Leki zawierające sertralinę

Sertralina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Sertralina – lek przeciwdepresyjny należący do grupy leków zwanej selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Mechanizm działania sertraliny polega na blokowaniu transportu serotoniny przez co zwiększa się jej ilość w ośrodkowym układzie nerwowym. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, lęku społecznego, pourazowego, napadowego lęku z towarzyszącą agorafobią oraz leczenie i zapobieganie epizodom dużej depresji. 

Sertralina dostępna jest w postaci tabletek. Dawkę leku należy przyjmować raz dziennie, rano lub wieczorem. Maksymalne działanie leku obserwuje się po 2 – 4 tygodniach od rozpoczęcia leczenia.

Możliwe działania niepożądane: nudności, zaburzenia seksualne, bezsenność, koszmary senne, lęk, pobudzenie, nerwowość, zapalenie gardła, jadłowstręt, zwiększenie apetytu, zaburzenia smaku, zaburzenia koncentracji, zaburzenia widzenia, szum uszny, ból ucha, kołatanie serca, uderzenia gorące, ziewanie, ból brzucha, niestrawność, wymioty, biegunka, wzdęcia, ból mięśniowy, wysypka. 

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Sertralina –  lek przeciwdepresyjny z grupy SSRI

Sertralina to jeden z najczęściej przepisywanych leków przeciwdepresyjnych na świecie, należący do grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Ten skuteczny preparat farmakologiczny rewolucjonizuje leczenie depresji oraz zaburzeń lękowych od momentu swojego wprowadzenia na rynek w latach 90. XX wieku przez firmę Pfizer. Odkryta w 1977 roku przez naukowców Kenneth Koe i Willard Welch, sertralina stała się w 2013 roku najpopularniejszym lekiem antydepresyjnym w Stanach Zjednoczonych. Charakteryzuje się około 70% skutecznością w leczeniu zaburzeń depresyjnych, co czyni ją lekiem pierwszego rzutu w farmakoterapii depresji. W Polsce dostępna jest pod różnymi nazwami handlowymi, takimi jak Zoloft, Asentra, Miravil, Sertagen czy Stimuloton. Jej bezpieczeństwo stosowania, skuteczność kliniczna oraz względnie niewielka liczba działań niepożądanych sprawiają, że jest szeroko stosowana w leczeniu nie tylko depresji, ale także zaburzeń lękowych, zespołu obsesyjno-kompulsywnego czy zespołu stresu pourazowego. Mechanizm działania sertraliny polega na selektywnym blokowaniu transportu serotoniny z powrotem do komórki nerwowej, co powoduje wzrost stężenia tego kluczowego neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym.

Mechanizm działania sertraliny

Sertralina działa jako selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny, co oznacza, że blokuje proces reabsorbcji serotoniny przez neurony. Blokuje transport serotoniny z powrotem do komórki nerwowej przez co poziom tej monoaminy w ośrodkowym układzie nerwowym wzrasta. W efekcie tego mechanizmu dochodzi do zwiększenia stężenia serotoniny w szczelinie synaptycznej między neuronami, co przekłada się na wzmocnienie neurotransmisji serotoninergicznej.

Zahamowanie reabsorbcji serotoniny powoduje wzrost jej stężenia w szczelinie synaptycznej między neuronami. Przekłada się to na wzmocnienie neurotransmisji. Mechanizm nie został do końca wyjaśniony, ale uważa się, że właśnie zmiany w przekaźnictwie serotoninergicznym odpowiadają za działanie antydepresyjne substancji.

Oprócz głównego wpływu na serotonię, w niewielkim stopniu blokuje również transport dopaminy i noradrenaliny. W dawkach leczniczych sertralina blokuje również transport serotoniny do płytek krwi. Przy dawkach rzędu 150–200 mg jest także inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy, co może mieć dodatkowe znaczenie terapeutyczne.

Właściwości farmakokinetyczne

Sertralina charakteryzuje się korzystnymi właściwościami farmakokinetycznymi. Pokarm nie ma istotnego wpływu na wchłanialność sertraliny. Stężenie maksymalne jest osiągane po około 4-8h od podania substancji. Lek łączy się w 98% z białkami osocza i jest intensywnie metabolizowany w wątrobie podczas pierwszego przejścia.

