Sewelamer – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Sewelamer – lek stosowany w leczeniu hiperfosfatemii. Mechanizm działania sewelameru polega na zmniejszaniu stężenia fosforanów w surowicy krwi. Wskazaniem do stosowania leku jest zapobieganie hiperfosfatemii u pacjentów poddawanych hemodializie lub dializie otrzewnowej oraz u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek niepoddawanych dializie, ze stężeniem fosforanów ≥1,78 mmol/l.
Sewelamer dostępny jest w postaci tabletek i proszku. W zależności od potrzeb klinicznych i stężenia fosforanów w surowicy dobierane jest dokładne dawkowanie leku. W trakcie leczenia sewelamerem należy monitorować stężenie fosforanów w surowicy i w razie konieczności dostosowywać dawkę leku, tak aby uzyskać pożądane parametry fosforanów.
Możliwe działania niepożądane: mają charakter łagodny i szybko przemijają. Najczęściej pojawiają się zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, takie jak: ból w nadbrzuszu, ból brzucha, nudności, wymioty, zaparcia, biegunka, niestrawność, wzdęcia z oddawaniem gazów, reakcje nadwrażliwości, wysypka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Sewelamer – przewodnik po leku wiążącym fosforany
Sewelamer to nowoczesny, niewapniowy wiążący fosforany o udowodnionej skuteczności w leczeniu hiperfosfatemii u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Ten polimeriiczny lek działa bezpośrednio w przewodzie pokarmowym, wiążąc fosforany z pożywienia i zapobiegając ich wchłanianiu do krwiobiegu. W przeciwieństwie do tradycyjnych preparatów wapniowych, sewelamer nie powoduje hiperkalcemii i może zmniejszać ryzyko zwapnień naczyniowych, które stanowią główną przyczynę powikłań sercowo-naczyniowych u chorych dializowanych. Badania kliniczne wskazują także na korzystny wpływ sewelameru na profil lipidowy oraz potencjalnie na zmniejszenie śmiertelności ogólnej. Lek jest dostępny w dwóch postaciach farmaceutycznych – chlorowodorku sewelameru (Renagel) oraz węglanu sewelameru (Renvela), przy czym ta druga formulacja jest lepiej tolerowana przez pacjentów z tendencją do kwasicy metabolicznej.
Mechanizm działania sewelameru
Sewelamer należy do grupy leków wiążących fosforany, które działają w obrębie przewodu pokarmowego. Substancja ta składa się z polimeru poliallilaminowego usieciowanego epichlorohydryną, zawierającego liczne grupy aminowe oddzielone jednym atomem węgla od szkieletu polimeru. W środowisku jelitowym następuje częściowa protonizacja tych grup aminowych, które następnie reagują z cząsteczkami fosforanów, wytwarzając wiązania jonowe i wodorowe, co skutkuje zmniejszeniem stężenia fosforanów w surowicy.
Kluczową zaletą sewelameru jest jego bezwapniowy skład chemiczny. W przeciwieństwie do preparatów wapniowych, sewelamer obniża stężenie fosforanów w surowicy bez powodowania hiperkalcemii, tym samym zmniejszając ryzyko zwapnień naczyniowych, które stanowią poważny problem u tego typu pacjentów.
Dodatkowym mechanizmem działania sewelameru jest jego zdolność do wiązania kwasów żółciowych w przewodzie pokarmowym. Ta właściwość zmusza wątrobę do konwersji większej ilości cholesterolu na kwasy żółciowe, co potencjalnie obniża poziom cholesterolu we krwi. Mechanizm ten jest podobny do działania klasycznych żywic wiążących kwasy żółciowe.
Wskazania do stosowania
Podstawowe wskazania terapeutyczne
Sewelamer jest wskazany w przeciwdziałaniu hiperfosfatemii u dorosłych poddawanych hemodializie lub dializie otrzewnowej. W postaci węglanu sewelameru także w przeciwdziałaniu hiperfosfatemii u dorosłych z przewlekłą chorobą nerek ze stężeniem fosforanów ≥1,78 mmol/l, którzy nie są poddawani dializie.
W postaci węglanu sewelameru również w przeciwdziałaniu hiperfosfatemii u młodzieży i dzieci w wieku >6 lat i których powierzchnia ciała >0,75 m². Lek należy stosować w ramach kompleksowego podejścia terapeutycznego, które może obejmować suplementację wapnia oraz analogów witaminy D w celu zapobiegania chorobom kości pochodzenia nerkowego.
