniowo maleje. Migdałek gardłowy zazwyczaj zanika około 9. roku życia, migdałki podniebienne u nastolatków, natomiast migdałek językowy może pozostać aktywny nawet do 40. roku życia.

Kiedy należy rozważyć usunięcie migdałków?

Choć migdałki pełnią ważną funkcję ochronną, w niektórych przypadkach mogą ulec przewlekłemu zapaleniu lub przerostowi, stając się źródłem problemów zdrowotnych zamiast pełnić funkcję ochronną. Lekarze kierują się konkretnymi wskazaniami przy kwalifikacji pacjenta do zabiegu usunięcia migdałków.

Wskazania bezwzględne do usunięcia migdałków:

  1. Powiększenie migdałków do rozmiarów utrudniających oddychanie, mówienie i połykanie
  2. Obturacyjny bezdech senny spowodowany przerostem migdałków
  3. Podejrzenie procesu nowotworowego migdałka (jednostronnie powiększony migdałek)
  4. Choroby odogniskowe (gorączka reumatyczna, zapalenie serca, stawów, nerek)
  5. Nosicielstwo błonicy lub gruźlica pierwotna migdałków

Wskazania względne do usunięcia migdałków:

  1. Nawracające anginy – co najmniej trzy w ciągu roku lub pięć w ciągu dwóch lat, przebiegające z wysoką gorączką (powyżej 38°C), powiększeniem węzłów chłonnych szyi i białymi nalotami na migdałkach
  2. Nawracające ropnie okołomigdałkowe lub śródmigdałkowe
  3. Przewlekłe zapalenie migdałków
  4. Nawracające zapalenia ucha środkowego i zatok przynosowych
  5. Halitoza (nieprzyjemny zapach z ust) spowodowany przewlekłym stanem zapalnym migdałków
  6. Występowanie kamieni migdałkowych
  7. Zaburzenia mowy (tzw. „kluskowata” mowa) spowodowane przerostem migdałków
  8. Niedrożność trąbki słuchowej i wynikający z tego niedosłuch (szczególnie w przypadku przerostu migdałka gardłowego u dzieci)

Warto podkreślić, że samo nosicielstwo paciorkowca, bez objawów klinicznych, nie jest wskazaniem do zabiegu. Podobnie, okresowe powiększenie migdałków podczas infekcji (np. przeziębienia, grypy, mononukleozy) jest zjawiskiem fizjologicznym i nie stanowi wskazania do ich usunięcia.

Reklama

Rodzaje zabiegów usuwania migdałków

W zależności od wskazań medycznych i stanu pacjenta, lekarz może zalecić jeden z poniższych zabiegów:

Tonsillektomia

Jest to całkowite wycięcie migdałków podniebiennych wraz z ich torebką. Zabieg ten przeprowadza się najczęściej u pacjentów z nawracającymi anginami, przewlekłym zapaleniem migdałków lub podejrzeniem procesu nowotworowego.

Tonsillotomia

Polega na częściowym przycięciu (zmniejszeniu) migdałków podniebiennych. Metoda ta jest często stosowana u dzieci z przerostem migdałków powodującym zaburzenia oddychania, mowy czy połykania. Zaletą tej metody jest mniejsza ingerencja w tkankę migdałkową i szybsza rekonwalescencja.

Adenotomia

Jest to usunięcie migdałka gardłowego (tzw. trzeciego migdałka). Zabieg ten wykonuje się głównie u dzieci z przerostem migdałka gardłowego, który powoduje zaburzenia oddychania przez nos, chrapanie, bezdechy senne, nawracające zapalenia ucha środkowego lub zaburzenia słuchu.

