Pregabalina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Pregabalina – lek przeciwpadaczkowy, pochodna kwasu GABA, czyli kwasu gamma-aminomasłowego. Mechanizm działania pregabaliny polega na wpływie na kanały jonowe (wapniowe) co skutkuje przeciwdziałaniu stanowi nadmiernego wzbudzenia neuronów. Pregabalina stosowana jest w leczeniu napadów częściowych padaczki u dorosłych, zaburzeniach lękowych (np. utrata poczucia bezpieczeństwa, lęk dotyczący egzystencji fizycznej, zagrożenia życia) oraz leczeniu bólu neuropatycznego np. w neuropatii cukrzycowej. Pregabalina należy do leków dobrze tolerowanych przez pacjentów, również u osób w podeszłym wieku.
Możliwe działania niepożądane: Działania niepożądane występują rzadko i cechują się łagodnym nasileniem. Najczęściej pojawiają się zawroty głowy oraz senność. Ponadto może wystąpić ból głowy, zmęczenie, nieostre widzenie, zapalenie jamy nosowo-gardłowej, zwiększenie apetytu, zmniejszone libido, ból stawów, skurcze mięśni, euforia, splątanie, drażliwość, dezorientacja, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.
Uwaga: Z powodu zawrotów głowy i senności, które mogą wystąpić podczas przyjmowania pregabaliny pacjentom nie zaleca się prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Pregabalina – nowoczesna substancja czynna w leczeniu bólu neuropatycznego i zaburzeń lękowych
Pregabalina to jedna z najbardziej przełomowych substancji czynnych ostatnich dekad w neurologii i psychiatrii. Ta pochodna kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) zrewolucjonizowała podejście do leczenia bólu neuropatycznego, padaczki oraz zaburzeń lękowych. W przeciwieństwie do tradycyjnych leków psychotropowych działających na receptory, pregabalina wykazuje unikalny mechanizm działania poprzez oddziaływanie na kanały jonowe, co czyni ją przyszłościowym kierunkiem w farmakoterapii. Jej szybkie działanie przeciwlękowe, porównywalne z benzodiazepinami, przy jednoczesnym braku ryzyka uzależnienia, sprawia, że stanowi ważną alternatywę dla konwencjonalnych metod leczenia. Badania kliniczne potwierdzają wysoką skuteczność pregabaliny w redukcji objawów neuropatycznych oraz lękowych, przy zachowaniu korzystnego profilu bezpieczeństwa. Szczególną wartością tej substancji jest jej wszechstronność terapeutyczna – jeden lek skutecznie radzi sobie z różnorodnymi schorzeniami neurologicznymi i psychiatrycznymi, co znacznie upraszcza proces leczenia pacjentów z współistniejącymi dolegliwościami.
Mechanizm działania pregabaliny
Pregabalina wykazuje unikalny i innowacyjny mechanizm działania, który wyróżnia ją spośród innych leków psychotropowych i neurologicznych. Substancja ta nie działa na receptory, jak większość tradycyjnych leków, lecz wywiera swój efekt terapeutyczny poprzez bezpośrednie oddziaływanie na kanały jonowe w układzie nerwowym.
Głównym celem molekularnym pregabaliny jest podjednostka alfa-2-delta (α2δ) napięciowo zależnych kanałów wapniowych. Te kanały zlokalizowane są przede wszystkim w neuronach presynaptycznych i odgrywają kluczową rolę w regulacji przewodzenia impulsów nerwowych. Kiedy pregabalina wiąże się z podjednostką α2δ, dochodzi do znacznego zmniejszenia napływu jonów wapnia do komórki nerwowej.
Redukcja napływu wapnia ma bezpośredni wpływ na proces uwalniania neuroprzekaźników do szczeliny synaptycznej. Pregabalina skutecznie hamuje wydzielanie szeregu substancji pobudzających, w tym kwasu glutaminowego, noradrenaliny, serotoniny, dopaminy oraz substancji P. Te neuroprzekaźniki są bezpośrednio zaangażowane w procesy powstawania bólu neuropatycznego oraz objawów lękowych.
