Irbesartan – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Irbesartan – lek przeciwnadciśnieniowy należący do grupy leków zwanej antagonistami angiotensyny II. Mechanizm działania irbesartanu polega na hamowaniu receptorów angiotensyny II, które znajdują się w ścianach naczyń krwionośnych, co prowadzi do ich rozszerzenia i obniżenia ciśnienia krwi. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie pierwotnego nadciśnienia tętniczego oraz leczenie nadciśnienia u pacjentów z współistniejącą chorobą nerek i cukrzycą typu 2.
Irbesartan dostępny jest w postaci tabletek. Lek stosuje się raz na dobę, ponieważ przeciwnadciśnieniowe działanie leku utrzymuje się przez 24 godziny. Po 4-6 tygodniach od rozpoczęcia stosowania irbesartanu pojawia się maksymalne działanie leku, które utrzymuje się przez cały okres leczenia. Lek można stosować w monoterapii lub w połączeniu z innymi lekami na nadciśnienie, jeśli efekt stosowania irbesartanu nie jest zadowalający.
Możliwe działania niepożądane: zawroty głowy, nudności, wymioty, niestrawność, zgaga, bóle mięśniowo-szkieletowe, znużenie, hiperkaliemia. Rzadko może pojawić się tachykardia, kaszel, biegunka, zaczerwienienie twarzy, ból w klatce piersiowej, zaburzenia czynności seksualnych.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Irbesartan – przewodnik po antagoniście receptora angiotensyny II
Irbesartan to jeden z najważniejszych leków z grupy antagonistów receptora angiotensyny II (ARB), który rewolucjonizował sposób leczenia nadciśnienia tętniczego oraz ochrony nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2. Ta substancja czynna, wprowadzona do terapii w 1997 roku, stanowi dziś podstawę farmakoterapii milionów pacjentów na całym świecie. Irbesartan wyróżnia się wysoką skutecznością w obniżaniu ciśnienia krwi, doskonałą tolerancją oraz udowodnionym działaniem nefroprotektywnym, co czyni go lekiem pierwszego wyboru w wielu sytuacjach klinicznych. Jego selektywne działanie na receptor AT1 angiotensyny II pozwala na skuteczne blokowanie negatywnych efektów tego hormonu, jednocześnie minimalizując ryzyko wystąpienia działań niepożądanych charakterystycznych dla inhibitorów konwertazy angiotensyny, takich jak suchy kaszel. Dzięki długiemu okresowi półtrwania, irbesartan zapewnia 24-godzinną kontrolę ciśnienia tętniczego przy jednorazowym przyjmowaniu na dobę, co znacząco poprawia przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów. Liczne badania kliniczne, w tym przełomowe studia IRMA-2 i IDNT, potwierdziły nie tylko skuteczność hipotensyjną irbesartanu, ale także jego wyjątkowe właściwości kardioprotekcyjne i nefroprotektywne, które wykraczają poza samo obniżanie ciśnienia krwi.
Mechanizm działania irbesartanu
Irbesartan należy do grupy antagonistów receptora angiotensyny II typu AT1, działając jako selektywny i niekonkurencyjny inhibitor tego receptora. Irbesartan ma wysokie powinowactwo do receptora angiotensynowego, dzięki czemu cząsteczka angiotensyny II zostaje wyparta z połączenia z podjednostką AT1 receptora. Mechanizm ten jest fundamentalny dla rozumienia działania leku.
Układ renina-angiotensyna-aldosteron odgrywa ważną rolę zarówno w doraźnej, jak i przewlekłej regulacji ciśnienia krwi. Podstawowym hormonem tego układu jest angiotensyna II, wywierająca silne działanie obkurczające naczynia krwionośne. W warunkach fizjologicznych angiotensyna II, łącząc się z receptorem AT1, wywołuje szereg niekorzystnych efektów:
- Skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych
- Zwiększenie wydzielania aldosteronu przez korę nadnerczy
- Stymulację wydzielania wazopresyny
- Aktywację układu współczulnego
- Promowanie procesów przerostowych w sercu i naczyniach
Przyjmuje się, że irbesartan powoduje zablokowanie wszystkich efektów działania angiotensyny II. Lek powoduje zmniejszenie ciśnienia tętniczego poprzez rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych oraz zmniejsza wydzielanie aldosteronu.
