Entonox to sprężony gaz medyczny, który zawiera mieszankę podtlenku azotu (znany również jako “gaz rozweselający”) i tlenu. Podtlenek azotu ma działanie przeciwbólowe, zmniejsza odczuwanie bólu i podwyższa próg odczuwania bólu, ma również działanie rozluźniające i niewielkie działanie uspokajające. Lek ma działanie przeciwbólowe po kilku wdechach. Działanie to ustępuje w ciągu kilku minut od zaprzestania podawania. Jest dostępny na receptę.
Kalinox to specjalna mieszanka dwóch gazów medycznych: podtlenku azotu (50%) i tlenu (50%). Jest to lek z kategorii znieczulaczy ogólnych, który działa poprzez zmniejszenie wrażliwości na ból, co pozwala pacjentowi na relaks podczas niektórych zabiegów medycznych. Wskazania do stosowania obejmują krótkotrwałe znieczulenie podczas bolesnych procedur medycznych lub w warunkach bólu o nasileniu łagodnym do umiarkowanego u dorosłych i dzieci w wieku powyżej 1 miesiąca. Lek jest dostępny na receptę.
Oxin to gaz medyczny, który zawiera tlen (symbol chemiczny O2) w stężeniu 21,0 – 22,4% v/v oraz azot (symbol chemiczny N2). Jest stosowany w określonych sytuacjach medycznych, takich jak zapewnienie przepływu świeżego gazu podczas terapii wentylacyjnej, zapewnienie przepływu świeżego gazu podczas znieczulenia, czy jako gaz nośny przy nebulizacji. Lek ten jest dostępny na receptę.
Serynox to lek złożony, zawierający mieszaninę 50% podtlenku azotu („gaz rozweselający”) i 50% tlenu. Stosowany jest przez wdychanie i nie wywiera działania narkotycznego. Przeznaczony dla dorosłych, młodzieży oraz dzieci powyżej 1 miesiąca, Serynox zapewnia ulgę bez znieczulenia.
Tlen medyczny to produkt leczniczy, który jest wykorzystywany w leczeniu różnych form niedotlenienia organizmu. Zawartość tlenu w mieszaninie wynosi nie mniej niż 99,5 proc. objętościowych. Gaz jest bezwonny i bezbarwny. Wskazaniem do tlenoterapii są wszystkie postacie niedotlenienia. Lek jest dostępny na receptę.
Tlen medyczny Air Products to gaz o właściwościach utleniających, zamknięty w butli stalowej. Mieszanina zawiera 99,5 % tlenu. Tlen medyczny Air Products stosowany jest w każdej postaci niedotlenienia. Jest dostępny na receptę.
Tlen medyczny Linde to gaz o właściwościach utleniających, zamknięty w butli stalowej. Mieszanina zawiera 99,5% tlenu. Stosowany jest w każdej postaci niedotlenienia. Tlenoterapia jest szczególnie korzystna u pacjentów z prawidłowym zużyciem tlenu, u których stwierdza się zmniejszoną prężność tlenu w mieszanej krwi żylnej podczas oddychania powietrzem atmosferycznym. Lek jest dostępny bez recepty.
Tlen medyczny Messer to lek w formie gazu, który jest bezbarwny i bezwonny. Zawiera nie mniej niż 99,5% tlenu. Jest stosowany w tlenoterapii, której celem jest przywrócenie prawidłowego ciśnienia tlenu w tkankach. Tlenoterapia jest szczególnie korzystna u pacjentów z prawidłowym zużyciem tlenu, u których stwierdza się zmniejszoną prężność tlenu w mieszanej krwi żylnej podczas oddychania powietrzem atmosferycznym. Lek jest dostępny na receptę.
Tlen medyczny skroplony SIAD to lek stosowany w medycynie, który zawiera nie mniej niż 99,5% (V/V) tlenu. Jest to gaz medyczny skroplony, który jest stosowany w każdej postaci niedotlenienia. Lek ten jest dostępny na receptę. Wskazaniem do tlenoterapii jest większość postaci niedotlenienia. Tlenoterapia jest szczególnie korzystna u pacjentów z prawidłowym zużyciem tlenu, u których stwierdza się zmniejszoną prężność tlenu w mieszanej krwi żylnej podczas oddychania powietrzem atmosferycznym.
Tlen Medyczny Spawmet to lek w postaci gazu, który zawiera nie mniej niż 99,5% tlenu. Jest stosowany we wszystkich stanach niedotlenienia, szczególnie u pacjentów z obniżoną prężnością tlenu we krwi podczas oddychania powietrzem atmosferycznym. Tlen Medyczny Spawmet jest dostępny na receptę.