Lokalizacja działania w mózgu
Miejsca wiążące pregabalinę są szeroko rozproszone w różnych obszarach układu nerwowego. Najwyższe stężenie tych miejsc wiążących znajduje się w korze mózgowej, hipokampie, jądrze migdałowatym, podwzgórzu, móżdżku oraz rdzeniu kręgowym. Ta szeroka dystrybucja wyjaśnia wszechstronne działanie terapeutyczne pregabaliny.
Szczególnie istotne jest jej oddziaływanie na jądro migdałowate – kluczową strukturę odpowiedzialną za przetwarzanie emocji i reakcje lękowe. Hamowanie nadmiernej aktywności w tym obszarze prowadzi do znacznej redukcji objawów lękowych.
Wskazania do stosowania pregabaliny
Pregabalina znajduje zastosowanie w trzech głównych grupach schorzeń, co czyni ją wyjątkowo uniwersalnym lekiem w praktyce klinicznej.
Padaczka
W leczeniu padaczki pregabalina jest stosowana jako lek wspomagający w terapii napadów częściowych u pacjentów dorosłych. Może być wykorzystywana zarówno w przypadku napadów częściowych prostych i złożonych, jak również wtórnie uogólnionych. Jej skuteczność w redukcji częstości napadów została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych, gdzie wykazywała przewagę nad placebo w zakresie zmniejszania liczby napadów padaczkowych.
Ból neuropatyczny
Pregabalina wykazuje szczególną skuteczność w leczeniu różnych postaci bólu neuropatycznego, niezależnie od jego przyczyny. Najlepiej udokumentowane zastosowania obejmują:
- Neuropatię cukrzycową – bolesną neuropatię obwodową występującą u pacjentów z cukrzycą
- Neuralgię popółpaścową – przewlekły ból po przebytym półpaścu
- Ból neuropatyczny pourazowy – wynikający z uszkodzenia nerwów w wyniku urazów
- Ból neuropatyczny pooperacyjny – powstający po zabiegach chirurgicznych
- Fibromialgię – zespół przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego
Badania kliniczne wykazują, że pregabalina może zmniejszać intensywność bólu neuropatycznego nawet o 50% u znaczącej części pacjentów, co znacznie przewyższa skuteczność tradycyjnych analgetyków.
Zaburzenia lękowe
W psychiatrii pregabalina znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu uogólnionych zaburzeń lękowych (GAD). Jej działanie przeciwlękowe charakteryzuje się szybkim początkiem – pierwsze efekty terapeutyczne można obserwować już po kilku dniach stosowania, co stanowi znaczącą przewagę nad antydepresantami, które wymagają kilku tygodni do uzyskania pełnego efektu.
Farmakokinetyka i dawkowanie
Wchłanianie i dystrybucja
Pregabalina charakteryzuje się korzystnymi właściwościami farmakokinetycznymi. Po podaniu doustnym szybko i prawie całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie w surowicy krwi osiąga już po godzinie od przyjęcia dawki na czczo. Przyjmowanie leku z pokarmem wpływa jedynie na tempo wchłaniania, wydłużając czas osiągnięcia maksymalnego stężenia o około 2,5 godziny, nie ma jednak wpływu na całkowite wchłanianie substancji.
Istotną cechą pregabaliny jest brak wiązania z białkami osocza, co oznacza, że w całości pozostaje w formie aktywnej. Substancja łatwo przenika przez barierę krew-mózg, co umożliwia jej skuteczne działanie na ośrodkowy układ nerwowy.
Metabolizm i eliminacja
Pregabalina wykazuje wyjątkowo prostą ścieżkę metaboliczną – niemal nie ulega przekształceniom w organizmie. Około 98% przyjętej dawki wydalane jest przez nerki w postaci niezmienionej. Ten mechanizm eliminacji sprawia, że u pacjentów z upośledzoną funkcją nerek konieczne jest dostosowanie dawki do wartości klirensu kreatyniny.
Biologiczny okres półtrwania pregabaliny wynosi około 6,3 godziny, co umożliwia podawanie leku 2-3 razy dziennie. Stan stacjonarny ustala się po 24-48 godzinach regularnego stosowania.