Metody przeprowadzania zabiegów usuwania migdałków

Współczesna medycyna oferuje różne techniki przeprowadzania zabiegów usuwania migdałków, co pozwala dobrać najodpowiedniejszą metodę dla konkretnego pacjenta:

Metoda klasyczna (zimna)

Polega na wyłuszczeniu migdałka za pomocą narzędzi chirurgicznych (nóż, nożyczki, pętla). Krwawienie tamowane jest przy użyciu elektrokoagulacji oraz narzędzi typu nóż harmoniczny, które wykorzystują ciepło do zamykania naczyń. Niekiedy stosuje się tu także podwiązki naczyniowe.

Metoda BiZact

Wykorzystuje zaawansowane technologicznie narzędzie elektrochirurgiczne, które jednocześnie preparuje tkanki, koaguluje (zamyka naczynia krwionośne i limfatyczne) oraz przecina tkanki. Przeprowadzony w ten sposób zabieg jest niemal bezkrwawy, rana goi się szybciej, a dolegliwości bólowe w okresie pooperacyjnym są minimalne.

Tonsillektomia laserowa

Wykorzystuje laser diodowy o średnicy wiązki 0,4 mm. Laser ogranicza swoje działanie wyłącznie do miejsca przyłożenia, co zapewnia precyzję, bezpieczeństwo i zmniejsza ryzyko uszkodzenia okolicznych tkanek. Zaletami tej metody są: mniejsze krwawienie, skrócony czas zabiegu oraz zmniejszone ryzyko powikłań.

Inne nowoczesne metody:

  • Elektrokauteryzacja – wykorzystanie energii elektrycznej do cięcia i koagulacji tkanek
  • Radiofrequency coblation – wykorzystanie fal radiowych do usuwania tkanki przy niskiej temperaturze
  • Microdebrider – użycie urządzenia ścinająco-odsysającego

Przygotowanie do zabiegu usunięcia migdałków

Przed zabiegiem usunięcia migdałków pacjent musi przejść konsultacje z laryngologiem i anestezjologiem oraz wykonać niezbędne badania:

  1. Morfologia krwi
  2. Badanie układu krzepnięcia (koagulogram)
  3. Oznaczenie grupy krwi
  4. Dodatkowe badania w przypadku chorób przewlekłych

Ważne zalecenia przedoperacyjne:

  • 10 dni przed zabiegiem należy zaprzestać przyjmowania leków rozrzedzających krew (w tym aspiryny)
  • Tydzień przed zabiegiem nie należy przyjmować niesteroidowych leków przeciwzapalnych
  • 6 godzin przed zabiegiem nie wolno nic jeść ani pić
  • Należy wyleczyć wszelkie choroby jamy ustnej, w tym zęby
  • Poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i alergiach

Przebieg zabiegu usunięcia migdałków

Zabieg usunięcia migdałków przeprowadzany jest najczęściej w znieczuleniu ogólnym, choć w niektórych przypadkach (głównie u dorosłych) może być wykonywany w znieczuleniu miejscowym. Cała procedura trwa zazwyczaj od 30 minut do godziny.

usuwanie migdałków

W przypadku tonsillektomii, migdałki podniebienne wraz z ich torebką oddziela się od otaczających tkanek i usuwa w całości. Miejsce po migdałkach może być zabezpieczone szwami lub koagulowane, aby zapobiec krwawieniu.

Przy adenotomii (usunięciu migdałka gardłowego) używa się specjalnego przyrządu wprowadzanego przez usta. Po usunięciu migdałka gardłowego do nosogardła wprowadza się tampon, którym przez kilka minut uciska się miejsce po migdałku, aby zapobiec krwawieniu.

Po zabiegu pacjent pozostaje w szpitalu na obserwacji przez co najmniej dobę. W tym czasie otrzymuje antybiotyki i leki przeciwbólowe. Jeśli nie występują powikłania, większość pacjentów może zostać wypisana do domu następnego dnia.

