Androtop to lek dostępny na receptę, który zawiera testosteron – męski hormon płciowy wytwarzany naturalnie w organizmie. Jest to żel do stosowania na skórę. Stosowany jest jako terapia zastępcza testosteronem u mężczyzn z hipogonadyzmem, czyli stanem, w którym ciało nie produkuje wystarczającej ilości testosteronu. Lek ten jest stosowany po potwierdzeniu niedoboru testosteronu na podstawie objawów klinicznych i badań biochemicznych.
Nebido to lek dostępny na receptę, który zawiera substancję czynną – testosteron. Jest stosowany jako terapia zastępcza testosteronu u dorosłych mężczyzn w leczeniu różnych chorób wynikających z niedoboru testosteronu w organizmie, takich jak hipogonadyzm męski. Do stwierdzenia choroby potrzebne są dwa niezależne oznaczenia stężeń testosteronu we krwi oraz objawy kliniczne.
Omnadren 250 to lek dostępny na receptę, który jest stosowany w terapii zastępczej testosteronu u mężczyzn. Zawiera cztery estry testosteronu: propionianu, fenylopropionianu, izokapronianu i dekanonianu. Jest wskazany w przypadkach takich jak hipogonadyzm męski, opóźnione dojrzewanie, zespoły pokastracyjne, impotencja spowodowana niedoborem testosteronu oraz zaburzenia spermatogenezy. Wyjątkowo może być stosowany u kobiet w schorzeniach związanych z hiperestrogenizmem.
Testavan to przejrzysty żel, który zawiera testosteron – męski hormon wytwarzany naturalnie w organizmie mężczyzny. Lek ten jest stosowany w celu uzupełnienia poziomu testosteronu u dorosłych mężczyzn, którzy nie wytwarzają wystarczającej ilości naturalnego testosteronu, co jest częstym objawem hipogonadyzmu. Jest dostępny na receptę.
Testosterone Undecanoate Besins to preparat iniekcyjny zawierający testosteron jako substancję czynną, który jest podawany domięśniowo i stopniowo uwalniany w organizmie. Lek stosuje się u dorosłych mężczyzn w ramach testosteronowej terapii zastępczej przy hipogonadyzmie męskim, który charakteryzuje się obniżonym stężeniem testosteronu we krwi oraz objawami takimi jak impotencja, niepłodność, zmniejszony popęd seksualny, zmęczenie czy utrata masy kostnej. Kwalifikacja do leczenia wymaga wykonania dwóch niezależnych oznaczeń poziomu testosteronu oraz obecności odpowiednich objawów klinicznych.
Lek Testosterone Undecanoate EVER Pharma zawiera testosteron, męski hormon. Wstrzykiwany do mięśnia, gdzie jest magazynowany i stopniowo uwalniany. Stosowany u dorosłych mężczyzn jako terapia zastępcza w leczeniu hipogonadyzmu męskiego wynikającego z niedoboru testosteronu. Wymaga dwóch niezależnych oznaczeń stężeń testosteronu we krwi oraz objawów klinicznych: impotencja, niepłodność, zmniejszony popęd seksualny, zmęczenie, nastroje depresyjne, utrata masy kostnej.
Testosteron – naturalnie występujący hormon androgenny u mężczyzn. Odpowiada m.in. za stymulację i utrzymywanie funkcji seksualnych i wpływa na spermatogenezę. Wskazaniem do stosowania testosteronu jest leczenie niedoboru testosteronu, opóźnione dojrzewanie, zespoły pokastracyjne, zaburzenia spermatogenezy oraz impotencja spowodowana niedoborem testosteronu. Lek stosowany jest również u kobiet w leczeniu chorób związanych z hiperestrogenizmem.
Testosteron dostępny jest w postaci roztworu do wstrzykiwań, kapsułek i żelu. Występuje w wielu odmianach np. propionianu, undecylanu czy dekanonianu testosteronu. Dawkowanie i postać leku dobiera się indywidualnie w zależności od stanu klinicznego pacjenta.
