Elofen to lek dostępny bez recepty, który ma postać syropu. Substancją czynną leku jest fenspiryd, który działa przeciwzapalnie i rozkurczająco na oskrzela. Elofen zmniejsza obrzęk błony śluzowej dróg oddechowych, nadmierne wydzielanie i skurcz oskrzeli. Stosowany jest w łagodzeniu kaszlu i ułatwianiu odksztuszania w chorobach zapalnych płuc i oskrzeli.
Eurefin to lek w postaci syropu, który zawiera substancję czynną fenspiryd. Wykazuje działanie przeciwzapalne i rozkurczające oskrzela. Jest stosowany w chorobach zapalnych oskrzeli i płuc. Lek jest dostępny bez recepty. Wskazany jest do stosowania w objawowym leczeniu kaszlu i odkrztuszania podczas trwania chorób zapalnych oskrzeli i płuc. Leczenie nie powinno opóźniać rozpoczęcia antybiotykoterapii, jeśli jest taka potrzeba.
Eurespal to lek, który był stosowany w stanach zapalnych górnych i dolnych dróg oddechowych. Substancje zawarte w nim miały właściwości rozkurczające oskrzela. Był również stosowany pomocniczo przy stanach zapalnych ucha środkowego. Lek ten był dostępny na receptę. 22 sierpnia 2019 roku, Eurespal został wycofany z obrotu.
Fenspogal to lek w formie syropu, który zawiera substancję czynną – chlorowodorek fenspirydu. Ta substancja wykazuje działanie przeciwzapalne i rozkurczające oskrzela. Fenspogal jest stosowany w leczeniu objawowym (kaszel i odkrztuszanie) w przebiegu chorób zapalnych oskrzeli i płuc1. Leczenie to nie może opóźniać rozpoczęcia leczenia antybiotykami, jeżeli zachodzi taka potrzeba.
Fosidal o smaku malinowym to syrop, który zawiera substancję czynną fenspirydu chlorowodorek. Ten lek ma właściwości przeciwzapalne i rozkurczające oskrzela. Stosowany jest w celu zmniejszenia objawów kaszlu i odkrztuszania wydzieliny towarzyszących chorobom zapalnym płuc i oskrzeli. Fosidal jest dostępny bez recepty i przeznaczony do stosowania u dorosłych oraz u dzieci w wieku powyżej 2 lat.
Fosidal o smaku pomarańczowym to lek dostępny bez recepty, który zawiera fenspirydu chlorowodorek. Substancja ta wykazuje działanie przeciwzapalne oraz rozkurczające oskrzela. Lek jest stosowany w leczeniu objawowym, takim jak kaszel i odkrztuszanie, w przebiegu chorób zapalnych oskrzeli i płuc. Produkt dostępny jest w formie syropu.
Fosidal PPH to lek doustny, który wykazuje właściwości przeciwzapalne i rozszerzające oskrzela. Jego działanie wynika z zawartości chlorowodorku fenspirydu, antagonisty receptorów histaminowych H1. Lek jest zalecany w leczeniu objawowym dolegliwości związanych z chorobami zapalnymi oskrzeli i płuc. Fosidal PPH jest dostępny na receptę.
Pulneo to lek dostępny w postaci syropu i kropli doustnych, który zawiera substancję czynną fenspiryd. Ma ona właściwości przeciwzapalne i rozkurczające oskrzela. Lek Pulneo jest wskazany do objawowego leczenia kaszlu występującego w zapaleniach płuc lub oskrzeli. Jest dostępny bez recepty, ale zaleca się konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania.
Pulneo o smaku coli to lek o działaniu przeciwkaszlowym. Jest polecany do leczenia objawów chorób oskrzeli i płuc, zwłaszcza kaszlu oraz wspomagająco odkrztuszanie. Przeznaczony jest dla dorosłych i dzieci powyżej 2. roku życia. Produkt jest dostępny bez recepty. Składnikiem aktywnym jest chlorowodorek fenspirydu.
Pyrosal to lek stosowany doustnie, który działa przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. Zawiera wyciągi z liści podbiału, kwiatów czarnego bzu oraz kory wierzby. Jest zalecany jako środek pomocniczy w stanach podgorączkowych i zapalnych górnych dróg oddechowych. Może być stosowany przez osoby dorosłe i dzieci od 3. roku życia. Produkt jest dostępny bez recepty.
Fenspiryd – lek o działaniu przeciwzapalnym i rozszerzającym oskrzela. Działanie fenspirydu składa się z kilku mechanizmów, takich jak: zmniejszenie wydzielania mediatorów procesów zapalnych, działanie spazmolityczne typu papawerynowego oraz działanie antagonistyczne na receptory histaminowe H1. Wskazaniem do stosowania fenspirydu jest leczenie kaszlu i odkrztuszania w chorobach zapalnych oskrzeli i płuc oraz pomocniczo w ostrych i przewlekłych zapaleniach dróg oddechowych i zapaleniu ucha środkowego.