Rekonwalescencja po usunięciu migdałków

Pełna rekonwalescencja po usunięciu migdałków trwa zazwyczaj od 2 do 3 tygodni. W tym czasie pacjent powinien przestrzegać kilku ważnych zaleceń:

Zalecenia dietetyczne:

  • Stosować dietę półpłynną i lekkostrawną
  • Spożywać chłodne pokarmy i napoje (mogą łagodzić ból)
  • Unikać pokarmów gorących, pikantnych, kwaśnych i twardych
  • Pić dużo płynów, aby zapobiec odwodnieniu
  • Można spożywać lody, jogurty, kisiele, budynie, zupy-kremy
  • Unikać napojów gazowanych i alkoholu

Ogólne zalecenia:

  • Unikać intensywnego wysiłku fizycznego przez 2-3 tygodnie
  • Przyjmować leki przeciwbólowe zgodnie z zaleceniami lekarza
  • W przypadku podwyższonej temperatury przyjmować leki przeciwgorączkowe
  • Przepłukiwać gardło roztworem 3% wody utlenionej lub innymi płynami zaleconymi przez lekarza
  • Nie palić papierosów
  • Ograniczyć kontakt z innymi ludźmi, aby zmniejszyć ryzyko infekcji
  • Dbać o odpowiednią pozycję głowy podczas snu (nieco uniesiona)

Proces gojenia błony śluzowej po zabiegu charakteryzuje się obecnością białego nalotu (włóknika) w miejscu po usuniętych migdałkach. Jest to normalny objaw i nie powinien budzić niepokoju. W miarę gojenia nalot ten stopniowo zanika.

Możliwe powikłania po usunięciu migdałków

Usunięcie migdałków jest zazwyczaj bezpiecznym zabiegiem, jednak jak każda procedura chirurgiczna, wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań:

Najczęstsze powikłania:

  1. Krwawienie – występuje u około 1-3% pacjentów. Wyróżnia się krwawienie wczesne (w ciągu 24 godzin od zabiegu) oraz późne (5-10 dni po zabiegu). W przypadku nasilonego krwawienia konieczna jest natychmiastowa interwencja medyczna.
  2. Ból gardła – jest naturalnym objawem po zabiegu i może utrzymywać się przez 1-2 tygodnie. Nasilenie bólu jest zwykle większe w pierwszych dniach po zabiegu oraz rano po przebudzeniu.
  3. Problemy z przełykaniem i mówieniem – są przejściowe i zazwyczaj ustępują w ciągu kilku dni.
  4. Nudności i wymioty – mogą wystąpić w reakcji na znieczulenie lub połknięcie krwi podczas zabiegu.
  5. Odwodnienie – spowodowane trudnościami w przełykaniu i niewystarczającym przyjmowaniem płynów.

Rzadsze powikłania:

  1. Zmiana barwy głosu – jest rzadkim powikłaniem (mniej niż 0,1% przypadków) i zazwyczaj ustępuje po kilku miesiącach.
  2. Zakażenie operowanego miejsca – rzadkie powikłanie, któremu zapobiega się poprzez rutynowe podawanie antybiotyków.
  3. Uszkodzenie okolicznych struktur – bardzo rzadkie powikłanie, które może obejmować skaleczenia powięzi przedkręgowej, uszkodzenie trąbki słuchowej czy uszkodzenie zębów.

Korzyści wynikające z usunięcia migdałków

Usunięcie migdałków może przynieść znaczącą poprawę jakości życia pacjentów, u których występowały problemy związane z przewlekłym zapaleniem lub przerostem migdałków:

  1. Zmniejszenie częstości infekcji górnych dróg oddechowych
  2. Eliminacja nawracających angin i ich powikłań
  3. Ustąpienie chrapania i bezdechów sennych
  4. Poprawa jakości snu i ogólnego samopoczucia
  5. Poprawa słuchu (w przypadku przerostu migdałka gardłowego)
  6. Ułatwienie oddychania przez nos
  7. Poprawa mowy (eliminacja „kluskowatej” mowy)
  8. Zapobieganie rozwojowi powikłań, takich jak zapalenie serca, nerek czy stawów
  9. Eliminacja nieprzyjemnego zapachu z ust (halitoza)
  10. Zmniejszenie ryzyka rozwoju wad zgryzu spowodowanych oddychaniem przez usta

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Czy usuwanie migdałków jest bolesne?

