Aperisan to lek roślinny w formie żelu do stosowania w jamie ustnej. Tradycyjnie jest stosowany w leczeniu objawowym stanów zapalnych jamy ustnej. Skuteczność leku opiera się na długim okresie stosowania i doświadczeniu. Lek jest dostępny bez recepty.
Gastrovit TraviComplex to lek pochodzenia roślinnego, który jest dostępny bez recepty. Jest to preparat złożony, zawierający wyciąg płynny z kory dębu, z kory wierzby, z ziela bylicy bożego drzewka, z ziela szałwii, z ziela tymianku, z ziela krwawnika. Substancje zawarte w wyciągu działają ściągająco, rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, wzmagają przepływ żółci, działają przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Preparat wzmaga wydzielanie soków trawiennych. Stosowany jest tradycyjnie w niestrawności.
Liść szałwii to produkt leczniczy w formie zioła do zaparzania, który stosuje się miejscowo w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej oraz gardła. Jest dostępny bez recepty. W liściach szałwii znajdują się substancje takie jak olejek eteryczny, flawonoidy, witaminy i sole mineralne, które mają właściwości lecznicze. Szałwia jest również źródłem garbników i goryczy, kwasów organicznych, karotenu i związków żywicowych.
Maść szałwiowa to produkt, który zawiera ekstrakt z liści szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.) jako substancję czynną. Jest to maść tradycyjnie stosowana jako środek antyseptyczny. Wskazania do stosowania to pomocniczo w stanach zapalnych skóry. Maść szałwiowa jest dostępna bez recepty.
Mucosit to produkt leczniczy w postaci żelu do stosowania na dziąsła. Jest stosowany jako środek ściągający, przeciwzapalny i przeciwbakteryjny w leczeniu chorób przyzębia oraz stanów zapalnych jamy ustnej. Może być stosowany po zabiegach chirurgicznych na przyzębiu, ale tylko na podstawie zaleceń stomatologa. Nie jest wymagana recepta do zakupu tego leku.
Septosan fix to tradycyjny środek odkażający dostępny bez recepty. Stosuje się go w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej oraz gardła, a także w zapaleniu dziąseł. Napar z mieszanki ziołowej Septosan fix wykazuje działanie odkażające błonę śluzową jamy ustnej.
Szałwia fix to produkt leczniczy roślinny dostępny bez recepty, który zawiera wysuszony liść szałwii. Jest stosowany miejscowo do łagodzenia stanów zapalnych skóry, jamy ustnej i gardła oraz doustnie w leczeniu zaburzeń trawiennych. Polecany jest również przy nadmiernej potliwości. Produkt przeznaczony jest dla dorosłych.
Tinctura Salviae Herbapol w Krakowie SA to lek w formie koncentratu do sporządzania roztworu do płukania jamy ustnej. Produkt leczniczy stosuje się tradycyjnie w stanach zapalnych śluzówki jamy ustnej oraz gardła. Składnikiem czynnym jest nalewka z liści szałwii. Lek jest dostępny bez recepty.
Tinctura Salviae Phytopharm to koncentrat do sporządzania roztworu do płukania jamy ustnej i gardła, zawierający nalewkę z liści szałwii lekarskiej (Salviae folii tinctura) jako substancję czynną. Produkt przeznaczony jest do tradycyjnego stosowania w przypadku stanów zapalnych błon śluzowych jamy ustnej i gardła. Skuteczność leku opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i bogatym doświadczeniu.
Vagosan to tradycyjny produkt leczniczy roślinny, który jest stosowany do przemywania okolicy zewnętrznych kobiecych narządów płciowych (wargi sromowe) w łagodnych stanach zapalnych. Składa się z liścia szałwii, kwiatu rumianku, rdestu ptasiego, liścia pokrzywy, kwiatu nagietka oraz kory dębu. Preparat jest dostępny bez recepty.
Zioła do płukania gardła to mieszanka ziół, które mają właściwości przeciwzapalne, odkażające i łagodzące ból. Najczęściej wykorzystywane zioła to rumianek, nagietek, szałwia, ziele rzepiku i tymianek. Preparat jest stosowany w stanach zapalnych błon śluzowych jamy ustnej i gardła, a także w zapaleniu dziąseł. Lek jest dostępny bez recepty.
