Furagina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Furagina – znana również pod nazwą furazydyna, to lek przeciwbakteryjny stosowany w zakażeniach dolnych dróg moczowych. Mechanizm działania furaginy polega m.in. na uszkadzaniu DNA komórek bakteryjnych, co prowadzi do zahamowania namnażania się bakterii. Ponadto furagina aktywizuje układ odpornościowy do walki z drobnoustrojami. Wskazaniem do stosowania furaginy jest leczenie zakażeń dróg moczowych, które są wywołane przez drobnoustroje Escherichia coli oraz leczenie nawracających zakażeń układu moczowego u kobiet.
Furagina dostępna jest w postaci tabletek, zawiesiny doustnej oraz proszku do sporządzenia zawiesiny doustnej. Lek może być stosowany u dzieci od 2 roku życia według schematu załączonego w ulotce, natomiast u dzieci młodszych dawkowanie powinien ustalić lekarz. Czas trwania terapii to zazwyczaj 7-8 dni. Podczas stosowania leku zaleca się spożywanie produktów bogatych w białko, ponieważ powoduje to zwiększenie wchłaniania leku.
Możliwe działania niepożądane: ból głowy, ból brzucha, zmniejszenie łaknienia, nadmierne oddawanie gazów, mdłości, wymioty, świąd, pokrzywka, reakcje alergiczne. Rzadziej pojawiają się zaburzenia widzenia, senność, obrzęk naczynioruchowy, złuszczające zapalenie skóry, gorączka, złe samopoczucie.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Furagina (furazydyna) – kompleksowy przewodnik dla pacjentów
Furagina, znana również pod nazwą furazydyna, to jeden z najpopularniejszych leków stosowanych w Polsce w leczeniu zakażeń dolnych dróg moczowych. Substancja ta, będąca pochodną nitrofuranu, stanowi alternatywę dla klasycznych antybiotyków i jest dostępna zarówno na receptę, jak i bez recepty. Charakteryzuje się unikalnym mechanizmem działania bakteriostatycznego, który polega na hamowaniu namnażania się bakterii w układzie moczowym, szczególnie pałeczki okrężnicy (Escherichia coli), odpowiedzialnej za około 80% zakażeń układu moczowego. Dzięki swojej skuteczności i dobremu profilowi bezpieczeństwa, furagina od ponad trzech dekad pozostaje leczeniem pierwszego rzutu w niepowikłanych infekcjach pęcherza moczowego. Warto podkreślić, że chociaż lek jest dostępny bez recepty, jego stosowanie wymaga przestrzegania określonych zasad bezpieczeństwa i znajomości przeciwwskazań, szczególnie u osób z chorobami współistniejącymi.
Czym jest furagina i jak działa w organizmie
Furagina to nazwa handlowa substancji czynnej zwanej furazydyną, która chemicznie klasyfikowana jest jako pochodna nitrofuranu. W tradycyjnym podziale nie jest zaliczana do antybiotyków, lecz do chemioterapeutyków, które podobnie jak antybiotyki wykazują działanie przeciwbakteryjne. To rozróżnienie ma głównie charakter akademicki, gdyż w praktyce klinicznej furagina pełni tę samą rolę co antybiotyki w zwalczaniu infekcji bakteryjnych.
Mechanizm działania furazydyny polega na hamowaniu syntezy białek bakteryjnych i uszkadzaniu bakteryjnego DNA, przez co zahamowaniu ulega proces namnażania się bakterii. Co istotne, pochodne nitrofuranu dodatkowo aktywują układ odpornościowy organizmu, co wzmacnia naturalną obronę przed infekcją.
Furazydyna osiąga najwyższe stężenie w moczu, gdzie enzymy bakteryjne – flawoproteiny – przekształcają ją do aktywnych form. W tej postaci substancja modyfikuje bakteryjne białka rybosomalne i inne składniki komórek niezbędne do produkcji białek komórkowych, kwasów nukleinowych oraz procesów oddechowych komórki. Optymalne działanie leku występuje w środowisku kwaśnym, o pH 5,5.
