Telmisartan – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Telmisartan – jest organicznym związkiem chemicznym o działaniu przeciwnadciśnieniowym. Zaliczany do grupy leków, zwanych antagonistami receptora angiotensyny II. Działanie telmisartanu, polega na blokowaniu działania angiotensyny II, co prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i w rezultacie obniżenia ciśnienia tętniczego nie wpływając na częstotliwość akcji serca. Stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego oraz zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym.
Obniżenie ciśnienia następuje stopniowo i utrzymuje się przez 24 godziny po przyjęciu leku. Maksymalne obniżenie ciśnienia tętniczego występuje po 4–8 tygodniach stosowania.
Możliwe działania niepożądane: występują bardzo rzadko. Zaliczamy do nich: niedokrwistość, hiperkalemia (nadmiar potasu w surowicy krwi), bezsenność, zawroty głowy, bradykardia, duszność, bóle brzucha, świąd, wysypka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Telmisartan – kompleksowy przewodnik po substancji czynnej
Telmisartan to nowoczesna substancja czynna należąca do grupy antagonistów receptora angiotensyny II, powszechnie nazywanych sartanami. Jest to jeden z najważniejszych leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego oraz w prewencji chorób sercowo-naczyniowych. Wprowadzony do użytku klinicznego w 1999 roku, telmisartan szybko zyskał uznanie lekarzy dzięki swojemu długotrwałemu działaniu, korzystnemu profilowi bezpieczeństwa oraz unikalnym właściwościom farmakologicznym. W przeciwieństwie do inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE), telmisartan nie wywołuje uporczywego kaszlu, co czyni go idealną alternatywą dla pacjentów nietolerujących tej grupy leków. Substancja ta wyróżnia się również wśród innych sartanów najdłuższym okresem półtrwania, zapewniającym skuteczną kontrolę ciśnienia tętniczego przez całą dobę po przyjęciu jednej dawki. Dodatkowo, badania naukowe wykazały, że telmisartan może mieć korzystny wpływ na metabolizm glukozy i lipidów dzięki swoim właściwościom modulującym receptory PPARγ.
Mechanizm działania telmisartanu
Telmisartan należy do grupy antagonistów receptora angiotensyny II (ARB), które działają poprzez selektywne blokowanie receptorów AT1 występujących na powierzchni komórek mięśni gładkich w ścianach naczyń krwionośnych oraz w nadnerczach. Angiotensyna II jest kluczowym hormonem w układzie renina-angiotensyna-aldosteron, odpowiedzialnym za regulację ciśnienia tętniczego i gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu.
Po połączeniu z receptorem AT1, angiotensyna II powoduje silny skurcz naczyń krwionośnych, wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszenie pracy serca oraz zwiększenie wydzielania aldosteronu przez korę nadnerczy. Telmisartan, wiążąc się odwracalnie i selektywnie z tymi receptorami, skutecznie blokuje działanie angiotensyny II, co prowadzi do:
- Rozszerzenia naczyń krwionośnych
- Obniżenia oporu naczyniowego
- Zmniejszenia stężenia aldosteronu
- Redukcji ciśnienia tętniczego
W odróżnieniu od inhibitorów konwertazy angiotensyny, telmisartan nie wpływa na metabolizm bradykininy ani inne systemy enzymatyczne, co znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych charakterystycznych dla ACE-I, takich jak suchy kaszel czy obrzęk naczynioruchowy.
Unikalne właściwości farmakologiczne
Telmisartan wyróżnia się wśród innych sartanów podobieństwem strukturalnym cząsteczki do agonistów receptorów jądrowych PPAR-γ, co nadaje mu właściwości podobne do tiazolidinedionów. Ta unikalna cecha może przynosić dodatkowe korzyści metaboliczne, w tym:
- Zwiększenie wrażliwości na insulinę
- Poprawę metabolizmu glukozy
- Zwiększenie stężenia cholesterolu HDL
- Hamowanie procesów zapalnych
- Korzystny wpływ na funkcję komórek β trzustki
Farmakokinetyka i właściwości farmakodynamiczne
Telmisartan charakteryzuje się biodostępnością wynoszącą około 50% po podaniu doustnym, a maksymalne stężenie w osoczu osiągane jest po około 1-2 godzinach. Substancja w bardzo wysokim stopniu wiąże się z białkami osocza (ponad 99%), co wpływa na jej dystrybucję w organizmie.