Możliwe działania niepożądane: mogą się nieznacznie różnić w zależności od drogi podania. Najczęściej mogą pojawić się bóle mięśni, nudności, zmiany nastroju, zwiększenie liczby czerwonych krwinek, nadciśnienie tętnicze, zmiany libido, łysienie, trądzik, zapalenie i ból w miejscu podania (roztwór), ginekomastia, wysypka, rumień, świąd. U kobiet dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania, maskulinizacja i zahamowanie wydzielania gonadotropin.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Testosteron to główny męski hormon płciowy i androgen, który odgrywa fundamentalną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu męskiego organizmu. Ten steroidowy hormon, chemicznie znany jako 17β-hydroksy-4-androsten-3-on, jest produkowany przez komórki śródmiąższowe Leydiga w jądrach pod wpływem hormonu luteinizującego (LH), a także w mniejszych ilościach przez korę nadnerczy. U kobiet testosteron jest wytwarzany w jajnikach i odgrywa istotną rolę w utrzymaniu libido, gęstości kości i ogólnego stanu zdrowia. Wpływ testosteronu na organizm jest wieloaspektowy i obejmuje nie tylko funkcje reprodukcyjne, ale także metabolizm, nastrój, funkcje poznawcze, układ sercowo-naczyniowy i gęstość kości. Prawidłowy poziom tego hormonu jest kluczowy dla zachowania zdrowia i jakości życia, a jego niedobór może prowadzić do szerokiego spektrum problemów zdrowotnych, które znacząco wpływają na funkcjonowanie pacjenta w życiu codziennym.
Testosteron odpowiada za rozwój pierwotnych cech płciowych, w tym zstąpienie jąder, spermatogenezę, powiększenie penisa i jąder oraz zwiększenie libido. Proces biosyntez tego hormonu rozpoczyna się w jądrach, gdzie komórki Leydiga przekształcają cholesterol w testosteron pod wpływem hormonu luteinizującego. Dwoma ważnymi substancjami pośrednimi w tym procesie są dehydroepiandrosteron (DHEA) i androstendion, przy czym androstendion jest konwertowany do testosteronu przez enzym 17-beta-hydroksysteroidową dehydrogenazę.
W organizmie testosteron nie krąży w formie wolnej – większość testosteronu jest związana z białkami osocza, takimi jak globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG) i albumina. Ta większościowa pula testosteronu związanego z białkami stanowi nadmiar hormonu dla organizmu. Tylko niewielka ilość wolnego testosteronu we krwi działa na poziomie tkanek, głównie w nasieniowodach, kościach, mięśniach i gruczole krokowym.
Na poziomie komórkowym testosteron ulega konwersji do dihydrotestosteronu (DHT) przez enzym 5-alfa-reduktazę. Zarówno testosteron, jak i DHT mogą łączyć się z receptorami komórkowymi i regulować ekspresję białek, wpływając na różnorodne procesy fizjologiczne.
W okresie dojrzewania oś podwzgórze-przysadka-gonady reguluje poziom testosteronu i funkcję gonad. Podwzgórze wydziela hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH), który przemieszcza się do przysadki mózgowej i stymuluje wydzielanie hormonu luteinizującego (LH) oraz hormonu folikulotropowego (FSH). LH bezpośrednio oddziałuje na komórki Leydiga, zwiększając produkcję testosteronu.
System ten działa w oparciu o mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego – wysokie poziomy testosteronu we krwi przekazują sygnał do podwzgórza, aby zmniejszyć wydzielanie GnRH, oraz do przysadki, czyniąc ją mniej wrażliwą na bodźce GnRH. Przez całe życie reprodukcyjne mężczyzn podwzgórze uwalnia GnRH w impulsach co 1 do 3 godzin, co pozwala na utrzymanie względnie stałych poziomów FSH i LH od początku dojrzewania.
Wpływ testosteronu jest widoczny już w okresie płodowym. W pierwszych 6 tygodniach rozwoju tkanki rozrodcze mężczyzn i kobiet są identyczne. Około 7 tygodnia życia płodowego gen SRY (gen związany z płcią na chromosomie Y) inicjuje rozwój jąder. Testosteron płodowy wspiera różnicowanie struktur przewodu Wolfa, które stają się męskim układem moczowo-płciowym.
W okresie dojrzewania testosteron wywiera ogromny wpływ na rozwój wtórnych cech płciowych męskich, w tym wzrost owłosienia, zmiany barwy głosu, wzrost mięśni i kości. Jądra zwykle rozpoczynają zstępowanie do moszny około 7 miesiąca ciąży, gdy jądra rozpoczynają wydzielanie rozsądnych ilości testosteronu.
Testosteron ma silny wpływ anaboliczny na tkankę mięśniową i kostną. Suplementacja testosteronu pozytywnie wpływa na kilka aspektów, w tym funkcję seksualną, zdrowie kości, siłę mięśni. Hormon stymuluje syntezę białek, co prowadzi do zwiększenia masy mięśniowej i siły. Jednocześnie przez konwersję do estrogenu testosteron wpływa na zdrowie kości, w tym gęstość kości.
