Leki zawierające l-treoninę

L-treonina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

L-treonina – jeden z podstawowych aminokwasów egzogennych, który musi być dostarczony do organizmu wraz z pożywieniem. Treonina wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, wspomaga pracę układu nerwowego, reguluje pracę układu pokarmowego oraz wzmacnia odporność. Treonina znajduje się w skórze, a dokładniej w naskórku. Odpowiada za odpowiednie nawilżenie i jej regenerację. Ponadto bierze udział w produkcji kolagenu i elastyny, co zapobiega starzeniu skóry.

Treoninę znajdziemy w  mięsie, drobiu, rybach, mleku, twarogu, żelatynie, jajach, soczewicy i innych nasionach roślin strączkowych. Prawidłowo zbilansowana dieta pozwala dostarczyć odpowiedniej ilości treoniny.

L-treonina dostępna jest w połączeniu z innymi substancjami w postaci odżywek dla sportowców, mleka modyfikowanego dla dzieci, suplementów na stawy oraz włosy, skórę i paznokcie.

Możliwe działania niepożądane: Stosowanie L-treoniny w postaci suplementów w zalecanych ilościach nie powoduje zwykle działań niepożądanych.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

L-treonina – egzogenny aminokwas o wszechstronnym działaniu

L-treonina to jeden z dziewięciu niezbędnych aminokwasów egzogennych, który odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Ze względu na niezdolność naszego ciała do samodzielnej syntezy tego związku, jego regularna podaż z pożywieniem lub suplementacją staje się elementem niezbędnym dla zachowania zdrowia. Treonina uczestniczy w syntezie białek strukturalnych, wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego, nerwowego i pokarmowego, a także odgrywa istotną rolę w produkcji kolagenu i elastyny – białek odpowiedzialnych za młody wygląd i elastyczność skóry. Niedobór tego aminokwasu może prowadzić do szeregu niepożądanych objawów, w tym zaburzeń koncentracji, osłabienia odporności czy problemów skórnych. Warto zatem poznać bliżej właściwości tego często niedocenianego, ale niezwykle ważnego składnika odżywczego.

Czym jest L-treonina?

L-treonina, znana również pod nazwą chemiczną kwas α-amino-β-hydroksymasłowy, to organiczny związek chemiczny należący do grupy dwudziestu podstawowych aminokwasów białkowych. Jest to aminokwas o charakterze polarnym, zawierający w swojej strukturze grupę hydroksylową, co nadaje mu unikalne właściwości biochemiczne. Treonina została odkryta stosunkowo późno – jako ostatni z podstawowych aminokwasów białkowych, w 1935 roku przez Williama Cumminga Rose’a.

Kluczową cechą treoniny jest jej egzogenny charakter, co oznacza, że organizm człowieka nie posiada zdolności do jej samodzielnej syntezy. Z tego powodu musi być ona regularnie dostarczana wraz z pokarmem lub w postaci suplementów diety. W przeciwieństwie do aminokwasów endogennych, które organizm może produkować samodzielnie, niedobór aminokwasów egzogennych może szybko prowadzić do poważnych zaburzeń metabolicznych.

Treonina występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych, szczególnie tych bogatych w białko. Najbardziej zasobne źródła tego aminokwasu to produkty pochodzenia zwierzęcego – mięso i przetwory mięsne zawierają około cztery i pół do pięciu procent treoniny, podobnie jak produkty mleczne, w tym twaróg, sery i jogurty. Również jaja stanowią dobre źródło tego aminokwasu, zawierając około dwa i pół procenta treoniny. Osoby stosujące dietę roślinną mogą czerpać treoninę z ziaren zbóż i produktów pełnoziarnistych, które zawierają od dwóch i pół do prawie pięciu procent tego aminokwasu, a także z suchych roślin strączkowych – soczewicy, ciecierzycy, fasoli – które dostarczają od trzech do czterech procent treoniny.

Rola biologiczna treoniny w organizmie

L-treonina pełni w organizmie człowieka niezwykle różnorodne i istotne funkcje, uczestnicząc w wielu fundamentalnych procesach metabolicznych. Przede wszystkim jest niezbędna do prawidłowej syntezy białek, stanowiąc jeden z dwudziestu podstawowych aminokwasów budujących wszystkie białka w ludzkim ciele.

Metabolizm i synteza białek

Jako aminokwas białkotwórczy, treonina stanowi integralny element łańcuchów polipeptydowych. Jej obecność w odpowiednich proporcjach jest konieczna do utrzymania właściwego bilansu azotowego oraz prawidłowego funkcjonowania organizmu. W kontekście metabolicznym treonina działa również jako prekursor dla innych ważnych aminokwasów – glicyny i seryny, które również odgrywają istotne role w licznych procesach biochemicznych.

