Accusol 35 Potassium to roztwór do hemofiltracji, hemodializy i hemodiafiltracji, przepisywany pacjentom z ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek. Skutecznie oczyszcza krew ze zbędnych produktów przemiany materii, koryguje kwasowość, zasadowość oraz stężenie soli. Może być także stosowany jako źródło soli i wody do nawodnienia.
Benelyte to roztwór do infuzji, który zawiera składniki mineralne zwane elektrolitami, wpływające na ilość wody oraz inne istotne procesy w organizmie. Zawiera również węglowodany. Jest wskazany do stosowania u pacjentów w wieku dziecięcym, takich jak noworodki (od 0 do ≤28 dni), niemowlęta (od 28 dni do ≤2 lat), dzieci (od 2 do ≤12 lat) oraz młodzież (od 12 do ≤14 lat). Lek jest dostępny na receptę.
Bicavera to lek stosowany w dializie otrzewnowej, który pomaga usuwać nadmiar wody i substancji z organizmu, które gromadzą się podczas niewydolności nerek. Jest to lek na receptę. Wskazania do stosowania obejmują przewlekłą niewydolność nerek u pacjentów, którzy są na leczeniu dializą otrzewnową.
Dianeal PD4 to specjalny roztwór do dializy otrzewnowej, który skutecznie usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii z krwi. Ponadto, koryguje nieprawidłowe stężenia różnych składników krwi. Dianeal PD4 zawiera różne stężenia glukozy (1,36%, 2,27% lub 3,86%). Stosuje się go w leczeniu zamkniętym (szpitalnym). Dianeal PD4 jest zalecany do dializy otrzewnowej, m.in. w przypadku: ostrej i przewlekłej niewydolności nerek; znacznego przewodnienia; zaburzeń gospodarki elektrolitowej; zatrucia lekami, kiedy nie można zastosować alternatywnych metod leczenia. Lek jest dostępny na receptę.
Duosol nie zawierający potasu to roztwór do hemofiltracji. Jest przeznaczony do stosowania u pacjentów z ostrą niewydolnością nerek, u których nerki nie są w stanie usuwać z krwi produktów przemiany materii. Gotowy roztwór, składający się z roztworu wodorowęglanu i roztworu elektrolitów, to zmieszany roztwór do hemofiltracji buforowany wodorowęglanem. Jest dostępny na receptę.
Duosol zawierający potas to roztwór do hemofiltracji, który jest przeznaczony do stosowania w leczeniu ostrej niewydolności nerek poprzez hemofiltrację ciągłą. Składa się z roztworu wodorowęglanu i roztworu elektrolitów, które są niezbędne dla utrzymania i korygowania homeostazy płynów i elektrolitów. Jest dostępny na receptę.
Kalii chloridum 0,15% + Glucosum 5% Kabi to wodny roztwór chlorku potasu i glukozy do infuzji. Preparat jest podawany dożylnie jako źródło węglowodanów, w profilaktyce i terapii niedoboru potasu w organizmie, w sytuacjach utraty chlorku potasu lub odwodnienia organizmu. Jest dostępny na receptę. Wskazaniem do stosowania leku jest zapobieganie oraz leczenie niedoboru potasu u pacjentów, u których metody dietetyczne lub leczenie doustne okazały się niewystarczające.
Kalii chloridum 0,3% + Glucosum 5% Kabi – roztwór do infuzji. Preparat zawiera substancję glukoza + potas (chlorek potasu). Wydawany w lecznictwie zamkniętym. Zapobieganie i leczenie niedoboru potasu i (lub) hipokaliemii.
MultiBic bezpotasowy to specjalistyczny roztwór stosowany w ciągłej terapii nerkozastępczej. Jest szczególnie polecany dla pacjentów z ostrą niewydolnością nerek, którzy mogą wymagać zastosowania zabiegu ciągłej hemofiltracji w celu usunięcia z organizmu produktów przemiany materii, normalnie wydalanych przez nerki do moczu.
Multibic z potasem to specjalny roztwór stosowany w ciągłej terapii nerkozastępczej. Jego głównym celem jest usuwanie z organizmu pacjentów z chorobą nerek szkodliwych produktów przemiany materii. Lek ten jest szczególnie polecany dla pacjentów z uszkodzeniem nerek oraz w przypadku zatruć. Jest dostępny na receptę.
