Prylokaina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Prylokaina – lek o działaniu miejscowo znieczulającym. Mechanizm działania prylokainy polega na hamowaniu kanałów sodowych, co powoduje stabilizację błon neuronów, a w konsekwencji znieczulenie okolicy poddanej działaniu leku. Wskazaniem do stosowania leku jest miejscowo znieczulenie skóry m.in. przed nakłuciem żył, cewnikowaniem żył, pobieraniem krwi, powierzchownymi zabiegami chirurgicznymi w obrębie skóry i błon śluzowych oraz do znieczulenia owrzodzeń kończyn dolnych w celu oczyszczenia rany.
Prylokaina dostępna jest w połączeniu z lidokainą w postaci kremu oraz plastrów. Lek podaje się wyłącznie na skórę. Postać leku dobiera się indywidualnie w zależności od miejsca i celu znieczulenia. Działanie prylokainy z lidokainą utrzymuje się na skórze jeszcze przez około 1-2 godziny po usunięciu kremu lub plastra.
Możliwe działania niepożądane: wynikają z jednoczesnego stosowania lidokainy i prylokainy. Najczęściej w miejscu podania leku może pojawić się rumień, obrzęk, odczucie ciepła, bladość, świąd, uczucie pieczenia. Rzadko mogą pojawić się zaburzenia czucia i reakcje nadwrażliwości.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Prylokaina – przewodnik po substancji czynnej stosowanej w znieczuleniu miejscowym
Prylokaina to jedna z najważniejszych substancji czynnych stosowanych w medycynie współczesnej do znieczulenia miejscowego. Należy do grupy amidowych leków miejscowo znieczulających, które charakteryzują się wysoką skutecznością i bezpieczeństwem stosowania. Substancja ta znalazła szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny – od stomatologii, przez chirurgię, po dermatologię i medycynę estetyczną. Prylokaina działa poprzez odwracalne blokowanie kanałów sodowych w neuronach, co skutecznie zapobiega przewodzeniu impulsów bólowych w miejscu aplikacji. Jej unikalne właściwości farmakologiczne, w tym stosunkowo krótki czas działania przy jednoczesnej dobrej penetracji tkanek, czynią ją idealnym wyborem do procedur ambulatoryjnych i zabiegów krótkotrwałych. Najbardziej znanym preparatem zawierającym prylokainę jest EMLA – krem łączący tę substancję z lidokainą, szeroko stosowany przed zabiegami wymagającymi znieczulenia powierzchniowego skóry.
Charakterystyka farmakologiczna prylokainy
Prylokaina, znana również pod nazwą naukową prilocainum, to syntetyczny amidowy środek znieczulający miejscowo. Została po raz pierwszy zsyntetyzowana w latach 60. XX wieku i szybko znalazła zastosowanie w praktyce klinicznej. Substancja ta charakteryzuje się wyjątkową budową chemiczną, która zapewnia jej optymalne właściwości farmakologiczne.
Mechanizm działania
Mechanizm działania prylokainy jest ściśle związany z jej wpływem na przewodnictwo nerwowe. Mechanizm działania prylokainy polega na zahamowaniu przepływu jonów sodowych podczas przekazywania pobudzenia pomiędzy komórkami nerwowymi. Prilokaina blokuje rozprzestrzenianie się sygnału nerwowego podczas trwania znieczulenia. Ta blokada jest odwracalna, co oznacza, że po ustąpieniu działania leku normalna funkcja nerwowa zostaje przywrócona.
Lidokaina i prylokaina są amidowymi lekami miejscowo znieczulającymi. Oba związki powodują stabilizację błon neuronów przez hamowanie przepływu jonów koniecznego dla zainicjowania i przewodzenia impulsów nerwowych, co skutkuje miejscowym znieczuleniem okolicy poddanej działaniu leku. Proces ten jest fundamentalny dla skuteczności znieczulenia miejscowego.
Właściwości fizykochemiczne
Prylokaina charakteryzuje się specyficznymi właściwościami, które decydują o jej skuteczności klinicznej. Lidokaina wiąże się z białkami osocza w 70%, prylokaina w 55%, obie substancje przenikają przez barierę krew–mózg i łożysko. Metabolizm lidokainy zachodzi w wątrobie, prylokainy w wątrobie i nerkach, jednym z jej metabolitów jest o-toluidyna.