Sam zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym, więc pacjent nie odczuwa bólu podczas operacji. Po zabiegu pojawia się ból gardła, porównywalny do bólu podczas anginy, który może utrzymywać się od kilku dni do dwóch tygodni. Ból ten jest skutecznie kontrolowany lekami przeciwbólowymi.

Czy migdałki są nam potrzebne?

Migdałki pełnią ważną funkcję obronną w pierwszych latach życia, pomagając w budowaniu odporności. Z wiekiem ich rola stopniowo maleje, a organizm rozwija inne mechanizmy obronne. Usunięcie migdałków nie powoduje obniżenia odporności, zwłaszcza jeśli zabieg wykonywany jest u starszych dzieci lub dorosłych.

Czy usunięcie migdałków jest zaraźliwe?

Nie, usunięcie migdałków to zabieg chirurgiczny, a nie choroba, więc nie jest zaraźliwe. Mylone jest to czasem z faktem, że same choroby migdałków, takie jak angina, mogą być zakaźne.

Jak długo trwa zwolnienie lekarskie po usunięciu migdałków?

Zazwyczaj okres zwolnienia lekarskiego wynosi od 7 do 14 dni, w zależności od indywidualnego przebiegu rekonwalescencji i rodzaju wykonywanej pracy.

Czy migdałki mogą odrosnąć po usunięciu?

Po całkowitym usunięciu migdałków podniebiennych (tonsillektomii) nie powinny one odrastać. Jednak w przypadku tonsillotomii (przycinanie migdałków) lub adenotomii (usunięcie migdałka gardłowego) u małych dzieci (poniżej 3-4 roku życia), tkanka migdałkowa może częściowo odrosnąć. Jest to związane z intensywną aktywnością immunologiczną migdałków w tym wieku.

Czy usunięcie migdałków wpływa na odporność organizmu?

U dzieci powyżej 4-5 roku życia oraz u dorosłych usunięcie migdałków nie ma istotnego wpływu na odporność organizmu. W tym wieku układ odpornościowy jest już w pełni rozwinięty, a funkcję ochronną przejmują inne elementy układu immunologicznego.

Czy zabieg usunięcia migdałków może być wykonany u dzieci?

Tak, zabieg usunięcia migdałków jest często wykonywany u dzieci, szczególnie w przypadku przerostu migdałków powodującego bezdechy senne, zaburzenia oddychania czy nawracające infekcje. U dzieci zabieg zawsze przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym.

Czy po usunięciu migdałków można jeść lody?

Tak, lody są wręcz zalecane po zabiegu usunięcia migdałków. Niska temperatura działa przeciwbólowo i powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, co może zmniejszyć ryzyko krwawienia. Ponadto, lody są łatwe do przełknięcia i dostarczają organizmowi płynów oraz kalorii.

Jak rozpoznać powikłania po usunięciu migdałków?

Do objawów, które powinny skłonić do natychmiastowej konsultacji lekarskiej, należą:

  • Krwawienie z ust lub nosa
  • Gorączka powyżej 38,5°C utrzymująca się mimo leków przeciwgorączkowych
  • Silny ból gardła, który nie ustępuje po lekach przeciwbólowych
  • Trudności w oddychaniu
  • Silne nudności i wymioty
  • Oznaki odwodnienia (suchość w ustach, zmniejszona ilość moczu, osłabienie)

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Kiedy wyciąć migdałki u dorosłych?