W procesach anabolicznych treonina uczestniczy w syntezie nowych białek mięśniowych, co czyni ją szczególnie ważną dla osób aktywnych fizycznie i sportowców. Aminokwas ten wspiera regenerację tkanek oraz odbudowę struktur białkowych po wysiłku fizycznym, a jego odpowiednia podaż może przyczynić się do lepszego utrzymania masy mięśniowej.

Udział w produkcji kolagenu i elastyny

Jedną z najważniejszych funkcji treoniny jest jej udział w biosyntezie kolagenu i elastyny – dwóch kluczowych białek strukturalnych organizmu. Kolagen stanowi około jednej trzeciej wszystkich białek w ludzkim ciele i jest głównym składnikiem tkanki łącznej, skóry, ścięgien, więzadeł i chrząstek. Elastyna natomiast odpowiada za elastyczność tkanek, umożliwiając im rozciąganie i powrót do pierwotnego kształtu.

Treonina, podobnie jak glicyna i prolina, stanowi jeden z podstawowych aminokwasów wchodzących w skład cząsteczek kolagenu. Bierze udział w tworzeniu potrójnej helisy kolagenowej, która stanowi podstawową strukturę tego białka. Dzięki obecności grupy hydroksylowej w swojej strukturze, treonina może uczestniczyć w stabilizacji cząsteczek kolagenu poprzez tworzenie wiązań wodorowych.

Wpływ treoniny na układ nerwowy

Treonina wywiera znaczący wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, pełniąc rolę prekursora dla glicyny – ważnego neuroprzekaźnika hamującego w ośrodkowym układzie nerwowym. Glicyna działa poprzez aktywację specyficznych receptorów w mózgu i rdzeniu kręgowym, wywołując efekt uspokajający i redukując nadmierne pobudzenie nerwowe.

Funkcje poznawcze i nastrój

Badania naukowe wskazują, że odpowiedni poziom treoniny w organizmie ma pozytywny wpływ na funkcje poznawcze, w tym pamięć, koncentrację i zdolności do logicznego myślenia. Aminokwas ten wspiera sprawniejsze przesyłanie impulsów nerwowych między neuronami, co przekłada się na lepszą komunikację w obrębie układu nerwowego. Dodatkowo treonina pomaga w utrzymaniu równowagi neurochemicznej, co może wpływać na stabilizację nastroju i ogólne samopoczucie psychiczne.

Interesujące są obserwacje dotyczące związku między poziomem treoniny a zdrowiem psychicznym. Badania kliniczne wykazały, że u osób cierpiących na depresję często stwierdza się obniżony poziom tego aminokwasu w organizmie. Podobnie u pacjentów doświadczających przewlekłego stresu czy stanów podwyższonego napięcia nerwowego notuje się niedobory treoniny. Sugeruje to potencjalną rolę tego aminokwasu w regulacji nastroju i odporności na stres, choć dokładne mechanizmy tego działania wymagają dalszych badań.

Wpływ na spastyczność mięśniową

Ze względu na rolę w syntezie glicyny, treonina była przedmiotem badań klinicznych oceniających jej potencjał w leczeniu spastyczności mięśniowej – stanu charakteryzującego się mimowolnymi, utrzymującymi się skurczami mięśni. Spastyczność występuje w wielu schorzeniach neurologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne czy uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Badania nad zastosowaniem treoniny w tych schorzeniach przyniosły mieszane wyniki. Niektóre próby kliniczne wskazywały na niewielką poprawę w redukcji spastyczności u pacjentów z uszkodzeniami rdzenia kręgowego przyjmujących dawki dwa gramy treoniny trzykrotnie dziennie. Jednak inne badania, szczególnie te dotyczące pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym, nie wykazały istotnych korzyści terapeutycznych, a w niektórych przypadkach zaobserwowano nawet pogorszenie funkcji płuc.

Rola treoniny w układzie odpornościowym

Treonina odgrywa fundamentalną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, będąc istotnym składnikiem strukturalnym immunoglobulin – białek stanowiących podstawę humoralnej odpowiedzi immunologicznej. Przeciwciała, zwane również immunoglobulinami, są specyficznymi białkami produkowanymi przez komórki układu odpornościowego w odpowiedzi na obecność obcych antygenów.

Wsparcie funkcji immunologicznych

Obecność treoniny jest niezbędna do prawidłowej syntezy immunoglobulin różnych klas, w tym IgG, IgA, IgM, IgE i IgD. Każda z tych klas przeciwciał pełni specyficzne funkcje w obronie organizmu przed patogenami. Treonina, jako jeden z aminokwasów budujących te białka, musi być dostępna w wystarczającej ilości, aby synteza przeciwciał mogła przebiegać prawidłowo.

