Aromatol Hot żel to preparat o miejscowym działaniu rozgrzewającym. Stosowany jest do nacierania klatki piersiowej i pleców w bólach towarzyszących schorzeniom górnych dróg oddechowych. Dzięki działaniu olejków eterycznych (inhalacje) ułatwia również oddychanie. Jest pomocniczo stosowany w zapaleniu oskrzeli, przeziębieniu, katarze, a także w schorzeniach reumatycznych. Jest dostępny bez recepty.
Bronchosol MAXIPUREN to lek roślinny w postaci kapsułek dojelitowych miękkich. Zawiera 200 mg olejku eukaliptusowego w jednej kapsułce. Jest stosowany wspomagająco w chorobach przeziębieniowych i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, które towarzyszą kaszel, katar i trudności z odkrztuszaniem lepkiego śluzu. Może być również stosowany wspomagająco w nieropnych stanach zapalnych zatok przynosowych. Lek jest dostępny bez recepty.
Capsigel N to lek dostępny bez recepty, który ma postać emulsji na skórę. Jest stosowany jako środek rozgrzewający w bólach mięśniowych, takich jak naciągnięcia czy bolesne skurcze mięśni. Może być również pomocniczo stosowany w bólach przy stanach zapalnych stawów oraz w nerwobólach, takich jak zapalenie korzonków nerwowych czy rwa kulszowa. Po aplikacji na skórę wywiera działanie drażniące, powodując jej przekrwienie, zaczerwienienie a jednocześnie rozgrzanie.
Depulol to lek w postaci żelu do stosowania na skórę. Jest wskazany pomocniczo w przeziębieniu, z towarzyszącymi im utrudnieniem odkrztuszania i kaszlem. Skojarzone działanie olejków eterycznych i balsamu peruwiańskiego powoduje zmniejszenie przekrwienia górnych dróg oddechowych, ułatwia oddychanie oraz odkrztuszanie w przypadku zalegania wydzieliny w drogach oddechowych. Lek jest dostępny bez recepty.
Dip Hot Rozgrzewający to lek dostępny bez recepty, który ma postać kremu o działaniu miejscowo rozgrzewającym. Składniki aktywne to salicylan metylu, mentol, olejek eukaliptusowy i olejek terpentynowy. Lek wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Stosowany jest objawowo w bólach mięśniowych i stawowych, rwie kulszowej, a także pomocniczo w gośćcu, bólach reumatycznych, stłuczeniach i skręceniach stawów oraz u sportowców po treningu.
Gargarisma Prophylacticum Amara to lek w postaci koncentratu do sporządzania roztworu do płukania gardła. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne na błonę śluzową jamy ustnej i gardła. Stosowany jest w stanach zapalnych gardła, jamy ustnej i przy podrażnieniu błon śluzowych. Lek jest dostępny bez recepty.
Neo-Capsiderm to lek w postaci maści, który działa rozgrzewająco. Jest stosowany jako środek łagodzący bóle mięśniowe, takie jak naciągnięcia czy bolesne skurcze mięśni. Ponadto, może być używany pomocniczo w bólach związanych ze stanami zapalnymi stawów oraz w przypadku nerwobólów. Lek jest dostępny bez recepty.
Olbas Oil to lek dostępny bez recepty, który zawiera różne olejki eteryczne. Jest przeznaczony do stosowania w postaci inhalacji swobodnych lub inhalacji parowej. Wdychane olejki lotne zawarte w produkcie wpływają na upłynnienie wydzieliny i zmniejszenie obrzęku błony śluzowej nosa, ułatwiają oddychanie. Lek jest wskazany w katarze, towarzyszącemu przeziębieniom oraz wspomagająco w chorobach zatok przynosowych. Może być również stosowany zewnętrznie na skórę, gdzie działa łagodnie przeciwbólowo, chłodząco i łagodzi bóle mięśniowe i reumatyczne.
