Indapamid – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Indapamid – lek o działaniu moczopędnym (diuretyk) zaliczany do grupy sulfonamidów. Mechanizm działania indapamidu polega na zwiększaniu wydalania jonów sodowych i chlorkowych z moczem, w mniejszym stopniu zwiększaniu wydalania jonów potasu i magnezu, zwiększając przy tym wydalanie moczu i wykazując działanie przeciwnadciśnieniowe. Ponadto lek rozszerza naczynia krwionośne oraz zmniejsza opór naczyniowy. Indapamid stosowany jest w leczeniu nadciśnienia tętniczego samoistnego.
Indapamid występuje w postaci tabletek oraz tabletek o przedłużonym działaniu. Lek można stosować w monoterapii, jako pojedynczy lek lub w leczeniu skojarzonym z innymi lekami. Indapamid stosuje się raz dziennie, rano.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): wysypka grudkowo-plamista, hipokalemia (zmniejszenie stężenia potasu we krwi), zaburzenia elektrolitowe, nudności, wymioty, zwiększenie stężenia glukozy we krwi, napady dny moczanowej (u ludzi cierpiących na tę chorobę).
Uwaga: Indapamid może wywołać fotouczulenia, dlatego zaleca się chronić skórę przed słońcem oraz sztucznym promieniowaniem UVA.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Indapamid – kompleksowy przewodnik po diuretyku tiazydopodobnym
Indapamid to jeden z najważniejszych i najczęściej stosowanych leków przeciwnadciśnieniowych w Polsce, należący do grupy diuretyków tiazydopodobnych. Ta substancja czynna, znana także pod nazwami handlowymi jak Arifon, Indamol czy Tertensif, od dziesięcioleci stanowi fundament terapii nadciśnienia tętniczego dzięki swojej wyjątkowej skuteczności w obniżaniu ciśnienia krwi i redukcji ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych. W przeciwieństwie do klasycznych diuretyków tiazydowych, indapamid charakteryzuje się dłuższym czasem działania, lepszą tolerancją metaboliczną oraz dodatkowymi właściwościami wazodylatacyjnymi, które czynią go szczególnie wartościowym narzędziem w długoterminowym leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Liczne międzynarodowe badania kliniczne, w tym przełomowe studia ADVANCE, PROGRESS i HYVET, potwierdziły nie tylko skuteczność indapamidu w kontroli ciśnienia tętniczego, ale także jego zdolność do znaczącej redukcji śmiertelności i ryzyka wystąpienia udarów mózgu, zawałów serca oraz niewydolności serca.
Mechanizm działania indapamidu
Indapamid wywiera swoje działanie przeciwnadciśnieniowe poprzez złożony mechanizm, który obejmuje zarówno działanie diuretyczne, jak i bezpośrednie działanie na naczynia krwionośne. Substancja ta działa głównie na poziomie proksymalnego segmentu kanalika dalszego nerki, gdzie hamuje kotransporter Na+/Cl-, prowadząc do zmniejszenia wchłaniania zwrotnego sodu. W efekcie sód i woda są zatrzymywane w świetle nefronu i wydalane z moczem, co prowadzi do zmniejszenia objętości osocza, obniżenia powrotu żylnego, redukcji rzutu serca i ostatecznie do obniżenia ciśnienia krwi.
Interesujące jest to, że diuretykom tiazydopodobnym prawdopodobnie towarzyszą dodatkowe mechanizmy działania wykraczające poza sam efekt moczopędny. Badania wskazują, że indapamid może zmniejszać reaktywność naczyniową na substancje naczyniozkurczowe oraz wykazywać właściwości antagonistyczne wobec wapnia. Ponadto, indapamid może zwiększać produkcję kwasów epoksyeikozatrienowych (EETs) w nerkach, które odgrywają kluczową rolę w regulacji ciśnienia krwi.
Dodatkowo, indapamid wywiera korzystny wpływ na sztywność tętnic, co jest szczególnie istotne u osób starszych i chorych na nadciśnienie. Jego zdolność do wiązania się z elastyną i redukcji wchłaniania wapnia oraz fosforanów do mięśni gładkich może stanowić mechanizm zmniejszania sztywności tętniczej obserwowanej u pacjentów w podeszłym wieku z nadciśnieniem.
