Rivanol 0,1% to płyn do stosowania na skórę, który zawiera substancję czynną etakrydyny mleczan. Ta substancja działa przeciwbakteryjnie, szczególnie na bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Rivanol 0,1% jest stosowany do odkażania skóry oraz powierzchownych uszkodzeń skóry, takich jak otarcia naskórka. Jest dostępny bez recepty.
Rivanol 0,1% Coel to płyn na skórę, który zawiera substancję czynną mleczan etakrydyny. Jest to lek o silnym działaniu przeciwbakteryjnym, szczególnie skutecznym wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych. Stosowany jest do odkażania skóry, błon śluzowych oraz powierzchniowych ran. Jest dostępny bez recepty.
Rivanolum VP to lek, który stosuje się miejscowo na skórę, błony śluzowe lub powierzchowne uszkodzenia powłok ciała. Lek ma postać tabletek do sporządzenia roztworu, który można stosować w postaci okładów, płukań czy przymoczek. Jedną tabletkę należy rozpuścić w około 100 ml wody, a tak przygotowanym roztworem należy kilka razy dziennie przemywać skórę. Roztwór można również stosować w postaci okładów, płukań lub przymoczek. Lek jest dostępny bez recepty.
Rivel to lek w postaci żelu, który zawiera substancję czynną – mleczan etakrydyny. Wykazuje on silne działanie przeciwbakteryjne, szczególnie na bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne, a także przeciwgrzybicze. Jest wskazany do stosowania w odkażaniu skóry i błon śluzowych, wspomagająco w leczeniu zakażeń skóry wywołanych głównie przez bakterie Gram-dodatnie (czyraki, czyraki mnogie, ropnie), mieszanych zapaleń skóry (bakteryjnych i grzybiczych), po ukąszeniu owadów. Rivel jest dostępny bez recepty.
Rywanol 0,1% to lek stosowany miejscowo, który ma działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwpierwotniakowe. Substancją czynną preparatu jest mleczan etakrydyny. Lek jest wskazany do odkażania skóry i błon śluzowych oraz powierzchniowych uszkodzeń powłok ciała. Rywanol 0,1% jest dostępny bez recepty.
Etakrydyna – lek o działaniu antyseptycznym i dezynfekującym. Mechanizm działania etakrydyny polega na łączeniu się barwnika z DNA komórki bakteryjnej i hamowaniu tworzenia się kwasów nukleinowych, co prowadzi do śmierci komórki. Lek oddziałuje zarówno na bakterie Gram-dodatnie, jak i Gram-ujemne . Wskazaniem do stosowania etakrydyny jest odkażanie skóry i błon śluzowych, a także powierzchownych uszkodzeń powłok ciała.
Etakrydyna jest dostępna w postaci płynu na skórę oraz żelu. Lek można stosować w formie okładów, przepłukiwać ranę lub przemywać ją kilka razy dziennie roztworem. W chirurgii lek stosuje się w postaci przymoczek do trudno gojących się ran.
Możliwe działania niepożądane: Etakrydyna najczęściej powoduje reakcje alergiczne (zaczerwienienie skóry, świąd, pieczenie), rzadziej kontaktowe zapalenie skóry.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Etakrydyna, znana również pod nazwą handlową Rivanol lub Rywanol, to sprawdzony od dziesięcioleci środek antyseptyczny należący do grupy barwników akrydynowych. Substancja ta, występująca w postaci mleczanu etakrydyny, charakteryzuje się intensywną żółtą barwą i silnymi właściwościami odkażającymi. W aptekach dostępna jest bez recepty w formie płynów na skórę o stężeniu 0,1% oraz żelu o wyższym stężeniu 0,5%. Etakrydyna znajduje zastosowanie przede wszystkim w odkażaniu powierzchownych ran, otarć naskórka, zadrapań oraz błon śluzowych. Działa skutecznie wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, szczególnie paciorkowców i gronkowców, a także wykazuje właściwości przeciwgrzybicze i przeciwpierwotniakowe. Mechanizm jej działania opiera się na wbudowywaniu się do materiału genetycznego drobnoustrojów, co prowadzi do zakłócenia syntezy białek bakteryjnych i ostatecznie do ich eliminacji. Mimo że etakrydyna jest lekiem o długiej historii stosowania, współczesne wytyczne medyczne zalecają ostrożność w jej użyciu, szczególnie przy ranach przewlekłych, gdzie nowsze antyseptyki mogą okazać się bardziej efektywne.