Tabela 1: Parametry farmakokinetyczne telmisartanu
Parametr |
Wartość |
Biodostępność |
50-60% |
Czas osiągnięcia Tmax |
1-2 godziny |
Wiązanie z białkami |
>99% |
Okres półtrwania |
~20-24 godzin |
Objętość dystrybucji |
~500 litrów |
Wydalanie |
>97% z żółcią, <1% z moczem |
Telmisartan ma najdłuższy okres półtrwania spośród wszystkich sartanów i największą objętość dystrybucji wynoszącą 500 litrów, co pozwala na lepszą penetrację do tkanek obwodowych i zapewnia skuteczną blokadę układu renina-angiotensyna-aldosteron zarówno miejscowo, jak i ogólnoustrojowo.
Substancja jest metabolizowana w wątrobie i większa część podanej dawki (ponad 97%) zostaje usunięta drogą wydalania żółciowego z kałem, podczas gdy z moczem wydalane są jedynie niewielkie ilości leku (mniej niż 1%). Ta właściwość sprawia, że farmakokinetyka telmisartanu jest w dużym stopniu niezależna od zaburzeń czynności nerek.
Wskazania do stosowania
Nadciśnienie tętnicze
Głównym wskazaniem do stosowania telmisartanu jest leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych pacjentów. Substancja obniża zarówno ciśnienie skurczowe, jak i rozkurczowe, nie wpływając na częstotliwość rytmu serca. Obniżenie ciśnienia tętniczego pojawia się stopniowo w ciągu 3 godzin po przyjęciu pojedynczej dawki i utrzymuje się dłużej niż 24 godziny.
Prewencja sercowo-naczyniowa
Telmisartan jest również stosowany w celu zmniejszenia częstości zachorowań z przyczyn sercowo-naczyniowych u osób z jawną chorobą miażdżycową (choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, choroba tętnic obwodowych w wywiadzie) oraz u chorych na cukrzycę typu 2 z udokumentowanymi powikłaniami dotyczącymi narządów docelowych.
W październiku 2009 roku, na podstawie wyników badania ONTARGET, telmisartan stał się pierwszym sartanem zatwierdzonym przez FDA do redukcji ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów wysokiego ryzyka niezdolnych do przyjmowania inhibitorów ACE.
Dawkowanie i sposób stosowania
Telmisartan należy przyjmować raz dziennie o stałej porze, niezależnie od posiłków, popijając odpowiednią ilością wody. Standardowe dawkowanie obejmuje:
Dawkowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego:
- Dawka początkowa: 20-40 mg raz dziennie
- Dawka podtrzymująca: 20-80 mg raz dziennie
- Maksymalna dawka: 80 mg raz dziennie
Dawkowanie w prewencji sercowo-naczyniowej:
- Zalecana dawka: 80 mg raz dziennie
Pełny rozwój działania przeciwnadciśnieniowego wymaga zwykle 4-8 tygodni stosowania preparatu. Jeśli efekt obniżenia ciśnienia tętniczego nie będzie zadowalający na początku leczenia, należy odczekać 4-8 tygodni przed rozważeniem zwiększenia dawki.
Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego z zastosowaniem telmisartanu
Telmisartan stanowi jedną z pięciu podstawowych grup leków hipotensyjnych rekomendowanych przez Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego. W leczeniu nadciśnienia często stosuje się go w skojarzeniu z innymi substancjami czynnymi:
Najczęściej stosowane kombinacje:
- Telmisartan + hydrochlorotiazyd (HCTZ) – popularne skojarzenie zwiększające skuteczność hipotensyjną
- Telmisartan + amlodypina – kombinacja sartan + antagonista wapnia
- Telmisartan + chlortalidon – alternatywa dla HCTZ
Inne substancje czynne stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego:
- Inhibitory ACE: enalapril, lisinopril, ramipril, perindopril
- Inne sartany: losartan, walsartan, candesartan, irbesartan
- Antagoniści wapnia: amlodypina, lerkanidypina, nifedypina
- Diuretyki: hydrochlorotiazyd, indapamid, chlortalidon
- Beta-blokery: metoprolol, bisoprolol, nebivolol
W wytycznych PTNT 2019 u pacjentów z wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym telmisartanowi przyznano pozycję leku pierwszego wyboru na równi z inhibitorami ACE (perindoprilem i ramiprilem).
Działania niepożądane
Częstość występowania działań niepożądanych telmisartanu w badaniach klinicznych nie różniła się znacząco od częstości występowania działań niepożądanych placebo. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane obejmują:
Często występujące (0,1-1% pacjentów):
- Zakażenia górnych dróg oddechowych
- Zakażenia dróg moczowych
- Hiperkaliemia (zwiększone stężenie potasu we krwi)
- Zawroty głowy i omdlenia
- Bradykardia (spowolnienie akcji serca)
- Hipotensja (nadmierny spadek ciśnienia)
- Kaszel i duszność
- Dolegliwości żołądkowo-jelitowe (ból brzucha, biegunka, nudności)
Rzadko występujące:
- Depresja i bezsenność
- Zaburzenia czynności nerek
- Świąd skóry i wysypka
- Bóle mięśniowe i pleców
- Osłabienie i nadmierne pocenie się
W odróżnieniu od ramiprilu i innych inhibitorów ACE, telmisartan nie powoduje suchego, uporczywego kaszlu.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia specjalne
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na telmisartan lub inne składniki preparatu
- Ciąża (szczególnie II i III trymestr)
- Ciężkie zaburzenia czynności wątroby
- Zastój żółci i zaburzenia w odpływie żółci
- Jednoczesne stosowanie z aliskirenem u pacjentów z cukrzycą lub zaburzeniami czynności nerek
Szczególne środki ostrożności: U chorych z zaburzeniami czynności nerek w okresie stosowania preparatu zaleca się okresową kontrolę stężenia potasu i kreatyniny we krwi. Przed podaniem telmisartanu konieczne jest wyrównanie nieprawidłowości wodno-elektrolitowych występujących u pacjenta.
Interakcje z innymi lekami
Równoległe stosowanie telmisartanu z lekami wpływającymi na stężenie potasu we krwi może prowadzić do hiperkaliemii. Do takich leków należą:
- Suplementy potasu
- Leki moczopędne oszczędzające potas (spironolakton, amiloryd)
- Inhibitory ACE
- Leki immunosupresyjne (takrolimus, cyklosporyna)
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne
- Heparyna
Telmisartan może powodować zwiększenie stężenia digoksyny w osoczu, dlatego podczas rozpoczynania, dostosowywania dawki oraz kończenia stosowania należy kontrolować stężenie digoksyny.
Zastosowanie w ciąży i karmieniu piersią
Stosowanie telmisartanu podczas drugiego i trzeciego trymestru ciąży jest przeciwwskazane, ponieważ lek może spowodować upośledzenie pracy nerek, opóźnienie procesu kostnienia czaszki i małowodzie u płodu. Podczas karmienia piersią telmisartan nie jest zalecany, ponieważ brak jest informacji dotyczących jego bezpieczeństwa w tym okresie.
Badania kliniczne potwierdzające skuteczność
Badanie ONTARGET
Badanie ONTARGET (ONgoing Telmisartan Alone and in combination with Ramipril Global Endpoint Trial) było jednym z największych badań klinicznych porównujących skuteczność telmisartanu z ramiprilem u pacjentów wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego.
Kluczowe wyniki badania ONTARGET: Telmisartan okazał się równie skuteczny jak ramipril w redukcji zdarzeń sercowo-naczyniowych u pacjentów z chorobami naczyniowymi lub cukrzycą wysokiego ryzyka, przy lepszej tolerancji ze strony pacjentów. Telmisartan był związany z mniejszą częstością występowania obrzęku naczynioruchowego w porównaniu z ramiprilem.