Schemat dawkowania
| Wskazanie |
Dawka początkowa |
Dawka docelowa |
Dawka maksymalna |
| Ból neuropatyczny |
150 mg/dobę |
300-600 mg/dobę |
600 mg/dobę |
| Zaburzenia lękowe |
150 mg/dobę |
150-600 mg/dobę |
600 mg/dobę |
| Padaczka |
150 mg/dobę |
150-600 mg/dobę |
600 mg/dobę |
Leczenie zawsze należy rozpoczynać od najniższej skutecznej dawki, stopniowo ją zwiększając w zależności od odpowiedzi pacjenta i tolerancji leku. Dawkę można zwiększać po 3-7 dniach o 75-150 mg dziennie, w zależności od indywidualnej sytuacji klinicznej.
Leczenie farmakologiczne z zastosowaniem pregabaliny
W praktyce klinicznej pregabalina może być stosowana zarówno w monoterapii, jak i w terapii skojarzonej z innymi lekami, w zależności od charakteru schorzenia i indywidualnych potrzeb pacjenta. Jej unikalny mechanizm działania sprawia, że wykazuje synergistyczne działanie z wieloma innymi substancjami czynnymi.
Terapia skojarzona w bólu neuropatycznym
W leczeniu przewlekłego bólu neuropatycznego pregabalina często łączona jest z innymi substancjami czynnymi o uzupełniającym działaniu. Szczególnie skuteczne okazują się kombinacje z:
- Duloksetyną – inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, który wzmacnia działanie przeciwbólowe
- Amitryptyliną – trójcyklicznym lekiem przeciwdepresyjnym o dodatkowym działaniu przeciwbólowym
- Oksykodonem – opioidowym analgetykiem w przypadkach silnego bólu mieszanego
Badania wykazują, że terapia skojarzona pregabaliny z oksykodonem pozwala na redukcję dawki opioidu o około 22%, co znacząco zmniejsza ryzyko działań niepożądanych związanych z lekami opioidowymi.
Kombinacje w leczeniu zaburzeń lękowych
W terapii zaburzeń lękowych pregabalina może być skutecznie łączona z:
- Sertaliną – selektywnym inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny
- Wenlafaksyną – inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny
- Paroksetyną – szczególnie w przypadku fibromialgii z towarzyszącymi objawami lękowymi
Pregabalina jako alternatywa dla benzodiazepin
Ze względu na szybki początek działania przeciwlękowego, pregabalina stanowi ważną alternatywę dla benzodiazepin. W przeciwieństwie do leków z tej grupy, pregabalina nie wywołuje uzależnienia fizycznego ani psychicznego, nie powoduje również rozwoju tolerancji. Te właściwości sprawiają, że może być stosowana długoterminowo bez obawy o uzależnienie.