Posiada jeden aktywny metabolit (desmetylosertralina), który wykazuje mniejszą aktywność farmakologiczną. Zgodnie z końcowym okresem połowicznej eliminacji, następuje około dwukrotna kumulacja do stężeń stanu stacjonarnego, które są osiągane po jednym tygodniu podawania leku raz na dobę.

Wskazania do stosowania sertraliny

Sertralina znajduje szerokie zastosowanie w psychiatrii jako lek pierwszego rzutu w leczeniu różnorodnych zaburzeń psychicznych. Główne wskazania obejmują:

Zaburzenia depresyjne

Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny to leki pierwszego rzutu w terapii depresji. Charakteryzują się one około 70% skutecznością w leczeniu tego zaburzenia psychicznego. Sertralina jest skuteczna zarówno w leczeniu epizodów depresyjnych, jak i w zapobieganiu nawrotom choroby. W przypadku zaburzeń depresyjnych lek należy stosować przez okres 6 miesięcy od momentu uzyskania poprawy klinicznej.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (dorośli i dzieci od 6. rż.) stanowią ważne wskazanie do stosowania sertraliny. Schorzenie to charakteryzuje się obecnością u pacjenta natrętnych myśli, czyli obsesji lub też natrętnych, przymusowych czynności (kompulsji). Natrętne myśli wywołują przykre uczucia, zaś natrętne czynności zakłócają istotnie codzienne funkcjonowanie pacjenta. Uważa się, że zaburzenie to dotyczy nawet 3% populacji.

Zaburzenia lękowe

Sertralina wykazuje skuteczność w różnych postaciach zaburzeń lękowych:

• Lęk napadowy z agorafobią lub bez niej – w leczeniu lęku napadowego, fobii społecznej oraz pourazowych zaburzeń stresowych, działanie sertraliny obserwuje się w ciągu pierwszych 7 dni
• Fobia społeczna – zespół lęku społecznego, w którym pacjent doświadcza intensywnego lęku w sytuacjach społecznych
• Agorafobia – lęk przed otwartą przestrzenią, a także przebywaniem w miejscach, z których nie jest łatwo się wydostać, np. z zatłoczonego autobusu czy z tłumu (na koncercie, w kościele)

Zaburzenia stresu pourazowego (PTSD)

Zespół stresu pourazowego – jest to zaburzenie lękowe, powstałe w wyniku ekspozycji na ciężką sytuację stresową. Pacjent może być zarówno uczestnikiem takiego zdarzenia, jak i być jego świadkiem. Sertralina wykazuje udowodnioną skuteczność w leczeniu tego złożonego zaburzenia.

Dawkowanie i sposób stosowania

Sertralina jest dostępna w postaci tabletek powlekanych o różnej mocy – najczęściej 25 mg, 50 mg i 100 mg. Lek podaje się doustnie, raz dziennie, rano lub wieczorem, niezależnie od posiłków. Dawkowanie zależy od wskazania i indywidualnej reakcji pacjenta na leczenie.

Wskazanie	Dawka początkowa	Dawka docelowa	Maksymalna dawka
Depresja	25-50 mg/dobę	50-100 mg/dobę	200 mg/dobę
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne	25 mg/dobę	50-200 mg/dobę	200 mg/dobę
Lęk napadowy	25 mg/dobę	50-100 mg/dobę	200 mg/dobę
PTSD	25 mg/dobę	50-200 mg/dobę	200 mg/dobę

Zmian dawkowania należy dokonywać w odstępach co najmniej tygodniowych. Działanie terapeutyczne może się uwidocznić już po tygodniu, ale zazwyczaj potrzeba więcej czasu. Pełny efekt kliniczny zostaje osiągnięty po 2–4 tyg. leczenia (w przypadku zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych pełny efekt może być osiągnięty dopiero po dłuższym stosowaniu).

Działania niepożądane

Sertralina, podobnie jak inne leki z grupy SSRI, może powodować działania niepożądane, choć sertralina rzadziej niż inne selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny wiąże się z wystąpieniem działań niepożądanych. Najczęstszym działaniem niepożądanym tej substancji czynnej są nudności, zawroty głowy, bóle głowy, senność czy zaburzenia wytrysku u mężczyzn. Te działania niepożądane są zależne od dawki i często mają charakter przemijający podczas dalszego leczenia.