Respero Myrtol to lek dostępny bez recepty, który zawiera destylat z mieszaniny rektyfikowanych olejków eterycznych (eukaliptusowy, pomarańczy słodkiej, mirtu zwyczajnego, cytryny zwyczajnej). Wykazuje zarówno działanie sekretolityczne jak i sekretomotoryczne, co oznacza, że rozrzedza gęsty śluz i ułatwia jego odkrztuszanie. Jest wskazany do stosowania w celu łagodzenia objawów ostrego zapalenia górnych dróg oddechowych.
Rub-Arom to maść o działaniu rozgrzewającym, która jest dostępna bez recepty. Jest stosowana miejscowo do nacierania w przypadku bólów mięśniowych, stawowych oraz nerwobólach. Ponadto, może być używana do nacierania klatki piersiowej i pleców w infekcjach górnych dróg oddechowych, takich jak grypa i przeziębienie. Składniki aktywne to tymol, lewomentol, kamfora oraz olejki eteryczne: cedrowy, eukaliptusowy i terpentynowy z sosny nadmorskiej.
Vicks VapoRub to maść stosowana w objawach podrażnień i stanów zapalnych błony śluzowej nosa i gardła, takich jak kaszel, katar z obrzękiem błon śluzowych nosa i uczuciem utrudnienia oddychania. Składniki czynne to lewomentol, kamfora oraz olejki eteryczne: cedrowy, eukaliptusowy i terpentynowy. Maść jest dostępna bez recepty.
Olejek eukaliptusowy – skoncentrowany olej uzyskiwany z liści eukaliptusa. Za działanie lecznicze odpowiadają substancje m.in. eukaliptol (1,8 cyneol), kwas chlorogenowy, kwas ferulowy, flawonoidy, garbniki i polisacharydy. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwwirusowo. Stymuluje układ immunologiczny do walki z różnego rodzaju infekcjami. Rozrzedza zalegającą wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie. Polecany jest w infekcjach dróg oddechowych w leczeniu m.in. kataru, kaszlu czy zapalenia zatok. Stosowany miejscowo na skórę działa antyseptycznie oraz łagodzi ból mięśni i stawów.
Olejek eukaliptusowy stosuje się najczęściej w postaci inhalacji parowych w połączeniu z wodą lub zewnętrznie, zazwyczaj do 3 razy na dobę. Występuje również jako składnik tabletek do ssania na gardło, maści przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz produktów stosowanych w leczeniu grzybicy stóp.
Olejek eukaliptusowy znalazł również zastosowanie w kosmetyce jako składnik produktów oczyszczających i normalizujących skórę, szamponów do włosów przetłuszczających się oraz produktów stomatologicznych (pasty, płyny do płukania jamy ustnej).
Możliwe działania niepożądane: stosowany zgodnie z zaleceniami nie wywołuje skutków ubocznych. Olejek eukaliptusowy zastosowany w zbyt dużej ilości na skórę może doprowadzić do reakcji alergicznych.
Uwaga: Olejek eukaliptusowy należy stosować zewnętrznie.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Olejek eukaliptusowy (Eucalypti aetheroleum) stanowi jeden z najważniejszych surowców farmaceutycznych o pochodzeniu roślinnym, szeroko wykorzystywany w medycynie konwencjonalnej i komplementarnej. Pozyskiwany głównie z liści eukaliptusa gałkowego (Eucalyptus globulus Labill.), zawiera bogaty skład bioaktywnych związków terpeneowych, z dominującym 1,8-cineolem (eukaliptolem) stanowiącym 54-95% całkowitej zawartości. Dzięki swoim wszechstronnym właściwościom farmakologicznym – przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym, wykrztuśnym i spazmolitycznym – olejek eukaliptusowy znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu chorób układu oddechowego, infekcji bakteryjnych i wirusowych oraz schorzeń dermatologicznych. Jego skuteczność została potwierdzona licznymi badaniami klinicznymi, co sprawiło, że preparaty zawierające ten składnik aktywny są uznawane przez farmakopee wielu krajów, w tym Polski, Stanów Zjednoczonych i państw europejskich.