Wskazania do stosowania prylokainy
Prylokaina znajduje zastosowanie w szerokim spektrum procedur medycznych. Jej uniwersalność sprawia, że jest ceniona przez specjalistów różnych dziedzin medycyny.
Zastosowania dermatologiczne i chirurgiczne
Lek znalazł zastosowanie w zmniejszaniu przewodnictwa podczas chirurgicznego leczenia owrzodzeń u pacjentów dorosłych. Substancja czynna może być stosowana w celu znieczulenia skóry przed niewielkimi zabiegami w jej obrębie, a także przed badaniami krwi lub zakładaniem cewnika.
Do najczęstszych wskazań należą:
- Znieczulenie przed wkłuciami i pobieraniem krwi
- Powierzchowne zabiegi chirurgiczne na skórze
- Cewnikowanie żył
- Leczenie owrzodzeń kończyn dolnych
- Procedury w medycynie estetycznej
Zastosowania w urologii i ginekologii
Preparaty zawierające prilokainę mogą być podawane na powierzchnie błon śluzowych narządów płciowych w celu wywołania znieczulenia przed drobnymi zabiegami operacyjnymi u osób powyżej dwunastego roku życia. To szczególnie ważne w przypadku delikatnych procedur wymagających precyzyjnego znieczulenia.
Stomatologia
Prylokaina należy do grupy LZM związanych z bardzo niskim ryzykiem alergii (1%). Uznaje się ją również za mniej toksyczną układowo w porównaniu z innymi środkami amidowymi, np. lidokainą. Uważana za bezpieczną w czasie ciąży, jest zaliczana do kategorii B leków stosowanych w tym okresie.
Preparaty zawierające prylokainę
EMLA – najczęściej stosowany preparat
Najbardziej znanym preparatem zawierającym prylokainę jest EMLA (Eutectic Mixture of Local Anesthetics), który łączy prylokainę z lidokainą. Jest to preparat złożony zawierający lidokainę i prylokainę, substancje miejscowo znieczulające o budowie amidowej. Stopień znieczulenia skóry zależy od czasu pozostawania preparatu na skórze i od zastosowanej dawki.
Produkt leczniczy EMLA stosuje się na nieuszkodzoną skórę pod opatrunkiem okluzyjnym. Czas potrzebny do uzyskania odpowiedniego znieczulenia skóry nieuszkodzonej wynosi od 1 do 2 godzin, w zależności od rodzaju zabiegu lub procedury przewidzianej do wykonania.
Inne preparaty
Oprócz EMLA, prylokaina jest dostępna w formie:
- Roztworu do iniekcji (Prilotekal)
- Plastrów znieczulających
- Kremów o różnych stężeniach
- Aerozoli (np. Fortacin)
Dawkowanie i sposób podawania
Dawkowanie u dorosłych
Zaleca się stosowanie od 0.25 mg do nawet 15 mg substancji czynnej na dobę. Ilość preparatu powinna być dostosowana do powierzchni tkanki, która ma być objęta znieczuleniem. Dokładne dawkowanie zależy od rodzaju zabiegu, lokalizacji oraz indywidualnych cech pacjenta.
Dawkowanie u dzieci
Zwykle stosowana dawka dobowa prilokainy w przypadku dzieci poniżej 11 roku życia wynosi od 0.25 mg do 5 mg w zależności od dokładnego wieku dziecka oraz powierzchni wymagającej znieczulenia.
Ze względu na brak doświadczenia klinicznego nie należy stosować preparatu u dzieci do 3. miesiąca życia, ani u dzieci od 3–12 miesiąca życia, które otrzymują równolegle inne leki indukujące powstawanie methemoglobiny, np. sulfonamidy.
Farmakokinetyka
Wchłanianie
Wchłanianie prilokainy po podaniu na powierzchnię skóry jest niewielkie. Stopień i szybkość wchłaniania jest zależna od grubości i owłosienia skóry w miejscu aplikacji, uszkodzenia tkanek oraz czasu ekspozycji na lek. Zależnie od grubości skóry stopnień wchłaniania leku wynosi od 5% do 10% zastosowanej dawki.
Dystrybucja i metabolizm
Maksymalne stężenie prilokainy w osoczu zależy głównie od wielkości powierzchni, na którą podano lek i występuje zwykle od 2–6 godzin po aplikacji leku. Substancja jest metabolizowana głównie w wątrobie, a jej metabolity są wydalane przez nerki.
