Ayupil to lek przeciwpsychotyczny, który zawiera substancję czynną klozapinę. Jest stosowany w leczeniu schizofrenii u pacjentów, którzy nie reagują na leczenie innymi lekami przeciwpsychotycznymi. Klozapina jest również wskazana w leczeniu pacjentów z chorobą Parkinsona, u których występują zaburzenia psychotyczne, a terapia innymi lekami jest nieskuteczna. Lek jest dostępny na receptę.
Clopizam to lek, którego substancją czynną jest klozapina, należąca do grupy leków przeciwpsychotycznych, zwanych neuroleptykami. Jest stosowany w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, w tym psychoz. Clopizam jest szczególnie skuteczny w leczeniu pacjentów z schizofrenią, którzy nie reagują na inne leki. Jest dostępny na receptę.
Clozapine Aristo to lek przeciwpsychotyczny, który zawiera substancję czynną o nazwie klozapina. Jest stosowany w leczeniu schizofrenii u pacjentów, którzy nie reagują na inne leki przeciwpsychotyczne. Klozapina charakteryzuje się słabym działaniem blokującym receptory dopaminowe, ale wykazuje silne działanie na receptor D4 oraz silne działanie anty-α-adrenergiczne, przeciwcholinergiczne, przeciwhistaminowe, przeciwserotoninergiczne. Lek ten jest dostępny na receptę.
Clozapine Hasco to lek stosowany w leczeniu schizofrenii u pacjentów opornych na leczenie skojarzone dwoma różnymi lekami przeciwpsychotycznymi przez odpowiedni długi czas, a także gdy terapia innymi lekami przeciwpsychotycznymi (włącznie z innymi atypowymi lekami przeciwpsychotycznymi) powoduje ciężkie działania neurologiczne. Klozapina jest również wskazana w leczeniu pacjentów z chorobą Parkinsona, u których występują zaburzenia psychotyczne, a terapia innymi lekami jest nieskuteczna. Jest dostępny na receptę.
Klozapol to lek przeciwpsychotyczny, który zawiera substancję czynną klozapinę. Jest stosowany w leczeniu schizofrenii, szczególnie u pacjentów, którzy nie reagują na inne leki stosowane w schizofrenii lub ich nie tolerują. Klozapol wykazuje silne działanie uspokajające, przeciwpsychotyczne i umiarkowane przeciwautystyczne, łagodzi objawy wytwórcze schizofrenii. Lek jest dostępny na receptę.
Leponex to doustny lek przeciwpsychotyczny, który wykazuje silne działanie uspokajające. Jest stosowany w leczeniu pacjentów ze schizofrenią, którzy nie reagują na leczenie innymi lekami. Lek jest dostępny na receptę. Wskazany jest do stosowania u osób cierpiących na schizofrenię, które nie są wrażliwe na leczenie tradycyjnymi neuroleptykami lub nie mogą ich stosować.
Paxifar to lek zawierający substancję czynną klozapinę, która należy do grupy leków zwanych neuroleptykami. Jest stosowany w leczeniu pacjentów ze schizofrenią, którzy nie reagują na leczenie innymi lekami. Paxifar jest zalecany tylko dla pacjentów, którzy już stosowali przynajmniej dwa różne leki przeciwpsychotyczne, ale nie reagowali na nie lub doświadczali ciężkich działań niepożądanych. Lek jest dostępny na receptę.
Symcloza to lek zawierający substancję czynną klozapinę, która należy do grupy leków określanych mianem neuroleptyków. Produkt leczniczy Symcloza jest wskazany do stosowania przy schizofrenii opornej na leczenie. Jest dostępny na receptę.
Klozapina – lek należący do grupy środków przeciwpsychotycznych. Mechanizm działania klozapiny polega na oddziaływaniu wobec receptora dopaminowego D4 oraz silnym działaniu anty-alfa-adrenergicznym. Ponadto wykazuje właściwości antycholinergiczne, antyhistaminowe, a także hamujące reakcje pobudzenia. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie schizofrenii, która jest oporna na leczenie innymi neuroleptykami.