Spektrum działania przeciwbakteryjnego
Furazydyna charakteryzuje się szerokim spektrum działania, obejmującym zarówno bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne. Lek działa bakteriostatycznie na bakterie Gram-dodatnie (Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis) i szczepy Gram-ujemne (Salmonella, Shigella, Proteus, Klebsiella, Escherichia, Enterobacter).
Głównym celem terapeutycznym furaginy jest pałeczka okrężnicy (Escherichia coli), która odpowiada za zdecydowaną większość bakteryjnych zakażeń układu moczowego u dorosłych i dzieci. Substancja wykazuje również ograniczone działanie przeciwpierwotniakowe i przeciwgrzybicze, choć nie są to jej główne zastosowania kliniczne.
Warto zauważyć, że dzięki złożonemu mechanizmowi działania, na pochodne nitrofuranu nie rozwija się klinicznie istotna oporność wśród bakterii. Jest to szczególnie ważne w dobie narastającej antybiotykooporności.
Farmakokinetyka i biodostępność
Furazydyna dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego, maksymalne stężenie osiągając po około 0,5 godziny. Biologiczny okres półtrwania wynosi około 1 godziny, co oznacza, że substancja jest szybko usuwana z organizmu.
Ze względu na lepsze wchłanianie zaleca się podawanie furazydyny podczas posiłku, najlepiej bogatego w białko. Furazydyna w 85% wydalana jest przez nerki w postaci niezmienionej, a w około 15% jest metabolizowana w wątrobie i nerkach. W moczu furazydyna osiąga stężenie terapeutyczne, co tłumaczy jej skuteczność w leczeniu zakażeń układu moczowego.
Furazydyna wiąże się z białkami osocza nawet do 95%, co wpływa na jej dystrybucję w organizmie.
Wskazania do stosowania furaginy
Podstawowym wskazaniem do stosowania furazydyny jest leczenie ostrych i przewlekłych, niepowikłanych zakażeń dolnych dróg moczowych. Głównym wskazaniem do stosowania leku jest leczenie niepowikłanych zakażeń dolnych dróg moczowych pałeczką okrężnicy (Escherichia coli).
Furagina może być stosowana w następujących przypadkach:
- Ostre zapalenie pęcherza moczowego
- Przewlekłe zakażenia dolnych dróg moczowych
- Zapalenie cewki moczowej
- Nawracające infekcje układu moczowego u kobiet
Furagina bez recepty może być stosowana wyłącznie w leczeniu ostrych lub przewlekłych, niepowikłanych zakażeń dolnych dróg moczowych. O powikłanej infekcji układu moczowego mówimy, gdy pojawią się takie objawy jak gorączka, nudności czy wymioty.
Dostępne preparaty na polskim rynku
Na polskim rynku dostępnych jest wiele preparatów zawierających furazydynę w różnych dawkach i postaciach. Najczęściej spotykane nazwy handlowe to:
Preparat |
Dawka |
Dostępność |
Opakowanie |
NeoFuragina |
50 mg |
Bez recepty |
30 tabletek |
NeoFuragina Max |
100 mg |
Bez recepty |
25 tabletek |
UroFuraginum |
50 mg |
Bez recepty |
30 tabletek |
UroFuraginum Max |
100 mg |
Bez recepty |
15/30 tabletek |
Furaginum Hasco |
50 mg |
Bez recepty |
30 tabletek |
Furaginum Hasco Max |
100 mg |
Bez recepty |
30 tabletek |
Historia furaginy w dużej mierze związana jest z dwoma polskimi firmami. Furazydyna została wprowadzona na polski rynek w 1991 roku przez firmę Adamed. 20 lat później firma wprowadziła pierwszy w Polsce lek z furaginą bez recepty. Od 2016 roku firma Aflofarm zarejestrowała pierwszy lek ze zwiększoną dawką furaginy (z 50 mg do 100 mg).
Dostępne są również preparaty na receptę, w tym zawiesiny doustne dla dzieci, takie jak Dafurag czy Furazek Junior, które umożliwiają precyzyjne dawkowanie u najmłodszych pacjentów.