Kluczową zaletą irbesartanu jest to, że nie wpływa na aktywność konwertazy angiotensynowej. Dzięki temu większość działań niepożądanych związanych ze stosowaniem leków z grupy inhibitorów konwertazy angiotensynowej jest znacznie ograniczona. Oznacza to praktyczny brak ryzyka wystąpienia suchego kaszlu, który jest charakterystycznym działaniem niepożądanym inhibitorów ACE.
Wskazania do stosowania irbesartanu
Nadciśnienie tętnicze pierwotne
Podstawowym wskazaniem do stosowania irbesartanu jest leczenie nadciśnienia tętniczego pierwotnego u dorosłych. Irbesartan pokazał jasną zależność dawka-odpowiedź zarówno dla redukcji ciśnienia krwi, jak i dla odsetka pacjentów, którzy osiągnęli odpowiedź terapeutyczną. Badania kliniczne wykazały, że lek jest skuteczny w szerokim zakresie dawek.
Skuteczność przeciwnadciśnieniowa irbesartanu została ustalona w licznych, dużych, randomizowanych badaniach kontrolowanych placebo lub z aktywną kontrolą trwających do trzech miesięcy. Jak oczekiwano, irbesartan w monoterapii jest lepszy od placebo w obniżaniu zarówno skurczowego, jak i rozkurczowego ciśnienia krwi.
Nefropatia cukrzycowa
Drugą, równie ważną grupą wskazań jest ochrona nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2. Irbesartan może także opóźniać postęp nefropatii cukrzycowej i jest również wskazany do zmniejszenia progresji choroby nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2, nadciśnieniem i mikroalbuminurią.
Przełomowe badanie IRMA-2 (Irbesartan Microalbuminuria Type 2 Diabetes) wykazało, że w badaniu IRMA 2 odsetek pacjentów przechodzących do jawnej nefropatii był znacznie niższy dla otrzymujących irbesartan 300 mg raz dziennie niż placebo.
Farmakokinetyka i metabolizm
Irbesartan dobrze wchłania się po podaniu doustnym. Biodostępność leku mieści się w zakresie od 60% do 80%. Dopuszczalne jest przyjmowanie irbesartanu z pokarmem, gdyż jedynie w niewielki stopniu wpływa on na wchłanianie leku z przewodu pokarmowego.
Irbesartan dobrze wchłania się po podaniu doustnym (bezwzględna dostępność biologiczna wynosi ok. 60-80%). W ok. 96% wiąże się z białkami osocza. Jest metabolizowany w wątrobie przez sprzęganie z kwasem glukuronowym i utlenianie (z udziałem CYP2C9).
Właściwości farmakokinetyczne irbesartanu zapewniają:
- Długi okres półtrwania pozwalający na podawanie raz dziennie
- Stabilną kontrolę ciśnienia przez 24 godziny
- Brak konieczności dostosowywania dawki u większości pacjentów z łagodnymi zaburzeniami funkcji wątroby
Dawkowanie irbesartanu
Standardowe dawkowanie w nadciśnieniu
Dawka dobowa irbesartanu w samoistnym nadciśnieniu tętniczym wynosi od 75 mg do 300 mg. Zazwyczaj terapię rozpoczyna się od dawki 150 mg raz dziennie, którą można zwiększyć do 300 mg w zależności od odpowiedzi klinicznej.
Dawka bez efektu irbesartanu wydaje się być < 10 mg dziennie, a dawka maksymalnego efektu wydaje się być ≈ 300 mg dziennie.