Badanie TRANSCEND
Badanie TRANSCEND oceniało skuteczność telmisartanu u 5,926 pacjentów wysokiego ryzyka nietolerujących inhibitorów ACE. Po medianie obserwacji wynoszącej 56 miesięcy, telmisartan wykazał znaczący wpływ na złożony punkt końcowy HOPE.
Wpływ na prowadzenie pojazdów
Telmisartan może powodować nadmierną senność oraz zawroty głowy, szczególnie na początku terapii. Z tego powodu zaleca się ostrożność przez kilka pierwszych dni leczenia i obserwowanie reakcji organizmu przed prowadzeniem pojazdów mechanicznych.
Czy mogę przyjmować telmisartan z jedzeniem?
Pożywienie w niewielkim stopniu ogranicza wchłanianie telmisartanu (około 6% spadku podczas stosowania dawki 40 mg), dlatego lek można przyjmować zarówno podczas posiłku, jak i niezależnie od niego.
Jak długo trwa działanie telmisartanu?
Działanie przeciwnadciśnieniowe telmisartanu utrzymuje się przez ponad 24 godziny po przyjęciu pojedynczej dawki, co pozwala na wygodne dawkowanie raz dziennie.
Czy mogę nagle przerwać stosowanie telmisartanu?
Zaprzestanie stosowania telmisartanu nie powoduje nagłego wzrostu ciśnienia (brak efektu odbicia). Ciśnienie tętnicze stopniowo, w ciągu kilku dni, powraca do wartości sprzed rozpoczęcia leczenia.
Kiedy mogę spodziewać się pełnej skuteczności leku?
Pełny rozwój działania przeciwnadciśnieniowego wymaga zwykle 4-8 tygodni stosowania preparatu, dlatego nie należy zbyt wcześnie zmieniać dawkowania.
Czy telmisartan powoduje kaszel jak inhibitory ACE?
Nie, telmisartan w odróżnieniu od inhibitorów ACE nie powoduje suchego, uporczywego kaszlu, co czyni go idealną alternatywą dla pacjentów nietolerujących tej grupy leków.
O której porze dnia najlepiej przyjmować telmisartan?
Zaletą telmisartanu w porównaniu do innych sartanów jest fakt, że można go stosować o dowolnej porze dnia, jednak zwyczajowo zaleca się przyjmowanie rano.
Czy mogę pić alkohol podczas stosowania telmisartanu?
Spożywanie alkoholu podczas terapii z telmisartanem może spowodować spadek ciśnienia tętniczego, zawroty głowy i omdlenia, dlatego należy ograniczyć spożycie alkoholu.
Czy istnieje ryzyko przedawkowania telmisartanu?
Przyjęcie zbyt dużej dawki telmisartanu może wywołać hipotensję, tachykardię, zawroty głowy, spowolnienie akcji serca oraz ostrą niewydolność nerek ze wzrostem poziomu kreatyniny w osoczu. W przypadku podejrzenia przedawkowania należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia
- ONTARGET Investigators, Yusuf S, Teo KK, Pogue J, Dyal L, Copland I, Schumacher H, Dagenais G, Sleight P, Anderson C. Telmisartan, ramipril, or both in patients at high risk for vascular events. N Engl J Med. 2008;358(15):1547-1559. DOI: 10.1056/NEJMoa0801317 PMID: 18378520
- Telmisartan Randomised AssessmeNt Study in ACE iNtolerant subjects with cardiovascular Disease (TRANSCEND) Investigators, Yusuf S, Teo K, Anderson C, Pogue J, Dyal L, Copland I, Schumacher H, Dagenais G, Sleight P. Effects of the angiotensin-receptor blocker telmisartan on cardiovascular events in high-risk patients intolerant to angiotensin-converting enzyme inhibitors: a randomised controlled trial. Lancet. 2008;372(9644):1174-1183. DOI: 10.1016/S0140-6736(08)61242-8 PMID: 18757085