Dodatkowo treonina wspiera aktywność białych krwinek, szczególnie limfocytów, które stanowią kluczowy element komórkowej odpowiedzi immunologicznej. Aminokwas ten uczestniczy w procesach proliferacji i różnicowania limfocytów, umożliwiając im skuteczną walkę z patogenami, wirusami oraz potencjalnymi komórkami nowotworowymi.

Ochrona przed infekcjami

Badania naukowe sugerują, że odpowiednia podaż treoniny może wpływać na zwiększenie odporności organizmu i jego zdolność do odpierania infekcji. Mechanizmy tego działania są wieloaspektowe – oprócz wspomnianej roli w syntezie przeciwciał, treonina uczestniczy również w produkcji cytokin, które są mediatorami odpowiedzi immunologicznej i koordynują działania różnych komórek układu odpornościowego.

Znaczenie treoniny dla zdrowia układu pokarmowego

L-treonina odgrywa szczególnie ważną rolę w utrzymaniu prawidłowej funkcji i integralności układu pokarmowego. Jest ona obecna w wysokim stężeniu w śluzie jelitowym, który stanowi pierwszą linię obrony chroniącą ściany przewodu pokarmowego przed działaniem agresywnych enzymów trawiennych, kwasów oraz potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów.

Bariera śluzowa jelit

Śluz jelitowy to złożona warstwa glikoproteiny mucyny, która pokrywa wewnętrzną powierzchnię jelit, tworząc fizyczną i biochemiczną barierę między treścią jelitową a nabłonkiem. Treonina stanowi istotny składnik mucyny, a jej dostępność bezpośrednio wpływa na zdolność organizmu do produkcji i utrzymania prawidłowej warstwy śluzowej. Badania przeprowadzone na modelach zwierzęcych wykazały, że diety niedoborowe w treoninę prowadzą do osłabienia produkcji śluzu i upośledzenia funkcji bariery jelitowej.

Prawidłowa bariera śluzowa jest szczególnie ważna dla osób cierpiących na zapalne choroby jelit, takie jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. U tych pacjentów integralność bariery jelitowej jest naruszona, co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego. Teoretycznie suplementacja treoniny mogłaby wspierać regenerację bariery śluzowej, jednak badania kliniczne przynoszą niejednoznaczne wyniki i wskazują, że timing suplementacji może mieć kluczowe znaczenie dla efektów terapeutycznych.

Regulacja funkcji przewodu pokarmowego

Poza rolą w tworzeniu śluzu, treonina uczestniczy w regulacji perystaltyki jelitowej i transportu treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. Wpływa również na procesy wchłaniania składników odżywczych z jelita cienkiego, poprawiając biodostępność witamin, minerałów i innych substancji niezbędnych dla organizmu. Dodatkowo treonina wspiera procesy trawienne, uczestnicząc w syntezie enzymów trawiennych i białek transportowych w nabłonku jelitowym.

Wpływ treoniny na zdrowie skóry

Skóra jest jedną z tkanek o szczególnie wysokiej zawartości treoniny, co bezpośrednio przekłada się na jej funkcje w utrzymaniu prawidłowego stanu naskórka i skóry właściwej. Aminokwas ten pełni w skórze kilka kluczowych ról, począwszy od nawilżenia, przez wsparcie procesów regeneracyjnych, po udział w produkcji białek strukturalnych.

Nawilżenie i bariera ochronna skóry

Treonina jest naturalnym składnikiem czynnika nawilżającego NMF (Natural Moisturizing Factor) – kompleksu substancji obecnych w warstwie rogowej naskórka, odpowiedzialnych za wiązanie i zatrzymywanie wody w skórze. Dzięki obecności grupy hydroksylowej w swojej strukturze, treonina wykazuje silne właściwości higroskopijne, przyciągając i utrzymując cząsteczki wody w naskórku. To działanie jest kluczowe dla zachowania prawidłowego nawilżenia skóry i zapobiegania jej przesuszeniu.

Odpowiednie nawilżenie skóry nie jest jedynie kwestią estetyczną – prawidłowo nawodniony naskórek tworzy skuteczniejszą barierę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak patogeny, zanieczyszczenia czy promieniowanie UV. Niedobór treoniny może prowadzić do osłabienia tej bariery, co objawia się suchością, szorstkością, zwiększoną podatnością na podrażnienia oraz przyspieszonym starzeniem się skóry.