Eukaliptus należy do rodziny mirtowatych (Myrtaceae) i obejmuje ponad 600 gatunków wiecznie zielonych drzew i krzewów. Rodzimym środowiskiem występowania jest Australia i Tasmania, gdzie rośliny te odgrywają kluczową rolę w ekosystemie. W celach farmaceutycznych wykorzystuje się głównie trzy gatunki: Eucalyptus globulus Labill. (eukaliptus gałkowy), Eucalyptus polybractea R.T. Baker oraz Eucalyptus smithii R.T. Baker.
Surowcem farmaceutycznym są wysuszone liście eukaliptusa, które według Farmakopei Polskiej VIII powinny zawierać minimum 1,2% olejku eterycznego. Olejek pozyskuje się metodą destylacji parą wodną ze świeżych liści i końcowych fragmentów gałęzi, po czym poddaje się procesowi rektyfikacji w celu uzyskania odpowiedniej jakości farmaceutycznej.
| Składnik aktywny | Zawartość (%) | Działanie farmakologiczne |
|---|---|---|
| 1,8-cineol (eukaliptol) | 54-95 | Wykrztuśne, przeciwzapalne, antyseptyczne |
| α-pinen | 2-15 | Przeciwbakteryjne, bronchodilatacyjne |
| β-pinen | 1-8 | Przeciwzapalne, wykrztuśne |
| Limonen | 1-10 | Antyseptyczne, antyoksydacyjne |
| p-cymen | 0,5-5 | Przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze |
| Kamfen | 0,1-3 | Analgetyczne, przeciwzapalne |
Głównym składnikiem aktywnym jest 1,8-cineol, znany również jako eukaliptol, który stanowi od 54% do 95% całkowitej zawartości olejku. Ten monoterpen bicykliczny odpowiada za większość właściwości terapeutycznych preparatu i jest standardyzowanym markerem jakości zgodnie z wymogami farmakopei międzynarodowych.
1,8-cineol wykazuje silne działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie produkcji cytokin prozapalnych, w tym TNF-α, IL-1β i IL-6, oraz modulację szlaku NF-κB. Mechanizm ten polega na blokowaniu translokacji jądrowej czynnika transkrypcyjnego NF-κB, co prowadzi do zmniejszenia ekspresji genów kodujących mediatory stanu zapalnego.
Olejek eukaliptusowy wpływa na częstotliwość ruchu rzęsek nabłonka oddechowego, zwiększając transport śluzu i ułatwiając jego wydalanie z dróg oddechowych. Dodatkowo wykazuje właściwości mukolityczne, upłynniając gęstą wydzielinę zalegającą w oskrzelach.
Badania systematyczne potwierdzają skuteczność olejku eukaliptusowego przeciwko bakteriom opornym na antybiotyki, w tym szczepom MRSA (methicillin-resistant Staphylococcus aureus). Mechanizm działania bakteriobójczego polega na dezorganizacji błony komórkowej bakterii, prowadzącej do wycieku ATP i metabolitów komórkowych.
Olejek eukaliptusowy znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu:
Olejek eukaliptusowy wykazuje działanie przeciwko szerokiem spektrum patogenów, w tym prątkom gruźlicy, szczepom MRSA, wirusom oraz grzybom z rodzaju Candida. Może być stosowany jako wspomagający środek antyseptyczny w leczeniu infekcji skóry i błon śluzowych.
Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne sprawiają, że olejek eukaliptusowy jest skuteczny w leczeniu:
Preparaty doustne:
Preparaty do stosowania miejscowego:
Preparaty kombinowane:
Dorośli: 100-200 mg standaryzowanego ekstraktu (w przeliczeniu na 1,8-cineol) 2-3 razy dziennie przed posiłkami. Kapsułki należy połykać w całości, nie rozgryzając ani nie otwierając.
