Lizynopryl – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Lizynopryl – lek o działaniu przeciwnadciśnieniowym należący do inhibitorów konwertazy angiotensyny. Mechanizm działania lizynoprylu polega na hamowaniu przekształcania angiotensyny I w angiotensynę II co powoduje rozkurczenie naczyń krwionośnych i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Ponadto zmniejsza się obciążenie serca i śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie nadciśnienia tętniczego, zastoinowej niewydolności serca, wczesnej fazy ostrego zawału serca oraz mikroalbuminurii towarzyszącej cukrzycy.
Lizynopryl dostępny jest w postaci tabletek. Lek podaje się raz dziennie zawsze o tej samej porze, niezależnie od posiłków. Działanie obniżające ciśnienie tętnicze rozpoczyna się po około godzinie od przyjęcia lizynoprylu.
Możliwe działania niepożądane: ból głowy, zawroty głowy, niedociśnienie ortostatyczne, kaszel, biegunka, nudności, wymioty, niestrawność, ból brzucha, zmiany nastroju, zaburzenia smaku, zaburzenia snu, zapalenie błony śluzowej nosa, pokrzywka, wysypka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Lizynopryl – kompleksowy przewodnik po substancji czynnej
Lizynopryl to jedna z najczęściej przepisywanych substancji czynnych w Polsce, należąca do grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE). Ten lek odgrywa kluczową rolę w leczeniu schorzeń układu sercowo-naczyniowego i stanowi fundament terapii milionów pacjentów na całym świecie. Substancja ta została zatwierdzona przez amerykańską agencję FDA już w 1987 roku i od tego czasu jest szeroko stosowana ze względu na swoją skuteczność i względne bezpieczeństwo. Lizynopryl wyróżnia się wśród innych inhibitorów ACE tym, że nie jest prolekiem – działa bezpośrednio po podaniu, nie wymagając aktywacji metabolicznej w wątrobie. To sprawia, że może być bezpiecznie stosowany u pacjentów z chorobami wątroby. Lek ten wywodzi swoje pochodzenie od peptydów znalezionych w jadzie brazylijskiej żmii Bothrops Jararaca, co stanowi fascynujący przykład tego, jak natura może dostarczyć rozwiązań dla problemów medycznych człowieka.
Mechanizm działania lizynoprylu
Lizynopryl działa poprzez hamowanie aktywności konwertazy angiotensyny, enzymu odpowiedzialnego za powstawanie angiotensyny II. Enzym ten, często oznaczany skrótem ACE (Angiotensin Converting Enzyme), jest kluczowy w regulacji ciśnienia tętniczego w organizmie człowieka.
Proces działania leku można opisać w kilku etapach. Zahamowanie aktywności ACE powoduje ograniczenie przekształcania nieaktywnej angiotensyny I do aktywnej angiotensyny II. Angiotensyna II to potężny hormon, który ma dwa główne efekty: powoduje skurcz naczyń krwionośnych oraz stymuluje uwalnianie aldosteronu z kory nadnerczy. Aldosteron z kolei zwiększa retencję sodu i wody w organizmie, co prowadzi do wzrostu objętości krwi krążącej.
Działanie leków z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny prowadzi do zmniejszenia stężenia angiotensyny II, a przez to do obniżenia ciśnienia tętniczego. Dodatkowo, inhibitory ACE nasilają efekty zależne od bradykininy (substancja działająca rozkurczowo na naczynia krwionośne), wywierają ochronny wpływ na naczynia i wykazują działanie przeciwmiażdżycowe.
Lizynopryl ma również dodatkowe, korzystne właściwości farmakologiczne. W przeciwieństwie do większości inhibitorów ACE, lizynopryl nie jest prolekiem i nie jest metabolizowany w wątrobie. Wydalany w postaci niezmienionej, głównie z moczem. Ta właściwość sprawia, że jest szczególnie przydatny u pacjentów z zaburzeniami funkcji wątroby.
Wskazania do stosowania
Lizynopryl ma szerokie spektrum zastosowań klinicznych, co czyni go jednym z najbardziej uniwersalnych leków sercowo-naczyniowych.
Nadciśnienie tętnicze
Głównym wskazaniem do stosowania lizynoprylu jest leczenie nadciśnienia tętniczego (w monoterapii lub w połączeniu z innymi lekami). Lek może być stosowany zarówno jako monoterapia, jak i w połączeniu z innymi substancjami hipotensyjnymi, takimi jak diuretyki tiazydowe czy antagoniści wapnia.