Synteza kolagenu i proces starzenia

Jak wcześniej wspomniano, treonina uczestniczy w biosyntezie kolagenu i elastyny – dwóch kluczowych białek odpowiedzialnych za strukturę, jędrność i elastyczność skóry. Wraz z wiekiem naturalna produkcja kolagenu w organizmie maleje, co prowadzi do powstawania zmarszczek, utraty jędrności i elastyczności skóry. Odpowiednia podaż treoniny może wspierać procesy syntezy kolagenu, potencjalnie spowalniając wizualne efekty starzenia się skóry.

Treonina przyspiesza również procesy regeneracji naskórka, wspierając gojenie się ran i uszkodzeń skóry. Aminokwas ten uczestniczy w proliferacji keratynocytów – komórek budujących naskórek – oraz w syntezie białek strukturalnych niezbędnych do odbudowy uszkodzonych tkanek. Dzięki temu skóra zyskuje lepszą zdolność do samonaprawy po urazach mechanicznych czy ekspozycji na szkodliwe czynniki.

Inne ważne funkcje treoniny

Poza omówionymi już funkcjami, treonina uczestniczy w wielu innych procesach metabolicznych i fizjologicznych, które mają istotne znaczenie dla zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Metabolizm wątrobowy

Treonina odgrywa kluczową rolę w metabolizmie lipidów w wątrobie, uczestnicząc w procesach β-oksydacji kwasów tłuszczowych. Wraz z innymi aminokwasami, takimi jak metionina i asparaginian, treonina wykazuje właściwości lipotropowe, co oznacza, że wspiera rozkład i wykorzystanie tłuszczów podczas metabolizmu. Dzięki temu aminokwas ten pomaga zapobiegać nadmiernemu gromadzeniu się lipidów w wątrobie.

Niedobór treoniny może prowadzić do stłuszczenia wątroby, stanu charakteryzującego się nieprawidłowym odkładaniem się tłuszczów w hepatocytach. Badania na modelach zwierzęcych wykazały, że diety deficytowe w treoninie zwiększają rozsprzęganie mitochondrialne w wątrobie, co prowadzi do zaburzeń funkcji komórek wątrobowych i potencjalnie może skutkować rozwojem stłuszczenia czy nawet niewydolności wątroby.

Funkcja tarczycy i metabolizm energetyczny

Treonina uczestniczy w regulacji funkcji tarczycy – gruczołu dokrewnego odpowiedzialnego za produkcję hormonów tarczycy, które kontrolują metabolizm energetyczny całego organizmu. Chociaż dokładne mechanizmy tego wpływu nie są w pełni poznane, badania wskazują, że odpowiednia podaż treoniny może wspierać prawidłową syntezę i sekrecję hormonów tarczycy, co przekłada się na właściwą regulację tempa metabolizmu, temperatury ciała i wydatkowania energii.

Zdrowie zębów i szkliwa

Treonina bierze również udział w utrzymaniu prawidłowej struktury i wytrzymałości szkliwa zębowego – najbardziej zmineralizowanej tkanki w organizmie człowieka. Aminokwas ten jest składnikiem amelogenin – głównego białka macierzy szkliwa podczas jego formowania. Odpowiednia podaż treoniny w okresie rozwoju zębów może wspierać prawidłową mineralizację i wzmocnienie szkliwa, co przekłada się na lepszą odporność zębów na próchnicę i uszkodzenia mechaniczne.

Objawy niedoboru treoniny

Niedobór L-treoniny, choć stosunkowo rzadki w populacjach o dostępie do zróżnicowanej diety, może prowadzić do szeregu niepożądanych objawów i zaburzeń zdrowotnych. Ze względu na wielorakie funkcje tego aminokwasu w organizmie, skutki jego niedoboru mogą objawiać się w różnych układach i narządach.

Układ/System	Objawy niedoboru treoniny
Układ nerwowy	Zaburzenia koncentracji, problemy z pamięcią, nadmierne pobudzenie emocjonalne, obniżony nastrój, zwiększona podatność na depresję
Układ odpornościowy	Osłabienie odporności, zwiększona częstość infekcji, spowolnione gojenie się ran
Skóra	Suchość i przesuszenie naskórka, utrata jędrności, przyspieszenie procesów starzenia, zwiększona podatność na uszkodzenia mechaniczne
Układ pokarmowy	Zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, osłabienie bariery jelitowej, problemy trawienne
Metabolizm	Zahamowanie metabolizmu białek, stłuszczenie wątroby, problemy z utrzymaniem masy mięśniowej
Rozwój (u dzieci)	Zahamowanie wzrostu, opóźnienia rozwojowe

Grupy szczególnego ryzyka

Pewne grupy populacji są bardziej narażone na rozwój niedoboru treoniny. Należą do nich przede wszystkim osoby stosujące diety niskoproteinowe lub diety o ograniczonej różnorodności produktów. Szczególnie narażeni są weganie i wegetarianie, którzy nie dbają o odpowiednie komponowanie posiłków w celu uzyskania pełnowartościowego profilu aminokwasowego.