Klozapina dostępna jest w postaci tabletek. Dokładną dawkę leku dobiera się indywidualnie w zależności od nasilenia choroby. W każdym przypadku należy stosować najmniejszą skuteczną dawkę.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): częstoskurcz, senność, zawroty głowy, zaparcia, nadmierne wydzielanie śliny, neutropenia, eozynofilia, nieostre widzenie, ból głowy, drżenie, sztywność, napady padaczkowe, nudności, wymioty, jadłowstręt, suchość błony śluzowej jamy ustnej, nietrzymanie moczu, zwiększenie masy ciała, nadciśnienie, zmęczenie, gorączka, zaburzenia regulacji temperatury ciała.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Klozapina to substancja czynna należąca do grupy atypowych leków przeciwpsychotycznych, która od dziesięcioleci stanowi niezastąpiony element leczenia najcięższych przypadków schizofrenii. Ten rewolucyjny lek, wprowadzony po raz pierwszy w latach 70. XX wieku, wyróżnia się wyjątkowym mechanizmem działania oraz unikalną skutecznością w terapii przypadków opornych na inne leki przeciwpsychotyczne. Pomimo że zastosowanie klozapiny wiąże się z koniecznością ścisłego monitorowania pacjenta ze względu na potencjalnie poważne działania niepożądane, lek ten uznawany jest za „złoty standard” w leczeniu schizofrenii lekoopornej. Klozapina reprezentuje przełom w farmakoterapii psychiatrycznej, oferując nadzieję pacjentom, u których inne terapie okazały się nieskuteczne, jednocześnie wymagając od lekarzy szczególnej wiedzy i ostrożności w prowadzeniu leczenia.
Klozapina to atypowy lek przeciwpsychotyczny należący do pochodnych dibenzodiazepiny, który działa słabiej antydopaminergicznie niż klasyczne leki przeciwpsychotyczne – słabo blokuje receptory D2, ale silnie receptory D4. Ten unikalny profil farmakologiczny sprawia, że praktycznie nie działa na układ pozapiramidowy, nie zwiększa także wydzielania prolaktyny, działa silnie cholinolitycznie, przeciwhistaminowo i antyserotoninergicznie.
Klozapina działa na wiele receptorów w mózgu, co czyni ją unikalnym lekiem przeciwpsychotycznym. Jej działanie farmakodynamiczne polega na blokowaniu receptorów dopaminowych, a zwłaszcza receptora D4. Dodatkowo wykazuje silne działanie antagonistyczne wobec receptorów serotoninowych, co może przyczyniać się do jej korzystnego wpływu na objawy depresyjne towarzyszące schizofrenii.
Pod względem farmakokinetycznym, klozapina jest dobrze wchłaniana po podaniu doustnym, osiągając maksymalne stężenie we krwi w ciągu około 2 godzin. Jej biodostępność wynosi 50-60%, co oznacza, że część leku ulega metabolizmowi podczas pierwszego przejścia przez wątrobę. Klozapina po doustnym podaniu wchłania się w 90–95% niezależnie od przyjmowanych pokarmów, a jej okres półtrwania wynosi średnio 12 godzin.
Klozapina charakteryzuje się bardzo specyficznymi i ściśle określonymi wskazaniami do stosowania, które wynikają z jej wyjątkowej skuteczności, ale także z profilu bezpieczeństwa wymagającego szczególnej ostrożności.
Z powodu ryzyka powikłań ze strony układu krwiotwórczego klozapina jest stosowana wyłącznie u chorych na psychozy schizofreniczne, którzy nie reagują na inne leki stosowane w schizofrenii bądź ich nie tolerują. Klozapina jest stosowana w leczeniu schizofrenii u pacjentów opornych na leczenie skojarzone dwoma różnymi lekami przeciwpsychotycznymi przez odpowiedni długi czas.
Definicja schizofrenii opornej na leczenie obejmuje przypadki, w których nie uzyskuje się dobrą odpowiedź na leczenie u około 20 proc. chorych na schizofrenię, którzy nie reagują na leczenie lekami przeciwpsychotycznymi, a około 10 proc. chorych – również na leczenie klozapiną. Lekooporność stwierdza się w przypadku nieskutecznego leczenia co najmniej trzema LPP stosowanymi w dawce odpowiadającej 1000 mg/dobę chloropromazyny.