Etakrydyna działa poprzez unikalne połączenie z materiałem genetycznym bakterii. Jej płaska, trójpierścieniowa cząsteczka posiada zdolność do interkalacji, czyli wbudowywania się między pary zasad nukleotydowych w DNA i RNA drobnoustrojów. Ten proces prowadzi do zmiany struktury przestrzennej kwasów nukleinowych, co skutkuje zaburzeniem ich funkcji. W wyniku interkalacji dochodzi do zakłócenia ramki odczytu genetycznego, błędów w transkrypcji oraz nieprawidłowej syntezy białek. Ostatecznie bakterie nie są w stanie prawidłowo funkcjonować i rozmnażać się, co prowadzi do ich śmierci.
Działanie bakteriobójcze etakrydyny jest szczególnie skuteczne wobec bakterii Gram-dodatnich, w tym paciorkowców i gronkowców, które często odpowiadają za zakażenia skórne. Substancja wykazuje również aktywność wobec wybranych bakterii Gram-ujemnych, choć w nieco mniejszym stopniu. Istotną zaletą etakrydyny jest także jej działanie przeciwgrzybicze i przeciwpierwotniakowe, co czyni ją środkiem o szerokim spektrum zastosowania w powierzchownych zakażeniach skóry.
Warto podkreślić, że etakrydyna nie działa ściągająco, co oznacza, że nie reaguje z białkami tkanek, dzięki czemu nie uszkadza zdrowych komórek. Nie powoduje również podrażnienia skóry ani błon śluzowych przy prawidłowym stosowaniu. Po aplikacji miejscowej substancja działa na powierzchni skóry i przenika do sąsiednich warstw, jednak wchłanianie ogólnoustrojowe jest minimalne, co zwiększa jej bezpieczeństwo. Lek wydalany jest przez nerki w postaci niezmienionej.
Podstawowym zastosowaniem etakrydyny jest odkażanie skóry i błon śluzowych w przypadku różnorodnych powierzchownych uszkodzeń. Preparaty o stężeniu 0,1%, takie jak Rivanol czy Rywanol, są przeznaczone przede wszystkim do dezynfekcji niewielkich ran, otarć naskórka, zadrapań i drobnych skaleczeń. Stosowanie etakrydyny w takich przypadkach zapobiega rozwojowi wtórnych zakażeń bakteryjnych i wspomaga naturalny proces gojenia ran.
Wyższe stężenie substancji czynnej, dostępne w postaci żelu Rivel (0,5%), znajduje zastosowanie w bardziej zaawansowanych zakażeniach skórnych. Jest ono wskazane szczególnie w leczeniu czyraków, czyraków mnogich oraz ropni, czyli stanów wywołanych głównie przez bakterie Gram-dodatnie. Preparaty te skutecznie działają również w mieszanych zakażeniach bakteryjno-grzybiczych skóry, gdzie konieczne jest szersze spektrum działania antyseptycznego.
Dodatkowym wskazaniem do stosowania etakrydyny są miejsca po ukąszeniach owadów. W takich przypadkach preparat zapobiega wtórnym zakażeniom bakteryjnym, które mogą powstać w wyniku zadrapań i uszkodzenia naskórka. Etakrydyna redukuje również obrzęk, zaczerwienienie i ból towarzyszące ukąszeniom.
