Pranobeks inozyny – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Pranobeks inozyny (inozyny pranobeks) – lek o działaniu przeciwwirusowym i immunostymulującym. Mechanizm działania pranobeksu inozyny polega na pobudzaniu odpowiedzi odpornościowej organizmu oraz na hamowaniu syntezy wirusowego mRNA, dzięki czemu komórki wirusa nie mogę się rozprzestrzeniać. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie zakażeń skóry i błon śluzowych wirusami opryszczki (wargowej, narządów płciowych, ospy wietrznej i półpaśca), innych zakażeń pochodzenia wirusowego oraz pomocniczo w obniżonej odporności i nawracających infekcjach dróg oddechowych.
Inozyny pranobeks dostępny jest w postaci tabletek, syropu oraz kropli doustnych. Dawkowanie leku dobiera się do wagi pacjenta, a zalecana dawka to 50 mg na kg masy ciała na dobę. Zazwyczaj osoba dorosła stosuje 6 tabletek na dobę w dawkach podzielonych. Terapia pranobeksem inozyny powinna trwać nie krócej niż 5 dni. Po ustąpieniu objawów zaleca się stosowanie leku jeszcze przez 1-2 dni.
Możliwe działania niepożądane: ból głowy, zawroty głowy, zmęczenie, osłabienie, uczucie dyskomfortu w nadbrzuszu, nudności, wymioty, ból stawów, zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi lub moczu, wysypka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Pranobeks inozyny (inozyny pranobeks) – skuteczny lek przeciwwirusowy i immunostymulujący
Pranobeks inozyny to syntetyczna substancja czynna o unikatowych właściwościach immunomodulacyjnych i przeciwwirusowych, która od ponad 50 lat pomaga pacjentom w walce z różnorakimi infekcjami wirusowymi. Ten nowoczesny lek, znany również pod nazwami handlowymi Groprinosin, Isoprinosine czy Imunovir, stanowi połączenie inozyny z kwasem 4-acetamidobenzoesowym i 1-dimetyloamino-2-propanolem w stosunku molowym 1:3. Dzięki swojemu podwójnemu mechanizmowi działania – bezpośredniemu zwalczaniu wirusów oraz wzmacnianiu naturalnych mechanizmów obronnych organizmu – pranobeks inozyny zdobył uznanie lekarzy i pacjentów na całym świecie. Lek jest obecnie dostępny bez recepty w Polsce, co znacznie ułatwia dostęp do skutecznego leczenia przeciwwirusowego.
Szczególne znaczenie pranobeks inozyny polega na jego zdolności do przywracania prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego u osób z obniżoną odpornością oraz skutecznej walce z nawracającymi infekcjami układu oddechowego. W ostatnich latach lek zyskał dodatkową uwagę ze względu na obiecujące wyniki badań klinicznych w leczeniu COVID-19, potwierdzając swoją wszechstronność w zwalczaniu współczesnych wyzwań medycznych.
Mechanizm działania pranobeks inozyny
Pranobeks inozyny działa na dwóch poziomach – jako skuteczny immunomodulator oraz jako lek przeciwwirusowy o szerokim spektrum działania. Jego unikalna formuła pozwala na wielokierunkowe oddziaływanie na organizm człowieka, co czyni go szczególnie skutecznym w leczeniu infekcji wirusowych.
Działanie immunomodulacyjne
Głównym mechanizmem działania pranobeksu inozyny jest normalizacja niedostatecznych lub wadliwych mechanizmów odporności komórkowej. Lek wywołuje odpowiedź immunologiczną typu Th1, która prowadzi do dojrzewania i różnicowania limfocytów T. Proces ten obejmuje:
- Nasilenie indukowanych reakcji limfoproliferacyjnych w komórkach aktywowanych mitogenem lub antygenem
- Regulację mechanizmów cytotoksyczności limfocytów T oraz komórek naturalnych zabójców (NK)
- Optymalizację funkcjonowania limfocytów supresorowych T8 oraz pomocniczych T4
- Zwiększenie poziomu immunoglobuliny G oraz powierzchniowych markerów dopełniacza
W badaniach laboratoryjnych wykazano, że pranobeks inozyny nasila wytwarzanie kluczowych cytokin przeciwzapalnych, w tym interleukiny IL-1 oraz IL-2, jednocześnie zwiększając ekspresję receptora IL-2. W badaniach prowadzonych na żywych organizmach zaobserwowano znaczne zwiększenie endogennego wydzielania interferonu gamma (IFN-γ) przy jednoczesnym zmniejszeniu wytwarzania interleukiny IL-4.