Wskazania pozarejestrowe
W pediatrii sewelamer może być stosowany do wstępnego przygotowania preparatów do żywienia doustnego lub dojelitowego, takich jak mleko matki czy mleko krowie, w celu redukcji zawartości fosforanów u osób z hiperfosfatemią związaną z chorobą nerek.
Dawkowanie i sposób stosowania
Zasady ogólne dawkowania
Sewelamer należy stosować doustnie podczas posiłków. U dorosłych, w tym osób w podeszłym wieku, dawkowanie zależy od stężenia fosforanów w surowicy:
- Stężenie fosforanów 1,76-2,42 mmol/l: początkowo 2,4 g/dobę
- Stężenie fosforanów >2,42 mmol/l: początkowo 4,8 g/dobę
- Dostosowanie dawki: co 2-4 tygodnie, zwykle do 6-7 g/dobę
Dawkowanie szczegółowe według poziomu fosforanów
Według wytycznych amerykańskich, dla pacjentów nie przyjmujących dotychczas wiążących fosforany:
| Stężenie fosforanów w surowicy |
Dawka początkowa |
| >9 mg/dl (2,9 mmol/l) |
1600 mg 3x dziennie z posiłkami |
| 7,5-9 mg/dl (2,4-2,9 mmol/l) |
1200-1600 mg 3x dziennie z posiłkami |
| 5,5-7,5 mg/dl (1,8-2,4 mmol/l) |
800 mg 3x dziennie z posiłkami |
Dawkowanie u dzieci i młodzieży
U młodzieży i dzieci (węglan sewelameru) dawkowanie zależy od powierzchni ciała: początkowo 2,4 g/dobę u osób o powierzchni ciała 0,75-1,2 m², 4,8 g/dobę u osób o powierzchni ciała ≥1,2 m².
Zasady monitorowania i modyfikacji dawki
- Monitorowanie stężenia fosforanów co 2-4 tygodnie
- Zwiększanie dawki o 400-800 mg na posiłek przy niewystarczającej kontroli
- Cel terapeutyczny: stężenie fosforanów ≤5,5 mg/dl (1,78 mmol/l)
- Średnia dawka stosowana w badaniach klinicznych: około 7,2 g/dobę
- Maksymalna badana dawka dobowa: 14 g
Działania niepożądane i bezpieczeństwo stosowania
Najczęstsze działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane sewelameru obejmują: wymioty, nudności, biegunkę, niestrawność, ból brzucha, wzdęcia i zaparcia. Te dolegliwości żołądkowo-jelitowe wynikają z działania leku w przestrzeni jelitowej oraz jego właściwości wiążących fosforany i kwasy żółciowe.
Inne często zgłaszane objawy niepożądane to:
- Świąd skóry
- Ból kończyn
- Ból stawów
- Zapalenie nosogardła
- Zapalenie oskrzeli
Poważne działania niepożądane
Sewelamer może powodować poważne problemy żołądkowe lub jelitowe, w tym niedrożność, krwawienie, wrzody, zapalenie jelita grubego (ciężka biegunka), martwicę lub perforację (rozdarcie lub dziurę).
Kryształy sewelameru mogą prowadzić do powstawania złogów powodujących uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Sewelamer, podobnie jak inne żywice, może krystalizować w przewodzie pokarmowym, prowadząc do tworzenia się konkrementów.
Grupy szczególnego ryzyka
Pacjenci diabetyczni wydają się być bardziej narażeni na rozwój zmian w przewodzie pokarmowym związanych z kryształami sewelameru. Terapię sewelamerem należy unikać, jeśli to możliwe, u pacjentów z historią poważnych zabiegów chirurgicznych jamy brzusznej lub przewlekłych zaparć z powodu wysokiego ryzyka poważnych powikłań żołądkowo-jelitowych.
Wpływ na wchłanianie witamin
Sewelamer może zmniejszać poziomy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz kwasu foliowego w organizmie. Należy omówić z lekarzem, czy konieczne jest przyjmowanie dodatkowych ilości tych witamin podczas leczenia sewelamerem.