Testosteron stymuluje także erytropoezę, co skutkuje wyższym hematokrytem u mężczyzn w porównaniu z kobietami. Dzięki temu mężczyźni mają naturalnie wyższe poziomy hemoglobiny i liczbę czerwonych krwinek, co wpływa na lepsze dotlenienie tkanek i wydolność fizyczną.
Poziom testosteronu ma tendencję do spadania z wiekiem; z tego powodu mężczyźni doświadczają zmniejszenia rozmiaru jąder, spadku libido, niższej gęstości kości, ubytku masy mięśniowej, zwiększonej produkcji tłuszczu oraz zmniejszonej erytropoezy, prowadzącej do możliwej anemii. Ten naturalny proces starzenia się może prowadzić do rozwoju zespołu objawów określanych mianem andropauzy lub hipogonadyzmu późno rozpoczynającego się (LOH).
Od dawna wiadomo, że starsi mężczyźni mają obniżone poziomy testosteronu w surowicy, ale badacze spierali się, czy proces ten następuje naturalnie, czy też jest wtórny do współistniejących chorób towarzyszących i czynników z nimi związanych. Duże prospektywne badania jednoznacznie wykazały spadki testosteronu wraz z wiekiem, niezależnie od częstych stanów chorobowych.
| Grupa wiekowa | Zakres normalny testosteronu (ng/dL) |
|---|---|
| 18-29 lat | 300-890 |
| 30-39 lat | 270-850 |
| 40-49 lat | 250-820 |
| 50-59 lat | 215-780 |
| 60+ lat | 196-740 |
Niedobór testosteronu, znany również jako hipogonadyzm męski, może manifestować się różnorodnymi objawami, które znacząco wpływają na jakość życia pacjenta. Cechy wskazujące na męski hipogonadyzm można podzielić na okres przed i po dojrzewaniu.
Wpływ testosteronu na zdrowie psychiczne jest wieloaspektowy, obejmując szereg mechanizmów fizjologicznych i neurobiologicznych; również badania medyczne wskazują, że niskie poziomy testosteronu są związane z objawami depresji. Najczęstsze objawy to:
Jeśli lekarz podejrzewa hipogonadyzm na podstawie wywiadu i badania fizykalnego, należy pobrać całkowity testosteron z surowicy między godziną 8:00 a 10:00. Jest to istotne, ponieważ poziom testosteronu wykazuje dobowe wahania, osiągając najwyższe wartości rano.
Proces diagnostyczny obejmuje następujące badania:
Normalne poziomy mogą wskazywać na eugonadalny niski testosteron. Jeśli poziomy są niskie, należy uzyskać powtórny poziom oraz poziomy FSH i LH. Niski testosteron przy normalnych FSH/LH wskazuje na hipogonadyzm wtórny, natomiast niski testosteron przy podwyższonych FSH/LH sugeruje hipogonadyzm pierwotny.
Terapia zastępcza testosteronem może podnieść poziom testosteronu i pomóc złagodzić objawy męskiego hipogonadyzmu. W Polsce dostępne są różne preparaty testosteronu, które można podzielić na kilka kategorii ze względu na sposób podawania.
W Polsce najczęściej stosowanym preparatem jest Testosteronum Prolongatum Jelfa, który zawiera syntetyczną pochodną testosteronu, męskiego hormonu płciowego (androgenu). Zalecana dawka to: od 100 mg do 200 mg, a jeśli konieczne do 300 mg, co tydzień. Po wystąpieniu poprawy: 100 mg co 2-4 tygodnie.
Preparaty domięśniowe zatwierdzone do leczenia to testosteron cypionat (TC), testosteron enantat (TE), testosteron propionat (TP) i testosteron undekanian (TU). Każdy z tych preparatów ma różną farmakokientykę i częstotliwość podawania.
Transdermalne preparaty testosteronu (plastry, żele, roztwór, kremy) powodują względnie stabilne poziomy testosteronu w surowicy, a ich profil farmakokinetyczny naśladuje fizjologiczne dobowe wahania stężenia testosteronu. Zalety preparatów transdermalnych obejmują:
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła jeden doustny preparat zastępczy testosteronu, undekanian testosteronu (Jatenzo, Tlando, Kyzatrex). System limfatyczny go wchłania, więc może nie powodować problemów wątrobowych obserwowanych przy innych doustnych formach testosteronu.