Klozapina jest również wskazana w leczeniu pacjentów z chorobą Parkinsona, u których występują zaburzenia psychotyczne, a terapia innymi lekami jest nieskuteczna. W tej grupie pacjentów klozapina wykazuje szczególną skuteczność ze względu na minimalny wpływ na system pozapiramidowy, co pozwala na kontrolę objawów psychotycznych bez nasilania objawów ruchowych charakterystycznych dla choroby Parkinsona.
Klozapina wykazuje silne działanie uspokajające, przeciwpsychotyczne i umiarkowane przeciwautystyczne, łagodzi objawy wytwórcze schizofrenii. Bezpośrednio po podaniu wywołuje uspokojenie, następnie hamuje objawy pobudzenia i agresję, natomiast po 1–3 tyg. rozwija się działanie przeciwpsychotyczne.
Ten charakterystyczny czasowy profil działania oznacza, że pacjenci mogą doświadczać początkowo głównie efektu uspokajającego, podczas gdy pełne działanie przeciwpsychotyczne rozwija się stopniowo w ciągu pierwszych tygodni leczenia. W trakcie przewlekłego stosowania leku stopniowo zmniejsza się jego działanie uspokajające, co pozwala na uzyskanie stabilnego efektu terapeutycznego bez nadmiernej sedacji.
Dawkowanie klozapiny wymaga szczególnej ostrożności i stopniowego zwiększania dawek w celu minimalizacji ryzyka działań niepożądanych. Leczenie należy rozpoczynać od dawki 12,5–25 mg na dobę i stopniowo zwiększać do najmniejszej skutecznej dawki terapeutycznej.
| Etap leczenia | Dawka | Częstotliwość | Czas trwania |
|---|---|---|---|
| Dawka początkowa | 12,5-25 mg | Raz lub dwa razy na dobę | Pierwszy dzień |
| Zwiększanie dawki | +25-50 mg | Stopniowo co 1-7 dni | 2-3 tygodnie |
| Dawka terapeutyczna | 200-450 mg | W dawkach podzielonych | Długoterminowo |
| Dawka maksymalna | Do 900 mg | W dawkach podzielonych | W razie konieczności |
W przypadku dobrej tolerancji dawkę można zwiększać o 25–50 mg aż do uzyskania w ciągu 2–3 tygodni optymalnej dawki terapeutycznej 300 mg/dobę. W razie konieczności dawkę można nadal stopniowo zwiększać o 50–100 mg co 3–4 dni.
Zalecane jest, by leczenie podtrzymujące trwało co najmniej 6 miesięcy. Po uzyskaniu odpowiedniego efektu terapeutycznego u wielu osób możliwe jest stosowanie mniejszej dawki podtrzymującej, którą stosuje się przez dłuższy czas, zwykle co najmniej 6 miesięcy.
Istotne zalecenia dotyczące leczenia podtrzymującego:
W przypadku zakończenia leczenia, zalecane jest stopniowe zmniejszanie dawki przez 1–2 tyg. Przed planowanym zakończeniem leczenia zaleca się stopniowe zmniejszanie dawki w okresie 1-2 tyg. W razie konieczności nagłego przerwania leczenia, należy uważnie obserwować pacjenta pod kątem wystąpienia działań związanych z odstawieniem leku.
Jednym z najważniejszych aspektów bezpiecznego stosowania klozapiny jest regularne monitorowanie parametrów hematologicznych ze względu na ryzyko wystąpienia agranulocytozy.
Przed rozpoczęciem terapii należy dokonać pomiaru liczby białych krwinek i ogólnej liczby neutrofili. Monitorowanie wymienionych parametrów należy kontynuować co tydzień przez pierwsze 8 tygodni leczenia, a następnie można zmniejszyć częstość badań i przeprowadzać co 4 tygodnie.