Prawidłowe dawkowanie i sposób stosowania
Dawkowanie furaginy zależy od wieku pacjenta, ciężkości infekcji oraz dawki substancji czynnej w preparacie. Stosując preparat o zawartości 50 mg furaginy w jednej tabletce, u osób dorosłych w pierwszym dniu leczenia lek dawkuje się 4 razy na dobę po 2 tabletki, a w kolejnych 3 razy na dobę po 2 tabletki.
Przy preparatach zawierających 100 mg furazydyny dawkowanie jest następujące:
- Dzień 1: 1 tabletka 4 razy na dobę (łącznie 400 mg)
- Dni 2-8: 1 tabletka 3 razy na dobę (łącznie 300 mg)
Leki na zapalenie pęcherza z furaginą zaleca się przyjmować podczas posiłku, najlepiej bogatego w białko. Przyjęcie tabletki na pusty żołądek wpływa znacząco na wchłanianie furazydyny – ponad 2-krotnie je zmniejsza. Lek należy popijać dużą ilością wody.
Substancję zazwyczaj stosuje się przez 7-8 dni. W razie nawrócenia dolegliwości kurację można powtórzyć po 10-15 dniach.
Czynniki wpływające na skuteczność leczenia
Skuteczność furaginy może być modyfikowana przez różne czynniki dietetyczne i farmakologiczne. Jednoczesne stosowanie witaminy B6 lub zwiększenie spożycia soli kuchennej poprawia wchłanianie pochodnych nitrofuranu, ponieważ w przewodzie pokarmowym zwiększa się stężenie frakcji niezwiązanej.
Środki zobojętniające kwas żołądkowy hamują wchłanianie tego leku, dlatego zaleca się zachowanie co najmniej dwugodzinnego odstępu między zażyciem furaginy a takimi preparatami.
Kontrowersje dotyczące witaminy C
Istnieją sprzeczne opinie na temat łączenia furaginy z witaminą C. Furagina swoje najsilniejsze działanie bakteriostatyczne wykazuje w środowisku kwaśnym (pH około 5,5). Niemniej zalecenie łączenia z witaminą C nie ma żadnych podstaw, ponieważ witamina C, podana nawet w bardzo dużych ilościach lub nawet dożylnie nie zakwasza moczu – nie obniża w sposób istotny pH moczu.
Co więcej, furagina w silnie kwaśnym środowisku może ulegać resorpcji zwrotnej, przez co jej skuteczność spada, a jednocześnie nasila się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Leczenie farmakologiczne zakażeń układu moczowego
W Polsce w leczeniu niepowikłanych zakażeń dolnych dróg moczowych stosuje się kilka podstawowych grup leków. Zgodnie z dostępnymi w Europie schematami wrażliwości leczeniem zapalenia pęcherza moczowego pierwszego rzutu są: trometamol fosfomycyny podawany doustnie w pojedynczej dawce 3 g oraz piwmecylinam – 400 mg 3 razy dziennie przez 3–5 dni.
W Polsce najczęściej stosowanymi substancjami czynnymi w leczeniu zakażeń układu moczowego są:
- Furazydyna (Furaginum, UroFuraginum, NeoFuragina) – chemioterapeutyk bakteriostatyczny dostępny bez recepty
- Fosfomycyna z trometamolem (Monural, Symural) – antybiotyk bakteriobójczy stosowany jednorazowo
- Kotrimoksazol (Biseptol, Bactrim) – kombinacja trimetoprimu z sulfametoksazolem
- Amoksycylina z kwasem klawulanowym (Augmentin, Amoksiklav) – antybiotyk beta-laktamowy
- Cefaleksyna – antybiotyk z grupy cefalosporyn
- Norfloksacyna, ciprofloksacyna – fluorochinolony stosowane w zakażeniach powikłanych
Skuteczne, pierwotne leczenie zakażeń układu moczowego może być postrzegane jako efektywna strategia pozwalająca na zmniejszenie tempa narastania antybiotykooporności. Z tego powodu furagina, jako lek o niskim potencjale wywoływania oporności, pozostaje ważną opcją terapeutyczną.
Działania niepożądane i profil bezpieczeństwa
Choć furagina należy do leków dobrze tolerowanych, mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęstszych skutków ubocznych przyjmowania furazydyny zalicza się przede wszystkim: bóle głowy, nudności i nadmierne oddawanie gazów.