Dodatkowo zwiększone ryzyko niedoboru treoniny dotyczy osób w okresach podwyższonego zapotrzebowania metabolicznego – dzieci i młodzież w okresie wzrostu, kobiety w ciąży i podczas laktacji, osoby intensywnie trenujące oraz pacjenci w okresie rekonwalescencji po chorobach, urazach czy zabiegach chirurgicznych. U tych osób zapotrzebowanie na wszystkie aminokwasy egzogenne, w tym treoninę, jest zwiększone, a niedostateczna podaż może prowadzić do wystąpienia objawów deficytu.

Źródła treoniny w diecie

Najbogatsze źródła L-treoniny to produkty wysokobiałkowe pochodzenia zarówno zwierzęcego, jak i roślinnego. Dla osób pragnących zapewnić sobie odpowiedni poziom tego aminokwasu w organizmie, kluczowe jest włączenie do diety produktów zawierających pełnowartościowe białko lub odpowiednie komponowanie źródeł białka roślinnego.

Źródła zwierzęce

Produkty pochodzenia zwierzęcego charakteryzują się wysoką zawartością treoniny oraz korzystnym profilem aminokwasowym. Do najlepszych źródeł należą:

• Mięso i drób – wołowina, wieprzowina, kurczak i indyk zawierają od czterech i pół do pięciu procent treoniny. Szczególnie bogate są elementy zawierające tkanki łączne, takie jak karkówka czy podudzia drobiowe.
• Ryby – łosoś, tuńczyk, dorsz i inne ryby morskie oraz słodkowodne dostarczają znaczące ilości treoniny wraz z cennymi kwasami tłuszczowymi omega-3.
• Produkty mleczne – twaróg, sery, jogurty naturalne i kefir charakteryzują się wysoką zawartością treoniny i doskonałą przyswajalność.
• Jaja – zarówno białko, jak i żółtko jaj kurzych stanowią doskonałe źródło tego aminokwasu, dostarczając około dwa i pół procenta treoniny.

Źródła roślinne

Dla osób stosujących diety wegetariańskie lub wegańskie, kluczowe jest uwzględnienie bogatych w białko produktów roślinnych:

• Rośliny strączkowe – soczewica, ciecierzyca, fasola, groch i soja zawierają od trzech do czterech procent treoniny. Szczególnie wartościowa jest soja i jej przetwory, takie jak tofu, tempeh czy mleko sojowe.
• Zboża i produkty pełnoziarniste – owies, pszenica, ryż brązowy, quinoa oraz produkty pełnoziarniste dostarczają od dwóch i pół do prawie pięciu procent treoniny.
• Nasiona i orzechy – nasiona sezamu, pestki dyni, orzechy włoskie i migdały również zawierają znaczące ilości tego aminokwasu.

Warto pamiętać, że białka roślinne często nie zawierają pełnego profilu aminokwasów egzogennych w optymalnych proporcjach. Dlatego osoby na diecie roślinnej powinny komponować posiłki tak, aby łączyć różne źródła białka – na przykład rośliny strączkowe z zbożami – co pozwala uzyskać pełnowartościowy profil aminokwasowy.

Suplementacja L-treoniną

Suplementacja czystą L-treoniną nie jest powszechnie stosowana, a aminokwas ten najczęściej występuje jako składnik złożonych preparatów aminokwasowych lub odżywek białkowych. Na rynku suplementów dostępne są jednak preparaty zawierające L-treoninę w różnych formach i dawkach.

Formy suplementów

Treonina w suplementach występuje głównie w następujących formach:

• Kompleksy aminokwasów EAA (Essential Amino Acids) – zawierające wszystkie dziewięć aminokwasów egzogennych, w tym treoninę, w proporcjach zbliżonych do potrzeb organizmu.
• Odżywki białkowe – izolaty i koncentraty białka serwatkowego, kazeiny czy białek roślinnych naturalnie zawierają treoninę jako jeden ze składników łańcuchów peptydowych.
• Preparaty pojedynczej treoniny – dostępne w formie kapsułek lub proszku, zawierające oczyszczoną L-treoninę w dawkach od pięciuset do tysiąca pięciuset miligramów na porcję.
• Mieszanki aminokwasowe do żywienia pozajelitowego – stosowane w warunkach szpitalnych u pacjentów nietolerujących żywienia doustnego.