Tlen medyczny sprężony SIAD to lek w postaci gazu o właściwościach utleniających. Zawiera nie mniej niż 99,5% (V/V) tlenu. Stosowany jest w każdej postaci niedotlenienia, czyli stanu, w którym zaburzenia czynności układu oddechowego upośledzają wymianę gazową w płucach i prowadzą do obniżenia we krwi tętniczej ciśnienia parcjalnego tlenu. Lek ten jest dostępny na receptę.
Tlen medyczny TZF to lek stosowany w tlenoterapii, która polega na zwiększeniu stężenia tlenu we wdychanym powietrzu. Jest ona wykorzystywana w leczeniu chorób i stanów, w których dochodzi do niedotlenienia tkanek. Tlen medyczny TZF jest dostępny na receptę. Wskazaniem do tlenoterapii są wszystkie postacie niedotlenienia.
Tlen medyczny – pierwiastek stosowany w leczeniu niedotlenienia charakteryzujący się wysokim stężeniem i czystością. Podawany tlen przywraca w organizmie właściwe ciśnienie cząstkowe we wszystkich komórkach i tkankach. Wspomaga również procesy biochemiczne, eliminację mikroorganizmów chorobotwórczych, takich jak bakterie, grzyby i wirusy oraz leczy stany zapalne. Wskazaniem do stosowania tlenu medycznego są wszystkie postacie niedotlenienia, choroby układu oddechowego i płuc (rozedma, duszność powysiłkowa, POChP) oraz zatrucia czadem, owrzodzenia, odleżyny, oparzenia, urazy i zakażenia tkanek miękkich (leczenie w komorach hiperbarycznych). Dawkę tlenu i jego stężenie ustala się indywidualnie, w zależności od zapotrzebowania pacjenta.
Możliwe działania niepożądane: nudności, wymioty, utrata łaknienia, zmniejszenie pola widzenia, krótkowzroczność, zmiany psychiczne, bóle stawów, bóle zamostkowe, ból ucha, zablokowanie trąbki słuchowej, podrażnienie krtani i tchawicy, ból krtani, obrzęk błony śluzowej nosa, kaszel, zapalenie oskrzeli, utrata przytomności.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Tlen medyczny to jeden z najważniejszych leków stosowanych w praktyce klinicznej, który od ponad wieku ratuje życie pacjentów na całym świecie. Ten pozornie prosty gaz o czystości minimum 99,5% jest substancją niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania każdej komórki naszego organizmu. W odróżnieniu od powietrza atmosferycznego, które zawiera jedynie około 21% tlenu, tlen medyczny to wysoko oczyszczona substancja czynna, której zastosowanie sięga od ratowania życia w sytuacjach nagłych, przez leczenie przewlekłych chorób płuc, aż po nowoczesną terapię hiperbaryczną. Rozumienie właściwości, mechanizmów działania oraz zasad bezpiecznego stosowania tlenu medycznego jest kluczowe nie tylko dla personelu medycznego, ale także dla pacjentów i ich rodzin, którzy coraz częściej korzystają z tlenoterapii domowej. W tym artykule przedstawimy kompleksową wiedzę na temat tlenu medycznego – od podstaw farmakologii, przez wskazania kliniczne, po praktyczne aspekty stosowania w różnych formach terapii.
Tlen medyczny to sprężony gaz o zawartości tlenu nie mniejszej niż 99,5%, który spełnia wymagania Farmakopei Europejskiej. W przeciwieństwie do powietrza atmosferycznego, tlen medyczny nie zawiera żadnych substancji pomocniczych ani zanieczyszczeń, co minimalizuje ryzyko działań niepożądanych i zapewnia maksymalne bezpieczeństwo stosowania.
Proces produkcji tlenu medycznego odbywa się poprzez destylację kriogeniczną, podczas której powietrze atmosferyczne jest skraplane i rozdzelane na poszczególne składniki przy bardzo niskich temperaturach. Ten zaawansowany technologicznie proces gwarantuje uzyskanie produktu o najwyższej czystości, wolnego od szkodliwych domieszek.
Tlen medyczny jest dostępny w różnych formach opakowań, w tym butlach stalowych i aluminiowych o różnych pojemnościach (od 1 do 50 litrów), oraz w pojemnikach kriogenicznych. Każda butla musi być oznaczona zgodnie z międzynarodowymi standardami i zawierać informacje o zawartości, ciśnieniu oraz dacie ważności.
Tlen medyczny działa przede wszystkim jako gaz odżywczy, niezbędny do przeprowadzania procesów metabolicznych w organizmie człowieka. Dzięki dostarczeniu tlenu do tkanek organizmu możliwe jest przeprowadzenie reakcji chemicznych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Na poziomie komórkowym tlen pełni kluczową rolę w łańcuchu oddechowym, który zachodzi w mitochondriach. Tlen pełni kluczową rolę w łańcuchu oddechowym produkującym energię w formie cząsteczek ATP niezbędnych do życia. Proces ten jest fundamentem wszystkich procesów życiowych w organizmie.