Do najczęstszych zalicza się ból i zawroty głowy, nudności, wymioty, gazy, spadek apetytu, biegunkę lub zaparcia i zmianę koloru moczu.
Rzadkie ale poważne działania niepożądane
Mogą to być reakcje uczuleniowe, wysypka, pęcherze, świąd, problemy z oddychaniem, objawy polineuropatii (mrowienie w kończynach, drętwienie), zażółcenie skóry lub oczu, uszkodzenie wątroby i niedokrwistość.
Furagina powinna być ostrożnie stosowana u osób z zaburzeniami czynności nerek, wątroby, zaburzeniami neurologicznymi, niedokrwistością, zaburzeniami elektrolitowymi, niedoborem witamin z grupy B i kwasu foliowego oraz chorobami płuc.
Wpływ na płodność męską
Pochodne nitrofuranu niekorzystnie wpływają na czynność jąder, mogą powodować zmniejszenie ruchliwości plemników, zmniejszać wydzielanie nasienia oraz przyczyniać się do patologicznych zmian plemników. Jest to działanie odwracalne po zaprzestaniu terapii.
Przeciwwskazania do stosowania
Furagina nie może być stosowana w następujących przypadkach:
- Nadwrażliwość na furazydynę lub inne pochodne nitrofuranu
- Pierwszy trymestr ciąży oraz okres od 38. tygodnia ciąży i poród
- Okres karmienia piersią
- Niewydolność nerek (klirens kreatyniny <60 ml/min)
- Polineuropatia obwodowa w wywiadzie
- Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
- Dzieci i młodzież (preparaty bez recepty)
Cukrzycy powinni mieć świadomość możliwości wystąpienia polineuropatii obwodowej (uszkodzenia nerwów) jako działania niepożądanego substancji. Przy wystąpieniu pierwszych objawów parestezji (mrowienia, drętwienia), furazydynę należy odstawić.
Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią
Furagina jest przeciwwskazana w pierwszym trymestrze ciąży, w donoszonej ciąży i w okresie porodu. Może wywołać niedokrwistość hemolityczną u noworodka. W leczeniu zapalenia pęcherza moczowego w trakcie ciąży wśród bezpiecznych preparatów, z pewnymi ograniczeniami w zależności od zaawansowania ciąży, znajdują się: penicyliny, cefalosporyny, fosfomycyna, furazydyna oraz trimetoprim.
Furagina nie może być stosowana w okresie karmienia. Przenika do mleka kobiecego i istnieje ryzyko działania niekorzystnego na dziecko.
Okres ciąży |
Stosowanie furaginy |
Uwagi |
I trymestr |
Przeciwwskazane |
Ryzyko teratogenne |
II trymestr |
Ostrożnie, pod kontrolą lekarza |
Względnie bezpieczne |
III trymestr |
Ostrożnie, pod kontrolą lekarza |
Ryzyko niedokrwistości u noworodka |
Od 38. tygodnia |
Przeciwwskazane |
Wysokie ryzyko powikłań u noworodka |
Interakcje z innymi lekami
Furagina może wchodzić w interakcje z różnymi substancjami, co wpływa na jej skuteczność i bezpieczeństwo:
- Kwas nalidyksowy, norfloksacyna, kwas oksolinowy (leki z grupy chinolonów) – furazydyna wykazuje działanie przeciwstawne i hamuje działanie przeciwbakteryjne powyższych leków
- Antybiotyki aminoglikozydowe i tetracykliny stosowane z furazydyną nasilają jej działanie przeciwbakteryjne
- Leki zobojętniające kwas żołądkowy opóźniają wchłanianie furaginy
- Nie należy łączyć leku z chloramfenikolem z uwagi na możliwe hamowanie czynności układu krwiotwórczego
Furagina a alkohol
W trakcie leczenia furaginą nie należy spożywać alkoholu. Może dojść do tzw. reakcji disulfiramowej, która prowadzi do nasilenia objawów zatrucia etanolem, reakcji skórnych, a nawet zaburzeń rytmu serca lub utraty przytomności.