Physioneal 40 z glukozą to specjalny roztwór do dializy otrzewnowej, który skutecznie usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii z krwi. Oprócz tego, koryguje również nieprawidłowe stężenia różnych składników krwi. Physioneal 40 zawiera różne stężenia glukozy (1,36%, 2,27% lub 3,86%). Jest wskazany do dializy otrzewnowej, m.in. w przypadku ostrej i przewlekłej niewydolności nerek, ciężkiego przewodnienia, zaburzeń gospodarki elektrolitowej oraz zatrucia lekami podlegającymi dializie, kiedy nie można zastosować bardziej odpowiednich , alternatywnych metod leczenia. Lek jest dostępny na receptę.
Potassium Chloride + Glucose B. Braun to roztwór do infuzji, który zawiera chlorek potasu i glukozę. Jest stosowany w celu dostarczenia potasu do organizmu w celu wyrównania lub zapobieżenia niedoborom potasu, a także dostarczenie glukozy w celu pokrycia zapotrzebowania na energię. Jest to lek na receptę. Wskazany jest szczególnie do stosowania w leczeniu hipokaliemii, odwodnienia hipo- i izotonicznego oraz zasadowicy hipochloremicznej.
Glukoza jednowodna – to naturalnie występujący izomer optyczny glukozy, różniący się od niej szczegółami w budowie przestrzennej. Substancja dostępna jest w farmacji w postaci krystalicznego, bezbarwnego i bezwonnego proszku. Glukoza jednowodna stosowana jest jako substancja pomocnicza w doustnych postaciach leków jako środek słodzący oraz rzadko w kroplach ocznych jako środek izotonizujący. Jako substancja czynna dostępna jest w postaci roztworu do infuzji, który stosowany jest w celu dostarczenia energii, leczenia hipoglikemii, uzupełniania płynów i węglowodanów oraz do rozpuszczania i rozcieńczania koncentratów elektrolitów lub leków.
Możliwe działania niepożądane (częstość nieznana): Po podaniu dożylnym mogą wystąpić zaburzenia równowagi płynów, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, hiperglikemia, cukromocz, zmniejszenie stężenia elektrolitów we krwi, niedobór witamin z grupy B, hiponatremia (niskie stężenie sodu we krwi), obrzęki obwodowe, zaburzenia lub zakrzepica żyły w miejscu podania.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Glukoza jednowodna (D-glukoza jednowodna, dekstroza jednowodna) stanowi jedną z najważniejszych i najszerzej stosowanych substancji czynnych w praktyce medycznej i farmaceutycznej. Ta podstawowa molekuła węglowodanowa o wzorze chemicznym C6H12O6•H2O pełni kluczową rolę zarówno jako źródło energii dla organizmu, jak i jako niezbędny składnik wielu preparatów leczniczych. Glukoza jednowodna jest naturalnym cukrem prostym, który powstaje w procesie enzymatycznej hydrolizy skrobi i stanowi podstawowy substrat energetyczny dla wszystkich komórek organizmu ludzkiego. W medycynie klinicznej substancja ta odgrywa fundamentalną rolę w leczeniu stanów hipoglikemicznych, żywieniu pozajelitowym, a także jako rozpuszczalnik i środek pomocniczy w preparatach farmaceutycznych. Jej unikalne właściwości fizykochemiczne i biologiczne sprawiają, że jest niezbędna w codziennej praktyce medycznej – od przypadków ostrych stanów zagrożenia życia wymagających natychmiastowego uzupełnienia glukozy, poprzez długotrwałe żywienie chorych, aż po zastosowania w recepturze aptecznej jako wypełniacz i środek słodzący. Znaczenie glukozy jednowodnej w farmakoterapii jest tak duże, że została ona umieszczona na Liście Podstawowych Leków Światowej Organizacji Zdrowia, co podkreśla jej fundamentalną rolę w zapewnieniu podstawowej opieki zdrowotnej.
Glukoza jednowodna występuje w postaci krystalicznego, bezbarwnego i bezwonnego proszku o charakterystycznym słodkim smaku. Jej masa cząsteczkowa wynosi 198,17 g/mol, co odróżnia ją od formy bezwodnej o masie 180,16 g/mol. Ta różnica wynika z obecności jednej cząsteczki wody w strukturze krystalicznej, która wpływa na stabilność i właściwości substancji.