Z nieterosteronowych związków używanych do leczenia niedoboru testosteronu u mężczyzn tylko hCG jest zatwierdzone przez FDA. hCG jest analogiem LH i stymuluje produkcję testosteronu przez wiązanie receptorów LH. Chociaż hCG działa bezpośrednio na jądro i jest dobrze tolerowane, ten lek jest drogi, a przy wymaganym podawaniu wielu iniekcji tygodniowo wielu pacjentów wybiera alternatywne leczenie.
Klomifen nie był historycznie oferowany jako leczenie pierwszego wyboru niedoboru testosteronu u mężczyzn niepragnących zachowania płodności, biorąc pod uwagę jego użycie poza wskazaniami rejestracyjnymi i brak długoterminowych danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności. Jest to selektywny modulator receptora estrogenowego, który może zwiększać produkcję endogennego testosteronu.
Podczas terapii zastępczej testosteronem konieczne jest regularne monitorowanie:
W hipogonadyzowych mężczyznach otrzymujących leczenie testosteronem zalecamy konsultację urologiczną, jeśli podczas pierwszych 12 miesięcy leczenia testosteronem nastąpi potwierdzony wzrost stężenia antygenu swoistego prostaty >1,4 ng/ml powyżej wartości wyjściowej.
Aktualizowany przegląd wskazuje, że suplementacja hormonem testosteronu pozytywnie wpływa na kilka aspektów, w tym funkcję seksualną. Pacjenci często obserwują zwiększenie libido, poprawę jakości erekcji i większą satysfakcję z życia seksualnego.
Suplementacja testosteronu pozytywnie wpływa na zdrowie kości, siłę mięśni. Terapia może zapobiegać osteoporozie, zwiększać masę mięśniową i poprawiać siłę fizyczną, co jest szczególnie istotne u mężczyzn w starszym wieku.
Terapia testosteronem wykazała potencjał do poprawy objawów depresyjnych u niektórych osób. Pacjenci często raportują poprawę nastroju, zwiększenie energii i lepszą koncentrację.
Testosteron, kluczowy hormon steroidowy, znacząco wpływa na śródbłonek naczyniowy, cienką warstwę komórek wyścielających naczynia krwionośne. Ten wpływ jest ważny dla utrzymania zdrowia naczyniowego. Jednak wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe pozostaje przedmiotem badań i kontrowersji.
Nie zaleca się stosowania leku Testosteronum Prolongatum Jelfa u dzieci i młodzieży w wieku do 18 lat. Inne przeciwwskazania to:
Ważnym aspektem terapii zastępczej testosteronem jest jej wpływ na płodność. Sensownym może okazać się połączenie TRT z hCG, aby zachować funkcję reprodukcyjną. Niska dawka hCG z suplementacją testosteronu może podtrzymać produkcję śródjądrowego testosteronu i spermatogenezę.
Mężczyźni planujący potomstwo powinni omówić z lekarzem alternatywne metody leczenia, które nie wpływają negatywnie na produkcję plemników.
Wszystkie preparaty zawierające testosteron w Polsce są wydawane z przepisu lekarza. Oznacza to, że nie można w sposób legalny kupić ich samodzielnie testosteronu bez recepty. Stosowanie preparatów z niepewnych źródeł jest niebezpieczne dla zdrowia.
Koszt terapii testosteronem zależy od rodzaju zastosowanego preparatu. Cena zastrzyków i leków doustnych mieści się w granicach kilkudziesięciu złotych (są dostępne już od 25 złotych). Znacznie droższe są preparaty przeznaczone do stosowania na skórę; ich cena może przekraczać 200 zł.
Długość terapii uzależniona jest od indywidualnych uwarunkowań pacjenta, decyduje o niej lekarz. Zazwyczaj terapia trwa bezterminowo, chyba że wystąpią okoliczności wymagające jej przerwania (np. chęć prokreacji). Podstawowa kuracja trwa około 6 miesięcy, podczas której lekarz monitoruje skuteczność leczenia.
Lek Testosteronum Prolongatum Jelfa może przyspieszać rozwój bezobjawowego raka gruczołu krokowego i łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Dlatego przed rozpoczęciem terapii konieczne są badania wykluczające nowotwory prostaty, a w trakcie leczenia regularne kontrole.
Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest wykonanie kompleksowych badań, w tym oznaczenia poziomów testosteronu (co najmniej dwukrotnie), LH, FSH, prolaktyny, morfologii krwi, PSA oraz badania prostaty. Badania te pozwalają na bezpieczne wdrożenie terapii i monitorowanie jej skuteczności.