Zioła przeciwbiegunkowe to preparat w postaci ziół do zaparzania w saszetkach. Stosowany jest w zaburzeniach trawienia, a także przy braku łaknienia, w dolegliwościach trawiennych takich jak wzdęcia czy odbijanie się. Wskazaniem do stosowania jest również biegunka. Lek dostępny jest bez recepty.
Szałwia – roślina lecznicza stosowana od dawna w medycynie ludowej, znana przede wszystkim z działania przeciwzapalnego. Za korzystne działanie szałwii odpowiada jej liść bogaty w olejek eteryczny, garbniki katechinowe, trójterpeny, flawonoidy i gorycze. Surowiec hamuje rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych, zmniejsza krwawienia z naczyń włosowatych, a także zmniejsza przekrwienie błon śluzowych i skóry. Ponadto szałwię stosuje się w dolegliwościach układu płciowego, takich jak skąpe krwawienia miesiączkowe, upławy i stany zapalne sromu. Głównym wskazaniem do stosowania tej rośliny leczniczej są stany zapalne jamy ustnej i gardła, łagodne stany zapalne skóry oraz leczenie dolegliwości objawiających się zgagą, wzdęciami i nadmierną potliwością.
Szałwia dostępna jest w postaci ziół do zaparzania, maści oraz jako jeden ze składników mieszanek ziołowych (np. przeciwcukrzycowych), syropów, tabletek do ssania na gardło i różnego rodzaju suplementów.
Szałwia znalazła również zastosowanie w kosmetyce jako składnik m.in. past do zębów, płynów do higieny jamy ustnej, żeli do higieny intymnej, szamponów i produktów do pielęgnacji ciała.
Możliwe działania niepożądane: nie są znane.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Szałwia lekarska (Salvia officinalis) stanowi jedno z najcenniejszych ziół w historii medycyny naturalnej. Jej łacińska nazwa pochodzi od słowa „salvare”, co oznacza „leczyć” czy „ratować”, a to doskonale oddaje szeroki zakres właściwości leczniczych tej niezwykłej rośliny. Od wieków ceniona w krajach basenu Morza Śródziemnego, dziś stanowi przedmiot intensywnych badań naukowych, które potwierdzają jej wielokierunkowe działanie terapeutyczne. Szałwia to nie tylko popularna przyprawa kuchenna, ale przede wszystkim roślina o udowodnionych właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych, antyoksydacyjnych i regulujących funkcje organizmu. Współczesne badania farmakologiczne ujawniają coraz więcej fascynujących mechanizmów działania tej rośliny, czyniąc ją ważnym elementem współczesnej fitoterapii.
Szałwia lekarska należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) i jest jednym z ponad 900 gatunków w obrębie rodzaju Salvia. Jest to zimozielona krzewinka pochodząca z rejonu Morza Śródziemnego, naturalnie porastająca nasłonecznione, wapienne zbocza i suche tereny skaliste południowej Europy, zwłaszcza na terenach Włoch, Chorwacji i Grecji.
Roślina osiąga zwykle wysokość 50–70 cm. Jej pędy mają tendencję do częściowego pokładania się, a starsze fragmenty łodygi z czasem drewnieją. Charakterystyczną cechą budowy morfologicznej szałwii jest czterokanciasta, rzadziej lekko zaokrąglona łodyga, typowa dla przedstawicieli rodziny Lamiaceae.
Jej naturalnym siedliskiem są kamieniste, dobrze nasłonecznione zbocza basenu Morza Śródziemnego, gdzie osadzony w wapiennym podłożu system korzeniowy chroni roślinę przed suszą, a gruczołowate włoski na srebrzystozielonych, filcowato owłosionych liściach ograniczają parowanie i jednocześnie magazynują olejek eteryczny.
Szałwia lekarska to prawdziwa fabryka bioaktywnych związków odpowiedzialnych za jej lecznicze właściwości. Fitochemicy wykryli już ponad 260 unikalnych metabolitów, identyfikując odmienne chemotypy zależne od klimatu i gleby.