Lizynopryl jest wskazany w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze u pacjentów w wieku ≥6 lat. To sprawia, że może być stosowany nie tylko u dorosłych, ale także u dzieci i młodzieży z nadciśnieniem.
Niewydolność serca
Lizynopryl stosuje się w zastoinowej niewydolności serca jako lek wspomagający standardową terapię. U chorych z niewydolnością serca inhibitory ACE zmniejszają opór naczyniowy, co poprawia warunki hemodynamiczne i zwiększa wydolność wysiłkową, pozytywnie wpływając na jakość życia.
Mechanizm korzystnego działania w niewydolności serca polega na zmniejszeniu obciążenia następczego (afterload) i wstępnego (preload) serca. Dzięki temu mięsień sercowy pracuje w lepszych warunkach, co przekłada się na poprawę funkcji pompującej i zmniejszenie objawów choroby.
Ostry zawał mięśnia sercowego
Lizynopryl stosuje się w wczesnej fazie zawału mięśnia serca u pacjentów stabilnych hemodynamicznie. Ma zastosowanie u stabilnych pacjentów we wczesnej (w ciągu 24h) fazie zawału serca, aby zapobiec rozwojowi dysfunkcji lewej komory i niewydolności serca.
Stabilnych hemodynamicznie chorych ze świeżym zawałem serca – krótkoterminowe (6 tygodni) leczenie rozpoczęte w ciągu 24 godzin od wystąpienia zawału serca. Wczesne włączenie lizynoprylu po zawale może znacząco wpłynąć na rokowanie pacjenta i zmniejszyć ryzyko rozwoju przewlekłej niewydolności serca.
Nefropatia cukrzycowa
Lizynopryl stosuje się w nerkowych powikłaniach cukrzycy – u chorych z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą typu 2 oraz początkową nefropatią cukrzycową. U pacjentów z nefropatią cukrzycową lub niecukrzycową z towarzyszącym białkomoczem spowalnia postęp przewlekłej niewydolności nerek.
Farmakologia kliniczna
Farmakokinetyka
Po doustnym przyjęciu stężenie maksymalne lizynoprylu uzyskiwane jest w ciągu 6–8 godzin. Działanie przeciwnadciśnieniowe rozpoczyna się pomiędzy 1.–2. godziną i jest najsilniejsze pomiędzy 6.–8. godziną po doustnym przyjęciu preparatu.
Pełny rozwój działania przeciwnadciśnieniowego może wymagać kilku tygodni stosowania leku. Ta właściwość jest typowa dla inhibitorów ACE i wynika z konieczności pełnej adaptacji układu sercowo-naczyniowego do nowych warunków hemodynamicznych.
Skuteczność kliniczna
Badania z wykorzystaniem lisinoprilu dotyczyły szerokiej populacji pacjentów: z nadciśnieniem tętniczym, obarczonych wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym, otyłych, starszych, chorych w ostrej fazie zawału serca, z przewlekłą niewydolnością serca, z cukrzycą, cukrzycową chorobą nerek oraz retinopatią cukrzycową.
Skuteczność lisinoprilu nie tylko w obniżaniu wartości ciśnienia tętniczego, lecz również w zmniejszaniu śmiertelności ogólnej i chorobowości sercowo-naczyniowej wykazano w badaniu ALLHAT. Badanie to obejmowało pacjentów powyżej 55. roku życia z nadciśnieniem tętniczym i dodatkowymi czynnikami ryzyka.
Dawkowanie i sposób stosowania
Dawkowanie u dorosłych
Nadciśnienie tętnicze:
- Dawka początkowa: 10 mg 1 raz na dobę u chorych nie stosujących leków moczopędnych
- U chorych ze wzmożoną aktywacją układu renina–angiotensyna–aldosteron, zagrożonych wystąpieniem niedociśnienia tętniczego, dawka początkowa wynosi zwykle 2,5–5 mg na dobę
- Dawka maksymalna: 80 mg na dobę
Niewydolność serca:
- Dawka początkowa wynosi 2,5 mg 1 raz na dobę, a leczenie należy rozpoczynać pod ścisłą kontrolą lekarską
- Dawka maksymalna: 20 mg na dobę
Ostry zawał mięśnia sercowego:
- W zawale serca lek podaje się do 24 h od jego wystąpienia, początkowo 5 mg/d
Dawkowanie u dzieci
Nadciśnienie tętnicze: początkowo 2,5 mg 1 raz na dobę u dzieci o masie ciała 20–50 kg i 5 mg 1 raz na dobę u dzieci o masie ciała 50 kg lub większej. Dawka maksymalna wynosi 20 mg na dobę u dzieci o masie ciała 20–50 kg i 40 mg na dobę u dzieci o masie ciała 50 kg lub większej.
