Senshio to lek na receptę, który jest stosowany w leczeniu umiarkowanej lub ciężkiej objawowej atrofii sromu i pochwy u kobiet po menopauzie, które nie mogą być poddane lokalnej dopochwowej terapii estrogenami. Produkt jest wydawany z apteki na podstawie recepty.
Ospemifen to przełomowa substancja czynna należąca do grupy selektywnych modulatorów receptorów estrogenowych (SERM), która wprowadza nową jakość w leczeniu zespołu moczowo-płciowego menopauzy u kobiet. Jest to pierwszy niehormonalny lek zatwierdzony przez FDA i EMA do leczenia bolesnych stosunków płciowych oraz suchości pochwy związanych z atrofią sromu i pochwy u kobiet po menopauzie. W przeciwieństwie do klasycznych terapii estrogenowych, ospemifen działa selektywnie na różne tkanki organizmu, wykazując działanie estrogenopodobne w obrębie tkanek pochwy, a jednocześnie pozostając neutralny lub antagonistyczny w innych obszarach, takich jak gruczoły sutkowe. Ta unikalna charakterystyka czyni go bezpieczniejszą alternatywą dla pacjentek, które nie mogą stosować tradycyjnej terapii estrogenowej. Dostępny w postaci tabletek do stosowania doustnego, ospemifen oferuje również wygodę aplikacji, eliminując niedogodności związane z miejscowym stosowaniem preparatów dopochwowych. Jego skuteczność została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych, które wykazały znaczącą poprawę objawów u kobiet cierpiących na dyspareunię i inne dolegliwości związane z atrofią tkanek urogenitalnych.
Ospemifen należy do trzeciej generacji selektywnych modulatorów receptorów estrogenowych i wykazuje strukturalne podobieństwo do tamoksyfenu oraz toremifenu. Jest pochodnią trifenyloetylenu, jednak w przeciwieństwie do wyżej wymienionych substancji, nie zawiera grupy aminowej w swojej strukturze chemicznej. Obecność atomu chloru w cząsteczce ospemifenu ma kluczowe znaczenie dla jego profilu bezpieczeństwa, ponieważ zapobiega tworzeniu adduktów z DNA, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych obserwowanych przy stosowaniu innych SERM.
Substancja ta działa poprzez selektywne wiązanie się z receptorami estrogenowymi alfa i beta, przy czym wykazuje podobne powinowactwo do obu typów receptorów, choć słabsze niż estradiol. Po połączeniu z receptorem estrogenowym, ospemifen aktywuje ścieżki estrogenowe w niektórych tkankach, działając jako agonista, jednocześnie blokując te ścieżki w innych tkankach, pełniąc funkcję antagonisty. W tkance pochwy ospemifen działa jak pełny agonista receptorów estrogenowych, prowadząc do szeregu korzystnych zmian strukturalnych i fizjologicznych.
Ospemifen stymuluje dojrzewanie nabłonka pochwy, zwiększa produkcję śluzu przez komórki nabłonkowe oraz poprawia ukrwienie ścian pochwy. Te zmiany prowadzą do zwiększenia grubości nabłonka, poprawy nawilżenia i elastyczności tkanek oraz obniżenia pH pochwy do wartości fizjologicznych. W efekcie dochodzi do zmniejszenia objawów takich jak suchość, pieczenie, świąd oraz ból podczas stosunków płciowych. Badania wykazały statystycznie istotny wzrost odsetka komórek powierzchniowych i odpowiadający mu spadek odsetka komórek podstawnych w rozmazie pochwowym u kobiet przyjmujących ospemifen.
Jedną z najważniejszych cech ospemifenu jest jego tkankowa selektywność. W endometrium lek wykazuje słabe działanie estrogenopodobne, powodując jedynie niewielki wzrost grubości błony śluzowej macicy, znacznie mniejszy niż w przypadku standardowej terapii estrogenowej. W większości przypadków endometrium pozostaje atroficzne po 12 tygodniach leczenia, chociaż obserwuje się nieznaczny wzrost proliferacji komórek. Co istotne, w badaniach klinicznych nie odnotowano przypadków rozrostu błony śluzowej macicy u pacjentek przyjmujących ospemifen w dawce terapeutycznej.
