Accofil to lek zawierający filgrastym, który jest stosowany w określonych jednostkach chorobowych takich jak chemioterapia, przeszczep szpiku, przewlekła neutropenia. Filgrastym zwiększa ilość neutrofili w krwi obwodowej poprzez pobudzenie szpiku kostnego do wytwarzania białych krwinek odpowiedzialnych za zwalczanie infekcji i zakażeń. Lek jest dostępny na receptę.
Filgrastim Hexal to lek, który zawiera rekombinowany ludzki czynnik wzrostu kolonii granulocytów, znany jako filgrastim. Jest stosowany do stymulacji produkcji białych krwinek (neutrofilów) u pacjentów z niskim poziomem tych komórek z powodu leczenia chemioterapeutycznego. Filgrastim Hexal jest dostępny na receptę.
Grastofil to lek, który zawiera rekombinowany, metionylowany ludzki czynnik wzrostu kolonii granulocytów (r-metHuG-CSF), wytwarzany przez E. coli techniką rekombinacji DNA. Jest stosowany do skrócenia czasu trwania neutropenii i zmniejszenia częstości występowania neutropenii z gorączką u pacjentów otrzymujących chemioterapię lekami cytotoksycznymi z powodu stwierdzonego nowotworu złośliwego. Może być również używany do leczenia przewlekłej neutropenii u pacjentów z zaawansowanym zakażeniem wirusem HIV. Grastofil jest dostępny na receptę.
Neupogen to lek, który zawiera czynnik wzrostu krwinek białych, znanego jako filgrastym. Jest to białko naturalnie wytwarzane w organizmie, które można również wytwarzać za pomocą metod biotechnologicznych. Neupogen pobudza szpik kostny do produkcji większej liczby krwinek białych. Stosowany jest w celu zwiększenia liczby krwinek białych po chemioterapii, po przeszczepie szpiku kostnego, przed chemioterapią wysokodawkową. Jest dostępny na receptę.
Nivestim to lek, który zawiera substancję czynną filgrastim. Jest stosowany w celu zwiększenia produkcji białych krwinek przez organizm. Nivestim jest przydatny w kilku różnych sytuacjach, takich jak: chemioterapia, przeszczep szpiku kostnego, ciężka przewlekła neutropenia (neutropenia jest stanem nieprawidłowo niskiej liczby pewnego rodzaju szczególnych krwinek białych, zwanych neutrofilami), neutropenia u pacjentów zakażonych wirusem HIV, mobilizacja komórek macierzystych krwi obwodowej. Lek podaje się we wstrzyknięciu, albo w infuzji dożylnej (kroplówka), albo we wstrzyknięciu podskórnym do tkanki znajdującej się tuż pod skórą. Dawkę i częstotliwość stosowania leku ustala lekarz. Dawka leku Nivestim zależy od rodzaju leczonej choroby oraz od masy ciała. Nivestim jest dostępny na receptę.
Ratiograstim to lek na receptę, który zawiera substancję czynną filgrastim. Jest stosowany do leczenia neutropenii, stanu charakteryzującego się niską liczbą neutrofilów, rodzaju białych krwinek, które są ważne dla walki z infekcjami. Ratiograstim stymuluje produkcję neutrofilów, pomagając zapobiegać infekcjom u pacjentów poddawanych chemioterapii. Lek jest dostępny w postaci iniekcji.
Tevagrastim to lek, który zawiera substancję czynną filgrastim. Jest stosowany do leczenia przewlekłej neutropenii (niskiej liczby pewnego rodzaju białych krwinek) u pacjentów z zaawansowanym zakażeniem wirusem HIV, w celu zmniejszenia ryzyka zakażeń bakteryjnych. Lek jest dostępny na receptę. Wskazaniem do stosowania Tevagrastimu jest zapobieganie oraz leczenie niedoboru potasu w organizmie.