Mechanizm działania tlenu medycznego obejmuje kilka kluczowych aspektów:
W wyższym niż atmosferyczne ciśnieniu tlen z łatwością przenika do tkanek i płynów fizjologicznych człowieka, wspomagając leczenie stanów zapalnych i zwiększając liczbę komórek macierzystych w krwiobiegu.
Tlen medyczny jest wskazany we wszystkich postaciach niedotlenienia, szczególnie u pacjentów z obniżoną prężnością tlenu w krwi podczas oddychania powietrzem atmosferycznym. Główne wskazania obejmują:
Tlen podawany jest w formie wziewnej w stężeniu 21% do 100% pod fachową opieką medyczną. Dawka stosowana w leczeniu zależy od stanu klinicznego pacjenta, poziomu natlenowania hemoglobiny oraz zaleceń lekarza.
| Wskazanie | Stężenie tlenu (FiO₂) | Przepływ (l/min) | Czas terapii |
|---|---|---|---|
| Przewlekłe leczenie domowe | 24-28% | 1-4 | 15-24 h/doba |
| Ostra niewydolność oddechowa | 40-60% | 6-10 | Według potrzeb |
| Resuscytacja | 100% | 15 | Do stabilizacji |
| Terapia hiperbaryczna | 100% | Zmienne | 60-240 min |
Celem tlenoterapii jest zapewnienie ciśnienia parcjalnego tlenu w krwi tętniczej (PaO₂) nie niższego niż 8,0 kPa (60 mmHg) lub saturacji hemoglobiny krwi tętniczej nie niższej niż 90%.
Kaniula nosowa (wąsy tlenowe)
Maska tlenowa prosta
Maska z rezerwuarem
Tlenoterapia hiperbaryczna (HBOT) jest metodą leczenia polegającą na poddawaniu pacjenta działaniu mieszanin gazowych zawierających wysokie stężenia tlenu w warunkach zwiększonego ciśnienia. Ciśnienie w komorze hiperbarycznej może osiągać 2-3 atmosfery.
Tlen przenika przez tkanki, niweluje bariery fizjologiczne i dociera do obszarów słabo ukrwionych. Mogą to być miejsca po ciężkich kontuzjach, przeszczepach, poparzeniach, zakażeniach tkanek miękkich lub trudno gojące się rany. W warunkach zwiększonego ciśnienia:
Tlenoterapia hiperbaryczna wspiera proces rehabilitacji, ma zastosowanie m.in. w chorobie Alzheimera, po udarach mózgu, w chorobie Parkinsona, stwardnieniu rozsianym czy urazowym uszkodzeniu mózgu. Szczególnie obiecujące wyniki uzyskuje się w leczeniu mózgowego porażenia dziecięcego, gdzie tlen podany podczas zabiegu „ożywia” uśpione neurony, pobudza je i przywraca ich funkcjonowanie.
Koncentrator tlenu pobiera z otoczenia powietrze składające się z tlenu, azotu i śladowych ilości innych gazów, następnie absorbuje azot, dzięki czemu powstaje tlen medyczny o stężeniu przekraczającym 90%.
Zalety koncentratorów:
Typy koncentratorów:
Butla mieści 1500 lub 2000 litrów sprężonego tlenu pod ciśnieniem 150 lub 200 bar. Butla o największej pojemności pozwala prowadzić tlenoterapię przez 130 minut przy średnim przepływie 15 l/min.
Zasady bezpieczeństwa dla butli:
W leczeniu POChP tlenoterapia stanowi element kompleksowego podejścia terapeutycznego. Równolegle stosuje się:
Podczas napadów astmy, oprócz tlenoterapii, stosuje się:
W przypadkach niewydolności krążenia z hipoksją równolegle z tlenoterapią stosuje się:
Przeciwwskazaniem do stosowania tlenoterapii jest prężność dwutlenku węgla we krwi tętniczej na poziomie 9,3 kPa oraz pacjenci niewydolni oddechowo, którzy oddychają spontanicznie.
Główne przeciwwskazania obejmują:
Noworodkowie i wcześniaki: Stosowanie tlenu medycznego u dzieci, zwłaszcza noworodków i wcześniaków, wymaga ostrożności i monitorowania, aby uniknąć powikłań takich jak retinopatia wcześniacza. U tej grupy pacjentów zaleca się:
Ciąża i laktacja: Leczenie tlenem nie wywiera wpływu na przebieg ciąży, jednakże można je stosować jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności.
U noworodków może wystąpić zwłóknienie zasoczewkowe oraz retinopatia wcześniacza. Te poważne powikłania mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku lub ślepoty.