W tkance kostnej ospemifen wykazuje działanie agonistyczne, hamując aktywność osteoklastów i stymulując procesy kościotworzenia. Badania przedkliniczne na zwierzętach wykazały, że substancja ta może przywracać utratę masy kostnej spowodowaną owariektomią, co sugeruje jej potencjalne zastosowanie w profilaktyce osteoporozy u kobiet po menopauzie. W badaniach klinicznych ospemifen wykazywał zależne od dawki zmniejszenie markerów resorpcji kostnej oraz formacji kości, podobnie jak raloksyfen i hormonalna terapia zastępcza.
Jeśli chodzi o tkankę piersiową, ospemifen wykazuje właściwości antagonistyczne, co jest niezwykle istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa onkologicznego. Badania in vitro na komórkach raka piersi MCF-7 wykazały, że ospemifen działa jako antagonista aktywacji genów zależnych od receptorów estrogenowych. Badania na zwierzętach potwierdziły, że ospemifen w dawkach terapeutycznych hamuje wzrost nowotworów gruczołu piersiowego indukowanych kancerogenami. Te właściwości sprawiają, że lek jest bezpieczniejszy pod względem ryzyka raka piersi w porównaniu z klasyczną terapią estrogenową.
Po podaniu doustnym ospemifen jest wchłaniany z przewodu pokarmowego, przy czym obecność pokarmu znacząco zwiększa jego biodostępność. Przyjmowanie leku z posiłkiem zwiększa biodostępność ospemifenu około 2-3 krotnie w porównaniu z przyjmowaniem na czczo. Dlatego zalecane jest przyjmowanie tabletek wraz z posiłkiem. Maksymalne stężenie w osoczu osiągane jest około 2-2,5 godziny po podaniu. Ze względu na lipofilowy charakter cząsteczki, ospemifen charakteryzuje się prawdopodobnie niską bezwzględną biodostępnością.
Po osiągnięciu maksymalnego stężenia następuje dystrybucja leku w organizmie. Ospemifen jest metabolizowany w wątrobie przez enzymy cytochromu P450, głównie CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 i CYP2B6. Głównym metabolitem jest 4-hydroksyospemifen, który stanowi około 25% dawki przyjętej przez pacjenta i również wykazuje aktywność farmakologiczną. Innym metabolitem jest 4′-hydroksyospemifen, który stanowi mniej niż 7% dawki przyjętej doustnie.
Stan stacjonarny stężenia ospemifenu w organizmie jest osiągany po około 9 dniach systematycznego stosowania. Przy powtarzanych dawkach następuje akumulacja leku w organizmie. Okres półtrwania w fazie eliminacji wynosi około 25-26 godzin, co pozwala na wygodne dawkowanie raz na dobę. Całkowity klirens substancji leczniczej szacuje się na około 9,16 l/godzinę. Ospemifen jest eliminowany głównie z kałem, w którym wydalane jest około 75% przyjętej dawki, oraz z moczem, gdzie wydalane jest około 7% dawki. W moczu znajduje się jedynie 0,2% dawki w postaci niezmienionego ospemifenu.
Podstawowym wskazaniem do stosowania ospemifenu jest leczenie zespołu moczowo-płciowego menopauzy, określanego również jako atrofia sromu i pochwy. Stan ten dotyka od 27% do 84% kobiet po menopauzie i jest spowodowany niedoborem estrogenu, który prowadzi do ścieńczenia i zaniku nabłonka pochwy oraz tkanek sromu. Główne objawy obejmują suchość pochwy, pieczenie, świąd, dyskomfort, zwiększoną podatność na infekcje oraz dyspareunię, czyli ból podczas stosunków płciowych.