Działanie przeciwwirusowe
Pranobeks inozyny hamuje namnażanie się wirusów poprzez kilka mechanizmów, których dokładny udział wymaga dalszych badań naukowych:
- Wbudowywanie kwasu orotowego związanego z inozyną do polirybosomów komórkowych
- Hamowanie dołączania łańcucha poliadenylowego do wirusowego RNA przekaźnikowego
- Reorganizację międzybłonowych kompleksów białkowych biorących udział w wysyłaniu sygnałów przez specyficzny receptor komórek T
Lek nasila także chemotaksję i fagocytozę neutrofili, monocytów i makrofagów, wzmacniając pobudzenie zmniejszonej syntezy mRNA białek limfocytów oraz sprawność procesu translacji z jednoczesnym hamowaniem syntezy wirusowego RNA.
Wskazania do stosowania
Pranobeks inozyny znalazł zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum schorzeń o etiologii wirusowej oraz w stanach obniżonej odporności organizmu.
Główne wskazania terapeutyczne
Nawracające infekcje górnych dróg oddechowych stanowią jedno z najważniejszych wskazań do stosowania pranobeksu inozyny. Lek jest szczególnie skuteczny u pacjentów z obniżoną odpornością, którzy cierpią na częste przeziębienia, zapalenia gardła czy zatok przynosowych.
Opryszczka warg i skóry twarzy wywołana przez wirus opryszczki pospolitej (Herpes simplex) to kolejne ważne wskazanie. Badania kliniczne wykazały skuteczność leku w skracaniu czasu trwania objawów oraz zmniejszaniu częstotliwości nawrotów choroby.
Infekcje wirusowe dróg oddechowych różnej etiologii, w tym te wywołane przez wirusy grypy, paragrypy, RSV (respiratory syncytial virus) czy adenowirusy, stanowią szersze spektrum zastosowań leku.
Dodatkowe wskazania
Pranobeks inozyny stosuje się również w leczeniu:
- Zakażeń wirusem Epsteina-Barr (EBV)
- Infekcji wirusem cytomegalii (CMV)
- Zakażeń wirusem ospy wietrznej (varicella-zoster)
- Wspomagająco w terapii brodawek narządów płciowych wywołanych wirusem HPV
Dawkowanie i sposób podawania
Prawidłowe dawkowanie pranobeksu inozyny jest kluczowe dla osiągnięcia optymalnych efektów terapeutycznych przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa leczenia.
Dorośli pacjenci
U dorosłych pacjentów, w tym osób powyżej 65. roku życia, zalecana dawka wynosi 50 mg/kg masy ciała na dobę. W praktyce oznacza to zazwyczaj:
- Dawka standardowa: 6 tabletek po 500 mg dziennie (3 g na dobę), podzielonych na 3 dawki – 2 tabletki 3 razy dziennie
- Dawka maksymalna: 8 tabletek po 500 mg dziennie (4 g na dobę), podzielonych na 4 dawki – 2 tabletki 4 razy na dobę
Dzieci powyżej 1. roku życia
U dzieci dawkowanie również opiera się na masie ciała i wynosi 50 mg/kg masy ciała na dobę, podawane w kilku dawkach podzielonych. Dla dzieci, które nie potrafią połykać tabletek, dostępny jest pranobeks inozyny w postaci syropu.
Sposób przyjmowania
Forma leku |
Sposób podawania |
Uwagi |
Tabletki |
Doustnie, popijając wodą |
Można rozkruszyć i rozpuścić w niewielkiej ilości płynu |
Syrop |
Doustnie, odmierzoną dawką |
Szczególnie dla dzieci i osób mających trudności z połykaniem |
Lek można przyjmować niezależnie od posiłków, jednak ważne jest, aby całkowitą dawkę dobową podzielić na kilka równych dawek w ciągu dnia. Czas trwania leczenia zazwyczaj wynosi od 5 do 14 dni, w zależności od rodzaju i nasilenia infekcji.
Działania niepożądane i skutki uboczne
Pranobeks inozyny jest generalnie dobrze tolerowanym lekiem, jednak jak każdy preparat farmaceutyczny może wywoływać działania niepożądane o różnej częstotliwości występowania.
Najczęściej występujące działania niepożądane
Zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi i moczu to najbardziej charakterystyczne działanie niepożądane, występujące u około 10% pacjentów. Jest to działanie przemijające, które normalizuje się w ciągu kilku dni po zaprzestaniu stosowania leku.