Przeciwwskazania
Istnieje kilka istotnych przeciwwskazań do stosowania prylokainy:
- Nadwrażliwość na prylokainę lub inne amidowe leki miejscowo znieczulające
- Methemoglobinemia w wywiadzie
- Otwarte rany (z wyjątkiem owrzodzeń kończyn dolnych)
- Uszkodzona błona bębenkowa
Szczególne grupy pacjentów
U pacjentów z dziedzicznym niedoborem dehydrogenazy glukozo–6–fosforanowej oraz trwającą methemoglobinemią istnieje większe prawdopodobieństwo pojawienia się objawów wzrostu poziomu methemoglobiny wywołanej podaniem prilokainy.
Działania niepożądane
Działania miejscowe
Najczęstsze działania niepożądane związane są z miejscem aplikacji i mają charakter przemijający:
- Rumień w miejscu podania
- Obrzęk
- Uczucie pieczenia lub ciepła
- Świąd
- Bladość skóry
Często obserwowano pojawienie się rumienia, bladości tkanki, uczucia ciepła, świądu lub pieczenia błon śluzowych w miejscu podania. Niezbyt często występuje pieczenie lub świąd skóry, a także podrażnienie, zaburzenia czucia oraz pieczenie w miejscu aplikacji.
Methemoglobinemia – najpoważniejsze działanie niepożądane
Próby kliniczne wykazały jednak, że prylokaina statystycznie częściej wywołuje methemoglobinemię niż jakikolwiek inny LZM. Większość z tych doniesień wiąże się ze stosowaniem nadmiernych dawek prylokainy.
Prylokaina może zwiększać ryzyko methemoglobinemii, zwłaszcza przy jednoczesnym stosowaniu z lekami takimi jak sulfonamidy, nitrofurantoina, fenytoina, fenobarbital.
Tabela: Częstość występowania działań niepożądanych
Częstość |
Działania niepożądane |
Często |
Rumień, obrzęk, bladość w miejscu podania |
Niezbyt często |
Świąd, pieczenie, podrażnienie |
Rzadko |
Methemoglobinemia, reakcje alergiczne |
Bardzo rzadko |
Wstrząs anafilaktyczny |
Interakcje z innymi lekami
Leki zwiększające ryzyko methemoglobinemii
Leki indukujące powstawanie methemoglobiny – Prylokaina może nasilać działanie leków, które wywołują powstawanie methemoglobiny, takich jak sulfonamidy, leki przeciwmalaryczne, nitroprusydek sodu czy nitrogliceryna.
Inne środki znieczulające miejscowo
Jednoczesne stosowanie z innymi lekami miejscowo znieczulającymi może prowadzić do sumowania się działań toksycznych. Szczególną ostrożność należy zachować przy łączeniu z lekami przeciwarytmicznymi klasy III.
Zastosowanie w szczególnych populacjach
Ciąża i laktacja
Prylokaina i lidokaina należą do grupy B leków możliwych do stosowania w ciąży, pozostałe zaś preparaty do grupy C. Prilokaina przenika przez łożysko i może spowodować spowolnienie pracy mięśnia sercowego u dziecka.
Lidokaina oraz, zapewne również, prylokaina są wydzielane do mleka kobiety, lecz w ilościach tak małych, że zasadniczo nie ma ryzyka zagrożenia dla dziecka podczas stosowania produktu w dawkach leczniczych.
Dzieci
Częstość występowania, rodzaj i nasilenie działań niepożądanych są podobne w grupie wiekowej dorosłych i dzieci i młodzieży, z wyjątkiem methemoglobinemii, która jest obserwowana częściej, często w związku z przedawkowaniem.
Osoby starsze
U pacjentów w podeszłym wieku zazwyczaj nie są wymagane modyfikacje dawkowania, jednak zaleca się ostrożność ze względu na możliwe współistniejące schorzenia.
Przedawkowanie
Objawy przedawkowania
Przekroczenie dawki 80 mg prylokainy chlorowodorku może prowadzić do objawów takich jak parestezja, drgawki, bradykardia, hipotensja, methemoglobinemia i sinica.