Zarzio to lek przeciwnowotworowy i immunomodulujący. Zawiera rekombinowany, metionylowany ludzki czynnik wzrostu kolonii granulocytów (r-metHuG-CSF), który zwiększa liczbę granulocytów we krwi obwodowej. Stosowany jest głównie u pacjentów z neutropenią spowodowaną chemioterapią. Lek ten jest dostępny na receptę.
Zefylti to innowacyjny lek pobudzający szpik kostny do produkcji białych krwinek, kluczowy w leczeniu neutropenii. Skutecznie wspiera organizm w zwalczaniu infekcji, zarówno po chemioterapii, przeszczepach, jak i u pacjentów z HIV.
Filgrastym – ludzki czynnik wzrostu kolonii granulocytów. Mechanizm działania filgrastymu polega na regulowaniu wytwarzania i uwalniania ze szpiku kostnego dojrzałych granulocytów obojętnochłonnych (neutrofile), których zadaniem jest obrona organizmu przed obcymi czynnikami. Lek zwiększa również ilość monocytów. Wskazaniem do stosowania filgrastymu jest skrócenie czasu trwania neutropenii i zmniejszenie występowania gorączki neutropenicznej u pacjentów, którym podawana jest chemioterapia cytotoksyczna w przebiegu nowotworu złośliwego oraz u pacjentów, którym podawana jest chemioterapia mieloablacyjna, po której przeszczepia się szpik kostny.
Filgrastym dostępny jest w postaci roztworu do wstrzykiwań i/lub infuzji. Dokładne dawkowanie dobiera się indywidualnie w zależności od stanu pacjenta i rodzaju chemioterapii.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): nudności, wymioty, jadłowstręt, zaparcia, biegunka, zwiększona aktywność glutamylotransferazy, bóle mięśniowo-szkieletowe, uczucie zmęczenia, osłabienie, ból w klatce piersiowej, łysienie, wysypka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Filgrastym to przełomowa substancja czynna z grupy czynników stymulujących wzrost kolonii granulocytów (G-CSF), która odgrywa kluczową rolę w nowoczesnej medycynie onkologicznej i hematologii. Jest to rekombinowany ludzki czynnik wzrostu granulocytów, który został opracowany przy użyciu zaawansowanych technologii inżynierii genetycznej i stanowi sztuczny odpowiednik naturalnie występującego w organizmie białka G-CSF. Substancja ta rewolucjonizuje sposób leczenia neutropenii i zapobiega poważnym powikłaniom infekcyjnym u pacjentów poddawanych intensywnej chemioterapii. Dzięki swojemu unikalnemu mechanizmowi działania, filgrastym stymuluje szpik kostny do zwiększonej produkcji neutrofili – białych krwinek odpowiedzialnych za pierwszą linię obrony organizmu przed infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi. Wprowadzenie filgrastymu do praktyki klinicznej w latach 90. XX wieku znacząco poprawiło wyniki leczenia pacjentów onkologicznych, umożliwiając stosowanie bardziej agresywnych protokołów chemioterapii przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka zagrażających życiu powikłań infekcyjnych.
Filgrastym należy do rodziny cytokin krwiotwórczych i funkcjonuje jako glikoproteina regulująca złożone procesy hematopoezy. W warunkach fizjologicznych, naturalne czynniki G-CSF są wydzielane przez różne komórki podścieliska szpiku kostnego, w tym komórki śródbłonka, fibroblasty i makrofagi. Filgrastym naśladuje działanie tego naturalnego czynnika, wywierając swój efekt poprzez wiązanie się z receptorami zlokalizowanymi na powierzchni komórek układu granulocytów obojętnochłonnych oraz w mniejszym stopniu na monocytach i ich prekursorach.