Sposób stosowania
Preparat należy przyjmować raz na dobę, codziennie o tej samej porze dnia. Można przyjmować niezależnie od posiłków. Tabletki należy połykać w całości, popijając obficie wodą.
Wskazanie |
Dawka początkowa |
Dawka maksymalna |
Uwagi |
Nadciśnienie tętnicze |
10 mg 1x/dobę |
80 mg/dobę |
Można łączyć z innymi lekami |
Niewydolność serca |
2,5 mg 1x/dobę |
20 mg/dobę |
Kontrola lekarska |
Zawał serca |
5 mg 1x/dobę |
10 mg/dobę |
W ciągu 24h od zawału |
Dzieci (20-50 kg) |
2,5 mg 1x/dobę |
20 mg/dobę |
Tylko nadciśnienie |
Dzieci (>50 kg) |
5 mg 1x/dobę |
40 mg/dobę |
Tylko nadciśnienie |
Działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane
Do często występujących działań niepożądanych należą: bóle i zawroty głowy, objawy wywołane ortostatycznym obniżeniem ciśnienia tętniczego (np. zawroty głowy, omdlenia, zaburzenia równowagi), suchy uporczywy kaszel, biegunka, nudności, wymioty, zaburzenia czynności nerek.
Kaszel jest jednym z najbardziej charakterystycznych działań niepożądanych inhibitorów ACE. W trakcie przyjmowania substancji z tej grupy leczniczej (ACEI) może pojawić się uporczywy suchy kaszel. Mija on po odstawieniu leku. Ten suchy, drażniący kaszel występuje u około 10-15% pacjentów i jest związany z akumulacją bradykininy.
Poważne działania niepożądane
Obrzęk naczynioruchowy to najpoważniejsze działanie niepożądane lizynoprylu. Preparat może powodować wystąpienie obrzęku naczynioruchowego twarzy, ust, języka, gardła, krtani czy dróg oddechowych. Jeżeli obrzęk dotyczy języka, gardła lub krtani, może utrudniać oddychanie i może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
Ryzyko obrzęku naczynioruchowego jest zwiększone u osób, u których w przeszłości wystąpił obrzęk naczynioruchowy oraz u osób rasy czarnej. W przypadku wystąpienia objawów obrzęku naczynioruchowego konieczne jest natychmiastowe przerwanie leczenia i pilne wezwanie pomocy medycznej.
Klasyfikacja działań niepożądanych według częstości
Często (1-10% pacjentów):
- Ból i zawroty głowy
- Suchy kaszel
- Objawy hipotensyjne
- Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Zwiększenie stężenia potasu we krwi
Niezbyt często (0,1-1% pacjentów):
- Zmiany nastroju
- Zaburzenia smaku
- Tachykardia
- Zawał serca lub udar (u osób z grupy ryzyka)
- Wysypka skórna
- Impotencja
Rzadko (0,01-0,1% pacjentów):
- Zaburzenia hematologiczne
- Zaburzenia funkcji wątroby
- Pokrzywka
- Łysienie
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Bezwzględne przeciwwskazania
Główne przeciwwskazania do stosowania lizynoprylu obejmują:
- Uczulenie (nadwrażliwość) na substancję czynną lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku
- Reakcja alergiczna w związku ze stosowaniem innego inhibitora ACE, która może spowodować obrzęk rąk, stóp, okolicy kostek, twarzy, warg, języka lub gardła
- Dziedziczny lub idiopatyczny obrzęk naczynioruchowy
- Cukrzyca lub zaburzenia czynności nerek i leczenie lekiem zawierającym aliskiren
- Ciąża (szczególnie od 2. trymestru)
- Jednoczesne stosowanie z sakubitrylem/walsartanem
Szczególne środki ostrożności
Szczególne środki ostrożności należy zachować przy objawowym niedociśnieniu. Pojawia się rzadko u pacjentów z niepowikłanym nadciśnieniem. Ryzyko niedociśnienia jest większe u pacjentów:
- Przyjmujących diuretyki
- Z niedoborem sodu lub płynów
- Z zaburzeniami funkcji nerek
- Z ciężką niewydolnością serca
Ze względu na ryzyko dalszego pogorszenia stanu chorego nie wolno rozpoczynać stosowania preparatu u osób ze świeżym zawałem serca, jeżeli wartość ciśnienia skurczowego wynosi 100 mm Hg lub jest niższa, a także jeżeli u chorego występują objawy wstrząsu kardiogennego.