Wskazania do stosowania
Indapamid znajduje szerokie zastosowanie w kardiologii i medycynie ogólnej jako lek pierwszego wyboru w terapii nadciśnienia tętniczego. Jest stosowany zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi do leczenia nadciśnienia tętniczego. Wysokie ciśnienie krwi, definiowane jako ciśnienie skurczowe ≥140 mmHg lub rozkurczowe ≥90 mmHg przy wielokrotnych pomiarach, stanowi główny modyfikowalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Indapamid jest również wskazany w leczeniu obrzęków spowodowanych zastoinową niewydolnością serca. W tym przypadku pomaga kontrolować zatrzymanie płynów i zmniejszać obrzęki, choć nie leczy samej przyczyny niewydolności serca.
Szczególne znaczenie ma zastosowanie indapamidu u:
- Pacjentów z nadciśnieniem tętniczym pierwszorzędowym
- Chorych z cukrzycą typu 2 i nadciśnieniem
- Osób starszych powyżej 80. roku życia z nadciśnieniem skurczowym
- Pacjentów po przebytym udarze mózgu lub incydencie przejściowym niedokrwienia mózgu
- Chorych z ryzykiem sercowo-naczyniowym wymagających prewencji pierwotnej lub wtórnej
Farmakokinetyka i właściwości farmakologiczne
Biodostępność indapamidu jest praktycznie całkowita po doustnym podaniu i nie jest zmieniana przez pokarm czy leki zobojętniające. Indapamid charakteryzuje się wysoką lipofilnością dzięki swojej części indolinowej, co prawdopodobnie tłumaczy, dlaczego klirens nerkowy stanowi mniej niż 10% jego całkowitego klirensu systemowego.
Czas osiągnięcia maksymalnego stężenia w osoczu (Tmax) wynosi około 2,3 godziny po podaniu doustnym. Objętość dystrybucji według różnych źródeł wynosi od 25 do około 60 litrów, co wskazuje na dobre przenikanie leku do tkanek.
Jedną z najważniejszych zalet indapamidu jest jego długi czas działania. Badania z użyciem 24-godzinnego ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia krwi wykazały ≥24-godzinny czas trwania działania moczopędnego i przeciwnadciśnieniowego dla standardowej postaci indapamidu oraz ≥32-godzinny czas działania dla postaci o przedłużonym uwalnianiu.
Skuteczność kliniczna i dowody naukowe
Skuteczność indapamidu została potwierzona w licznych badaniach klinicznych na różnych populacjach pacjentów. Metaanaliza porównująca indapamid z hydrochlorotiazydem wykazała, że indapamid w dawce 2,5 mg zapewniał o 54% większą redukcję skurczowego ciśnienia krwi (różnica -5,1 mmHg) w porównaniu z hydrochlorotiazydem w dawkach od 12,5 do 50 mg dziennie.
Kluczowe badania kliniczne
Badanie ADVANCE – wieloośrodkowe badanie przeprowadzone u pacjentów z cukrzycą typu 2, w którym kombinacja perindoprilu z indapamidem znacząco zmniejszyła ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych oraz wystąpienia poważnych powikłań naczyniowych.
Badanie PROGRESS – 4-letnie międzynarodowe badanie u pacjentów po przebytym udarze lub przejściowym ataku niedokrwiennym mózgu, które wykazało znaczącą redukcję ryzyka ponownego udaru przy stosowaniu indapamidu z perindoprilem.
Badanie HYVET – przełomowe badanie u pacjentów powyżej 80. roku życia z nadciśnieniem, które jako pierwsze jednoznacznie wykazało korzyści z leczenia przeciwnadciśnieniowego w tej grupie wiekowej przy użyciu indapamidu.
Analiza połączonych danych z czterech randomizowanych badań kontrolowanych (PATS, PROGRESS, ADVANCE, HYVET) obejmująca 24 194 pacjentów wykazała statystycznie istotną redukcję ryzyka zgonu u pacjentów otrzymujących indapamid głównie w połączeniu z perindoprilem.
Dawkowanie i sposób podawania
Standardowa dawka indapamidu w leczeniu nadciśnienia tętniczego wynosi 2,5 mg raz dziennie, najlepiej rano. Lek jest zwykle przyjmowany raz dziennie rano. U niektórych pacjentów może być konieczne zwiększenie dawki do 5 mg dziennie, jeśli odpowiedź na standardową dawkę jest niewystarczająca.
Dostępne są również preparaty o przedłużonym uwalnianiu w dawce 1,5 mg raz dziennie, które zapewniają bardziej równomierne działanie przez całą dobę. W badaniach klinicznych 75% pacjentów przyjmujących 2,5 mg indapamidu dziennie i 88% tych otrzymujących 5 mg dziennie osiągnęło zadowalającą redukcję ciśnienia krwi.