Dyspareunia jest jednym z najbardziej uciążliwych objawów zespołu moczowo-płciowego menopauzy, znacząco wpływającym na jakość życia pacjentek oraz na ich relacje partnerskie. Badania wykazały, że aż 55% kobiet i 61% mężczyzn unika bliskości z powodu bolesnych stosunków płciowych. Ospemifen jest szczególnie skuteczny w leczeniu tego objawu, oferując alternatywę dla pacjentek, które nie mogą lub nie chcą stosować miejscowej terapii estrogenowej.
Lek jest przeznaczony dla kobiet po menopauzie z umiarkowanymi lub ciężkimi objawami zespołu moczowo-płciowego. W Stanach Zjednoczonych ospemifen jest wskazany do leczenia umiarkowanej do ciężkiej dyspareunii jako objawu atrofii sromu i pochwy spowodowanej menopauzą. W Unii Europejskiej lek jest wskazany do leczenia umiarkowanych do ciężkich objawowych postaci atrofii sromu i pochwy u kobiet po menopauzie, które nie są kandydatkami do miejscowej terapii estrogenowej.
Skuteczność ospemifenu została potwierdzona w czterech kontrolowanych badaniach klinicznych z udziałem placebo, w tym trzech 12-tygodniowych badaniach oceniających skuteczność oraz jednym 52-tygodniowym badaniu długoterminowego bezpieczeństwa. Łącznie w badaniach wzięło udział ponad 2500 kobiet po menopauzie z objawami zespołu moczowo-płciowego.
W dwóch kluczowych badaniach klinicznych kobiety przyjmujące ospemifen w dawce 60 mg na dobę wykazały statystycznie istotną poprawę w zakresie najbardziej dokuczliwego objawu, jakim była dyspareunia, w porównaniu z grupą placebo. W pierwszym badaniu różnica była wysoce istotna statystycznie, a w drugim badaniu uzyskano jeszcze lepsze wyniki. Dodatkowo zaobserwowano statystycznie istotny wzrost odsetka komórek powierzchniowych oraz odpowiadający mu spadek odsetka komórek podstawnych w rozmazie pochwowym. Średnie obniżenie pH pochwy między wartością początkową a 12 tygodniem terapii było również statystycznie istotne.
Podobne wyniki uzyskano w odniesieniu do suchości pochwy, która jest kolejnym powszechnym i dokuczliwym objawem zespołu moczowo-płciowego menopauzy. Kobiety leczone ospemifenem zgłaszały statystycznie istotną poprawę w zakresie tego objawu w porównaniu z placebo. Badania wykazały również obserwowaną w trakcie badania zależność dawka-odpowiedź, przy czym ospemifen w dawce 60 mg wykazywał większą skuteczność niż dawka 30 mg.
Ospemifen jest dostępny w postaci tabletek powlekanych zawierających 60 mg substancji czynnej. Zalecana dawka to jedna tabletka przyjmowana doustnie raz na dobę, codziennie o tej samej porze. Tabletki należy połykać w całości, popijając wodą, nie należy ich rozgryzać ani kruszyć. Bardzo ważne jest przyjmowanie ospemifenu wraz z posiłkiem, ponieważ zwiększa to znacząco wchłanianie leku i jego biodostępność.
Nie ma konieczności modyfikowania dawki u kobiet w podeszłym wieku, powyżej 65 roku życia. Ospemifen nie jest przeznaczony do stosowania przez dzieci i młodzież. U pacjentek z zaburzeniami czynności nerek nie jest wymagana zmiana dawkowania. Chociaż u pacjentek z zaburzeniami czynności nerek obserwuje się wzrost ekspozycji układowej na ospemifen o około 20%, fakt ten jest uznawany za nieistotny klinicznie.
U pacjentek z łagodnymi i umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby również nie jest konieczna modyfikacja dawki. Nie ustalono jednak bezpieczeństwa terapii ospemifenem u pacjentek z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby, dlatego u tej grupy pacjentek stosowanie leku nie jest zalecane. Lekarz powinien regularnie oceniać potrzebę kontynuacji leczenia, najlepiej co 3-6 miesięcy, aby ustalić, czy terapia powinna być kontynuowana. Ospemifen powinien być stosowany przez najkrótszy możliwy okres czasu niezbędny do osiągnięcia celów terapeutycznych ze względu na potencjalne działania niepożądane.