Skutki uboczne i bezpieczeństwo stosowania
Najczęściej występujące działania niepożądane
Pregabalina jest ogólnie dobrze tolerowana przez pacjentów, jednak jak każdy lek może wywoływać działania niepożądane. Do najczęściej obserwowanych należą:
- Zawroty głowy – występują u około 28% pacjentów, zwykle mają charakter przejściowy
- Senność – może dotyczyć do 22% leczonych, najczęściej w pierwszych tygodniach terapii
- Obrzęki obwodowe – głównie kończyn dolnych, obserwowane u około 6% pacjentów
- Zaburzenia koncentracji – mogą wpływać na zdolność uczenia się i wykonywania skomplikowanych zadań
- Przyrost masy ciała – średnio o 2-3 kg podczas długotrwałego stosowania
- Nieostre widzenie – ustępujące po dostosowaniu dawki lub zaprzestaniu leczenia
Rzadkie, ale istotne działania niepożądane
U niewielkiej części pacjentów mogą wystąpić bardziej poważne skutki uboczne, wymagające szczególnej uwagi:
- Reakcje uczuleniowe – obejmujące wysypkę, obrzęk naczynioruchowy
- Myśli samobójcze – szczególnie u pacjentów z depresją w wywiadzie
- Zaburzenia rytmu serca – głównie u pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego
- Niewydolność nerek – zwykle odwracalna po odstawieniu leku
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Przeciwwskazania bezwzględne
- Nadwrażliwość na pregabalinę lub którykolwiek ze składników leku
- Ciąża i okres karmienia piersią (ze względu na brak dostatecznych badań bezpieczeństwa)
- Wiek poniżej 18 lat (brak danych o bezpieczeństwie u dzieci)
Przeciwwskazania względne i szczególna ostrożność
Pregabalina powinna być stosowana z zachowaniem szczególnej ostrożności u pacjentów z:
- Niewydolnością nerek – konieczne dostosowanie dawki do klirensu kreatyniny
- Chorobami serca – ze względu na możliwość wystąpienia obrzęków i niewydolności krążenia
- Depresją w wywiadzie – konieczne monitorowanie pod kątem myśli samobójczych
- Uzależnieniami w przeszłości – zwiększone ryzyko nadużywania leku
Interakcje lekowe
Pregabalina wykazuje ograniczoną liczbę interakcji z innymi lekami. Najważniejsza udokumentowana interakcja dotyczy:
- Lorazepamu – pregabalina może nasilać jego działanie sedatywne
- Alkoholu – znaczące nasilenie działania depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy
- Opioidów – możliwość nasilenia sedacji i depresji oddechowej
Monitorowanie i kontrola terapii
Parametry wymagające kontroli
Podczas leczenia pregabaliną zaleca się regularne monitorowanie:
- Funkcji nerek – pomiar kreatyniny i klirensu kreatyniny, szczególnie u pacjentów starszych
- Masy ciała – ze względu na możliwość przyrostu masy ciała
- Stanu psychicznego – ocena nastroju i wykluczenie myśli samobójczych
- Ostrości wzroku – w przypadku zgłaszania zaburzeń widzenia
Odstawianie leku
Zaprzestanie stosowania pregabaliny powinno odbywać się stopniowo, przez okres co najmniej tygodnia. Nagłe odstawienie może prowadzić do wystąpienia objawów odstawiennych, takich jak:
- Bezsenność i zaburzenia snu
- Nudności i wymioty
- Bóle głowy i zawroty głowy
- Nasilenie objawów lękowych
- W rzadkich przypadkach – napady padaczkowe
Pregabalina w szczególnych grupach pacjentów
Pacjenci w podeszłym wieku
U pacjentów powyżej 65. roku życia pregabalina wymaga szczególnej ostrożności w dawkowaniu. Ze względu na fizjologiczne obniżenie funkcji nerek w tej grupie wiekowej, często konieczne jest zmniejszenie dawki. Starsi pacjenci są również bardziej wrażliwi na działania niepożądane, szczególnie zawroty głowy i senność, co może zwiększać ryzyko upadków.
Pacjenci z chorobami współistniejącymi
Cukrzyca: Pregabalina może być szczególnie korzystna u pacjentów z cukrzycą, ponieważ skutecznie leczy neuropatię cukrzycową. Jednak należy monitorować masę ciała, ponieważ przyrost wagi może niekorzystnie wpływać na kontrolę glikemii.
Choroby serca: U pacjentów z niewydolnością serca pregabalina powinna być stosowana ostrożnie ze względu na możliwość wystąpienia obrzęków i pogorszenia stanu klinicznego.
| Grupa pacjentów |
Dostosowanie dawki |
Szczególne monitorowanie |
| Starsi (>65 lat) |
Redukcja o 25-50% |
Funkcja nerek, ryzyko upadków |
| Niewydolność nerek |
Wg klirensu kreatyniny |
Kreatynina, objawy zatrucia |
| Choroby serca |
Ostrożne zwiększanie |
Obrzęki, niewydolność serca |
Czy pregabalina uzależnia?