Dawkowanie

Zapotrzebowanie na L-treoninę wynosi około pół do jednego grama dziennie dla osoby dorosłej o prawidłowej masie ciała, co zazwyczaj można pokryć poprzez zbilansowaną dietę. Jednak w niektórych sytuacjach może być wskazane zwiększenie podaży tego aminokwasu.

W badaniach klinicznych oceniających bezpieczeństwo suplementacji stosowano dawki od trzech do dwunastu gramów treoniny dziennie przez okres czterech tygodni. Badania te wykazały, że L-treonina w tych dawkach jest bezpieczna i dobrze tolerowana przez zdrowe osoby dorosłe, przy czym jako bezpieczny górny poziom spożycia (NOAEL – No Observed Adverse Effect Level) ustalono dwanaście gramów dziennie.

W kontekście terapeutycznym, w próbach klinicznych dotyczących leczenia spastyczności, stosowano dawki od półtora do dwóch i pół grama treoniny trzykrotnie dziennie. Należy jednak podkreślić, że skuteczność terapeutyczna tych dawek nie została jednoznacznie potwierdzona, a ich stosowanie powinno odbywać się wyłącznie pod nadzorem lekarza.

Kto powinien rozważyć suplementację?

Suplementacja L-treoniną może być rozważona u następujących grup osób:

• Osoby aktywne fizycznie – sportowcy i osoby intensywnie trenujące mają zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy egzogenne wspierające regenerację i syntezę białek mięśniowych.
• Wegetarianie i weganie – osoby na dietach roślinnych mogą mieć trudności z pokryciem zapotrzebowania na wszystkie aminokwasy egzogenne, szczególnie przy niedostatecznie zróżnicowanej diecie.
• Osoby w okresie rekonwalescencji – pacjenci po zabiegach chirurgicznych, urazach czy ciężkich chorobach mają zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy wspierające procesy regeneracyjne.
• Pacjenci z zaburzeniami wchłaniania – osoby cierpiące na choroby zapalne jelit czy zespół złego wchłaniania mogą nie być w stanie skutecznie przyswajać treoniny z pożywienia.

Bezpieczeństwo i skutki uboczne

L-treonina dostarczana z pożywienia jest całkowicie bezpieczna i nie wiąże się z żadnymi znanymi efektami ubocznymi. W przypadku suplementacji w wyższych dawkach, potencjalne działania niepożądane są rzadkie i zazwyczaj łagodne. Mogą one obejmować dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, bóle brzucha czy biegunka, a także bóle głowy lub wysypki skórne.

Szczególną ostrożność należy zachować u osób przyjmujących leki antagonistyczne wobec receptorów NMDA, takie jak memantyna stosowana w chorobie Alzheimera. Treonina może potencjalnie interferować z działaniem tych leków, zmniejszając ich skuteczność terapeutyczną. Dodatkowo osoby z chorobami nerek powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji, ponieważ zaburzenia funkcji nerek mogą wpływać na metabolizm aminokwasów.

Nie zaleca się suplementacji treoniny w ciąży i podczas karmienia piersią, ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tych grupach. Choć treonina jest naturalnie obecna w pokarmach i jest bezpieczna w ramach normalnej diety, stosowanie wysokich dawek suplementacyjnych powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem lub dietetykiem.

Treonina w żywieniu pozajelitowym

W medycynie klinicznej L-treonina odgrywa istotną rolę jako składnik mieszanin aminokwasowych stosowanych w żywieniu pozajelitowym. Terapia ta jest niezbędna dla pacjentów, którzy z różnych przyczyn nie mogą przyjmować pokarmu drogą przewodu pokarmowego – na przykład w przypadku ciężkich stanów chorobowych, po rozległych operacjach chirurgicznych układu trawiennego czy w stanach krytycznych na oddziałach intensywnej terapii.

Znaczenie w preparatach klinicznych

W preparatach do żywienia pozajelitowego zawartość treoniny jest precyzyjnie dostosowana do specyficznych potrzeb metabolicznych różnych grup pacjentów. Stężenie tego aminokwasu w dostępnych preparatach waha się od około jeden i pół grama do ponad ośmiu gramów na litr roztworu, w zależności od przeznaczenia preparatu. Produkty dedykowane pacjentom z niewydolnością nerek, takie jak specjalistyczne mieszaniny aminokwasowe, zawierają dostosowane proporcje treoniny i innych aminokwasów, uwzględniające zaburzone procesy metaboliczne charakterystyczne dla tej grupy chorych.