Działanie biologiczne filgrastymu jest wielokierunkowe i obejmuje kilka kluczowych mechanizmów. Po pierwsze, substancja ta stymuluje powstawanie kolonii granulocytów in vitro, co przekłada się na zwiększoną proliferację i różnicowanie komórek progenitorowych linii neutrofilowej w szpiku kostnym. Po drugie, filgrastym znacząco zwiększa liczbę granulocytów obojętnochłonnych we krwi obwodowej już w ciągu 24 godzin po podaniu, co stanowi jedną z najszybszych odpowiedzi terapeutycznych w hematologii. Dodatkowo, substancja ta wpływa na funkcjonalność dojrzałych neutrofili, zwiększając ich cytotoksyczność oraz zdolność do fagocytozy, co przekłada się na poprawę zdolności zwalczania patogenów przez układ immunologiczny.
Filgrastym znajduje zastosowanie w szerokim spektrum schorzeń hematologicznych i onkologicznych. Głównym wskazaniem jest leczenie neutropenii wywołanej chemioterapią cytotoksyczną u pacjentów z nowotworami złośliwymi. W tym kontekście lek służy skróceniu czasu trwania neutropenii oraz zmniejszeniu częstości występowania gorączki neutropenicznej – stanu potencjalnie zagrażającego życiu.
Substancja ta odgrywa również kluczową rolę w procedurach przeszczepiania komórek macierzystych. Filgrastym stosuje się w celu mobilizacji komórek progenitorowych krwi obwodowej, zarówno u pacjentów przygotowywanych do autologicznego przeszczepu, jak i u zdrowych dawców. Po transplantacji szpiku kostnego lub komórek macierzystych, lek przyspiesza regenerację szpiku i skraca okres niebezpiecznej neutropenii.
Wśród innych istotnych wskazań znajdują się: ciężka wrodzona neutropenia, neutropenia cykliczna, neutropenia idiopatyczna oraz neutropenia związana z zakażeniem HIV. W przypadku tych schorzeń filgrastym może być stosowany długotrwale w celu utrzymania odpowiedniej liczby neutrofili i zapobiegania nawracającym infekcjom.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilka preparatów zawierających filgrastym, które są objęte refundacją w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Do najważniejszych należą:
Wszystkie te preparaty są refundowane w ramach grupy limitowej czynników stymulujących granulopoezę. Refundacja obejmuje zarówno zastosowania zgodne z charakterystyką produktu leczniczego, jak i wybrane wskazania off-label, takie jak gorączka neutropeniczna w przypadkach innych niż określone w standardowych protokołach, anemia aplastyczna oraz różne postacie neutropenii wrodzonej i nabytej.
Dawkowanie filgrastymu jest zawsze indywidualizowane i zależy od wskazania, masy ciała pacjenta oraz odpowiedzi klinicznej. W przypadku neutropenii związanej z chemioterapią standardowa dawka wynosi zazwyczaj 5 mikrogramów na kilogram masy ciała na dobę, podawana podskórnie lub dożylnie. Leczenie rozpoczyna się zwykle 24-72 godziny po zakończeniu chemioterapii i kontynuuje do momentu uzyskania odpowiedniej liczby neutrofili.
Przy mobilizacji komórek macierzystych u pacjentów dawki wahają się od 5 do 10 mikrogramów na kilogram masy ciała na dobę przez okres 4-6 dni. U zdrowych dawców stosuje się dawkę 10 mikrogramów na kilogram masy ciała przez 4-5 dni przed planowaną aferezą.
W przypadku ciężkiej przewlekłej neutropenii dawkowanie jest bardzo zróżnicowane – od 1 do 12 mikrogramów na kilogram masy ciała na dobę, w zależności od ciężkości schorzenia i odpowiedzi pacjenta. Może być konieczne długotrwałe stosowanie leku w celu utrzymania bezpiecznej liczby neutrofili.