Fenspiryd dostępny jest w postaci tabletek, syropu i kropli doustnych. Zaleca się stosowanie leku na początku posiłku. Fenspiryd można stosować u dzieci powyżej 2 roku życia.
Możliwe działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ból w nadbrzuszu, nudności, zaburzenia smaku, senność, ból głowy, zawroty głowy, reakcje alergiczne, takie jak wysypka, pokrzywka, obrzęk Quinckego i rumień.
Uwaga: Fenspiryd został wycofany z rynków Unii Europejskiej z powodu ryzyka wywoływania zaburzeń czynności serca.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Fenspiryd to związek farmakologiczny z grupy oksazolidynonów spiro, który przez dziesięciolecia był stosowany w leczeniu chorób układu oddechowego. Ta substancja czynna charakteryzuje się złożonym mechanizmem działania, obejmującym właściwości przeciwzapalne, rozkurczowe oskrzela oraz przeciwkaszlowe. Fenspiryd był dostępny na rynkach wielu krajów pod różnymi nazwami handlowymi, jednak w 2019 roku został wycofany z obrotu w Unii Europejskiej ze względów bezpieczeństwa związanych z ryzykiem zaburzeń rytmu serca. Pomimo wycofania, zrozumienie mechanizmów działania tej substancji oraz przyczyn jej wycofania stanowi ważną lekcję dla współczesnej farmakologii i bezpieczeństwa farmakoterapii.
Fenspiryd wykazuje złożony mechanizm działania, działając jako antagonista receptorów α1-adrenergicznych i H1-histaminowych, a także inhibitor fosfodiesteraz PDE3, PDE4 i PDE5 z wartościami -logIC50 wynoszącymi odpowiednio 3,44, 4,16 i około 3,8. Te wielokierunkowe właściwości farmakologiczne były podstawą jego skuteczności terapeutycznej w chorobach układu oddechowego.
Substancja ta oddziałuje na kilka kluczowych szlaków w komórkach układu oddechowego. Badania na izolowanej tchawicy fretki wykazały, że fenspiryd hamuje wydzielanie śluzu kontrolowane przez mechanizmy neurogenne, przy czym najbardziej prawdopodobnym mechanizmem działania jest aktywność antymuskaryniczna. W tkankach oskrzeli człowieka fenspiryd skutecznie hamuje aktywność hydrolityczną zarówno cyklicznego AMP, jak i cyklicznego GMP, co może przyczyniać się do jego działania na drogi oddechowe.
Przeciwzapalne właściwości fenspirydu obejmują redukcję wczesnego wzrostu stężenia czynnika martwicy nowotworów (TNF) w surowicy oraz płynie z płukania oskrzelowo-pęcherzykowego. Ten efekt może wynikać z hamowania tworzenia TNF, który jest głównym mediatorem procesów zapalnych.
Badania farmakokinetyki fenspirydu na 12 zdrowych ochotnikach wykazały, że po podaniu dożylnym klirens osoczowy wynosił około 184 ml/min, a pozorny objętość dystrybucji była umiarkowanie duża (215 l). Po podaniu doustnym w postaci tabletek fenspiryd wykazuje względnie powolną absorpcję – maksymalne stężenie w osoczu (206 ng/ml) osiągane jest po 6 godzinach od podania.
Substancja charakteryzuje się bardzo dobrą biodostępnością doustną. Bezwzględna biodostępność była niemal całkowita (90%), a tabletki wykazywały charakterystykę powolnego uwalniania. Okres półtrwania eliminacji uzyskany z danych osoczowych wynosił 14-16 godzin niezależnie od drogi podania.
Metabolizm fenspirydu przebiega zarówno przez szlaki funkcjonalizacji I fazy, jak i koniugacji II fazy. W badaniach na koniach zidentyfikowano siedem metabolitów powstających z utleniania zarówno pierścienia aromatycznego, jak i heterocyklicznego.
| Parametr farmakokinetyczny | Wartość |
|---|---|
| Klirens osoczowy (i.v.) | 184 ml/min |
| Objętość dystrybucji | 215 l |
| Biodostępność doustna | 90% |
| Tmax (po podaniu p.o.) | 6 godzin |
| Okres półtrwania | 14-16 godzin |
Fenspiryd był zatwierdzony do stosowania w Rosji w leczeniu ostrych i przewlekłych chorób zapalnych narządów ORL oraz układu oddechowego (takich jak zapalenie nosogardła, krtani, tchawicy i oskrzeli, zapalenie ucha środkowego i zatok), a także do leczenia podtrzymującego astmy.
Główne wskazania obejmowały:
Badania kliniczne na 392 dorosłych pacjentach z ostrymi infekcjami układu oddechowego wykazały dobrą skuteczność i tolerancję fenspirydu. Kaszel i niedrożność nosa były dominującymi objawami, a wszystkie zmiany w górnych drogach oddechowych zmniejszyły się po 7-dniowej terapii.