Podobnie w przypadku pacjentów z niewydolnością wątroby, stosuje się specjalnie skomponowane preparaty, w których proporcje aminokwasów, w tym treoniny, są zmodyfikowane w celu normalizacji zaburzonego poziomu aminokwasów we krwi. Takie podejście może przyczynić się do zmniejszenia objawów encefalopatii wątrobowej i poprawy tolerancji oraz biosyntezy białek u tych pacjentów.

Żywienie pediatryczne

W żywieniu pozajelitowym dzieci, w tym niemowląt i wcześniaków, treonina odgrywa szczególnie istotną rolę ze względu na intensywne procesy wzrostu i rozwoju charakterystyczne dla tego okresu życia. Preparaty pediatryczne zawierają treoninę w proporcjach dostosowanych do specyficznych potrzeb rozwojowych młodego organizmu, uwzględniając zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy budulcowe niezbędne do syntezy nowych tkanek.

Kluczowe jest również jednoczesne dostarczanie odpowiednich źródeł energii w postaci węglowodanów i lipidów, aby zapobiec wykorzystaniu treoniny i innych aminokwasów jako substratu energetycznego. Dzięki temu treonina może być wykorzystana zgodnie z jej głównym przeznaczeniem – do syntezy białek strukturalnych i enzymatycznych oraz do podtrzymania funkcji organizmu.

Treonina w kosmetyce i pielęgnacji skóry

Ze względu na swoje właściwości nawilżające i wspierające syntezę kolagenu, L-treonina znalazła zastosowanie w przemyśle kosmetycznym jako składnik aktywny preparatów do pielęgnacji skóry. Jest ona stosowana w różnorodnych produktach – od kremów i balsamów do ciała, przez maski do twarzy, po preparaty przeznaczone dla skóry suchej i wrażliwej.

Działanie kosmetyczne

W preparatach kosmetycznych treonina wykazuje działanie kondycjonujące, co oznacza, że poprawia wygląd i dotyk skóry, czyniąc ją gładką i miękką w dotyku. Dzięki swoim właściwościom higroskopijnym przyciąga i zatrzymuje wilgoć w naskórku, co przekłada się na lepsze nawilżenie i ochronę przed przesuszeniem. Dodatkowo wspiera produkcję kolagenu i elastyny, co może przyczyniać się do redukcji drobnych zmarszczek i poprawy jędrności skóry.

W produktach do pielęgnacji włosów treonina również pełni istotną rolę. Ułatwia rozczesywanie i układanie włosów, zmniejsza ich łamliwość oraz działa antystatycznie, zapobiegając elektryzowaniu się włosów. Może także przyczyniać się do utrwalenia efektu prostowania włosów w zabiegach keratynowych.

Panel ekspertów ds. oceny składników kosmetycznych uznał treoninę za składnik bezpieczny w produktach kosmetycznych przy obecnych praktykach stosowania, co potwierdza jej dobrą tolerancję przez skórę i niskie ryzyko działań niepożądanych.

Badania kliniczne i perspektywy terapeutyczne

L-treonina była przedmiotem licznych badań klinicznych oceniających jej potencjał terapeutyczny w różnych schorzeniach. Choć większość tych badań nie przyniosła jednoznacznie pozytywnych wyników, dostarczyły one cennych informacji na temat metabolizmu i funkcji tego aminokwasu w organizmie człowieka.

Stwardnienie zanikowe boczne i spastyczność

Największa liczba badań klinicznych z udziałem treoniny dotyczyła jej potencjalnego zastosowania w leczeniu stwardnienia zanikowego bocznego oraz spastyczności mięśniowej. Teoretyczną podstawą tych badań była rola treoniny jako prekursora glicyny – neuroprzekaźnika hamującego, który może redukować nadmierne napięcie mięśniowe. Badania kontrolowane placebo przyniosły jednak rozczarowujące wyniki – nie wykazano istotnej poprawy w przebiegu choroby ani w redukcji objawów u pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym przyjmujących dawki od dwóch do czterech gramów treoniny dziennie przez okres do dwunastu miesięcy.

Co więcej, w niektórych badaniach zaobserwowano potencjalne pogorszenie funkcji płuc u pacjentów z tą chorobą przyjmujących suplementy treoniny, co stanowi istotne ostrzeżenie dotyczące stosowania tego aminokwasu w tej grupie pacjentów. Jedynie w przypadku spastyczności rdzeniowej wywołanej uszkodzeniem rdzenia kręgowego odnotowano niewielki, ale statystycznie istotny efekt antyspazmowy.