Podczas leczenia filgrastymem konieczne jest regularne monitorowanie parametrów hematologicznych. Podstawowym badaniem jest morfologia krwi z rozmazem, wykonywana co najmniej dwa razy w tygodniu podczas intensywnej terapii. Szczególną uwagę należy zwrócić na absolutną liczbę neutrofili (ANC), która powinna być utrzymywana powyżej 1000 komórek/mm³ w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony przed infekcjami.
Oprócz parametrów hematologicznych, ważne jest monitorowanie funkcji śledziony poprzez badanie palpacyjne i okresowe badania obrazowe, szczególnie u pacjentów otrzymujących lek długotrwale. Kontrola powinna również obejmować ocenę funkcji nerek poprzez badanie moczu i oznaczenie kreatyniny, ponieważ filgrastym może w rzadkich przypadkach wywoływać kłębuszkowe zapalenie nerek.
Profile bezpieczeństwa filgrastymu jest dobrze poznany dzięki wieloletniemu doświadczeniu klinicznemu. Najczęstszym działaniem niepożądanym jest ból kostno-mięśniowy, który występuje u około 20-30% pacjentów i wynika z wzmożonej aktywności szpiku kostnego. Ból ten ma zwykle charakter umiarkowany i można go skutecznie kontrolować zwykłymi lekami przeciwbólowymi, takimi jak paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Do innych częstych działań niepożądanych należą: ból głowy, nudności, wymioty, biegunka, zmęczenie oraz gorączka. Te objawy są zwykle przemijające i ustępują po zakończeniu leczenia lub dostosowaniu dawkowania.
Wśród poważniejszych, ale rzadziej występujących powikłań należy wymienić:
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania filgrastymu jest nadwrażliwość na substancję czynną lub którykolwiek ze składników preparatu. Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z zespołami mielodysplastycznymi oraz przewlekłą białaczką szpikową, ponieważ w tych przypadkach stymulacja proliferacji komórek może być potencjalnie szkodliwa.
Filgrastym nie powinien być stosowany jednocześnie z chemioterapią cytotoksyczną. Zaleca się zachowanie odstępu co najmniej 24 godzin między zakończeniem chemioterapii a rozpoczęciem podawania filgrastymu, oraz analogicznego odstępu przed kolejnym cyklem chemioterapii.
U pacjentów z ciężką wrodzoną neutropenią istnieje zwiększone ryzyko rozwoju zespołów mielodysplastycznych lub białaczki szpikowej ostrej, dlatego konieczne jest regularne monitorowanie morfologii krwi oraz ewentualne wykonywanie badań cytogenetycznych.
Profil interakcji filgrastymu jest stosunkowo prosty, ale wymaga uwagi w niektórych sytuacjach klinicznych. Najważniejszą interakcją jest stosowanie równoległe z glikokortykosteroidami, które może nasilać działania niepożądane filgrastymu i zwiększać ryzyko powikłań ze strony układu oddechowego.
Sole litu teoretycznie mogą nasilać działanie filgrastymu poprzez zwiększanie uwalniania granulocytów obojętnochłonnych, choć dotychczas nie odnotowano istotnych klinicznie konsekwencji takiej interakcji. W badaniach na modelach zwierzęcych wykazano, że równoczesne stosowanie filgrastymu z niektórymi antymetabolitami, takimi jak 5-fluorouracyl, może nasilać działanie mielosupresyjne tych leków.
Neutropenia stanowi jeden z najpoważniejszych problemów w onkologii współczesnej, wymagający kompleksowego podejścia terapeutycznego. Podstawę leczenia farmakologicznego stanowią czynniki stymulujące wzrost kolonii granulocytów, wśród których filgrastym odgrywa kluczową rolę jako lek pierwszego rzutu.
W leczeniu neutropenii stosuje się również inne substancje czynne z tej grupy. Pegfilgrastym to pegylowana postać filgrastymu o wydłużonym czasie działania, która wymaga podawania tylko raz na cykl chemioterapii zamiast codziennych iniekcji. Lenograstym stanowi alternatywę dla filgrastymu, szczególnie u pacjentów z nietolerancją tego ostatniego. Lipegfilgrastym to najnowsza generacja długodziałających czynników G-CSF o zoptymalizowanej farmakokinetyce.