Szczegółowy schemat monitorowania:
Leczenie klozapiną należy natychmiast przerwać, jeżeli liczba białych krwinek spadnie poniżej 3000/mm3 (3,0×109 /l) lub całkowita liczba neutrofili wyniesie poniżej 1500/mm3 (1,5×109 /l). U tych pacjentów przeciwwskazane jest wznawianie leczenia klozapiną.
Agranulocytoza to poważne zaburzenie hematologiczne, charakteryzujące się drastycznym spadkiem liczby granulocytów – jednej z kluczowych grup białych krwinek odpowiedzialnych za walkę z infekcjami. Agranulocytoza występuje w około 0,8% pacjentów i przedstawia znaczące wyzwanie medyczne, pomimo malejącej śmiertelności.
Objawy sugerujące rozwój agranulocytozy:
Klozapina może wywoływać zmiany w EEG, w tym występowanie zespołów iglica-fala. Produkt leczniczy obniża próg drgawkowy w sposób zależny od dawki i może wywoływać drgawki miokloniczne lub uogólnione napady padaczkowe.
Poważne działania niepożądane obejmują agranulocytozę, napady padaczkowe, zapalenie mięśnia sercowego i hiperglikemię. W rzadkich przypadkach może dochodzić do niedociśnienia ortostatycznego z omdleniami lub bez omdleń.
Klozapina wykazuje niekorzystne cechy metaboliczne, takie jak wzrost masy ciała, niekorzystną zmianę profilu lipidowego pacjenta i hiperglikemię (przecukrzenie). U diabetyków może dojść do pogorszenia kontroli glikemii.
Przeciwwskazaniami do stosowania preparatu są: brak możliwości regularnej kontroli morfologii krwi, granulocytopenia lub agranulocytoza wywołana przez czynniki toksyczne albo przez reakcję idiosynkrazji w wywiadzie, agranulocytoza wywołana stosowaniem klozapiny w wywiadzie, zaburzenia czynności szpiku kostnego.
Dodatkowymi przeciwwskazaniami są:
Pacjenci w podeszłym wieku (ponad 60 lat), szczególnie osoby z zaburzeniami czynności układu sercowo-naczyniowego, mogą być bardziej podatni na działania niepożądane, a także na przeciwcholinergiczne działania klozapiny.
U noworodków, których matki stosują klozapinę w trzecim trymestrze istnieje ryzyko wystąpienia objawów pozapiramidowych i objawów odstawienia. Podczas stosowania leku nie należy karmić piersią, ponieważ wykazano, że u zwierząt klozapina przenika do mleka i wpływa na potomstwo.
Jednoczesne podawanie substancji hamujących działanie niektórych izoenzymów cytochromu P450 może zwiększać stężenie klozapiny, co może spowodować konieczność zmniejszenia dawki klozapiny. Ma to większe znaczenie w przypadku inhibitorów CYP 1A2, takich jak kofeina, perazyna oraz fluwoksamina.
Istotne interakcje obejmują:
Palenie papierosów indukuje CYP, zmniejszając stężenie leków nawet o połowę (haloperydol, klozapina, olanzapina), podczas gdy picie dużych ilości kafy (kofeina poprzez receptory dla adenozyny nasila przekaźnictwo dopaminowe).
Klozapina to pierwszy lek z grupy neuroleptyków atypowych, który został opracowany w 1958 roku i wprowadzony na rynek w Europie w latach 70 XX wieku. Klozapina została zsyntetyzowana w laboratoriach firmy farmaceutycznej Sandoz w 1961 roku. W 1975 roku lek wprowadzono do obrotu na terenie Niemiec i Finlandii.
Kluczowe momenty w historii klozapiny:
Około 30-60% pacjentów, którzy nie reagują na inne leki przeciwpsychotyczne, może odnieść korzyści z klozapiny. W badaniu sieciowej metaanalizy porównawczej z 2013 roku obejmującym 15 leków przeciwpsychotycznych, klozapina okazała się znacząco bardziej skuteczna niż wszystkie inne leki.
W badaniu z 2021 roku przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii, większość pacjentów (ponad 85% respondentów) przyjmujących klozapinę preferowała ją nad poprzednie terapie, czuła się lepiej na tym leku i chciała go dalej przyjmować.