W liściach szałwii są znaczne ilości olejku eterycznego, którego głównym składnikiem są tujon, cyneol, kamfora, borneol, pinen. Olejek eteryczny stanowi 1-2% masy liści i zawiera główne składniki: tujon, cyneol, kamfora, borneol, pinen.
Tujony, choć w nadmiarze neurotoksyczne, w małych dawkach wykazują zdolność blokowania receptorów muskarynowych, co leży u podłoża antypotnego działania ziela, natomiast borneol i 1,8-cyneol zmniejszają lepkość śluzu dróg oddechowych i ułatwiają jego ewakuację.
Chemotaksonomicznie roślina wyróżnia się obecnością diterpenów fenolowych (karnosolu i kwasu karnozynowego) oraz kwasów fenolowych (rozmarynowego, chlorogenowego) o silnym potencjale antyoksydacyjnym.
Do najważniejszych składników należą:
Roślina jest źródłem garbników i goryczy, kwasów organicznych, karotenu i związków żywicowych, a także witamin (witamina A, witamina C, witaminy z grupy B) i minerałów (wapń, magnez, potas, sód, cynk, żelazo).
Szałwia posiada przede wszystkim działanie bakteriobójcze, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne, pomaga skutecznie minimalizować rozwój niebezpiecznych drobnoustrojów.
Badanie przeprowadzone przez zespół naukowców (2013) sprawdziło wpływ naparu z szałwii i jego poszczególnych składników na ludzkie fibroblasty dziąsłowe. Wyniki pokazały, że napar z szałwii i jego składniki lotne (takie jak 1,8-cyneol, borneol, kamfora oraz α- i β-tujon) znacząco obniżały wydzielanie prozapalnych interleukin IL-6 i IL-8 o ponad 50%.
Badania opublikowane w Frontiers in Microbiology w 2022 roku wykazały, że ekstrakty z szałwii skutecznie zwalczają patogeny takie jak Staphylococcus epidermis, Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Bacilus subtilis, Bacillus cereus, Salmonella typhi, Klebsiella.
Diterpeny fenolowe: karnosol i jego prekursor kwas karnozynowy pobudzają szlak Nrf2–ARE, zwiększając ekspresję endogennych enzymów antyoksydacyjnych (SOD, katalaza, hemo-oxygenaza-1) i jednocześnie hamują aktywność metaloproteinaz macierzy, zwłaszcza MMP-9.
Według najnowszych badań, szałwia poprawia funkcje poznawcze i pamięć, dzięki czemu ma duży potencjał jako źródło do opracowania leków na chorobę Alzheimera. Ma również wpływ na wzrost uwagi i skupienia.
Substancje i pokarmy bogate w antyoksydanty mają właściwości wspierające mózg i ochraniające go przed degeneracją. Szałwia zatrzymuje też rozpad acetylocholiny, ważnego neuroprzekaźnika odpowiadającego za pamięć.
W badaniu na modelu zwierzęcym wykazano, że napar obniża poziom glukozy we krwi porównywalnie do leku przeciwcukrzycowego – metforminy, nie wpływając na wydzielanie insuliny przez trzustkę. Szałwia lekarska ponadto wpływa korzystnie na profil lipidowy oraz hamuje aktywność enzymu – lipazy trzustkowej.
Wykazuje aktywność antyandrogenną i estrogenną, dlatego też poleca się ja stosować u kobiet w okresie menopauzy oraz w leczeniu trądziku czy łysienia na tle hiperandrogenizmu.
Szałwia lekarska posiada właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne, wspomagając leczenie infekcji gardła, zatok czy dziąseł – świetna jako napar do płukania.
Płukanie ust szałwiowym naparem działa antyseptycznie, likwidując afty i pleśniawki. Płukanie ust naparami z szałwii wpływa na podrażnioną błonę śluzową gardła i leczy m.in. owrzodzenia jamy ustnej, krwawiące dziąsła i ból gardła.