W przypadkach ciężkiej neutropenii z gorączką konieczne jest również wdrożenie antybiotykoterapii empirycznej. Najczęściej stosowanymi antybiotykami są ceftazydym, piperacylina z tazobaktamem, meropenem lub imipenem. U pacjentów wysokiego ryzyka może być konieczne dodanie wankomycyny lub linezolidu w celu pokrycia bakterii Gram-dodatnich.
Profilaktyka przeciwgrzybicza obejmuje stosowanie flukonazolu, worykonazolu lub posakonazolu, szczególnie u pacjentów poddawanych intensywnej chemioterapii lub transplantacji szpiku kostnego. W przypadku podejrzenia inwazyjnej infekcji grzybiczej stosuje się amfoterycynę B, kaspofunginę lub inne echinokandyny.
Stosowanie filgrastymu w okresie ciąży wymaga szczególnej ostrożności. Badania na zwierzętach wykazały potencjalny szkodliwy wpływ na reprodukcję, a substancja może przenikać przez łożysko. Z tego powodu filgrastym zaleca się stosować w ciąży jedynie w przypadkach, gdy potencjalne korzyści przeważają nad możliwym ryzykiem dla płodu.
Nie ma dostępnych danych dotyczących przenikania filgrastymu do mleka ludzkiego. Ze względu na potencjalne ryzyko dla noworodka, zaleca się przerwanie karmienia piersią w trakcie stosowania leku lub rozważenie alternatywnych metod leczenia.
U pacjentów starszych nie obserwowano istotnych różnic w profilu farmakokinetycznym filgrastymu w porównaniu z młodszymi dorosłymi. Jednak ze względu na częstsze występowanie chorób współistniejących i większą skłonność do powikłań infekcyjnych, pacjenci w podeszłym wieku wymagają szczególnie starannego monitorowania podczas terapii.
Filgrastym jest eliminowany głównie przez neutrofile, a nie przez nerki czy wątrobę, dlatego zaburzenia funkcji tych narządów zwykle nie wymagają modyfikacji dawkowania. Niemniej jednak, u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek lub wątroby zaleca się zwiększoną częstotliwość monitorowania parametrów laboratoryjnych.
Współczesne badania nad filgrastymem koncentrują się na optymalizacji jego zastosowania oraz poszukiwaniu nowych wskazań. Trwają badania kliniczne oceniające skuteczność filgrastymu w leczeniu zespołu Stevensa-Johnsona i zespołu Lyella – ciężkich reakcji skórnych, gdzie stymulacja regeneracji komórek może przyspieszyć gojenie. Badacze analizują również potencjał filgrastymu w leczeniu ostrej niewydolności wątroby oraz jako wspomagającej terapii w przypadku ciężkich poparzeń.
Szczególnie obiecujące są badania nad zastosowaniem filgrastymu w medycynie regeneracyjnej. Jego zdolność do mobilizacji komórek macierzystych może być wykorzystana w terapii chorób sercowo-naczyniowych, gdzie wprowadzone do krążenia komórki progenitorowe mogą przyczynić się do regeneracji uszkodzonego mięśnia sercowego.