Modyfikacje dawkowania
- Pacjenci starsi: Nie jest wymagana rutynowa modyfikacja dawki, ale zaleca się ostrożność z uwagi na większe ryzyko zaburzeń elektrolitowych
- Zaburzenia czynności nerek: Ostrożność i monitorowanie, możliwa modyfikacja dawki
- Zaburzenia czynności wątroby: Zalecana ostrożność przy stosowaniu
Leczenie farmakologiczne nadciśnienia tętniczego z zastosowaniem indapamidu
W leczeniu nadciśnienia tętniczego indapamid może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w terapii skojarzonej z innymi substancjami czynnymi. Najczęściej stosowane w Polsce kombinacje obejmują:
Monoterapia
- Indapamid 2,5 mg lub 1,5 mg SR jako lek pierwszego wyboru u pacjentów z łagodnym do umiarkowanego nadciśnieniem
Terapia skojarzona
- Indapamid + Perindopril – kombinacja udowodniona klinicznie w badaniach ADVANCE, PROGRESS i HYVET
- Indapamid + Amlodypina – skuteczna kombinacja diuretyku z antagonistą wapnia
- Indapamid + Losartan/Walsartan – połączenie z sartanami dla pacjentów nietolerujących inhibitorów ACE
- Indapamid + Bisoprolol/Metoprolol – w przypadkach wymagających również beta-blokady
Inne substancje czynne stosowane w leczeniu nadciśnienia w Polsce:
- Inhibitory ACE: perindopril, enalapril, lisinopril, ramipril
- Sartany: losartan, walsartan, telmisartan, irbesartan
- Antagoniści wapnia: amlodypina, nifedypina, lerkanidypina
- Beta-blokery: bisoprolol, metoprolol, nebivolol
- Inne diuretyki: hydrochlorotiazyd, chlortalidon, furosemid, spironolakton
Działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane indapamidu występują u więcej niż 1 na 100 pacjentów i obejmują przede wszystkim zaburzenia gospodarki elektrolitowej oraz skutki odwodnienia.
Częste działania niepożądane (>1%):
- Hipokaliemia – najważniejsze działanie niepożądane wymagające monitorowania
- Hiponatremia – szczególnie u pacjentów starszych
- Hiperglikemia – zwykle łagodna i przemijająca
- Hiperuricemia – może prowadzić do zaostrzeń dny moczanowej
- Zawroty głowy i uczucie zmęczenia
- Nudności i zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Wysypka skórna i reakcje alergiczne
Rzadkie ale poważne działania niepożądane:
- Wydłużenie odcinka QT i arytmie typu torsades de pointes
- Reakcje anafilaktyczne u pacjentów uczulonych na sulfonamidy
- Fotowrażliwość i foto-onikoliza
- Zaburzenia wzroku i ryzyko jaskry zamkniętego kąta
- Zaostrzenie tocznia rumieniowatego układowego
W rzadkich przypadkach odnotowano występowanie jednoczesnego zespołu długiego QT i zespołu Brugada związanego z ciężką hipokaliemią i hiponatremią po zastosowaniu indapamidu.