Układ oddechowy:
Układ nerwowy:
Inne działania niepożądane:
Przedawkowanie tlenu medycznego może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak bóle oddechowe, suchy kaszel, duszności, zapalenie tchawicy, obrzęk śródmiąższowy, drgawki, zmiany behawioralne oraz retinopatia wcześniacza.
Tlen medyczny może wchodzić w interakcje z lekami takimi jak bleomycyna, amiodaron, nitrofurantoina, tlenek azotu oraz parakwat. Szczególnie istotne interakcje to:
Tlen medyczny należy przechowywać w suchych i wentylowanych pomieszczeniach, z dala od źródeł ciepła i źródeł ognia. Nie wolno przechowywać tlenu medycznego w pobliżu materiałów łatwopalnych i substancji chemicznych.
Wymogi techniczne:
Tlenoterapia hiperbaryczna wspomaga regenerację skóry po wszelkich ingerencjach medycyny estetycznej. Stosując zabiegi tlenoterapii hiperbarycznej, możemy efekt uzyskany po zabiegu utrzymać na dłużej i zminimalizować dyskomfort związany z ingerencją chirurgiczną.
W badaniu przeprowadzonym w Szkocji z udziałem piłkarzy stwierdzono, że czas potrzebny do odzyskania pełnej sprawności fizycznej po dużym wysiłku zmniejszył się o 70% przy wykorzystaniu tlenoterapii hiperbarycznej.
Tlenoterapia hiperbaryczna ma na celu zahamowanie lub spowolnienie procesów starzenia organizmu, przywrócenie i utrzymanie zdrowia fizycznego i psychicznego, jak również zachowanie młodej i pięknej skóry.
Tak, tlenoterapia domowa jest możliwa przy użyciu koncentratorów tlenu lub butli tlenowych. Wymaga jednak wcześniejszej kwalifikacji przez lekarza i przestrzegania szczegółowych zasad bezpieczeństwa. Pacjent musi być odpowiednio przeszkolony w obsłudze sprzętu.
Czas stosowania tlenoterapii zależy od wskazań medycznych. W przypadkach przewlekłych chorób płuc terapia może być prowadzona przez wiele lat (15-24 godziny dziennie). W stanach ostrych czas podawania jest ograniczony do minimum niezbędnego do stabilizacji stanu pacjenta.
Tlenoterapia jest bezpieczna, gdy jest prowadzona zgodnie z zaleceniami medycznymi. Główne ryzyko wiąże się z długotrwałym stosowaniem wysokich stężeń tlenu (powyżej 60%), co może prowadzić do toksyczności tlenowej. U noworodków istnieje ryzyko uszkodzenia wzroku.
Absolutnie nie! Palenie tytoniu podczas tlenoterapii jest kategorycznie zabronione z powodu wysokiego ryzyka pożaru i eksplozji. Tlen podtrzymuje spalanie i może doprowadzić do poważnych poparzeń. Należy też unikać otwartego ognia w pobliżu urządzeń tlenowych.
Koszty tlenoterapii domowej są częściowo refundowane przez NFZ w przypadkach medycznie uzasadnionych. Pacjent pokrywa część kosztów wynajmu sprzętu i energii elektrycznej. Koszt miesięczny może wynosić od 200 do 600 złotych, w zależności od typu urządzenia i czasu stosowania.
Terapia w komorze hiperbarycznej jest bezpieczna, gdy jest prowadzona przez wykwalifikowany personel. Najczęstsze działania niepożądane to dyskomfort w uszach podczas zmiany ciśnienia oraz uczucie klaustrofobii. Poważne powikłania są bardzo rzadkie.
Tlen medyczny jest jednym z podstawowych elementów leczenia COVID-19 w przypadkach z niewydolnością oddechową. Pomaga utrzymać odpowiednie natlenienie organizmu, ale nie leczy samej infekcji wirusowej. Jest to terapia wspomagająca, a nie przyczynowa.
Cena butli z tlenem medycznym zależy od pojemności i wynosi od 50 do 200 złotych za napełnienie. Butle można wypożyczać z kaucją. W przypadku terapii przewlekłej bardziej ekonomiczny jest koncentrator tlenu.
Tlenoterapia hiperbaryczna jest refundowana przez NFZ w ściśle określonych wskazaniach, takich jak zatrucie tlenkiem węgla, choroba dekompresyjna, czy trudno gojące się rany. Wymaga skierowania od lekarza specjalisty i spełnienia kryteriów kwalifikacji.
Leczenie tlenem może wywoływać działania niepożądane wywierające znaczny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługę maszyn. Nie należy wykonywać powyższych czynności po tlenoterapii. Zaleca się odczekanie kilku godzin po zakończeniu sesji tlenoterapii przed prowadzeniem pojazdu.