Dawkowanie w nefropatii cukrzycowej
U pacjentów cierpiących jednocześnie na nadciśnienie i cukrzycę typu II, zalecana dawka dobowa mieści się w zakresie od 150 mg do 300 mg irbesartanu. W tej wskazanej dawkę podtrzymującą 300 mg uznaje się za optymalną dla maksymalnej ochrony nerek.
Populacje specjalne
Schemat dawkowania irbesartanu powinien zostać dostosowany u pacjentów dializowanych oraz osób w podeszłym wieku. U pacjentów powyżej 75 roku życia zaleca się rozpoczynanie terapii od mniejszej dawki 75 mg na dobę.
Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego z wykorzystaniem irbesartanu
W współczesnej farmakoterapii nadciśnienia tętniczego irbesartan odgrywa kluczową rolę jako lek pierwszego lub drugiego wyboru. Sartany są stosowane jako pojedyncze leki (jest to tak zwana monoterapia), jak również w połączeniu z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi.
Monoterapia irbesartanem
Irbesartan w monoterapii jest skuteczny u znacznej części pacjentów z łagodnym do umiarkowanego nadciśnieniem. Efekt przeciwnadciśnieniowy manifestował się w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia leczenia i osiągał maksymalną redukcję po 2-6 tygodniach.
Terapia skojarzona
W praktyce klinicznej często konieczne jest łączenie irbesartanu z innymi substancjami czynnymi. Najczęściej stosowane kombinacje to:
- Irbesartan + hydrochlorotiazyd (HCTZ) – najpopularniejsze połączenie dostępne w preparatach złożonych takich jak CoAprovel
- Irbesartan + amlodypina – skuteczne połączenie antagonisty receptora angiotensyny z blokerem kanałów wapniowych
- Irbesartan + indapamid – kombinacja z diuretykiem tiazydopodobnym
Gdy irbesartan łączy się z diuretykiem tiazydowym, bezpiecznie i skutecznie obniża ciśnienie krwi, w tym u pacjentów tradycyjnie niereagujących na monoterapię ARB, takich jak starsi pacjenci i pacjenci pochodzenia afroamerykańskiego.
Substancje czynne w terapii skojarzonej
W leczeniu nadciśnienia tętniczego obok irbesartanu stosuje się również inne substancje czynne z różnych grup farmakoterapeutycznych:
- Inne sartany: losartan, walsartan, telmisartan, kandesartan
- Inhibitory ACE: peryndopryl, ramipril, lisinopril, enalapril
- Diuretyki: hydrochlorotiazyd, indapamid, chlortalidon
- Blokery kanałów wapniowych: amlodypina, nifedypina, werapamil
- Beta-blokery: metoprolol, bisoprolol, nebiwalol
Grupa leków |
Przykładowe substancje czynne |
Mechanizm działania |
ARB (sartany) |
irbesartan, losartan, walsartan |
Blokada receptora AT1 |
Inhibitory ACE |
peryndopryl, ramipril, enalapril |
Hamowanie konwertazy angiotensyny |
Diuretyki tiazydowe |
hydrochlorotiazyd, indapamid |
Zwiększenie wydalania sodu i wody |
Blokery kanałów Ca²⁺ |
amlodypina, nifedypina |
Blokada kanałów wapniowych typu L |
Działania niepożądane
Irbesartan charakteryzuje się bardzo dobrym profilem bezpieczeństwa. Ogólna częstość zdarzeń niepożądanych przy stosowaniu irbesartanu była podobna do placebo. Najczęściej obserwowane działania niepożądane to:
Często występujące (1-10% pacjentów):
- Zawroty głowy
- Zmęczenie
- Nudności i wymioty
- Ból mięśniowo-szkieletowy
- Hipotonia ortostatyczna
Rzadko występujące (<1% pacjentów):
- Ból w klatce piersiowej
- Tachykardia
- Zaburzenia funkcji seksualnych
- Żółtaczka
- Reakcje alergiczne skórne
Podczas stosowania irbesartanu mogą wystąpić zawroty głowy i ból głowy, co może nieznacznie wpływać na zdolność kierowania pojazdami i obsługę urządzeń mechanicznych.