Zespół moczowo-płciowy menopauzy wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego, które może obejmować zarówno metody niehormonalne, jak i hormonalne. W pierwszej linii leczenia często stosuje się nawilżacze pochwowe oraz lubrikanty na bazie wody, które mogą przynieść ulgę w łagodnych przypadkach. Nawilżacze pochwowe stosuje się regularnie, zwykle co kilka dni, aby utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia tkanek, natomiast lubrykaty na bazie wody stosuje się bezpośrednio przed aktywnością seksualną w celu zmniejszenia dyskomfortu podczas stosunku.
Gdy środki niehormonalne nie przynoszą wystarczającej ulgi, przechodzi się do terapii hormonalnych. Złotym standardem leczenia zespołu moczowo-płciowego menopauzy pozostaje miejscowa terapia estrogenowa, stosowana w postaci kremów, tabletek dopochwowych lub wkładek. Do najpopularniejszych miejscowych preparatów estrogenowych należą estriol oraz estradiol w niskich dawkach. Terapia ta jest wysoce skuteczna i bezpieczna dla większości pacjentek, jednak nie wszystkie kobiety są kandydatkami do stosowania estrogenów.
Dla pacjentek, które nie mogą stosować miejscowej terapii estrogenowej lub preferują leczenie doustne, ospemifen stanowi doskonałą alternatywę. Jest to pierwszy i jedyny niehormonalny SERM zatwierdzony do leczenia dyspareunii związanej z zespołem moczowo-płciowym menopauzy. Inną opcją terapeutyczną jest prasteron, czyli dehydroepiandrosteron stosowany miejscowo w postaci wkładek dopochwowych. DHEA jest hormonem prekursorowym, który w tkankach docelowych przekształcany jest w estrogeny i androgeny, poprawiając objawy atrofii pochwy bez wywierania systemowych efektów estrogenowych.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy objawy zespołu moczowo-płciowego współistnieją z innymi dolegliwościami menopauzalnymi, takimi jak uderzenia gorąca, może być rozważana systemowa hormonalna terapia zastępcza. Należy jednak pamiętać, że systemowe estrogeny nie są zalecane jako pierwsza linia leczenia izolowanych objawów zespołu moczowo-płciowego menopauzy. W przypadku kobiet, które przeszły leczenie hormonozależnego raka piersi, wybór terapii jest szczególnie ograniczony i wymaga indywidualnej oceny stosunku korzyści do ryzyka.
Ospemifen, podobnie jak inne leki z grupy SERM, posiada szereg przeciwwskazań, które należy uwzględnić przed rozpoczęciem terapii. Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na ospemifen lub którykolwiek ze składników pomocniczych preparatu. Lek jest również przeciwwskazany u pacjentek z krwawieniem z pochwy o nieustalonej przyczynie. Każde nietypowe krwawienie z dróg rodnych u kobiet po menopauzie wymaga dokładnej diagnostyki przed rozpoczęciem terapii ospemifenem, aby wykluczyć nowotwór endometrium lub inne poważne schorzenia.
Ospemifen nie może być stosowany u kobiet z żylnymi zdarzeniami zakrzepowo-zatorowymi w wywiadzie, w tym z zakrzepicą żył głębokich czy zatorowością płucną. Lek zwiększa ryzyko takich zdarzeń, podobnie jak estrogeny, dlatego pacjentki z historią chorób zakrzepowo-zatorowych powinny unikać tego leku. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentek unieruchomionych lub planujących większy zabieg operacyjny. W takich przypadkach zaleca się przerwanie stosowania ospemifenu na 4-6 tygodni przed planowanym zabiegiem.