W leczeniu schizofrenii stosuje się różne substancje czynne, które można podzielić na kilka grup terapeutycznych. Leki przeciwpsychotyczne dzielą się na leki pierwszej generacji – inaczej typowe leki przeciwpsychotyczne oraz leki drugiej generacji – inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne (aripiprazol, kwetiapina, olanzapina, klozapina, risperidon, amisulpryd, paliperidon, ziprazidon, sertindol).
Leki pierwszego rzutu:
Leki w przypadkach szczególnych:
Klozapina zajmuje szczególne miejsce w tej hierarchii jako lek rezerwowany dla przypadków opornych na leczenie standardowe. Lekiem przeciwpsychotycznym o najlepiej udokumentowanym korzystnym działaniu w przypadku lekooporności schizofrenii jest klozapina, jednak skuteczność terapii samą tylko klozapiną jest daleka od optymalnej, gdyż u 40–70% pacjentów występuje brak odpowiedzi lub odpowiedź częściowa na adekwatne leczenie tym lekiem.
Klozapina to atypowy lek przeciwpsychotyczny, pierwszy w swojej klasie, który działa poprzez blokowanie różnych receptorów w mózgu, szczególnie receptorów dopaminowych D4 oraz receptorów serotoninowych. W przeciwieństwie do starszych leków przeciwpsychotycznych, klozapina ma minimalny wpływ na układ pozapiramidowy, co znacznie zmniejsza ryzyko objawów ruchowych.
Klozapina jest stosowana wyłącznie w przypadkach schizofrenii opornej na leczenie, gdy co najmniej dwa inne leki przeciwpsychotyczne nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, oraz u pacjentów z chorobą Parkinsona z objawami psychotycznymi, gdy inne terapie są nieskuteczne.
Regularne kontrole morfologii krwi są konieczne ze względu na ryzyko wystąpienia agranulocytozy – poważnego obniżenia liczby białych krwinek, które występuje u około 0,8% pacjentów. Wczesne wykrycie tego powikłania pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Badania morfologii krwi wykonuje się cotygodniowo przez pierwsze 18 tygodni leczenia, następnie co 4 tygodnie przez cały okres terapii oraz przez 4 tygodnie po jej zakończeniu. Przed rozpoczęciem leczenia liczba białych krwinek musi wynosić ≥3500/µl, a neutrofili ≥2000/µl.
Do najczęstszych działań niepożądanych należą: nadmierne wydzielanie śliny, senność, przyrost masy ciała, zaparcia, zawroty głowy i tachykardia. Najpoważniejszym powikłaniem jest agranulocytoza, a także ryzyko napadów padaczkowych, zapalenia mięśnia sercowego i zaburzeń metabolicznych.
Nie, klozapinę należy odstawiać stopniowo przez okres 1-2 tygodni. Nagłe przerwanie leczenia może prowadzić do objawów odstawienia i nawrotu objawów psychotycznych. W przypadku konieczności nagłego przerwania leczenia, pacjent wymaga ścisłej obserwacji medycznej.
Leczenie podtrzymujące klozapiną powinno trwać co najmniej 6 miesięcy, ale często jest prowadzone przez lata. Decyzję o zakończeniu terapii podejmuje zawsze lekarz, uwzględniając stan kliniczny pacjenta i ryzyko nawrotu choroby.
Tak, klozapina może powodować senność, zawroty głowy i obniżenie progu drgawkowego, dlatego w początkowym okresie leczenia oraz przy zmianie dawkowania zaleca się unikanie prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn do czasu stabilizacji stanu klinicznego.
Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu leków hamujących szpik kostny, benzodiazepin, leków przeciwcholinergicznych oraz inhibitorów enzymów cytochromu P450. Palenie tytoniu znacząco zmniejsza skuteczność klozapiny poprzez przyspieszenie jej metabolizmu.
Stosowanie klozapiny w ciąży wymaga bardzo ostrożnej oceny stosunku korzyści do ryzyka. U noworodków matek przyjmujących klozapinę w trzecim trymestrze może wystąpić ryzyko objawów pozapiramidowych i objawów odstawienia. Karmienie piersią podczas terapii klozapiną jest przeciwwskazane.