Usunięcie migdałków u dorosłych zaleca się, gdy występują nawracające anginy (co najmniej 3 w ciągu roku lub 5 w ciągu 2 lat), nawracające ropnie okołomigdałkowe, obturacyjny bezdech senny spowodowany przerostem migdałków lub podejrzenie procesu nowotworowego migdałka. Decyzję o zabiegu zawsze podejmuje lekarz laryngolog na podstawie dokładnego wywiadu i badania.

Czy migdałki usuwane są metodą laserową?

Tak, jedną z nowszych metod usuwania migdałków jest tonsillektomia laserowa. Wykorzystuje ona diodowy laser kontaktowy, który precyzyjnie oddziela tkanki migdałkowe od otoczenia. Zaletami tej metody są: mniejsze krwawienie, skrócony czas zabiegu oraz zmniejszone ryzyko powikłań. Metoda ta nie jest jednak dostępna we wszystkich placówkach medycznych.

Jak długo nie można pracować po usunięciu migdałków?

Zwolnienie lekarskie po zabiegu usunięcia migdałków najczęściej wynosi 7-10 dni, choć w niektórych przypadkach może być przedłużone do 14 dni. Czas powrotu do pracy zależy od indywidualnego przebiegu rekonwalescencji oraz rodzaju wykonywanej pracy. Osoby wykonujące pracę fizyczną mogą potrzebować dłuższego okresu rekonwalescencji.

Czy usunięcie migdałków pomaga w przypadku chrapania?

Tak, usunięcie migdałków może znacząco zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować chrapanie, zwłaszcza jeśli jest ono spowodowane przerostem migdałków podniebiennych lub migdałka gardłowego. Zabieg ten jest szczególnie skuteczny w leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego u dzieci, który często objawia się głośnym chrapaniem i przerwami w oddychaniu podczas snu.

Czy istnieją alternatywne metody leczenia przerostu migdałków?

W przypadku przerostu migdałków spowodowanego alergią, stosuje się leczenie przeciwalergiczne (leki przeciwhistaminowe, miejscowe glikokortykosteroidy). Przy częstych infekcjach zaleca się odpowiednią dietę, szczepienia ochronne (np. przeciwko pneumokokom) oraz ogólne wzmacnianie odporności. Jednak w przypadku trwałego przerostu migdałków powodującego poważne objawy, zabieg chirurgiczny pozostaje najskuteczniejszą metodą leczenia.

Bibliografia

  1. Mitchell, R. B., Archer, S. M., Ishman, S. L., Rosenfeld, R. M., Coles, S., Finestone, S. A., Friedman, N. R., Giordano, T., Hildrew, D. M., Kim, T. W., Lloyd, R. M., Parikh, S. R., Shulman, S. T., Walner, D. L., Walsh, S. A., & Nnacheta, L. C. (2019). Clinical Practice Guideline: Tonsillectomy in Children (Update). Otolaryngology–Head and Neck Surgery, 160(1_suppl), S1-S42. DOI: 10.1177/0194599818801757 PMID: 30798778
  2. Windfuhr, J. P. (2016). Specified data for tonsil surgery in Germany. GMS Current Topics in Otorhinolaryngology, Head and Neck Surgery, 15, Doc08. DOI: 10.3205/cto000135 PMID: 28025608
  3. Burton, M. J., Glasziou, P. P., Chong, L. Y., & Venekamp, R. P. (2014). Tonsillectomy or adenotonsillectomy versus non-surgical treatment for chronic/recurrent acute tonsillitis. Cochrane Database of Systematic Reviews, (11), CD001802. DOI: 10.1002/14651858.CD001802.pub3 PMID: 25407135
  4. Oomen, K. P., Modi, V. K., & Stewart, M. G. (2012). Evidence-based practice: pediatric tonsillectomy. Otolaryngologic Clinics of North America, 45(5), 1071-1081. DOI: 10.1016/j.otc.2012.06.010 PMID: 22980686

Niniejszy artykuł nie jest poradą medyczną i ma charakter wyłącznie informacyjny.