Przeciwwskazania i ostrzeżenia
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Bezmocz (brak wytwarzania moczu)
- Alergia na sulfonamidy lub indapamid
- Ciężka niewydolność nerek z klirensem kreatyniny <30 ml/min
- Ciężka niewydolność wątroby z encefalopatią wątrobową
- Hipokaliemia lub hiponatremia oporna na leczenie
Względne przeciwwskazania i ostrzeżenia:
- Toczeń rumieniowaty układowy – stosować ostrożnie, może nasilać chorobę
- Cukrzyca – wymaga monitorowania glikemii
- Dna moczanowa – ryzyko zaostrzeń z powodu hiperuricemii
- Zaburzenia rytmu serca – ryzyko arytmii przy hipokaliemii
- Ciąża i laktacja – bezpieczeństwo nie zostało ustalone
Interakcje lekowe
Indapamid może wchodzić w klinически znaczące interakcje z wieloma grupami leków:
Interakcje zwiększające ryzyko hipokaliemii:
- Glikozydy naparstnicy – zwiększone ryzyko toksyczności przy hipokaliemii
- Leki przeciwarytmiczne – ryzyko arytmii komorowych
- Kortykosteroidy – dodatkowo obniżają poziom potasu
- Laksatywy – nasilają utratę potasu
Interakcje wpływające na skuteczność:
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne – mogą zmniejszać działanie hipotensyjne
- Lit – indapamid może zwiększać stężenie litu we krwi
- Leki hypoglikemizujące – indapamid może pogarszać tolerancję glukozy
Interakcje zwiększające ryzyko hipotensji:
- Inne leki hipotensyjne – konieczna ostrożność przy łączeniu
- Nitrati – ryzyko nadmiernego spadku ciśnienia
- Blokery alfa-adrenergiczne – szczególnie przy pierwszej dawce
Monitorowanie i kontrola leczenia
Pacjenci przyjmujący indapamid wymagają regularnego monitorowania laboratoryjnego i klinicznego:
Badania przed rozpoczęciem leczenia:
- Morfologia krwi z płytkami
- Elektrolity (Na+, K+, Cl-, Mg2+)
- Kreatynina, mocznik, klirens kreatyniny
- Glukoza, HbA1c u diabetyków
- Kwas moczowy
- EKG (ocena QTc)
Kontrole w trakcie leczenia:
- Po 2-4 tygodniach: elektrolity, kreatynina
- Co 3-6 miesięcy: pełny panel biochemiczny
- Co 6-12 miesięcy: EKG, szczególnie u pacjentów z czynnikami ryzyka arytmii
- Regularnie: pomiary ciśnienia krwi domowe i ambulatoryjne
Parametr |
Częstotliwość kontroli |
Wartości docelowe |
Ciśnienie krwi |
Codziennie (pomiary domowe) |
<140/90 mmHg (ogólne), <130/80 mmHg (cukrzyca) |
Potas |
Co 2-4 tygodnie początkowo, potem co 3-6 miesięcy |
3,5-5,0 mmol/l |
Sód |
Co 3-6 miesięcy |
135-145 mmol/l |
Kreatynina |
Co 3-6 miesięcy |
Wzrost <30% od wartości wyjściowej |
Glukoza |
Co 6-12 miesięcy |
<7,0 mmol/l (na czczo) |
Zastosowanie w grupach szczególnych
Pacjenci starsi
Indapamid jest szczególnie wartościowy u osób starszych, co potwierdziło badanie HYVET. Choć nie wykazano specyficznych problemów geriatrycznych ograniczających użyteczność indapamidu u starszych pacjentów, osoby w podeszłym wieku są bardziej narażone na problemy związane z wątrobą, nerkami lub sercem, co może wymagać dostosowania dawki.
U pacjentów starszych szczególną uwagę należy zwrócić na:
- Zwiększone ryzyko hipotensji ortostatycznej
- Większą skłonność do zaburzeń elektrolitowych
- Możliwe interakcje z licznymi przyjmowanymi lekami
- Konieczność rozpoczynania od niższych dawek
Pacjenci z cukrzycą
Indapamid wykazuje lepszy profil metaboliczny niż klasyczne tiazidy. W wielu badaniach u pacjentów z cukrzycą i bez cukrzycy tolerancja glukozy nie była istotnie zmieniona. Niemniej jednak konieczne jest monitorowanie glikemii, szczególnie na początku leczenia.
Pacjenci z przewlekłą chorobą nerek
Indapamid zachowuje skuteczność u pacjentów z łagodnymi do umiarkowanych zaburzeniami czynności nerek. Wykazano, że pozostaje skuteczny u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Jednak przy klirensie kreatyniny <30 ml/min skuteczność maleje i może być konieczne przejście na diuretyki pętlowe.
Zalety indapamidu w porównaniu z innymi diuretykami
W porównaniu z hydrochlorotiazyde’m indapamid wykazał przewagę w obniżaniu skurczowego ciśnienia krwi, redukcji masy lewej komory, zmniejszaniu stresu oksydacyjnego, hamowaniu agregacji płytek krwi i redukcji mikroalbuminurii związanej z cukrzycą. Co więcej, w przeciwieństwie do diuretyków tiazydowych, indapamid nie jest kojarzony z zaburzeniami glukozy czy lipidów.