Przeciwwskazania do stosowania
Bezwzględne przeciwwskazania do stosowania sewelameru obejmują:
- Hipofosfatemię – stężenie fosforanów we krwi poniżej normy, ponieważ sewelamer mógłby dodatkowo obniżyć poziom fosforanów, co może być śmiertelne
- Niedrożność jelit – sewelamer może pogorszyć stan niedrożności
- Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu
Względne przeciwwskazania i ostrożności:
- Trudności z połykaniem lub zaburzenia połykania
- Przebyte poważne zabiegi chirurgiczne przewodu pokarmowego
- Przewlekłe zaparcia
- Aktywne choroby zapalne jelit
- Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego
Interakcje z innymi lekami
Ogólne zasady stosowania z innymi lekami
Każdy preparat, którego zmniejszenie dostępności biologicznej mogłoby mieć znaczący wpływ kliniczny na bezpieczeństwo lub skuteczność leczenia, należy podawać co najmniej 1 h przed przyjęciem lub 3 h po przyjęciu sewelameru.
Ważne interakcje leków
- Cyprofloksacyna: należy przyjmować co najmniej 2 godziny przed lub 6 godzin po przyjęciu sewelameru
- Mykofenolan mofetylu: należy przyjmować co najmniej 2 godziny przed sewelamerem
- Cyklosporyna, takrolimus, lewotyroksyna: należy przyjmować co najmniej 1 godzinę przed lub 3 godziny po przyjęciu sewelameru
Leki bez znaczących interakcji
U zdrowych ochotników sewelamer nie wpływa na dostępność biologiczną digoksyny, warfaryny, enalaprylu i metoprololu.
Leczenie farmakologiczne hiperfosfatemii – miejsce sewelameru
Strategie terapeutyczne w chorobie nerek
Leczenie hiperfosfatemii w przewlekłej chorobie nerek opiera się na trzech filarach:
- Ograniczenie spożycia fosforu z dietą
- Stosowanie leków wiążących fosforany
- Optymalizacja usuwania fosforanów poprzez dializę
Porównanie z innymi wiążącymi fosforany
W Polsce dostępne są różne kategorie leków wiążących fosforany:
Preparaty wapniowe:
- Węglan wapnia
- Octan wapnia
Preparaty niewapniowe:
- Sewelamer (chlorowodorek i węglan)
- Węglan lantanu
- Wodorotlenek żelaza sacharozowego
Przewagi sewelameru nad preparatami wapniowymi
Badania kliniczne wykazują, że w porównaniu z pacjentami stosującymi wyłącznie wapniowe preparaty wiążące fosforany, sewelamer zmniejsza częstość występowania hiperkalcemii u chorych, prawdopodobnie dlatego, że sam preparat nie zawiera wapnia.
Metaanaliza obejmująca 34 randomizowane badania kontrolowane z udziałem 2802 pacjentów wykazała, że sewelamer był związany ze zmniejszoną śmiertelnością z wszystkich przyczyn oraz mniejszym nasileniem zwapnień naczyniowych w porównaniu z preparatami wapniowymi.
Dodatkowe korzyści poza kontrolą fosforanów
Sewelamer wykazuje efekty pleiotropowe, wykraczające poza kontrolę hiperfosfatemii, włączając działania przeciwzapalne, antyoksydacyjne, wpływ na profil lipidowy i aterogenezę, zwapnienia naczyniowe, dysfunkcję śródbłonka oraz redukcję różnych toksyn mocznicowych.
Dostępność sewelameru w Polsce
Zarejestrowane preparaty
W Polsce sewelamer jest dostępny pod następującymi nazwami handlowymi:
Preparaty oryginalne:
- Renagel (chlorowodorek sewelameru) – tabletki 800 mg
- Renvela (węglan sewelameru) – tabletki 800 mg i proszek do sporządzania zawiesiny
Preparaty generyczne:
- Sevelamer Carbonate Sandoz – tabletki 800 mg
- Sewelameru węglan Synthon – różne postaci
Koszty leczenia i refundacja
Cena leku Renagel (800 mg, 180 tabletek) w aptekach zintegrowanych waha się od 699,99 zł do 780,00 zł. Preparaty generyczne są zazwyczaj dostępne w niższych cenach.
Leki zawierające sewelamer są wydawane wyłącznie na receptę lekarską i mogą podlegać refundacji w ramach programów lekowych dla pacjentów dializowanych.
Sposób przechowywania
Preparaty sewelameru należy przechowywać w temperaturze pokojowej (15-30°C), w suchym miejscu, chronić przed wilgocią. Lek należy przechowywać w oryginalnym opakowaniu, poza zasięgiem dzieci.