Specjalne populacje
Irbesartan u pacjentów z wysokim ciśnieniem tętniczym krwi i cukrzycą typu 2 z chorobą nerek dodatkowo może powodować także zawroty głowy podczas wstawania, zwiększone stężenie potasu, bóle stawów i mięśni, czy zmniejszone stężenie białka w krwinkach czerwonych.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na irbesartan lub którykolwiek składnik preparatu
- II i III trymestr ciąży
- Jednoczesne stosowanie z aliskirenем u pacjentów z cukrzycą lub zaburzeniami funkcji nerek
Względne przeciwwskazania i szczególna ostrożność:
- Ciężkie zaburzenia funkcji wątroby
- Zwężenie tętnic nerkowych obustronne
- Stan po przeszczepie nerki
- Hiperaldosteronizm pierwotny
Stosowanie irbesartanu w ciąży jest przeciwwskazane w II i III trymestrze, a w I trymestrze nie jest zalecane. Przyjmowanie irbesartanu podczas II i III trymestru ciąży może spowodować wystąpienie opóźnień w procesie kostnienia czaszki płodu, a także pogorszenia czynności nerek i małowodzia.
Interakcje lekowe
Znaczące interakcje:
- Inhibitory ACE i aliskiren: Jednoczesne stosowanie inhibitorów ACE, antagonistów receptora angiotensyny II lub aliskirenu zwiększa ryzyko niedociśnienia, hiperkaliemii oraz zaburzenia czynności nerek
- Preparaty potasu: zwiększone ryzyko hiperkaliemii
- Lit: Irbesartan nasila toksyczne działanie soli litu
- NLPZ: Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) osłabiają działanie irbesartanu oraz mogą prowadzić do pogorszenia czynności nerek
Bezpieczne kombinacje:
- Diuretyki tiazydowe i tiazydopodobne
- Blokery kanałów wapniowych
- Beta-blokery (z odpowiednim monitorowaniem)
Preparaty dostępne w Polsce
W Polsce dostępne są następujące preparaty zawierające irbesartan:
Preparaty jednoskładnikowe:
- Irbesartan Aurovitas (75 mg, 150 mg, 300 mg)
- Irbesartan Pfizer (75 mg, 150 mg, 300 mg)
- Irprestan (75 mg, 150 mg, 300 mg)
- Aprovel (150 mg, 300 mg)
- Ifirmasta (150 mg, 300 mg)
Preparaty złożone z hydrochlorotiazydem:
- CoAprovel (150/12,5 mg, 300/12,5 mg, 300/25 mg)
- Ifirmacombi (150/12,5 mg, 300/12,5 mg, 300/25 mg)
Irbesartan Aurovitas jest obecnie najczęściej dostępnym preparatem w polskich aptekach, z ceną refundowaną wynoszącą około 12 zł za opakowanie 28 tabletek 150 mg.
Badania kliniczne i dowody naukowe
Badanie IRMA-2
Badanie obejmowało pacjentów z nadciśnieniem w wieku od 30 do 70 lat, z cukrzycą typu 2, uporczywe mikroalbuminurię. Wyniki pokazały znaczącą redukcję progresji do jawnej nefropatii u pacjentów otrzymujących irbesartan 300 mg.
Badanie IDNT
W badaniu IDNT irbesartan 300 mg raz dziennie zapewnił znacznie większą nefroprotekcję niż amlodypina 10 mg raz dziennie lub placebo. Względne ryzyko podwojenia stężenia kreatyniny w surowicy było znacznie niższe przy irbesartanie niż przy amlodipinie lub placebo.
Analiza ekonomiczna
Leczenie pacjentów z nadciśnieniem, cukrzycą typu 2 i jawną nefropatią za pomocą irbesartanu było zarówno opłacalne, jak i ratujące życie w porównaniu z amlodypiną i kontrolą w warunkach hiszpańskich.
Jak długo trzeba przyjmować irbesartan?