Główne zalety indapamidu:
- Długi czas działania – możliwość podawania raz dziennie
- Lepsza kontrola ciśnienia – szczególnie w godzinach nocnych i wczesno rannych
- Mniejsze zaburzenia metaboliczne – w porównaniu z hydrochlorotiazyde’m
- Dowodzona skuteczność – w redukcji śmiertelności i zdarzeń sercowo-naczyniowych
- Dobra tolerancja – mniej działań niepożądanych niż inne diuretyki
- Dodatkowe działania – właściwości wazodylatacyjne i kardioprotekcyjne
Charakterystyka |
Indapamid |
Hydrochlorotiazyd |
Chlortalidon |
Czas działania |
24-32 godziny |
12-16 godzin |
24-48 godzin |
Dawkowanie |
Raz dziennie |
1-2 razy dziennie |
Raz dziennie |
Wpływ na glukozę |
Minimalny |
Umiarkowany |
Umiarkowany |
Wpływ na lipidy |
Minimalny |
Niekorzystny |
Niekorzystny |
Dowody w badaniach |
Bardzo silne |
Umiarkowane |
Silne |
Jak długo trwa działanie indapamidu?
Indapamid w standardowej postaci działa przez co najmniej 24 godziny, a preparat o przedłużonym uwalnianiu nawet ponad 32 godziny, co pozwala na wygodne dawkowanie raz dziennie.
Czy indapamid można łączyć z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi?
Tak, indapamid doskonale komponuje się z inhibitorami ACE (szczególnie perindoprilem), sartanami, antagonistami wapnia i beta-blokerami. Najlepiej udokumentowana jest kombinacja z perindoprilem.
Czy indapamid wpływa na poziom cukru we krwi?
W przeciwieństwie do klasycznych tiazydów, indapamid w wielu badaniach nie powodował istotnych zaburzeń tolerancji glukozy, choć zaleca się monitorowanie glikemii u diabetyków.
Jakie są najważniejsze działania niepożądane indapamidu?
Najczęstszymi działaniami niepożądanymi są hipokaliemia, zawroty głowy, nudności i zmęczenie. Hipokaliemia może wystąpić, ale jest to zwykle problem niewielki i rzadko wymaga suplementacji potasu.
Czy można stosować indapamid podczas ciąży?
Bezpieczeństwo indapamidu w ciąży nie zostało ustalone. Nie ma odpowiednich badań u kobiet w ciąży określających ryzyko dla płodu, dlatego lek nie powinien być stosowany u kobiet w ciąży lub karmiących piersią.
Jak często należy kontrolować poziom potasu podczas leczenia indapamidem?
Poziom potasu należy kontrolować po 2-4 tygodniach od rozpoczęcia leczenia lub zmiany dawki, a następnie co 3-6 miesięcy podczas stabilnej terapii.
Czy indapamid może wywoływać zawroty głowy?
Tak, zawroty głowy są częstym działaniem niepożądanym, szczególnie na początku leczenia lub przy szybkiej zmianie pozycji ciała. Zaleca się powolne wstawanie z pozycji leżącej lub siedzącej.
Czy osoby z alergią na sulfonamidy mogą przyjmować indapamid?
Nie, indapamid jest przeciwwskazany u pacjentów z alergią na sulfonamidy, ponieważ może wywołać poważne reakcje alergiczne.
Jakie są różnice między indapamidem a hydrochlorotiazyde’m?
Indapamid zapewnia o 54% większą redukcję skurczowego ciśnienia krwi w porównaniu z hydrochlorotiazyde’m i ma lepszy profil metaboliczny oraz dłuższy czas działania.
Czy indapamid wpływa na potencję?
Zaburzenia erekcji są rzadkim działaniem niepożądanym indapamidu, występującym znacznie rzadziej niż przy stosowaniu innych diuretyków czy niektórych beta-blokerów.
O której porze dnia należy przyjmować indapamid?
Indapamid jest zwykle przyjmowany raz dziennie rano, aby uniknąć nocnego częstomoczu i zapewnić optymalną kontrolę ciśnienia krwi.
Czy podczas leczenia indapamidem można pić alkohol?
Spożywanie alkoholu może zwiększać ryzyko zawrotów głowy podczas stosowania indapamidu, dlatego najlepiej ograniczyć ilość spożywanego alkoholu.
Bibliografia
-
- Macfarlane TV, Pigazzani F, Flynn RWV, MacDonald TM. The effect of indapamide vs. bendroflumethiazide for primary hypertension: a systematic review. Br J Clin Pharmacol. 2019;85(2):285-303. DOI: 10.1111/bcp.13787 PMID: 30312512
- Chaffman M, Heel RC, Brogden RN, Speight TM, Avery GS. Indapamide. A review of its pharmacodynamic properties and therapeutic efficacy in hypertension. Drugs. 1984;28(3):189-235. DOI: 10.2165/00003495-198428030-00001 PMID: 6489195