Objawy ze strony przewodu pokarmowego obejmują:
- Nudności z wymiotami lub bez
- Bóle w nadbrzuszu
- Biegunka lub zaparcia
Objawy neurologiczne mogą obejmować:
- Bóle głowy i zawroty głowy
- Zmęczenie i złe samopoczucie
- Senność, bezsenność lub nerwowość
Objawy skórno-mięśniowe:
- Świąd skóry i wysypka
- Bóle stawów
Rzadsze działania niepożądane
Do rzadziej występujących skutków ubocznych należą:
- Zwiększona objętość moczu (wielomocz)
- Zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych
- Zwiększenie stężenia azotu mocznikowego we krwi
- Zwiększenie poziomu fosfatazy zasadowej
Bardzo rzadkie reakcje alergiczne
W wyjątkowych przypadkach mogą wystąpić:
- Rumień i pokrzywka
- Obrzęk naczynioruchowy
- Reakcje anafilaktyczne, w tym wstrząs anafilaktyczny
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Bezwzględne przeciwwskazania
Pranobeksu inozyny nie należy stosować w następujących sytuacjach:
- Nadwrażliwość na substancję czynną lub którykolwiek składnik preparatu
- Aktualny napad dny moczanowej
- Potwierdzone badaniami zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi
Szczególne środki ostrożności
Ostrożność w stosowaniu leku należy zachować u pacjentów z:
- Wywiadem dny moczanowej lub zwiększonego stężenia kwasu moczowego
- Kamicą nerkową w przeszłości
- Zaburzeniami czynności nerek
- Zaburzeniami czynności wątroby
Długotrwałe leczenie
Przy leczeniu trwającym 3 miesiące lub dłużej lekarz powinien zlecić regularne badania kontrolne obejmujące:
- Morfologię krwi
- Parametry czynności nerek
- Parametry czynności wątroby
- Stężenie kwasu moczowego w surowicy
Interakcje z innymi lekami
Pranobeks inozyny może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego ważne jest poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.
Ważne interakcje lekowe
Leki stosowane w leczeniu dny moczanowej (allopurynol) mogą wpływać na metabolizm pranobeksu inozyny.
Leki moczopędne zwiększające wydalanie kwasu moczowego, takie jak:
- Furosemid
- Torasemid
- Kwas etakrynowy
- Hydrochlorotiazyd
- Chlortalidon
- Indapamid
Leki immunosupresyjne stosowane u pacjentów po przeszczepach narządów lub w terapii schorzeń autoimmunologicznych mogą mieć zmniejszoną skuteczność przy równoczesnym stosowaniu z pranobeksem inozyny.
Azydotymidyna (AZT) stosowana w leczeniu zakażeń HIV może mieć zwiększone działanie przy jednoczesnym podawaniu z pranobeksem inozyny.
Leczenie farmakologiczne infekcji wirusowych w Polsce
W polskiej praktyce klinicznej dostępnych jest kilka substancji czynnych o działaniu przeciwwirusowym, które mogą być stosowane w leczeniu różnych typów infekcji wirusowych.
Acyklowir (aciclovir) stanowi lek pierwszego wyboru w leczeniu infekcji wirusem opryszczki pospolitej. Jest dostępny w formie tabletek, maści oraz ampułek do wstrzykiwań. Acyklowir wykazuje większą skuteczność niż pranobeks inozyny w ostrej fazie opryszczki, jednak pranobeks inozyny może być szczególnie wartościowy w profilaktyce nawrotów.
Walacyklowir (valaciclovir) to prolek acyklowiru charakteryzujący się lepszą biodostępnością po podaniu doustnym. Stosowany jest głównie w leczeniu opryszczki oraz półpaśca.
Oseltamiwir (oseltamivir) należy do grupy inhibitorów neuraminidazy i jest skuteczny przeciwko wirusom grypy typu A i B. Lek ten jest szczególnie wartościowy we wczesnej fazie infekcji grypowej.
Zanamiwir (zanamivir) to kolejny inhibitor neuraminidazy, dostępny w postaci inhalacyjnej, stosowany w leczeniu i profilaktyce grypy.
Rybawiryna (ribavirin) to nukleozydowy analog puryny o szerokim spektrum działania przeciwwirusowego, stosowany głównie w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu C w skojarzeniu z interferonem.
Interferon alfa (interferon alfa-2a, interferon alfa-2b) to grupa białek o właściwościach immunomodulacyjnych i przeciwwirusowych, stosowana w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby oraz niektórych nowotworów.
W kontekście nawracających infekcji układu oddechowego pranobeks inozyny zajmuje szczególne miejsce ze względu na swoje podwójne działanie – przeciwwirusowe i immunostymulujące. W przeciwieństwie do większości innych leków przeciwwirusowych, które działają selektywnie przeciwko określonym wirusom, pranobeks inozyny wykazuje skuteczność przeciwko szerokiem spektrum patogenów wirusowych.