Przeciwwskazaniem do stosowania ospemifenu jest również leczony lub podejrzewany rak piersi. Chociaż badania przedkliniczne sugerują, że ospemifen może wykazywać działanie antagonistyczne w tkance piersiowej, nie przeprowadzono wystarczających badań klinicznych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania leku u pacjentek z rakiem piersi lub u kobiet obciążonych wysokim ryzykiem rozwoju tego nowotworu. Podobnie lek jest przeciwwskazany u pacjentek z innymi nowotworami zależnymi od hormonów płciowych.
Rozrost endometrium stanowi kolejne przeciwwskazanie do stosowania ospemifenu. Substancja ta wykazuje słabe działanie estrogenopodobne na endometrium i może powodować wzrost jego grubości, co w teorii może zwiększać ryzyko rozwoju raka endometrium. Dlatego przed rozpoczęciem terapii należy wykluczyć rozrost błony śluzowej macicy, a w trakcie leczenia pacjentki powinny być uważnie monitorowane pod kątem pojawienia się nietypowego krwawienia lub plamienia.
Podczas stosowania ospemifenu mogą wystąpić różnorodne działania niepożądane, chociaż nie każda pacjentka ich doświadcza. Do najczęstszych działań niepożądanych, występujących u co najmniej 1% pacjentek, należą uderzenia gorąca, upławy z pochwy, kurcze mięśni, upławy z narządów płciowych oraz nadmierne pocenie się. Należy zaznaczyć, że ospemifen nie łagodzi uderzeń gorąca występujących u kobiet po menopauzie, a wręcz może je nasilać, co stanowi jedno z częstszych działań niepożądanych tego leku.
Upławy z pochwy mogą być dla niektórych pacjentek uciążliwe, chociaż zwykle nie wymagają przerwania terapii. Kurcze mięśni, głównie w obrębie kończyn dolnych, również są zgłaszane przez część pacjentek przyjmujących ospemifen. W badaniach klinicznych odnotowano wzrost częstości występowania uderzeń gorąca o około 5,2% w porównaniu z placebo, wzrost częstości zakażeń układu moczowego o 1,6% oraz wzrost częstości bólów głowy o 0,5%.
Poważniejsze działania niepożądane ospemifenu są związane z jego wpływem na układ sercowo-naczyniowy i ryzyko zdarzeń zakrzepowo-zatorowych. Podobnie jak estrogeny i inne SERM, ospemifen może zwiększać ryzyko udaru mózgowego i żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Ryzyko udaru zakrzepowego oszacowano na około 0,72 na 1000 kobiet, udaru krwotocznego na 1,45 na 1000 kobiet, a zakrzepicy żył głębokich na 1,45 na 1000 kobiet rocznie. Warto zaznaczyć, że ryzyko to jest niższe niż w przypadku stosowania doustnych estrogenów sprzężonych.
Do rzadszych, ale potencjalnie poważnych działań niepożądanych należą reakcje alergiczne, które mogą objawiać się pokrzywką, obrzękiem twarzy, warg, języka lub gardła oraz trudnościami w oddychaniu. W przypadku wystąpienia takich objawów należy natychmiast przerwać przyjmowanie leku i skontaktować się z lekarzem. Ospemifen może również powodować wzrost grubości endometrium, co teoretycznie zwiększa ryzyko rozwoju rozrostu lub raka błony śluzowej macicy. Dlatego każde nietypowe krwawienie lub plamienie z pochwy podczas stosowania ospemifenu wymaga niezwłocznej diagnostyki.
Ospemifen może wchodzić w interakcje z różnymi lekami, co wynika z jego metabolizmu przez enzymy cytochromu P450 w wątrobie. Szczególnie istotne są interakcje z induktorami i inhibitorami tych enzymów. Silne inhibitory CYP3A4, takie jak flukonazol, ketokonazol czy klarytromycyna, mogą znacząco zwiększać stężenie ospemifenu w osoczu, co prowadzi do nasilenia działań niepożądanych. Nie zaleca się jednoczesnego stosowania ospemifenu z flukonazolem, szczególnie u pacjentek z niską tolerancją leku.