Rozwój nowych postaci farmaceutycznych koncentruje się na przedłużaniu czasu działania i poprawie wygody stosowania. Badane są formulacje o kontrolowanym uwalnianiu, które mogą umożliwić jeszcze rzadsze dawkowanie oraz nowe drogi podawania, takie jak inhalacje czy aplikacja przezskórna.
| Parametr | Filgrastym | Pegfilgrastym | Lenograstym |
|---|---|---|---|
| Czas półtrwania | 3-4 godziny | 15-80 godzin | 3-4 godziny |
| Częstotliwość podawania | Codziennie | Raz na cykl | Codziennie |
| Droga podania | s.c./i.v. | s.c. | s.c./i.v. |
| Status refundacyjny | Refundowany | Refundowany | Refundowany |
Edukacja pacjenta stanowi integralną część terapii filgrastymem. Pacjenci muszą być dokładnie poinformowani o celu leczenia, sposobie działania leku oraz możliwych działaniach niepożądanych. Szczególnie ważne jest nauczenie rozpoznawania objawów wymagających natychmiastowej konsultacji lekarskiej, takich jak:
Pacjenci otrzymujący filgrastym w warunkach ambulatoryjnych powinni być przeszkoleni w zakresie techniki samodzielnego wykonywania iniekcji podskórnych. Kluczowe elementy edukacji obejmują: właściwe przechowywanie leku, przygotowanie miejsca iniekcji, rotację miejsc wkłucia oraz bezpieczne utylizowanie używanych materiałów.
Filgrastym to sztuczna forma naturalnego białka G-CSF, które stymuluje szpik kostny do produkcji większej liczby białych krwinek zwanych neutrofilami. Neutrofile są kluczowe w zwalczaniu infekcji bakteryjnych i grzybiczych. Lek wiąże się z receptorami na komórkach szpiku kostnego, zwiększając ich proliferację i różnicowanie.
Filgrastym stosuje się głównie u pacjentów onkologicznych po chemioterapii w celu zapobiegania neutropenii i związanym z nią infekcjom. Używa się go również przed przeszczepieniem komórek macierzystych, u pacjentów z wrodzoną neutropenią oraz w niektórych przypadkach zakażenia HIV powodującego neutropenię.
Najczęstszym działaniem niepożądanym jest ból kostno-mięśniowy, który odczuwa około 20-30% pacjentów. Inne częste objawy to ból głowy, nudności, zmęczenie i gorączka. Większość działań niepożądanych jest łagodna i przemijająca.
Filgrastym powinien być stosowany w ciąży tylko wtedy, gdy potencjalne korzyści przeważają nad ryzykiem dla płodu. Badania na zwierzętach wykazały możliwość szkodliwego wpływu na rozrodczość. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem leczenia.
Czas leczenia zależy od wskazania. Po chemioterapii filgrastym stosuje się zwykle przez 7-14 dni do momentu, gdy liczba neutrofili wróci do normy. W przypadku wrodzonej neutropenii może być konieczne długotrwałe lub stałe leczenie.
Większość pacjentów może prowadzić normalne życie podczas leczenia filgrastymem. Ważne jest unikanie kontaktu z osobami chorymi i przestrzeganie zasad higieny. W przypadku bólu kostnego można stosować zwykłe leki przeciwbólowe za zgodą lekarza.
Konieczne są regularne badania morfologii krwi (co najmniej 2 razy w tygodniu na początku leczenia) w celu monitorowania liczby neutrofili. Lekarz może również zlecić badania moczą, badanie funkcji śledziony oraz kontrolę parametrów biochemicznych.
W bardzo rzadkich przypadkach, szczególnie u pacjentów z wrodzoną neutropenią leczonych długotrwale, obserwowano rozwój zespołów mielodysplastycznych lub białaczki. Ryzyko to jest bardzo małe i jest regularnie monitorowane przez lekarzy prowadzących.
Jeśli pacjent pominie dawkę, powinien skontaktować się z lekarzem w celu ustalenia dalszego postępowania. Nie należy podawać podwójnej dawki w celu nadrobienia pominiętej. Regularne stosowanie jest ważne dla skuteczności leczenia.
Tak, dostępne są inne czynniki wzrostu granulocytów, takie jak pegfilgrastym (długodziałający), lenograstym czy lipegfilgrastym. Wybór konkretnego preparatu zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta, tolerancji oraz preferencji lekarza prowadzącego.