Zastosowanie u dzieci i młodzieży
Furagina bez recepty dostępna jest wyłącznie dla osób powyżej 15. roku życia. U młodszych dzieci stosowanie jest możliwe wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Dla maluchów dostępny jest lek w zawiesinie.
Aflofarm wprowadził pierwszą na świecie furazydynę w postaci zawiesiny do stosowania u pacjentów pediatrycznych, co rozszerzyło możliwości leczenia u najmłodszych pacjentów.
Skuteczność kliniczna i dowody naukowe
Chociaż furagina jest powszechnie stosowana w Polsce, jej skuteczność kliniczna budzi pewne kontrowersje w środowisku medycznym. Podstawową różnicą pomiędzy furaginą a niedostępną w Polsce nitrofurantoiną jest brak wiarygodnych badań klinicznych, które powinny poświadczać skuteczność kliniczną furaginy.
Badania porównawcze wykazały jednak, że w niemal dziewięciu dziesiątych przypadków wartości MIC (minimalne stężenie hamujące) uzyskane dla furazydyny były niższe niż dla nitrofurantoiny. Porównując wartości MIC50 i MIC90, uzyskane wartości były dwukrotnie niższe dla furazydyny niż dla nitrofurantoiny.
W niezaślepionym, randomizowanym badaniu klinicznym z 2008 roku porównywano skuteczność furazydyny względem cyprofloksacyny. Choć badacze potwierdzili skuteczność furaginy na równi z komparatorem, należy mieć na uwadze małą liczbę uczestników (n=27).
Monitoring długotrwałego leczenia
Przy długotrwałym stosowaniu furazydny należy kontrolować liczbę białych krwinek oraz czynność nerek i wątroby. Podczas stosowania pochodnych nitrofuranu występowały przypadki zapalenia nerwu, dlatego w przypadku stosowania leku dłużej niż przez 2 tygodnie, należy suplementować witaminy z grupy B (nikotynamid i tiaminę).
Furagina może powodować ostre, podostre i przewlekłe reakcje płucne. W przypadku wystąpienia ich objawów (gorączka, kaszel, bóle w klatce piersiowej, duszność) substancję należy odstawić.
Problem antybiotykooporności
Oporność bakterii E. coli na popularną furazydynę może sięgać w Polsce nawet już 30-40%. Jest to istotny problem, który może ograniczać skuteczność leczenia. W Europie oporność na nitrofurantoinę, która jest zbliżona pod względem chemicznym do furazydyny, jest natomiast znikoma.
Zasadnym wydaje się pytanie, dlaczego w leczeniu zakażeń układu moczowego nie można stosować nitrofurantoiny. Brak jej wykorzystania w terapii wynika z niedostępności tego leku w Polsce.
Kiedy skonsultować się z lekarzem
Istnieją sytuacje, w których samoleczenie furaginą nie jest wskazane i konieczna jest konsultacja lekarska:
- Pojawienie się gorączki, dreszczów
- Ból w okolicy nerek (plecy, okolica lędźwiowa)
- Nudności i wymioty
- Brak poprawy po 2-3 dniach leczenia
- Nawracające infekcje (więcej niż 2 epizody w ciągu 6 miesięcy)
- Zakażenia u mężczyzn
- Obecność krwi w moczu
Samoleczenie może w takiej sytuacji prowadzić do rozwoju groźnych dla zdrowia pacjenta powikłań.
Wpływ na wyniki badań laboratoryjnych
Furagina może powodować zafałszowanie wyniku (na dodatni) oznaczenia glukozy w moczu (metoda badania z użyciem roztworów Benedicta i Fehligna). Badania z zastosowaniem metod enzymatycznych wychodzą prawidłowo.
Porównanie z innymi opcjami terapeutycznymi
Furagina stanowi jedną z kilku opcji terapeutycznych dostępnych w leczeniu zakażeń układu moczowego. W porównaniu z fosfomycyną, która podawana jest jednorazowo, furagina wymaga wielodniowej kuracji, ale jest znacznie tańsza i dostępna bez recepty. W porównaniu z fluorochinolonami, furagina ma mniejsze ryzyko wywoływania antybiotykooporności i działań niepożądanych systemowych.