W postaci roztworów wodnych etakrydyna znajduje szersze zastosowanie kliniczne. Wykorzystywana jest do leczenia zakażeń ropnych skóry, zakażonych ran, w tym trudno gojących się, oraz w stanach zapalnych jamy ustnej. W praktyce chirurgicznej stosuje się ją w formie przymoczek do odkażania przewlekłych ran. Preparaty te mogą być również wykorzystywane w leczeniu oparzeń oraz owrzodzeń. W ginekologii etakrydyna znajduje zastosowanie w zakażeniach zewnętrznych narządów moczowo-płciowych oraz jako składnik płynów do płukania pochwy.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilka preparatów zawierających mleczan etakrydyny jako substancję czynną. Wszystkie są lekami wydawanymi bez recepty.
| Nazwa preparatu | Postać | Stężenie | Producent |
|---|---|---|---|
| Rivanol 0,1% | Płyn na skórę | 0,1% (1 mg/g) | Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne „PROLAB” |
| Rivanol 0,1% Coel | Płyn na skórę | 0,1% (1 mg/g) | Laboratorium Farmaceutyczne „Coel” |
| Rivanolum 0,1% roztwór | Płyn na skórę | 0,1% (1 mg/g) | Zakład Farmaceutyczny „Amara” |
| Rivanolum VP | Tabletki do rozpuszczania | 100 mg/tabletkę | Zakład Farmaceutyczny „Amara” |
| Rivel | Żel | 0,5% (5 mg/g) | Różni producenci |
| Rywanol 0,1% | Płyn na skórę | 0,1% (1 mg/g) | Różni producenci |
Preparaty w postaci płynu są gotowe do użycia i mogą być stosowane bezpośrednio na skórę, w formie okładów, przymoczek lub do przemywania ran. Rivanolum VP w postaci tabletek wymaga rozpuszczenia jednej tabletki w około 100 ml przegotowanej wody, po czym roztwór należy użyć bezpośrednio po przygotowaniu. Żel Rivel o wyższym stężeniu jest przeznaczony do nakładania bezpośrednio na zmienioną chorobowo skórę lub błony śluzowe.
Etakrydyna jest przeznaczona wyłącznie do stosowania zewnętrznego na skórę i błony śluzowe. Sposób aplikacji zależy od postaci farmaceutycznej oraz rodzaju zmian chorobowych.
Preparaty w postaci płynu na skórę o stężeniu 0,1% stosuje się kilka razy dziennie, najczęściej 3-4 razy na dobę. Ranę lub uszkodzoną skórę można przemywać płynem bezpośrednio z butelki lub zwilżyć jałowy kompres gazowy i delikatnie oczyścić zmienione miejsce. Alternatywnie preparat może być stosowany w postaci okładów, pozostawiając nasączony roztworem kompres na uszkodzonej skórze przez określony czas. W przypadku przymoczek, kompres nasycony etakrydyną przykłada się na ranę i pozostawia na dłuższy okres. Płukania są szczególnie przydatne w przypadku zakażeń błon śluzowych, na przykład jamy ustnej.
Żel Rivel o stężeniu 0,5% nakłada się cienko na zmienioną chorobowo skórę lub błonę śluzową 2-3 razy na dobę, w razie potrzeby częściej. Po nałożeniu żelu należy dokładnie umyć ręce, jeśli leczenie ich nie dotyczy. Preparat może być stosowany pod opatrunkiem, co przedłuża czas jego działania i zwiększa skuteczność. Czas trwania leczenia zależy od rodzaju i nasilenia zmian chorobowych oraz indywidualnej odpowiedzi pacjenta na terapię.
Etakrydyny nie wolno stosować u osób z nadwrażliwością na substancję czynną lub inne pochodne akrydynowe. Alergia może manifestować się jako miejscowe reakcje skórne w postaci zaczerwienienia, świądu, pieczenia lub wysypki. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów uczulenia należy natychmiast zaprzestać stosowania preparatu i skonsultować się z lekarzem.
Istotnym ograniczeniem jest zakaz stosowania etakrydyny na duże powierzchnie uszkodzonej skóry. Zwiększa to bowiem wchłanianie substancji do tkanek głębszych i układu krążenia, co może prowadzić do niepożądanych działań ogólnoustrojowych. Preparat jest przeznaczony wyłącznie do aplikacji miejscowej na niewielkich obszarach.