Irbesartan jest lekiem przewlekłym, który zazwyczaj stosuje się przez całe życie. Nie należy przerywać stosowania leku Irbesartan bez konsultacji z lekarzem, ponieważ może to spowodować nagły wzrost ciśnienia krwi. Przerwanie terapii powinno być zawsze uzgodnione z lekarzem prowadzącym.
Czy irbesartan można przyjmować z jedzeniem?
Tak, irbesartan można przyjmować niezależnie od posiłków. Irbesartan Aurovitas może być stosowany w czasie posiłku lub niezależnie od posiłków. Nie ma wpływu na wchłanianie leku z przewodu pokarmowego.
Kiedy spodziewać się pełnego efektu leczenia?
Efekt przeciwnadciśnieniowy manifestował się w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia leczenia i osiągał maksymalną redukcję po 2-6 tygodniach. Pełen efekt hipotensyjny obserwuje się zwykle po 4-6 tygodniach regularnego stosowania.
Czy irbesartan powoduje kaszel?
Nie, irbesartan praktycznie nie powoduje kaszlu. Irbesartan był związany z niższą częstością kaszlu niż enalapril. Jest to jedna z głównych zalet w porównaniu z inhibitorami ACE.
Co zrobić w przypadku pominięcia dawki?
W razie przypadkowego pominięcia dobowej dawki leku należy przyjąć następną dawkę o zwykłej porze. Nie należy stosować dawki podwójnej, w celu uzupełnienia pominiętej dawki.
Czy można przyjmować irbesartan podczas ciąży?
Nie, stosowanie irbesartanu podczas ciąży jest przeciwwskazane. Stosowanie irbesartanu w ciąży jest przeciwwskazane w II i III trymestrze, a w I trymestrze nie jest zalecane. Kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną antykoncepcję podczas leczenia.
Jak irbesartan wpływa na prowadzenie pojazdów?
Lek Irbesartan Pfizer nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów lub obsługiwania maszyn. Jednakże, niekiedy podczas leczenia nadciśnienia tętniczego mogą wystąpić zawroty głowy lub uczucie zmęczenia. W pierwszych dniach terapii zaleca się ostrożność.
Czy można pić alkohol podczas stosowania irbesartanu?
Najlepiej ograniczyć spożycie alkoholu, gdyż może ono zwiększać ryzyko wystąpienia skutków ubocznych, takich jak zawroty głowy i niskie ciśnienie krwi. Umiarkowane spożycie alkoholu jest zazwyczaj bezpieczne, ale wymaga konsultacji z lekarzem.
Jakie badania należy wykonywać podczas leczenia?
Podczas terapii irbesartanem zaleca się regularne monitorowanie:
- Ciśnienia tętniczego
- Funkcji nerek (kreatynina, mocznik)
- Poziomu potasu w surowicy
- U diabetyków: mikroalbuminurii
Czy irbesartan można stosować u osób starszych?
Tak, irbesartan może być bezpiecznie stosowany u osób starszych. Tak, ale pacjenci w podeszłym wieku mogą być bardziej wrażliwi na działanie Irbesartanu, dlatego konieczna jest ścisła obserwacja. U pacjentów powyżej 75 lat zaleca się rozpoczynanie od mniejszych dawek.
Bibliografia
- Parving HH, Lehnert H, Bröchner-Mortensen J, Gomis R, Andersen S, Arner P; Irbesartan in Patients with Type 2 Diabetes and Microalbuminuria Study Group. The effect of irbesartan on the development of diabetic nephropathy in patients with type 2 diabetes. N Engl J Med. 2001;345(12):870-878. DOI: 10.1056/NEJMoa011489 PMID: 11565519
- Lewis EJ, Hunsicker LG, Clarke WR, Berl T, Pohl MA, Lewis JB, Ritz E, Atkins RC, Rohde R, Raz I; Collaborative Study Group. Renoprotective effect of the angiotensin-receptor antagonist irbesartan in patients with nephropathy due to type 2 diabetes. N Engl J Med. 2001;345(12):851-860. DOI: 10.1056/NEJMoa011303 PMID: 11565517