Antybiotyki pierwszego rzutu w leczeniu niepowikłanych zakażeń układu moczowego pozostają skuteczniejsze niż fluorochinolony i beta-laktamy, co potwierdza zasadność stosowania furaginy jako leczenia pierwszego wyboru.
Czy furagina to antybiotyk?
Zgodnie z podziałem tradycyjnym, furazydyna nie jest zaliczana do antybiotyków, lecz do chemioterapeutyków. Obie grupy leków (antybiotyki i chemioterapeutyki) wykazują działanie przeciwbakteryjne. W praktyce klinicznej różnica ta nie ma większego znaczenia.
Jak szybko furagina zaczyna działać?
Związane z furaginą działanie pojawia się zazwyczaj już po kilku dawkach, choć u części pacjentów efekt odczuwalny jest dopiero po 1-2 dniach. U jednych osób ulga wystąpi już po 1-2 dawkach leku, u innych dopiero po 1-2 dniach leczenia.
Czy można przerwać leczenie po ustąpieniu objawów?
Nie, to jeden z najczęstszych błędów popełnianych przez pacjentów. Zbyt wczesne odstawienie leku może skutkować szybkim nawrotem przykrych dolegliwości. Ustąpienie objawów nie jest jednoznaczne z wyeliminowaniem wszystkich chorobotwórczych bakterii z dróg moczowych.
Czy mężczyźni mogą stosować furaginę bez recepty?
Stosowanie furaginy u mężczyzn również nie jest zalecane, ponieważ infekcje dróg moczowych u panów często mają charakter powikłany. W takich przypadkach konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Ile kosztuje furagina i czy jest refundowana?
Furagina dostępna bez recepty nie jest refundowana. Ceny wahają się od około 11 do 16 złotych w zależności od preparatu i dawki. Preparaty na receptę mogą podlegać refundacji zgodnie z aktualnymi przepisami NFZ.
Czy furagina może być stosowana profilaktycznie?
Furazydyna jest stosowana w leczeniu i profilaktyce ostrych i przewlekłych zakażeń dolnych dróg moczowego. Jednak stosowanie profilaktyczne powinno odbywać się pod kontrolą lekarza, szczególnie przy nawracających infekcjach.
Co robić w przypadku przedawkowania?
Przyjęcie zbyt wysokiej dawki furaginy wymaga kontaktu z lekarzem. Zaleca się zwiększenie podaży płynów w celu przyspieszenia eliminacji leku przez nerki.
Czy furagina może wpływać na prowadzenie pojazdów?
Furagina może wpłynąć na zdolność kierowania pojazdem w przypadku gdy wystąpią niektóre z jej działań niepożądanych (zawroty głowy, senność, zaburzenia widzenia).
Jakie jest znaczenie środowiska kwaśnego dla działania furaginy?
Najsilniejsze działanie furazydyny obserwuje się w środowisku kwaśnym, jednak nie oznacza to, że należy specjalnie zakwaszać mocz witaminą C, co może być nawet szkodliwe.
Czy można łączyć furaginę z probiotykami?
Chociaż nie ma bezpośrednich przeciwwskazań, warto zachować odstęp czasowy między przyjmowaniem furaginy a probiotykami, aby nie zmniejszać skuteczności leczenia.
Kiedy powtórzyć leczenie przy nawrocie objawów?
Ponowne stosowanie furazydyny w razie nawrotu infekcji powinno nastąpić nie wcześniej niż po upływie 10-15 dni.
Bibliografia
- Bielec F, Brauncajs M, Pastuszak-Lewandoska D. Nitrofuran Derivatives Cross-Resistance Evidence—Uropathogenic Escherichia coli Nitrofurantoin and Furazidin In Vitro Susceptibility Testing. J Clin Med. 2023;12(16):5166. DOI: 10.3390/jcm12165166 PMID: 37629208
- Männistö P, Karttunen P. Pharmacokinetics of furagin, a new nitrofurantoin congener, on human volunteers. Int J Clin Pharmacol Biopharm. 1979;17(6):264-270. PMID: 468451