Postępowanie
W przypadku przedawkowania konieczne jest:
- Natychmiastowe przerwanie podawania leku
- Zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w tlen
- Ustabilizowanie krążenia
- Leczenie methemoglobinemii
- Podanie środków przeciwdrgawkowych w razie potrzeby
Porównanie z innymi anestetykami miejscowymi
Prylokaina vs. lidokaina
Biorąc pod uwagę siłę działania możemy wyróżnić środki o słabej (prokaina), średniej (lidokaina, mepiwakaina, prilokaina, chloroprokaina) i dużej sile działania (bupiwakaina, lewobupiwakaina, ropiwakaina, etidokaina, tetrakaina).
Prylokaina vs. bupiwakaina
Czas działania: Prylokaina ma zazwyczaj krótszy czas działania w porównaniu do bupiwakainy, co może być korzystne w przypadku zabiegów ambulatoryjnych. Początek działania: Prylokaina może w niektórych przypadkach działać szybciej.
Przechowywanie i stabilność
Preparaty zawierające prylokainę należy przechowywać w temperaturze pokojowej, z dala od światła i wilgoci. Należy chronić je przed dostępem dzieci. Preparat EMLA ma ograniczony czas przydatności po otwarciu opakowania.
Jak długo działa prylokaina?
Jeżeli preparat pozostaje na skórze przez 1–2 godzin, to po usunięciu opatrunku okluzyjnego znieczulenie utrzymuje się przez 2 godziny. Czas działania zależy od miejsca aplikacji, dawki i czasu ekspozycji.
Czy prylokaina jest bezpieczna dla dzieci?
Prylokaina może być stosowana u dzieci, jednak wymaga szczególnej ostrożności. Ze względu na brak doświadczenia klinicznego nie należy stosować preparatu u dzieci do 3. miesiąca życia, ani u dzieci od 3–12 miesiąca życia, które otrzymują równolegle inne leki indukujące powstawanie methemoglobiny.
Co to jest methemoglobinemia i kiedy może wystąpić?
Methemoglobinemia to stan, w którym we krwi występuje zwiększone stężenie methemoglobiny, co może prowadzić do niedotlenienia tkanek. Prylokaina statystycznie częściej wywołuje methemoglobinemię niż jakikolwiek inny LZM. Większość z tych doniesień wiąże się ze stosowaniem nadmiernych dawek prylokainy.
Czy można stosować prylokainę w ciąży?
Prylokaina i lidokaina należą do grupy B leków możliwych do stosowania w ciąży, jednak decyzję o zastosowaniu powinien zawsze podjąć lekarz po ocenie korzyści i ryzyka.
Jak szybko działa krem EMLA?
Czas potrzebny do uzyskania odpowiedniego znieczulenia skóry nieuszkodzonej wynosi od 1 do 2 godzin, w zależności od rodzaju zabiegu lub procedury przewidzianej do wykonania. Na błonach śluzowych działanie może być szybsze.
Czy prylokaina wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów?
Substancja nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów, ale należy zachować ostrożność przy wykonywaniu czynności wymagających pełnej sprawności psychofizycznej, jeśli wystąpią działania niepożądane. Po podaniu iniekcji decyzję powinien podjąć lekarz.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania prylokainy?
Główne przeciwwskazania to nadwrażliwość na substancję, methemoglobinemia w wywiadzie, otwarte rany oraz niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej. U pacjentów z dziedzicznym niedoborem dehydrogenazy glukozo–6–fosforanowej oraz trwającą methemoglobinemią istnieje większe prawdopodobieństwo pojawienia się objawów wzrostu poziomu methemoglobiny.
Czy można łączyć prylokainę z innymi lekami?
Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu z lekami mogącymi wywoływać methemoglobinemię, takimi jak sulfonamidy czy nitrofurantoina. Inne leki znieczulające miejscowo – Jednoczesne stosowanie prylokainy z innymi lekami znieczulającymi miejscowo może prowadzić do dodatkowych objawów w układzie krążenia i ośrodkowym układzie nerwowym.
Bibliografia
- Manassero A, Fanelli A. Prilocaine hydrochloride 2% hyperbaric solution for intrathecal injection: a clinical review. Local Reg Anesth. 2017;10:15-24. DOI: 10.2147/LRA.S112756 PMID: 28408851
- Taddio A, Ohlsson A, Einarson TR, Stevens B, Koren G. A systematic review of lidocaine-prilocaine cream (EMLA) in the treatment of acute pain in neonates. Pediatrics. 1998;101(2):E1. DOI: 10.1542/peds.101.2.e1 PMID: 9445511