W badaniu na 597 pacjentach z ostrym zapaleniem oskrzeli całkowite ustąpienie objawów osiągnięto u 24% pacjentów po 7 dniach terapii i u 87% po 14 dniach. Badania kontrolowane placebo potwierdziły skuteczność fenspirydu w leczeniu przewlekłego zapalenia zatok.
Wycofanie pozwoleń na dopuszczenie do obrotu leków zawierających fenspiryd opierało się na opisach przypadków i badaniach nieklinicznych (w tym wiązaniu kanału hERG), które wykazały, że fenspiryd może powodować wydłużenie odstępu QT i ma potencjał proarytmiczny z ryzykiem wystąpienia torsades de pointes.
Problemy z rytmem serca mogą być poważne i występować nagle, a nie jest możliwe wcześniejsze zidentyfikowanie pacjentów, którzy mogą być narażeni na te problemy związane z fenspirydem. W przeciwieństwie do tego, leki z fenspirydem są stosowane w leczeniu nienażywającego kaszlu.
W lutym 2019 roku Komitet Oceny Ryzyka w ramach Nadzoru nad Bezpieczeństwem Farmakoterapii (PRAC) rozpoczął przegląd ryzyka wydłużenia odstępu QT i torsades de pointes związanego z lekami zawierającymi fenspiryd. Jako środek ostrożności, PRAC zdecydował o zawieszeniu tych produktów w trakcie trwania przeglądu.
16 maja 2019 roku PRAC zarekomendował wycofanie pozwoleń na dopuszczenie do obrotu leków z fenspirydem, co oznaczało, że te leki nie mogą być już wprowadzane do obrotu w UE. Rekomendacja PRAC została przesłana do Grupy Koordynacyjnej ds. Wzajemnego Uznawania i Procedur Zdecentralizowanych (CMDh), która przyjęła ją jednomyślnie 29 maja 2019 roku.
| Etap procesu wycofania | Data |
|---|---|
| Rozpoczęcie przeglądu przez PRAC | Luty 2019 |
| Zawieszenie produktów | Luty 2019 |
| Rekomendacja wycofania przez PRAC | 16 maja 2019 |
| Przyjęcie przez CMDh | 29 maja 2019 |
Modelowanie matematyczne sugeruje, że obserwowane klinicznie przypadki arytmii mogły nie być bezpośrednio spowodowane przez sam fenspiryd, ale kombinację wielu czynników, w tym współpodawanych leków. W ciągu 50 lat od pierwszego wprowadzenia na rynek w 1973 roku odnotowano dwa przypadki nagłej śmierci i pięć przypadków problemów z rytmem serca na całym świecie.
Po wycofaniu fenspirydu z rynku, w leczeniu chorób układu oddechowego stosuje się obecnie inne substancje czynne:
W przypadku ostrych infekcji górnych dróg oddechowych stosuje się obecnie:
W leczeniu astmy oskrzelowej preferuje się:
Fenspiryd został wycofany ze względu na ryzyko wystąpienia poważnych zaburzeń rytmu serca, w szczególności wydłużenia odstępu QT i torsades de pointes. Biorąc pod uwagę, że substancja była stosowana jedynie objawowo, a problem bezpieczeństwa był poważny, stosunek korzyści do ryzyka okazał się negatywny.
Badania kliniczne potwierdziły skuteczność fenspirydu w leczeniu ostrych infekcji układu oddechowego i zapalenia oskrzeli. W badaniu na 597 pacjentach z ostrym zapaleniem oskrzeli całkowite ustąpienie objawów osiągnięto u 87% pacjentów po 14 dniach terapii.
W badaniach klinicznych doskonałą tolerancję odnotowano u 59% pacjentów, a dobrą u 34%. Obserwowane działania niepożądane były klasyfikowane jako łagodne, a u 20 pacjentów fenspiryd został odstawiony. Najpoważniejszym działaniem niepożądanym okazały się zaburzenia rytmu serca.
Tak, obecnie dostępne są liczne skuteczne alternatywy, w tym mukolityki (acetylcysteina, ambroksol), leki przeciwkaszlowe (dekstrometorfan), a w przypadku astmy – kortykosteroidy wziewne i β2-mimetyki.
Pacjenci są narażeni na problemy z rytmem serca związane z fenspirydem tylko podczas przyjmowania tych leków. Po zaprzestaniu stosowania ryzyko znika. Osoby, które stosowały fenspiryd w przeszłości, powinny skonsultować się z lekarzem w sprawie alternatywnych metod leczenia.
Fenspiryd był dostępny na rynku przez 50 lat, od pierwszego wprowadzenia w 1973 roku do wycofania w 2019 roku. Przez ten czas był szeroko stosowany w wielu krajach europejskich.