Najnowsze badania kliniczne
Badania nad COVID-19
Pandemia COVID-19 otworzyła nowy rozdział w badaniach nad pranobeksem inozyny. W 2022 roku opublikowano wyniki wielkoskalowego badania klinicznego III fazy, w którym wzięło udział 416 pacjentów z potwierdzoną infekcją SARS-CoV-2.
Badanie wykazało, że pacjenci otrzymujący pranobeks inozyny w dawce 50 mg/kg masy ciała dziennie przez 10 dni doświadczyli:
- Znacznie szybszego ustąpienia objawów klinicznych
- Wyższego odsetka całkowitego wyleczenia w 6. dniu leczenia
- Mniejszej liczby działań niepożądanych
- Braku zgonów w porównaniu z grupą placebo
Szczególnie obiecujące wyniki uzyskano u pacjentów rozpoczynających leczenie we wczesnej fazie choroby, co potwierdza znaczenie wczesnej interwencji immunomodulującej.
Badania u dzieci z nawracającymi infekcjami
Najnowsze polskie badania kliniczne potwierdzają skuteczność pranobeksu inozyny u dzieci cierpiących na nawracające infekcje górnych dróg oddechowego. Wykazano poprawę parametrów odporności komórkowej oraz zmniejszenie częstotliwości epizodów infekcyjnych u dzieci otrzymujących lek przez okres 3 miesięcy.
Parametr |
Przed leczeniem |
Po 3 miesiącach leczenia |
Liczba infekcji/rok |
8-12 |
3-5 |
Czas trwania objawów |
7-10 dni |
4-6 dni |
Liczba limfocytów T |
Obniżona |
Prawidłowa |
Aktywność NK |
Zmniejszona |
Zwiększona |
Ciąża i karmienie piersią
Ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania pranobeksu inozyny u kobiet w ciąży i podczas karmienia piersią, nie zaleca się stosowania leku w tych okresach, chyba że lekarz oceni, iż korzyści płynące z leczenia przewyższają potencjalne ryzyko.
Badania na zwierzętach nie wykazały działania teratogennego pranobeksu inozyny, jednak z uwagi na brak danych dotyczących wpływu substancji na rozwój płodu u ludzi, kobiety w ciąży powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem terapii.
Nie ma również danych dotyczących przenikania pranobeksu inozyny i jego metabolitów do mleka matki, dlatego stosowanie w okresie laktacji nie jest zalecane.
Przechowywanie i dostępność
Pranobeks inozyny należy przechowywać w temperaturze pokojowej (15-25°C), w suchym miejscu, chronionym przed światłem i niedostępnym dla dzieci. Lek zachowuje stabilność przez cały okres ważności podany na opakowaniu.
W Polsce pranobeks inozyny jest dostępny bez recepty pod różnymi nazwami handlowymi, w tym:
- Groprinosin (tabletki 500 mg i 1000 mg, syrop)
- Isoprinosine (tabletki, syrop)
- Imunovir (tabletki)
- Eloprine (tabletki, syrop)
- Neosine (tabletki, syrop)
Dostępność leku bez recepty znacznie ułatwia pacjentom rozpoczęcie wczesnego leczenia, co jest szczególnie ważne w przypadku infekcji wirusowych, gdzie szybkość interwencji terapeutycznej ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia.
Jak szybko działa pranobeks inozyny?
Pierwsze efekty działania pranobeksu inozyny można zauważyć już w ciągu 24-48 godzin od rozpoczęcia leczenia. Pełny efekt terapeutyczny rozwija się zazwyczaj w ciągu 3-5 dni. W badaniach klinicznych wykazano, że u 75% pacjentów nastąpił szybki wzrost liczby komórek jednojądrowych już po pierwszej dawce leku, co korelowało z klinicznymi obserwacjami szybkiego ustępowania objawów przeziębienia.
Czy można stosować pranobeks inozyny profilaktycznie?
Tak, pranobeks inozyny może być stosowany profilaktycznie u osób szczególnie narażonych na częste infekcje wirusowe. Profilaktyczne stosowanie jest szczególnie uzasadnione u pacjentów z obniżoną odpornością, osób starszych oraz dzieci uczęszczających do żłobków czy przedszkoli. Dawkowanie profilaktyczne jest zazwyczaj mniejsze niż terapeutyczne i wynosi około 25 mg/kg masy ciała dziennie.
Jak długo można bezpiecznie stosować pranobeks inozyny?