Badania nad starzeniem i długowiecznością

Interesujące wyniki przyniosły badania na modelach zwierzęcych oceniające wpływ treoniny na procesy starzenia. Badania na nicieni Caenorhabditis elegans wykazały, że suplementacja treoniny może wydłużać długość życia i poprawiać wskaźniki zdrowia poprzez mechanizm związany z hamowaniem ferroptozy – specyficznego typu śmierci komórki zależnego od żelaza. Okazało się, że treonina działa poprzez zwiększenie poziomu ferrytyny – białka magazynującego żelazo, co chroni komórki przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami związanymi ze starzeniem.

Choć te wyniki są obiecujące, należy pamiętać, że badania na modelach zwierzęcych nie zawsze przekładają się bezpośrednio na efekty u ludzi. Konieczne są dalsze badania kliniczne, aby ocenić, czy suplementacja treoniny może przynieść podobne korzyści w kontekście ludzkiego starzenia i długowieczności.

Choroby zapalne jelit

Badania nad rolą treoniny w chorobach zapalnych jelit przyniosły niejednoznaczne wyniki, wskazując, że kluczowe znaczenie może mieć moment rozpoczęcia suplementacji. Badania na modelu mysim wrzodziejącego zapalenia jelita grubego wykazały, że podawanie treoniny jednocześnie z rozpoczęciem procesu zapalnego opóźniało powrót do zdrowia i zmniejszało liczbę komórek kubkowych produkujących śluz. Z kolei podawanie treoniny po ustabilizowaniu się stanu zapalnego nie wykazywało takich negatywnych efektów.

Te wyniki sugerują, że timing suplementacji może być kluczowy dla jej skuteczności i bezpieczeństwa, co podkreśla potrzebę indywidualnego podejścia do każdego pacjenta i konsultacji z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji w chorobach przewodu pokarmowego.

Praktyczne zalecenia żywieniowe

Dla osób pragnących zapewnić sobie odpowiedni poziom treoniny w organizmie, kluczowe jest stosowanie zbilansowanej diety bogatej w wysokiej jakości białko. Oto kilka praktycznych wskazówek dotyczących planowania diety pod kątem optimalnej podaży tego aminokwasu.

Komponowanie posiłków

Dla osób stosujących dietę mieszaną, najłatwiejszym sposobem zapewnienia odpowiedniej podaży treoniny jest włączenie do każdego głównego posiłku źródła pełnowartościowego białka zwierzęcego – mięsa, ryb, jaj lub produktów mlecznych. Porcja stu do stu pięćdziesięciu gramów chudego mięsa drobiowego lub ryby dostarcza zazwyczaj wystarczającej ilości treoniny, aby pokryć znaczną część dziennego zapotrzebowania.

Dla osób na dietach roślinnych kluczowe jest łączenie różnych źródeł białka w taki sposób, aby uzyskać pełny profil aminokwasowy. Klasycznym przykładem takiego komponowania jest połączenie roślin strączkowych z zbożami – na przykład czerwona fasola z ryżem, ciecierzyca z kaszą jaglaną czy soczewica z quinoa. Takie kombinacje zapewniają komplementarność aminokwasów, dostarczając wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne w odpowiednich proporcjach.

Uwagi dla specyficznych grup

Osoby w okresach zwiększonego zapotrzebowania metabolicznego powinny zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż białka i aminokwasów egzogennych. Kobiety w ciąży i podczas laktacji powinny zwiększyć spożycie produktów wysokobiałkowych o około dziesięć do piętnaście procent w porównaniu do okresu sprzed ciąży. Sportowcy i osoby intensywnie trenujące mogą wymagać podaży białka na poziomie od jeden i pół do dwóch gramów na kilogram masy ciała dziennie, co naturalnie zwiększy również podaż treoniny.

Dzieci i młodzież w okresie wzrostu również mają podwyższone zapotrzebowanie na aminokwasy egzogenne. Rodzice powinni zadbać o to, aby w diecie młodych osób codziennie znajdowały się produkty mleczne, jaja, mięso lub ryby, a w przypadku diet roślinnych – odpowiednio skomponowane posiłki zawierające rośliny strączkowe i zboża.

Bibliografia

1. Tang Q, Tan P, Ma N, Ma X. Physiological Functions of Threonine in Animals: Beyond Nutrition Metabolism. Nutrients. 2021;13(8):2592. DOI: 10.3390/nu13082592 PMID: 34444752
2. Matsumoto H, Miura N, Naito M, Elango R. Evaluation of safe utilization of L-threonine for supplementation in healthy adults: a randomized double blind controlled trial. Amino Acids. 2025;57(1):30. DOI: 10.1007/s00726-025-03461-6 PMID: 40419835