Najczęstsze działania niepożądane obejmują:

• Ze strony przewodu pokarmowego: biegunki, zaparcia, nudności, wymioty
• Ze strony układu nerwowego: bóle głowy, zawroty głowy, bezsenność lub senność, niepokój
• Ze strony układu rozrodczego: zaburzenia seksualne, szczególnie u mężczyzn problemy z ejakulacją
• Ogólne: zmęczenie, nadmierne pocenie się, drżenia

Działania niepożądane leków, w tym sertraliny, mogą wystąpić na różnych etapach leczenia. Niektóre działania niepożądane mogą wystąpić już na początku leczenia sertraliną, szczególnie w pierwszych dniach lub tygodniach. Objawy uboczne selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny występują najczęściej w początkowym okresie leczenia.

Objawy odstawienia

Sertralina odstawiona w sposób nagły może wiązać się z występowaniem tzw. objawów odstawiennych, takich jak zaburzenia czucia, zawroty głowy, zaburzenia snu, nudności czy wymioty. Sertralinę należy odstawiać stopniowo (co najmniej przez 1–2 tyg.) w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia objawów odstawienia.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Główne przeciwwskazania do stosowania sertraliny obejmują:

• Nadwrażliwość na sertralinę lub którykolwiek ze składników preparatu
• Jednoczesne stosowanie inhibitorów MAO – jednoczesne stosowanie nieodwracalnych inhibitorów monoaminooksydazy (MAO) (sertraliny również nie można stosować dopóki nie upłynie 14 dni od zakończenia leczenia nieodwracalnym inhibitorem MAO, sertralinę należy odstawić co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem stosowania nieodwracalnych inhibitorów MAO)
• Równoczesne podawanie pimozydu ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego

Szczególne grupy pacjentów

Sertralina może negatywnie wpływać na ludzi, u których występują pewne schorzenia. Powinna być u nich stosowana ostrożnie. Substancja może wpływać na następujące choroby i stany: padaczka i napady drgawkowe, zaburzenia dwubiegunowe, schizofrenia, myśli samobójcze lub samookaleczanie się, zmniejszone stężenie sodu we krwi, choroba wątroby, cukrzyca, zaburzenia krwotoczne, niektóre typy jaskry, zaburzenia w zapisie EKG, choroby serca.

Sertralina nie powinna być stosowana u dzieci poniżej 6 roku życia, a osób poniżej 18 roku życia stosowana jest w leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.

Interakcje lekowe

Sertralina może wchodzić w interakcje z różnymi lekami, co wymaga szczególnej ostrożności podczas jednoczesnego stosowania. Wszystkie wymienione interakcje są istotne, jednak największe znaczenie mają te z inhibitorami monoaminooksydazy oraz pimozydem, które są przeciwwskazane do stosowania jednocześnie z sertraliną.

Najważniejsze interakcje:

• Inhibitory MAO – ryzyko zespołu serotoninowego
• Leki serotoninergiczne – tramadol, tryptany, inne SSRI
• Pimozyd – przedłużenie odcinka QT
• Warfaryna – zwiększone ryzyko krwawień
• Lit – możliwość toksyczności litu
• Sok grejpfrutowy – kombinacja sertraliny z sokiem z grejpfruta prowadzi do podwyższenia stężenia sertraliny we krwi

Zespół serotoninowy

Warto w tym miejscu wspomnieć o poważnym stanie klinicznym, jakim jest zespół serotoninergiczny. Prowadzi do niego nie tyle samo przedawkowanie sertraliny, co przyjmowanie równocześnie dwóch rodzajów leków, które zwiększają stężenie serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym (są to leki SSRI, jak i inhibitory MAO).

Objawy zespołu serotoninowego obejmują:

• Drżenia i sztywność mięśni
• Gorączkę
• Tachykardię
• Nadmierne pocenie się
• Pobudzenie i dezorientację
• Zaburzenia świadomości

To stan zagrażający życiu, wymagający natychmiastowej hospitalizacji i leczenia w warunkach szpitalnych.

Stosowanie w ciąży i karmieniu piersią

W ulotce leku zaznaczono, że do tej pory nie zostały przeprowadzone jednoznaczne badania, które pozwalałyby na ocenę bezpieczeństwa stosowania leku w ciąży. Jednocześnie zaznacza się, że dotychczas prowadzone obserwacje nie wskazują na zwiększenie wad wrodzonych u dzieci, których matki w trakcie ciąży stosowały preparaty z sertraliną.