Interakcje z innymi lekami
Istotne interakcje lekowe
Diuretyki oszczędzające potas:
- Zwiększone ryzyko hiperkaliemii
- Konieczne regularne monitorowanie poziomu potasu
NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne):
- Podczas jednoczesnego stosowania inhibitorów ACE z NLPZ może wystąpić osłabienie działania przeciwnadciśnieniowego oraz zwiększone ryzyko pogorszenia czynności nerek
Lit:
- Opisywano przemijające zwiększenie stężenia litu w surowicy krwi i objawy jego toksyczności podczas jednoczesnego stosowania z inhibitorami ACE
Suplemnty potasu:
- Produkty potasowe zwiększają ryzyko hiperkaliemii
Zalecenia dotyczące stylu życia
Postaraj się ograniczyć spożycie soli. Sól może osłabiać działanie przeciwnadciśnieniowe. Etanol może nasilać hipotensyjne działanie lizynoprylu, dlatego pacjenci przyjmujący lizynopryl powinni unikać spożywania alkoholu.
Monitorowanie i kontrola leczenia
Podczas terapii lizynoprylem konieczne jest regularne monitorowanie kilku parametrów:
Parametry do kontroli:
- Ciśnienie tętnicze
- Funkcja nerek (kreatynina, mocznik)
- Stężenie potasu w surowicy
- Funkcja wątroby (w przypadku współistniejących chorób wątroby)
Częstotliwość kontroli:
- Na początku leczenia: co 1-2 tygodnie
- Po ustabilizowaniu dawki: co 3-6 miesięcy
- U pacjentów z czynnikami ryzyka: częściej
Leczenie farmakologiczne schorzeń związanych z lizynoprylem
Nadciśnienie tętnicze
W leczeniu nadciśnienia tętniczego, oprócz lizynoprylu, stosuje się również inne substancje czynne:
Inne inhibitory ACE:
- Enalapril
- Ramipril
- Perindopril
- Captopril
Sartany (antagoniści receptora AT1):
- Losartan
- Valsartan
- Telmisartan
- Irbesartan
Diuretyki:
- Hydrochlorotiazyd
- Indapamid
- Chlortalidone
- Furosemid
Antagoniści wapnia:
- Amlodypina
- Lerkanidypina
- Nifedypina
Niewydolność serca
W terapii niewydolności serca łączy się lizynopryl z:
Beta-blokery:
- Bisoprolol
- Carvedilol
- Metoprolol
Diuretyki:
- Furosemid
- Torasemid
- Spironolakton
Preparaty digitalis:
Nowoczesne terapie:
- Sakubitryl/walsartan (zastępuje inhibitory ACE)
- Dapagliflozyna (inhibitory SGLT2)
Preparaty złożone
Lizynopryl jest często łączony z innymi substancjami czynnymi w preparatach złożonych:
Lizynopryl + hydrochlorotiazyd:
- Lączenie działania hipotensyjnego inhibitora ACE z diuretykiem
- Wzajemne wzmocnienie efektu przeciwnadciśnieniowego
- Zmniejszenie ryzyka hipokaliemii
Lizynopryl + amlodypina:
- Połączenie inhibitora ACE z antagonistą wapnia
- Silne działanie hipotensyjne
- Dobre uzupełnianie się mechanizmów działania
Jak długo można bezpiecznie stosować lizynopryl?
Lizynopryl jest lekiem przeznaczonym do długotrwałego stosowania. W przypadku chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze czy niewydolność serca, lek może być stosowany przez lata lub nawet całe życie. Regularne kontrole lekarskie pozwalają na ocenę skuteczności i bezpieczeństwa terapii oraz ewentualne dostosowanie dawkowania.