Wspiera trawienie, łagodząc niestrawność, wzdęcia i poprawiając pracę jelit. Duża ilość garbników, goryczy i związków żywicowych poprawia pracę układu trawiennego. Herbatka szałwiowa po posiłku pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, ułatwia trawienie i przyswajalność pokarmów.
Badanie zatytułowane „Wpływ ekstraktu z szałwii na motorykę przewodu pokarmowego”, przeprowadzone przez Mirsafa Sajjadi i opublikowane w 2006 roku w „Journal of Ethnopharmacology”, wykazało, że ekstrakt z szałwii może wpływać na relaksację mięśni gładkich w przewodzie pokarmowym, co z kolei może przeciwdziałać skurczom i bólom brzucha.
Znana z hamowania nadpotliwości, pomaga przy poceniu w trakcie gorączki czy zmian hormonalnych. Duża ilość garbników i substancji ograniczających rozwój bakterii bardzo skutecznie radzi sobie z nadmierną potliwością wynikającą np. z nadczynności tarczycy, nerwicy czy zwykłej gorączki. Przeciwpotny napar z liści szałwii działa już po 2-3 godzinach od jego wypicia i bywa skuteczny nawet przez 3 dni.
Szałwia stanowi naturalne wsparcie dla kobiet przechodzących menopauzę. W fitoterapii kobiecej szałwia stosowana jest także w celu łagodzenia objawów menopauzy (uderzenia gorąca, nadmierna potliwość).
Badania wykazały, że stosowanie ekstraktu z szałwii może zmniejszyć nasilenie objawów takich jak bóle brzucha, zmęczenie i wahania nastroju. Szałwia działa poprzez swoje właściwości przeciwzapalne i hormonalne, co pomaga w regulacji cyklu menstruacyjnego i poprawie ogólnego samopoczucia.
W Polsce dostępne są liczne preparaty farmaceutyczne zawierające szałwię jako składnik aktywny:
| Grupa preparatów | Przykłady substancji/preparatów | Wskazania |
|---|---|---|
| Preparaty na ból gardła | Tabletki z ekstraktem szałwii, Reutter (cukierki z ekstraktem szałwii, miodem i witaminą C) | Stany zapalne gardła i jamy ustnej |
| Płyny do płukania | Sylveco (płyn ziołowy z ekstraktem szałwii, rozmarynu, mięty i goździka) | Zapalenie dziąseł, higiena jamy ustnej |
| Preparaty przeciwpotne | Perspiblock (suplement z ekstraktem szałwii) | Nadmierna potliwość |
| Herbatki lecznicze | Fix Szałwia (Herbapol, Flos) | Wspomaganie trawienia, przeciwpotne |
Współczesne badania naukowe coraz częściej zwracają uwagę na potencjalne właściwości przeciwnowotworowe szałwii.
W badaniu opublikowanym w „Journal of Ethnopharmacology” (2011) analizowano wpływ różnych ekstraktów z szałwii na różne linie komórek nowotworowych, w tym raka jelita grubego (HCT116) i raka piersi (MCF-7). Wyniki pokazały, że ekstrakty z szałwii hamowały wzrost komórek nowotworowych oraz indukowały apoptozę (programowaną śmierć komórkową) w komórkach rakowych.
Na podstawie badań laboratoryjnych wyizolowanych komórek wiadomo było, że szałwia zapobiega uszkodzeniom DNA komórkowego i zwiększonej proliferacji komórkowej (mnożeniu się komórek) w przypadku komórek raka jelita grubego. W pracy przedstawionej przez badaczy portugalskich potwierdzono na podstawie badań in-vivo (na żywych organizmach), że picie naparu z szałwii faktycznie działa ochronnie na DNA komórek oraz jest w stanie chronić przed rozwojem nowotworu.
Badanie zatytułowane „Wpływ ekstraktu z Salvia officinalis na linię komórek raka piersi”, przeprowadzone przez Farzaneh Dehghani i opublikowane w „Pharmaceutical Biology” w 2018 roku, wykazało, że ekstrakt z gatunków szałwii będzie miał znaczący wpływ na hamowanie wzrostu komórek raka piersi.