Zdarzało się, że u noworodków, których matki kontynuowały terapię lekiem podczas ciąży, obserwowano charakterystyczne objawy odstawienia. Dlatego też nie zaleca się stosowania leku przez kobiety ciężarne, z wyjątkiem sytuacji, kiedy zastosowanie terapii jest całkowicie konieczne.

Podczas karmienia piersią nie zaleca się kontynuowania terapii sertraliną, chyba że jest to niezbędne. Mimo iż substancja czynna przenika do mleka matki w bardzo niewielkich ilościach, nie można lekceważyć ryzyka negatywnego działania na płód.

Farmakoterapia zaburzeń depresyjnych i lękowych

Leczenie farmakologiczne zaburzeń depresyjnych i lękowych opiera się głównie na kilku grupach leków przeciwdepresyjnych, z których SSRI stanowią pierwszą linię terapii. SSRI to najczęściej zalecana przez lekarzy psychiatrów grupa leków przeciwdepresyjnych. Ich zaletą jest fakt, że są bardzo dobrze przebadane i nie tylko skuteczne ale także bezpieczne w leczeniu zaburzeń nastroju.

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)

Leki z grupy SSRI są lekami tzw. pierwszego rzutu w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Należą do nich: citalopram, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna i sertralina. Każdy z tych leków ma nieco inne właściwości farmakokinetyczne:

• Fluoksetyna – najdłuższy okres półtrwania, dobre działanie w depresjach z objawami lęku
• Paroksetyna – silne działanie przeciwlękowe, może powodować przyrost masy ciała
• Citalopram – najdłuższy okres półtrwania w organizmie (33-37 godzin) spośród wszystkich leków tej grupy, najmniej interakcji lekowych
• Escitalopram – aktywny izomer citalopramu, dobra tolerancja
• Fluvoksamina – szczególnie skuteczna w zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych
• Sertralina – dobry profil bezpieczeństwa, wszechstronne zastosowanie

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI)

Wśród najbardziej znanych leków z grupy SNRI można wymienić wenlafaksynę, duloksetynę i deswenlafaksynę. Te leki działają na dwa systemy neuroprzekaźnikowe jednocześnie, co może być korzystne w niektórych przypadkach depresji.

Inne grupy leków przeciwdepresyjnych

W leczeniu depresji stosuje się również:

• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) – amitryptylina, imipramina, klomipramina
• Inhibitory MAO – moklobemid (odwracalny inhibitor MAO-A)
• Leki atypowe – mirtazapina, bupropion, agomelatyna, wortiosetyna

W ostatnim czasie wprowadzono w naszym kraju do leczenia depresji nowe cząsteczki leków – agomelatyna, wortioksetyna, które oferują alternatywne mechanizmy działania.

Skuteczność w różnych wskazaniach

Depresja

Najlepszą tolerancją cechowały się: escitalopram, citalopram, sertralina, bupropion i milnacipran. Prowadziły do najmniejszego odsetka zaniechania terapii przez pacjentów. W przypadku depresji z cechami psychotycznymi, fluwoksamina i sertralina mają bowiem potwierdzone działanie w depresjach psychotycznych.

Depresja anankastyczna

Wśród leków z grupy SSRI w codziennej praktyce często stosowane są sertralina, escitalopram i fluwoksamina w leczeniu depresji z komponentem natrętnym.

Bibliografia

1. Singh HK, Saadabadi A. Sertraline. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Feb 13. PMID: 31613469
2. Lewis G, Duffy L, Ades A, Amos R, Araya R, Brabyn S, Button KS, Churchill R, Derrick C, Dowrick C, Gilbody S, Fawsitt C, Hollingworth W, Jones V, Kendrick T, Kessler D, Kounali D, Khan N, Lanham P, Pervin J, Peters TJ, Riozzie D, Salaminios G, Thomas L, Welton NJ, Wiles N, Woodhouse R, Lewis G. The clinical effectiveness of sertraline in primary care and the role of depression severity and duration (PANDA): a pragmatic, double-blind, placebo-controlled randomised trial. Lancet Psychiatry. 2019;6(11):903-914. DOI: 10.1016/S2215-0366(19)30366-9 PMID: 31543474