Czy lizynopryl można stosować w ciąży?
Lizynopryl jest przeciwwskazany w ciąży, szczególnie od drugiego trymestru. Może powodować poważne uszkodzenia płodu, w tym zaburzenia rozwoju nerek i układu sercowo-naczyniowego. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję podczas leczenia. W przypadku planowania ciąży konieczna jest zmiana leczenia na bezpieczniejsze alternatywy.
Co robić w przypadku wystąpienia suchego kaszlu?
Suchy kaszel to częste działanie niepożądane inhibitorów ACE, występujące u około 10-15% pacjentów. Jeśli kaszel jest uciążliwy i wpływa na jakość życia, należy skonsultować się z lekarzem. Możliwymi rozwiązaniami są zmiana na inny inhibitor ACE lub przejście na sartan (antagonista receptora AT1), który rzadziej powoduje kaszel.
Czy można prowadzić samochód podczas przyjmowania lizynoprylu?
Lizynopryl może powodować zawroty głowy, szczególnie na początku leczenia lub po zwiększeniu dawki. Niektóre działania niepożądane mogą mieć wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów lub obsługiwania maszyn. Należy zwrócić szczególną uwagę na reakcję organizmu pacjenta, ponieważ po przyjęciu pierwszej dawki leku może wystąpić większe obniżenie ciśnienia krwi. Zaleca się szczególną ostrożność, zwłaszcza w pierwszych dniach leczenia.
Jak należy postępować przy pominiętej dawce?
Jeśli pacjent zapomni przyjąć dawkę leku, powinien ją przyjąć jak najszybciej po przypomnieniu sobie. Jednak jeśli zbliża się pora na następną dawkę, należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować normalny schemat dawkowania. Nie należy nigdy podwajać dawki w celu uzupełnienia pominiętej.
Czy lizynopryl wpływa na poziom potasu we krwi?
Tak, lizynopryl może zwiększać poziom potasu we krwi (hiperkaliemia), szczególnie u pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek lub przyjmujących inne leki wpływające na gospodarkę potasową. Dlatego zaleca się regularne monitorowanie poziomu potasu w surowicy oraz unikanie suplementów potasu i zamienników soli zawierających potas.
Kiedy należy natychmiast skontaktować się z lekarzem?
Pilnego kontaktu z lekarzem wymagają następujące objawy:
- Obrzęk twarzy, ust, języka lub gardła
- Trudności w oddychaniu lub połykaniu
- Nagłe, silne zawroty głowy lub omdlenia
- Ból w klatce piersiowej
- Nieregularny rytm serca
- Objawy infekcji (gorączka, ból gardła) – mogą wskazywać na zaburzenia krwinek białych
Czy można łączyć lizynopryl z suplementami diety?
Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku suplementów zawierających potas, które mogą nasilać hiperkaliemię. Suplementy zawierające magnez również mogą wpływać na działanie leku. Przed rozpoczęciem przyjmowania jakichkolwiek suplementów diety należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Jak lizynopryl wpływa na funkcje seksualne?
Impotencja to jedno z możliwych działań niepożądanych lizynoprylu, występujące rzadziej niż w przypadku niektórych innych leków przeciwnadciśnieniowych. Jeśli pacjent doświadcza problemów z funkcjami seksualnymi, powinien omówić to z lekarzem, który może rozważyć zmianę leczenia lub dostosowanie dawkowania.
Czy starsi pacjenci wymagają specjalnego dawkowania?
U pacjentów w podeszłym wieku zazwyczaj nie ma konieczności redukcji dawki ze względu na wiek. Jednak starsi pacjenci częściej mają zaburzenia funkcji nerek, co może wymagać dostosowania dawkowania. Dodatkowo, są bardziej narażeni na hipotensję ortostatyczną, dlatego leczenie powinno być rozpoczynane ostrożnie pod kontrolą lekarską.
Bibliografia
- Chase SL, Sutton JD. Lisinopril: a new angiotensin-converting enzyme inhibitor. Pharmacotherapy. 1989;9(3):120-8. DOI: 10.1002/j.1875-9114.1989.tb04117.x PMID: 2547199
- Olvera Lopez E, Parmar M, Pendela VS, Terrell JM. Lisinopril. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. 2024 Oct 5. PMID: 29489196