Monitorowanie terapii sewelamerem
Parametry laboratoryjne
Podczas terapii sewelamerem konieczne jest regularne monitorowanie:
Co 2-4 tygodnie (początkowo):
- Stężenie fosforanów w surowicy
- Iloczynu wapniowo-fosforanowego (Ca×P)
Co 1-3 miesiące:
- Poziom wapnia w surowicy
- Stężenie parathormonu (PTH)
- Poziom dwuwęglanu (szczególnie przy chlorowodorku sewelameru)
Co 6-12 miesięcy:
- Poziomy witamin A, D, E, K
- Stężenie kwasu foliowego
- Profil lipidowy
Cele terapeutyczne
Zgodnie z wytycznymi KDIGO:
- Stężenie fosforanów: w kierunku wartości prawidłowych (0,81-1,45 mmol/l)
- Iloczynu Ca×P: <4,4 mmol²/l² (<55 mg²/dl²)
- Parathomon: w docelowych zakresach dla danego stadium choroby nerek
Czy sewelamer można przyjmować bez posiłku?
Nie, sewelamer należy obligatoryjnie przyjmować z posiłkami. Mechanizm działania leku polega na wiązaniu fosforanów pochodzących z pożywienia w przewodzie pokarmowym, dlatego przyjmowanie go między posiłkami nie przyniesie oczekiwanego efektu terapeutycznego.
Czy tabletki sewelameru można kruszyć lub dzielić?
Tabletek sewelameru nie wolno przełamywać, żuć ani kruszyć. Dla pacjentów, którzy mają trudności z połykaniem tabletek, dostępna jest postać proszku do sporządzania zawiesiny.
Jak długo trwa leczenie sewelamerem?
Leczenie sewelamerem jest zazwyczaj długotrwałe i trwa tak długo, jak utrzymuje się hiperfosfatemia związana z przewlekłą chorobą nerek. U pacjentów dializowanych może to oznaczać przyjmowanie leku przez całe życie lub do czasu przeszczepu nerki.
Czy sewelamer wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów?
Sewelamer nie ma wpływu na zdolność prowadzenia samochodu oraz innych pojazdów mechanicznych.
Co zrobić w przypadku zapomnienia dawki?
Jeśli pacjent zapomni przyjąć dawkę sewelameru z posiłkiem, powinien przyjąć ją jak najszybciej podczas kolejnego posiłku. Nie należy podwajać dawki, aby nadrobić zapomnianą.
Czy sewelamer można stosować w ciąży?
Sewelamer należy do kategorii C według klasyfikacji FDA opisującej ryzyko stosowania substancji leczniczych przez kobiety ciężarne. Lek powinien być stosowany podczas ciąży tylko gdy potencjalne korzyści przeważają nad ryzykiem. Może być konieczna suplementacja kwasu foliowego i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Jakie produkty żywnościowe są bogate w fosfor?
Produkty bogate w fosfor to między innymi żółtka jaj, orzechy, przetwory mięsne, fasola i otręby. Lekarz prowadzący może zalecić ograniczenie tych produktów w diecie podczas terapii sewelamerem.
Czy sewelamer może powodować niedobory witaminowe?
Tak, sewelamer może wpływać na wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz kwasu foliowego. Dlatego lekarz może zalecić okresowe badania kontrolne poziomów tych witamin i ewentualną suplementację.
Kiedy należy skontaktować się z lekarzem?
Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w przypadku:
- Silnych bólów brzucha
- Krwawych lub czarnych stolców
- Ciężkich zaparć
- Trudności z połykaniem tabletek
- Wystąpienia nudności i wymiotów uniemożliwiających przyjmowanie leku
- Jakichkolwiek niepokojących objawów ze strony przewodu pokarmowego
Bibliografia
- Rodríguez-Osorio L, Zambrano DP, Gracia-Iguacel C, Rojas-Rivera J, Ortiz A, Egido J, González Parra E. Use of sevelamer in chronic kidney disease: beyond phosphorus control. Nefrologia. 2015;35(2):207-17. DOI: 10.1016/j.nefro.2015.05.022 PMID: 26300515
- Liabeuf S, Ryckelynck JP, El Esper N, Ureña P, Combe C, Dussol B, Fouque D, Vanhille P, Frimat L, Thervet E, Mentaverri R, Prié D, Choukroun G; FRENCH Study collaborators. Randomized Clinical Trial of Sevelamer Carbonate on Serum Klotho and Fibroblast Growth Factor 23 in CKD. Clin J Am Soc Nephrol. 2017;12(12):1930-1940. DOI: 10.2215/CJN.03030317 PMID: 29074818