Z drugiej strony, silne induktory CYP3A4, takie jak ryfampicyna, karbamazepina czy ziele dziurawca, mogą zmniejszać skuteczność ospemifenu poprzez przyspieszenie jego metabolizmu. W przypadku konieczności stosowania takich leków lekarz powinien rozważyć alternatywne metody leczenia zespołu moczowo-płciowego menopauzy. Ospemifen może również wpływać na skuteczność innych leków metabolizowanych przez enzymy cytochromu P450, chociaż jest jedynie słabym inhibitorem tych enzymów.
Alkohol etylowy spowalnia przemiany metaboliczne ospemifenu, co może zwiększać jego stężenie w surowicy krwi i nasilać działania niepożądane. Dlatego podczas stosowania ospemifenu zaleca się ograniczenie spożycia alkoholu. Podobnie preparaty zawierające miłorząb japoński Ginkgo biloba, marihuanę medyczną oraz nikotynę mogą spowalniać metabolizm ospemifenu, prowadząc do wzrostu jego stężenia we krwi.
Ospemifen nie wpływa znacząco na farmakokinetykę midazolamu, który jest substratem CYP3A4, co sugeruje, że interakcje z innymi substratami tego enzymu są prawdopodobnie klinicznie nieistotne. Mimo to podczas stosowania ospemifenu należy informować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, w tym o tych wydawanych bez recepty oraz suplementach diety, aby można było ocenić ryzyko potencjalnych interakcji.
Podczas leczenia ospemifenem pacjentki powinny być regularnie monitorowane przez lekarza w celu oceny skuteczności terapii oraz wczesnego wykrycia potencjalnych działań niepożądanych. Zaleca się, aby wizyty kontrolne odbywały się co 3-6 miesięcy. Podczas tych wizyt lekarz powinien ocenić nasilenie objawów zespołu moczowo-płciowego menopauzy oraz omówić z pacjentką jakość jej życia i satysfakcję z leczenia.
Szczególną uwagę należy zwrócić na monitorowanie endometrium. Chociaż ospemifen wywiera jedynie słabe działanie estrogenopodobne na błonę śluzową macicy, pacjentki powinny być poinstruowane o konieczności zgłaszania wszelkich przypadków nietypowego krwawienia lub plamienia z pochwy. W przypadku wystąpienia takich objawów konieczne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, w tym badania ultrasonograficznego oraz ewentualnie biopsji endometrium, aby wykluczyć rozrost lub raka błony śluzowej macicy.
Pacjentki przyjmujące ospemifen powinny również regularnie wykonywać samobadanie piersi oraz zgłaszać się na rutynowe badania mammograficzne zgodnie z obowiązującymi wytycznymi. Chociaż badania przedkliniczne sugerują, że ospemifen nie stymuluje tkanki piersiowej, a nawet może wykazywać działanie ochronne, długoterminowe bezpieczeństwo w tym zakresie wymaga dalszych badań. Dlatego zachowanie czujności i regularne badania są niezbędne.
W trakcie terapii ospemifenem należy również monitorować objawy mogące sugerować rozwój powikłań zakrzepowo-zatorowych. Pacjentki powinny być poinstruowane o konieczności natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza w przypadku wystąpienia objawów takich jak duszność, ból w klatce piersiowej, obrzęk kończyn dolnych, nagły silny ból głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia mowy czy osłabienie jednej połowy ciała. Te objawy mogą wskazywać na zakrzepicę żył głębokich, zatorowość płucną lub udar mózgowy.
Ospemifen nie jest przeznaczony do stosowania u kobiet w wieku rozrodczym i jest kategorycznie przeciwwskazany w ciąży. Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ leku na płód, w tym zwiększoną częstość poronień, zgonów poporodowych oraz wydłużenie czasu trwania ciąży. Jeśli kobieta zajdzie w ciążę podczas stosowania ospemifenu, lek należy natychmiast odstawić i poinformować o tym lekarza. U kobiet w wieku rozrodczym, które ze względów medycznych muszą stosować ospemifen, niezbędne jest stosowanie skutecznej metody antykoncepcji.