W przypadku leczenia ostrych infekcji wirusowych zalecany czas stosowania wynosi 5-14 dni. Przy profilaktycznym stosowaniu lek można podawać przez okresy do 3 miesięcy, jednak przy leczeniu dłuższym niż 3 miesiące konieczne są regularne badania kontrolne krwi, czynności nerek i wątroby oraz monitorowanie poziomu kwasu moczowego.
Czy pranobeks inozyny może zastąpić antybiotyk?
Nie, pranobeks inozyny nie może zastąpić antybiotyku w leczeniu infekcji bakteryjnych. Jest to lek specyficznie przeciwwirusowy i immunomodulujący, który nie działa na bakterie. Jednak może być stosowany jednocześnie z antybiotykami w przypadku współistnienia infekcji bakteryjnej i wirusowej lub jako wsparcie dla osłabionego układu odpornościowego podczas antybiotykoterapii.
Co robić w przypadku przedawkowania?
W przypadku przedawkowania pranobeksu inozyny należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Objawy przedawkowania mogą obejmować nasilone nudności, wymioty, bóle głowy oraz znaczne zwiększenie poziomu kwasu moczowego. Nie ma specyficznego antidotum, leczenie jest objawowe i wspierające. W ciężkich przypadkach może być konieczna hospitalizacja i monitorowanie parametrów biochemicznych krwi.
Czy pranobeks inozyny wpływa na prowadzenie pojazdów?
Pranobeks inozyny może powodować zawroty głowy, senność lub zmęczenie u niektórych pacjentów. Osoby doświadczające takich objawów powinny unikać prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn do czasu ustąpienia dolegliwości. Jeśli objawy są nasilone lub utrzymują się przez długi czas, należy skonsultować się z lekarzem.
Czy można łączyć pranobeks inozyny z alkoholem?
Chociaż nie ma bezpośrednich przeciwwskazań do spożywania alkoholu podczas stosowania pranobeksu inozyny, zaleca się unikanie alkoholu w okresie choroby. Alkohol może osłabiać działanie układu odpornościowego i wpływać na metabolizm leku w wątrobie. Dodatkowo, alkohol może nasilać niektóre działania niepożądane, takie jak nudności czy zawroty głowy.
Czy pranobeks inozyny jest skuteczny przeciwko wszystkim wirusom?
Pranobeks inozyny wykazuje szerokie spektrum działania przeciwwirusowego, jednak jego skuteczność może się różnić w zależności od typu wirusa. Najlepiej udokumentowaną skuteczność ma w przypadku wirusów opryszczki, grypy, parainfluenzy, RSV oraz koronawirusów. Lek działa głównie poprzez wzmocnienie naturalnej odpowiedzi immunologicznej organizmu, co czyni go skutecznym przeciwko wielu różnym patogenom wirusowym.
Kiedy należy przerwać stosowanie leku?
Stosowanie pranobeksu inozyny należy natychmiast przerwać i skontaktować się z lekarzem w przypadku wystąpienia: reakcji alergicznych (wysypka, świąd, obrzęk twarzy, trudności w oddychaniu), silnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, nasilonych bólów stawów mogących sugerować napad dny moczanowej, lub jakichkolwiek niepokojących objawów. Jeśli po 5-7 dniach leczenia nie nastąpiła poprawa stanu zdrowia, również należy skonsultować się z lekarzem.
Czy pranobeks inozyny może być stosowany u osób z cukrzycą?
Tak, pranobeks inozyny może być stosowany u pacjentów z cukrzycą, jednak wymaga to szczególnej ostrożności. Osoby z cukrzycą często mają obniżoną odporność i są bardziej narażone na infekcje, dlatego lek może być dla nich szczególnie korzystny. Należy jednak pamiętać o możliwości interakcji z lekami przeciwcukrzycowymi i konieczności monitorowania poziomu cukru we krwi. Pacjenci z cukrzycą powinni skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem leczenia.
Bibliografia
- Sliva J, Pantzartzi CN, Votava M. Inosine Pranobex: A Key Player in the Game Against a Wide Range of Viral Infections and Non-Infectious Diseases. Adv Ther. 2019;36(8):1878-1905. DOI: 10.1007/s12325-019-00995-6 PMID: 31168764
- Beran J, Šalapová E, Špajdel M; Isoprinosine Study (EWO ISO-2014/1) Team. Inosine pranobex is safe and effective for the treatment of subjects with confirmed acute respiratory viral infections: analysis and subgroup analysis from a Phase 4, randomised, placebo-controlled, double-blind study. BMC Infect Dis. 2016;16(1):648. DOI: 10.1186/s12879-016-1965-5 PMID: 27821093