Pregabalina teoretycznie nie powinna uzależniać ze względu na swój unikalny mechanizm działania na kanały wapniowe, a nie na receptory. Badania wykazują, że potencjał uzależniający pregabaliny wynosi około 4%, przy czym ryzyko uzależnienia od placebo wynosi 1%. Jednak osoby z uzależnieniami w przeszłości mogą wykazywać większą skłonność do nadużywania tego leku. Stopniowe odstawianie pod nadzorem lekarza zazwyczaj nie powoduje objawów odstawiennych.
Ile czasu potrzeba na uzyskanie efektu terapeutycznego?
W przypadku zaburzeń lękowych pierwsze efekty pregabaliny mogą być widoczne już po kilku dniach stosowania, co jest znaczącą przewagą nad antydepresantami wymagającymi 4-6 tygodni. W leczeniu bólu neuropatycznego pierwszą poprawę obserwuje się zazwyczaj po tygodniu, ale pełny efekt analgetyczny może rozwijać się przez 20-40 dni regularnego stosowania.
Czy można stosować pregabalinę z innymi lekami?
Pregabalina ma ograniczoną liczbę interakcji lekowych, co czyni ją bezpieczną w terapii skojarzonej. Udokumentowana jest interakcja z lorazepamem, którego działanie może nasilać. Bezwzględnie przeciwwskazane jest łączenie z alkoholem. Inne leki zazwyczaj można stosować równolegle, ale zawsze należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.
Jakie są najczęstsze skutki uboczne?
Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi są zawroty głowy (u około 28% pacjentów) i senność (u około 22%). Inne częste skutki to obrzęki obwodowe, zaburzenia koncentracji, nieostre widzenie i przyrost masy ciała. Większość tych objawów ma charakter przejściowy i ustępuje po kilku tygodniach stosowania lub po dostosowaniu dawki.
Czy można prowadzić samochód podczas leczenia pregabaliną?
Pregabalina może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów ze względu na możliwość wystąpienia zawrotów głowy, senności i zaburzeń koncentracji. Szczególnie w pierwszych tygodniach leczenia zaleca się unikanie prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania maszyn. Po ustabilizowaniu terapii i w przypadku dobrej tolerancji leku, decyzję o powrocie do prowadzenia należy podjąć indywidualnie z lekarzem.
Czy pregabalina wpływa na pamięć?
Pregabalina może wywoływać przejściowe zaburzenia pamięci i koncentracji, szczególnie w pierwszym okresie stosowania. Te efekty są zazwyczaj łagodne i ustępują po dostosowaniu dawki lub z czasem. W przypadku nasilonych problemów z pamięcią należy skonsultować się z lekarzem w celu ewentualnej modyfikacji terapii.
Jak długo można stosować pregabalinę?
Pregabalina może być stosowana długoterminowo pod nadzorem lekarskim. W przeciwieństwie do benzodiazepin, nie rozwija się tolerancja ani uzależnienie przy prawidłowym stosowaniu. W badaniach klinicznych pacjenci byli leczeni pregabaliną przez okresы znacznie przekraczające rok bez utraty skuteczności. Długość terapii zależy od charakteru schorzenia i indywidualnej odpowiedzi na leczenie.
Czy pregabalina jest bezpieczna w ciąży?
Pregabalina nie jest zalecana w ciąży ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa u ludzi. Badania na zwierzętach wykazały potencjalnie szkodliwy wpływ na rozwój płodu. Lek może być zastosowany tylko wtedy, gdy korzyści dla matki zdecydowanie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Substancja przenika do mleka kobiecego, dlatego nie zaleca się jej stosowania podczas karmienia piersią.
Bibliografia
- Mathieson S, Maher CG, McLachlan AJ, Latimer J, Koes BW, Hancock MJ, Harris I, Day RO, Billot L, Pik J, Jan S, Lin CW. Trial of Pregabalin for Acute and Chronic Sciatica. N Engl J Med. 2017;376(12):1111-1120. DOI: 10.1056/NEJMoa1614292 PMID: 28328324
- Derry S, Bell RF, Straube S, Wiffen PJ, Aldington D, Moore RA. Pregabalin for neuropathic pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2019;1(1):CD007076. DOI: 10.1002/14651858.CD007076.pub3 PMID: 30673120