Substancja charakteryzuje się doskonałą rozpuszczalnością w wodzie oraz stabilnością w suchych warunkach przechowywania. W temperaturach poniżej 50°C stabilną formą krystaliczną jest α-D-glukoza jednowodna, podczas gdy powyżej tej temperatury otrzymuje się formę bezwodną. Ta właściwość ma istotne znaczenie praktyczne w procesach technologicznych produkcji leków.
W środowisku wodnym glukoza jednowodna ulega szybkiej absorpcji z przewodu pokarmowego i jest metabolizowana do dwutlenku węgla i wody z wydzieleniem energii. Proces ten dostarcza organizmowi około 4 kcal na gram substancji, co czyni ją doskonałym źródłem szybko dostępnej energii.
Glukoza, ze względu na swój polarny charakter i duży rozmiar cząsteczki, nie może przechodzić przez błonę lipidową komórki poprzez prostą dyfuzję. Transport glukozy odbywa się za pomocą wyspecjalizowanych białek transportowych. Wyróżniamy dwa główne mechanizmy transportu glukozy:
Po wniknięciu do komórki glukoza stanowi główny substrat dla procesów metabolicznych prowadzących do wytworzenia ATP (adenosyny trifosforanu). Proces ten przebiega w trzech głównych etapach:
Głównym wskazaniem do stosowania glukozy jednowodnej jest leczenie stanów hipoglikemicznych. Hipoglikemia jest definiowana jako stan, w którym stężenie glukozy we krwi spada poniżej 70 mg/dL (3,9 mmol/L) i towaryszą temu objawy kliniczne.
Objawy hipoglikemii obejmują:
Glukoza jednowodna stanowi podstawowy składnik roztworów do żywienia pozajelitowego, dostarczając węglowodanów pacjentom, którzy nie mogą przyjmować pokarmu doustnie. W tym zastosowaniu często łączy się ją z aminokwasami, emulsjami tłuszczowymi, elektrolitami i witaminami.
W recepturze aptecznej glukoza jednowodna pełni rolę wypełniacza, środka słodzącego oraz nośnika dla substancji czynnych w proszkownych postaciach leków. Ze względu na swoją neutralność farmakologiczną i dobre właściwości technologiczne jest powszechnie stosowana w preparatach aptecznych.
W przypadku ciężkiej hipoglikemii zaleca się podanie 10-25 g glukozy (20-50 mL roztworu 50% lub 40-100 mL roztworu 25%) dożylnie w ciągu 1-3 minut. Istnieją różne stężenia dostępnych preparatów:
| Stężenie | Objętość | Zawartość glukozy |
|---|---|---|
| 50% (D50W) | 50 mL | 25 g |
| 25% (D25W) | 100 mL | 25 g |
| 10% (D10W) | 250 mL | 25 g |
Badania kliniczne wykazały, że roztwory o niższym stężeniu (10% i 25%) mogą być równie skuteczne jak 50% roztwór w leczeniu hipoglikemii, przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka działań niepożądanych.
U dzieci zaleca się podanie dextrozy 10% w dawce 2,5 mL/kg masy ciała jako bolus dożylny, po którym należy kontynuować wlew dostosowany do normalnej produkcji glukozy przez wątrobę (około 5-8 mg/kg/min u niemowląt).
W leczeniu łagodnych epizodów hipoglikemii można stosować glukozę doustnie w dawce 15-20 g, najczęściej w postaci tabletek lub żelu. Poprawa powinna nastąpić w ciągu 10-15 minut.
Podstawowym lekiem w leczeniu hipoglikemii pozostaje glukoza, dostępna w kilku postaciach:
Glukagon jest hormonem kontrregulacyjnym trzustki, który powoduje rozkład i uwalnianie glikogenu z wątroby. Dostępny jest w zestawach do iniekcji domięśniowej lub podskórnej w dawce 1 mg dla dorosłych. Nowsze formulacje obejmują premiksy i sprawy donosowe dla ułatwienia podania.
W przypadkach masywnego przedawkowania insuliny lub niewydolności nadnerczy jako leczenie wspomagające można zastosować hydrokoryzon dożylnie, który indukuje stan insulinooporności i zmniejsza zapotrzebowanie na glukozę.
U pacjentów zagrożonych niedoborem tiaminy (np. alkoholicy) zaleca się podanie tiaminy przed lub równocześnie z glukozą w celu zapobiegania encefalopatii Wernickego.
Przeciwwskazania do stosowania glukozy obejmują hiperglikemię wymagającą podawania więcej niż 6 jednostek insuliny na godzinę, delirium tremens z odwodnieniem, kwasicę mleczanową oraz ciężką zastoinową niewydolność serca.