Nie wiadomo, czy ospemifen przenika do mleka matki, dlatego nie należy karmić piersią podczas stosowania tego leku. Ze względu na obecność alkoholu benzylowego jako składnika pomocniczego preparatu, szczególną ostrożność należy zachować, gdyż duża ilość tego związku może gromadzić się w organizmie i powodować działania niepożądane, w tym kwasicę metaboliczną u niemowląt.
U pacjentek z chorobami układu krążenia ospemifen powinien być stosowany z dużą ostrożnością. Szczególne ryzyko występuje u pacjentek z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takimi jak cukrzyca, palenie papierosów, nadwaga, nadciśnienie tętnicze czy hipercholesterolemia. U tych pacjentek ryzyko udaru mózgowego i zdarzeń zakrzepowo-zatorowych może być zwiększone. Przed rozpoczęciem terapii lekarz powinien dokładnie ocenić indywidualny stosunek korzyści do ryzyka.
Ospemifen nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi maszyn, jednak pacjentki powinny być świadome, że w rzadkich przypadkach mogą wystąpić zawroty głowy lub zmęczenie. W takich sytuacjach należy zachować szczególną ostrożność podczas wykonywania czynności wymagających koncentracji.
Zespół moczowo-płciowy menopauzy jest przewlekłym stanem postępującym, który bez leczenia ma tendencję do nasilania się z upływem czasu. W przeciwieństwie do objawów naczynioruchowych, takich jak uderzenia gorąca, które często ustępują samoistnie po kilku latach, objawy zespołu moczowo-płciowego menopauzy rzadko ulegają spontanicznej poprawie. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kluczowe dla zachowania zdrowia urogenitalnego i seksualnej aktywności kobiet w okresie pomenopauzalnym.
Niestety, mimo że zespół moczowo-płciowy menopauzy dotyka od połowy do ponad 80% kobiet po menopauzie, pozostaje schorzeniem często niedodiagnozowanym i nieleczonym. Badania wykazują, że nawet do 70% kobiet doświadczających objawów tego zespołu nie omawia ich ze swoim lekarzem. Przyczyny tego stanu rzeczy są złożone i obejmują zakłopotanie pacjentek, przekonanie, że objawy są normalną częścią starzenia się, brak wiedzy o dostępnych metodach leczenia oraz brak aktywnego pytania o te objawy przez personel medyczny.
Dlatego tak ważne jest, aby lekarze proaktywnie pytali pacjentki o objawy zespołu moczowo-płciowego menopauzy podczas rutynowych wizyt. Stosowanie zwalidowanych kwestionariuszy, takich jak DIVA (Day-to-Day Impact of Vaginal Aging), może ułatwić identyfikację problemu i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Wczesna interwencja może zapobiec postępowi atrofii i rozwojowi powikłań, takich jak znaczne zwężenie wejścia do pochwy, które utrudnia późniejsze leczenie.
Brak leczenia zespołu moczowo-płciowego menopauzy ma negatywny wpływ nie tylko na fizyczne zdrowie pacjentek, ale również na ich życie seksualne, relacje partnerskie, samoocenę oraz ogólną jakość życia. Ból podczas stosunków płciowych prowadzi do unikania intymności przez znaczną część par, co może negatywnie wpływać na związki. Dodatkowo nieleczona atrofia tkanek urogenitalnych zwiększa ryzyko nawracających zakażeń układu moczowego oraz problemów z nietrzymaniem moczu.
Ospemifen to selektywny modulator receptorów estrogenowych należący do grupy leków SERM, który działa jak estrogen w tkankach pochwy, poprawiając ich nawilżenie i grubość. W przeciwieństwie do estrogenów działa selektywnie na różne tkanki organizmu, co zwiększa jego bezpieczeństwo stosowania.