Odmierzyć 1 g suszu (ok. płaskiej łyżeczki), zalać 150–200 ml wody o temperaturze 90–95 °C, przykryć i pozostawić na 8–10 minut. Dopiero po zaparzeniu zdjąć pokrywkę, aby zminimalizować ulotnienie monoterpenów. Najlepiej pić 2–3 razy dziennie przez okres do 14 dni.
Aby przygotować napar z szałwii 1 czubatą łyżeczkę jej suszonych liści należy zalać 1 szklanką wrzącej wody i odstawić pod przykryciem na 20 minut. Po tym czasie przecedzić i pić po 1 szklance ciepłego, ale nie gorącego naparu 2-3 razy dziennie między posiłkami.
W aptekach dostępne są różnorodne formy szałwii:
Szałwia to roślina, która zawiera silnie aromatyczny tujon, który może być toksyczny w wysokich dawkach. Na jego szkodliwe działanie narażeni są szczególnie pacjenci, używający szałwię w postaci olejków eterycznych, zawierających wysokie stężenia tujonu.
Przy stosowaniu herbaty z szałwii (przyjmując, że wypija się jej średnio litr dziennie), nie przekracza się bezpiecznej granicy ilości tej substancji. Według badań szałwię można stosować maksymalnie do 4 miesięcy.
Szałwia lekarska jest przeciwwskazana w ciąży, ponieważ zawarte w niej tujony mogą działać toksycznie na płód i stymulować skurcze macicy. Z kolei u kobiet karmiących piersią roślina może znacząco hamować laktację.
Przeciwwskazana jest dla osób z padaczką i innymi zaburzeniami neurologicznymi ze względu na ryzyko nasilenia objawów chorobowych (związanych z działaniem tujonu).
W przypadku długotrwałego stosowania lub spożywania nadmiernych ilości zioła mogą wystąpić objawy niepożądane, takie jak uderzenia gorąca, zawroty głowy, reakcje alergiczne, wymioty.
Szałwia lekarska może wchodzić w interakcje farmakologiczne, szczególnie przy jednoczesnym stosowaniu leków przeciwcukrzycowych, przeciwpadaczkowych, uspokajających oraz preparatów hormonalnych.
Najważniejsze interakcje:
Mimo, iż szałwia lekarska jest produktem roślinnym, to jej stosunkowo silne działanie sprawia, iż nie każdy może z niej korzystać bez limitu. Zaleca się kuracje trwające maksymalnie 2 tygodnie z przerwami, a długotrwałe stosowanie nie powinno przekraczać 4 miesięcy.
Szałwia wykazuje również działanie łagodnie hamujące laktację. Stosuje się ją w sytuacji, gdy następuje odstawienie dziecka od piersi, a karmiącej matce dokucza wypełnianie się kanalików mlecznych. W tym przypadku zaleca się wypijanie trzech kubków naparu dziennie.
Tak, badania potwierdzają skuteczność szałwii w łagodzeniu objawów menopauzy, szczególnie uderzeń gorąca i nadmiernej potliwości. Działa poprzez swoje właściwości estrogenopodobne i regulujące układ hormonalny.
Przeciwpotny napar z liści szałwii działa już po 2-3 godzinach od jego wypicia i bywa skuteczny nawet przez 3 dni.
Badania in vitro i na zwierzętach sugerują potencjalne właściwości przeciwnowotworowe szałwii, szczególnie w odniesieniu do raka jelita grubego i piersi. Jednak potrzebne są dalsze badania kliniczne na ludziach, aby potwierdzić te efekty.
Bezwzględnie przeciwwskazana w ciąży, podczas karmienia piersią, u osób z padaczką, u dzieci poniżej 12. roku życia. Ostrożność należy zachować przy cukrzycy, nadciśnieniu i przyjmowaniu leków hormonalnych.
Tak, przedawkowanie jest możliwe, szczególnie olejków eterycznych. Objawy to nudności, wymioty, zawroty głowy, a w ciężkich przypadkach drgawki. Dlatego ważne jest przestrzeganie zalecanych dawek.
Do płukanki można użyć 5% naparu – 1 łyżka suszu na szklankę wrzątku, zaparzać 10 minut pod przykryciem. Stosować ciepłą płukankę 2-3 razy dziennie.