Skoncentrowane roztwory glukozy (>5%) mogą powodować podrażnienie żył, zakrzepowe zapalenie żył oraz uszkodzenie tkanek w przypadku wynaczynienia. Szczególnie roztwory 50% powinny być podawane przez żyły centralne lub bardzo ostrożnie przez żyły obwodowe.
Najczęstsze działania niepożądane:
Hiperosmolarne zespoły wynikające z nadmiernie szybkiego podawania skoncentrowanych roztworów glukozy mogą powodować zaburzenia świadomości.
Glukoza może wchodzić w interakcje z różnymi grupami leków:
Podczas leczenia hipoglikemii należy monitorować:
Celem leczenia hipoglikemii jest osiągnięcie stężenia glukozy >70 mg/dL (3,9 mmol/L) oraz ustąpienie objawów neuroglikopenicznych. Po ustąpieniu ostrej fazy należy zapewnić odpowiednie żywienie w celu uzupełnienia zapasów glikogenu.
Główna różnica polega na zawartości wody krystalicznej. Glukoza jednowodna zawiera jedną cząsteczkę wody (masa molowa 198,17 g/mol), podczas gdy forma bezwodna nie zawiera wody (180,16 g/mol). W praktyce farmaceutycznej wybór między tymi formami zależy głównie od dostępności i rodzaju preparatu – w roztworach wodnych różnica nie ma większego znaczenia klinicznego.
Tak, glukoza jednowodna jest podstawowym lekiem w leczeniu hipoglikemii u diabetyków. Wymaga jednak starannego monitorowania glikemii i dostosowania dawkowania insuliny lub innych leków przeciwcukrzycowych po ustąpieniu epizodu hipoglikemicznego.
Przedawkowanie objawia się hiperglikemią, cukromoczem, hiperosmolarnością, a w ciężkich przypadkach może prowadzić do śpiączki hiperglikemicznej. Mogą również wystąpić zaburzenia elektrolitowe, szczególnie hiponatremia i hipokaliemia.
Glukoza jest naturalnym składnikiem organizmu i może być bezpiecznie stosowana w ciąży gdy jest to medycznie wskazane. Szczególną ostrożność należy zachować podczas porodu, zwłaszcza w przypadku jednoczesnego stosowania oksytocyny ze względu na ryzyko hiponatremii.
Roztwory glukozy należy przechowywać zgodnie z zaleceniami producenta, zwykle w temperaturze pokojowej, z dala od światła. Po otwarciu ampułki lub fiolki roztwór należy zużyć natychmiast. Nie należy stosować roztworów zmętniałych, zmienionych kolorystycznie lub zawierających osady.
W przypadku wynaczynienia skoncentrowanego roztworu glukozy, szczególnie 50%, może dojść do martwicy tkanek. Należy natychmiast przerwać wlew, ocenić zakres uszkodzenia i wdrożyć odpowiednie leczenie miejscowe. W ciężkich przypadkach może być konieczna konsultacja chirurgiczna.
Skoncentrowane roztwory glukozy są hipertoniczne i mogą powodować uszkodzenie żył, zakrzepowe zapalenie żył oraz martwicę tkanek w przypadku wynaczynienia. Dodatkowo mogą prowadzić do nagłej hiperglikemii z następczą hipoglikemią odbiciową. Dlatego coraz częściej zaleca się stosowanie roztworów o niższych stężeniach.
Zgodność glukozy z innymi lekami jest zróżnicowana. Nie należy łączyć jej z preparatami krwi ze względu na ryzyko pseudoaglutynacji erytrocytów. Przed połączeniem z innymi lekami zawsze należy sprawdzić ich zgodność farmaceutyczną i stabilność chemiczną.
Glukagon jest preferowany gdy pacjent nie ma dostępu żylnego, a podanie dożylne nie jest możliwe. Należy pamiętać, że skuteczność glukagonu zależy od obecności zapasów glikogenu w wątrobie – może być nieskuteczny u osób długotrwale głodujących lub z przewlekłą chorobą wątroby.
U dzieci stosuje się dawkowanie wagowe (2,5 mL/kg roztworu 10% jako bolus), preferuje się roztwory o niższych stężeniach ze względu na mniejsze ryzyko działań niepożądanych. Dodatkowo u dzieci częściej występują niedobory glikogenu, co wymaga dłuższego podtrzymywania wlewów glukozy.