Ospemifen jest przeznaczony dla kobiet po menopauzie cierpiących na zespół moczowo-płciowy menopauzy, czyli stan charakteryzujący się suchością pochwy, pieczeniem, świądem i bólem podczas stosunków płciowych. Jest szczególnie wskazany dla pacjentek, które nie mogą stosować miejscowej terapii estrogenowej lub wolą przyjmować leki doustnie.
W badaniach klinicznych znaczącą poprawę objawów obserwowano już po 12 tygodniach terapii. U niektórych pacjentek pierwsze oznaki poprawy mogą pojawić się wcześniej, jednak pełny efekt terapeutyczny osiąga się po kilku tygodniach regularnego stosowania leku. Ważne jest systematyczne przyjmowanie tabletek zgodnie z zaleceniami lekarza.
Badania przedkliniczne sugerują, że ospemifen może wykazywać działanie ochronne w tkance piersiowej, hamując wzrost komórek nowotworowych. W przeciwieństwie do standardowej terapii estrogenowej, ospemifen wykazuje właściwości antagonistyczne w gruczole piersiowym. Jednak długoterminowe bezpieczeństwo wymaga dalszych badań, dlatego pacjentki z rakiem piersi w wywiadzie nie powinny stosować tego leku.
Paradoksalnie, ospemifen może nasilać uderzenia gorąca u kobiet po menopauzie, co jest jednym z częstszych działań niepożądanych tego leku. Jeśli pacjentka cierpi na nasilone uderzenia gorąca, lekarz może rozważyć inne opcje terapeutyczne lub dodatkowe leczenie objawów naczynioruchowych.
Podobnie jak w przypadku innych leków hormonalnych i modulatorów receptorów estrogenowych, ospemifen powinien być stosowany przez najkrótszy możliwy okres niezbędny do osiągnięcia celów terapeutycznych. Lekarz powinien regularnie, co 3-6 miesięcy, oceniać konieczność kontynuacji leczenia. Długoterminowe badania bezpieczeństwa trwają nadal.
Do najczęstszych działań niepożądanych należą uderzenia gorąca, upławy z pochwy, kurcze mięśni oraz nadmierne pocenie się. Większość z tych objawów jest łagodna i przemijająca. Poważniejsze, ale rzadsze działania niepożądane obejmują zwiększone ryzyko zakrzepicy żył głębokich i udaru mózgowego.
Ospemifen wywiera słabe działanie estrogenopodobne na endometrium i może powodować niewielki wzrost jego grubości. W badaniach klinicznych nie odnotowano przypadków rozrostu błony śluzowej macicy, jednak pacjentki powinny zgłaszać wszelkie przypadki nietypowego krwawienia lub plamienia z pochwy, które wymagają diagnostyki.
Alkohol spowalnia metabolizm ospemifenu, co może prowadzić do zwiększenia jego stężenia w organizmie i nasilenia działań niepożądanych. Chociaż nie ma bezwzględnego przeciwwskazania do spożywania alkoholu, zaleca się ograniczenie jego spożycia podczas terapii ospemifenem.
Jeśli pacjentka zapomni przyjąć dawkę, powinna przyjąć tabletkę tak szybko, jak tylko sobie o tym przypomni, chyba że zbliża się pora na następną dawkę. W takim przypadku należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować leczenie zgodnie z harmonogramem. Nie należy podwajać dawki, aby nadrobić pominiętą.
Ospemifen jest zatwierdzony wyłącznie do leczenia zespołu moczowo-płciowego menopauzy u kobiet po menopauzie. Jego skuteczność i bezpieczeństwo w innych stanach związanych z niedoborem estrogenów, takich jak okres laktacji czy stosowanie inhibitorów aromatazy, nie zostały w pełni zbadane i lek nie jest wskazany w tych przypadkach.
Jednoczesne stosowanie ospemifenu i miejscowej terapii estrogenowej nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem. Ospemifen jest przeznaczony przede wszystkim dla pacjentek, które nie mogą lub nie chcą stosować miejscowej terapii estrogenowej. Decyzję o ewentualnej terapii skojarzonej powinien podjąć lekarz prowadzący.