Inhalacje: 2-3 krople olejku eukaliptusowego na 1 litr gorącej wody. Inhalację parową przeprowadzać przez 5-10 minut, 2-3 razy dziennie.
Stosowanie zewnętrzne: Olejek należy zawsze rozcieńczyć z olejem nośnikowym w stosunku 1:10 przed aplikacją na skórę. Do masażu stosować 1-2% roztwór w oleju bazowym.
W terapii przewlekłych chorób układu oddechowego olejek eukaliptusowy stanowi ważne uzupełnienie standardowego leczenia farmakologicznego. W przypadku POChP stosuje się go jako terapię wspomagającą obok:
Badania wykazują, że 1,8-cineol może poprawiać wrażliwość na kortykosteroidy, co sugeruje możliwość stosowania mniejszych dawek leków hormonalnych przy jednoczesnym utrzymaniu skuteczności terapeutycznej.
W leczeniu astmy oskrzelowej olejek eukaliptusowy może być stosowany wspomagająco obok standardowej terapii obejmującej:
Po podaniu doustnym:
Po zastosowaniu miejscowym:
W trakcie inhalacji:
Eukaliptus może wpływać na metabolizm leków w wątrobie poprzez indukcję enzymów cytochromu P450, co może prowadzić do osłabienia działania niektórych farmaceutyków. Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu:
Olejek eukaliptusowy w czystej postaci nie jest zalecany dzieciom poniżej 3 roku życia ze względu na ryzyko wystąpienia powikłań neurologicznych, w tym drgawek. U dzieci starszych można stosować preparaty zawierające rozcieńczony olejek pod nadzorem lekarskim, zachowując odpowiednie dawkowanie.
W przypadku ostrego zapalenia górnych dróg oddechowych zaleca się stosowanie przez 7-10 dni. W przewlekłych schorzeniach układu oddechowego, takich jak POChP, badania kliniczne wskazują na bezpieczeństwo stosowania przez okres do 6 miesięcy. Dłuższa terapia powinna być prowadzona pod kontrolą lekarską.
Zgodnie z obecną wiedzą medyczną nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do stosowania olejku eukaliptusowego w ciąży, jednak zaleca się konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem terapii. Szczególnie bezpieczne są inhalacje parowe z niewielkimi ilościami olejku.
Eucalyptus globulus zawiera najwyższe stężenie 1,8-cineolu (70-85%) i jest najbardziej wykorzystywany farmaceutycznie. Eucalyptus polybractea charakteryzuje się jeszcze wyższą zawartością cineolu (do 95%), podczas gdy Eucalyptus citriodora zawiera głównie cytronellal i ma inne właściwości terapeutyczne.
Olejek eukaliptusowy nie może zastąpić antybiotykoterapii w przypadku poważnych infekcji bakteryjnych. Może być stosowany jako środek wspomagający lub w profilaktyce infekcji górnych dróg oddechowych. W przypadku objawów wskazujących na infekcję bakteryjną konieczna jest konsultacja lekarska.
Objawy alergii mogą obejmować: wysypkę skórną, świąd, obrzęk twarzy, trudności w oddychaniu lub zaburzenia krążenia. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek reakcji alergicznych należy natychmiast przerwać stosowanie preparatu i skonsultować się z lekarzem.
Tak, olejek eukaliptusowy dobrze komponuje się z olejkami sosnowym, cedrowym, lawendowym i cytrynowym. Synergistyczne działanie różnych olejków może wzmacniać efekt terapeutyczny, jednak należy zachować ostrożność w dawkowaniu i zawsze rozcieńczać mieszanki przed zastosowaniem.
Olejek należy przechowywać w szczelnie zamkniętej butelce z ciemnego szkła, w temperaturze pokojowej, z dala od źródeł światła i ciepła. Prawidłowo przechowywany olejek zachowuje swoje właściwości przez około 2-3 lata od daty produkcji.