Bezwzględnie zabrania się stosowania etakrydyny doustnie oraz do oczu. Kontakt preparatu z oczami może prowadzić do poważnych podrażnień. W przypadku przypadkowego przedostania się leku do oka należy je natychmiast obficie przepłukać wodą i w razie utrzymujących się dolegliwości skonsultować się z lekarzem. Przy omyłkowym spożyciu preparatu pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą.
Ze względu na brak wystarczających badań klinicznych, stosowanie etakrydyny w okresie ciąży i karmienia piersią jest dopuszczalne wyłącznie w przypadkach, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu lub dziecka karmionego piersią. Decyzję o zastosowaniu preparatu w tych okolicznościach powinien podjąć lekarz. Nie zaleca się również stosowania etakrydyny u dzieci poniżej 2-3 roku życia bez zalecenia lekarza ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa w tej grupie wiekowej.
Należy unikać kontaktu preparatu z odzieżą i pościelą, ponieważ etakrydyna charakteryzuje się intensywną żółtą barwą i może powodować trwałe zabarwienie tkanin. W celu usunięcia plam zaleca się zwilżenie zabrudzonego miejsca sokiem z cytryny, alkoholem lub mieszaniną octu z gorącą wodą, a następnie wypranie.
Etakrydyna może wchodzić w interakcje z różnymi substancjami stosowanymi miejscowo, co wpływa na jej skuteczność. Należy unikać jednoczesnego stosowania etakrydyny z środkami o działaniu utleniającym, takimi jak nadmanganian potasu czy nadtlenek wodoru, które neutralizują i osłabiają jej działanie antyseptyczne.
Garbniki, w tym tanina, również inaktywują działanie etakrydyny poprzez tworzenie z nią nieaktywnych kompleksów. Podobnie substancje o charakterze anionowym, takie jak glikol polietylenowy, oraz roztwory boranu sodu, kwasu salicylowego i chlorku sodu hamują aktywność preparatu.
Z drugiej strony odnotowano synergiczny efekt działania etakrydyny z chlorowodorkiem tetracykliny, co może wzmacniać działanie przeciwbakteryjne obu substancji przy jednoczesnym stosowaniu.
Etakrydyna jest generalnie dobrze tolerowana przy stosowaniu miejscowym, jednak jak każdy lek może powodować działania niepożądane. Najczęstsze z nich to miejscowe reakcje alergiczne, których częstość występowania nie jest dokładnie określona. Objawy mogą obejmować zaczerwienienie skóry, świąd, pieczenie oraz wysypkę w miejscu aplikacji. Reakcje te występują szczególnie często przy długotrwałym stosowaniu preparatu oraz u osób o zwiększonej wrażliwości.
W rzadkich przypadkach może dojść do rozwoju kontaktowego zapalenia skóry, które manifestuje się intensywniejszymi objawami zapalenia, takimi jak nasilony rumień, obrzęk i powstawanie pęcherzyków. Jest to reakcja alergiczna typu późnego, która może pojawić się po wielokrotnym kontakcie z preparatem.
Preparaty w postaci żelu, zawierające dodatkowo glikol propylenowy i etanol, mogą powodować dodatkowe podrażnienie uszkodzonej skóry oraz uczucie pieczenia po aplikacji na rany. Parahydroksybenzoesany metylu i propylu obecne w niektórych preparatach mogą również wywoływać reakcje alergiczne typu późnego.
W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów niepożądanych należy zaprzestać stosowania preparatu i skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Działania niepożądane można zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
Mimo długiej historii stosowania etakrydyny w leczeniu ran i zakażeń skórnych, współczesne wytyczne medyczne odnoszą się do niej z pewną rezerwą. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran z 2020 roku, mleczan etakrydyny nie jest rekomendowany do leczenia ran przewlekłych. Główne powody tego stanowiska to potencjalne opóźnianie gojenia ran oraz działanie alergizujące, które może komplikować proces leczenia.
Badania mikrobiologiczne porównujące skuteczność różnych antyseptków w eradykacji biofilmów bakteryjnych pokazują, że nowsze preparaty, takie jak oktenidyna czy jodopowidon, wykazują wyższą efektywność niż etakrydyna. W przypadku szpitalnych szczepów bakterii Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus oktenidyna okazała się znacznie skuteczniejsza, szczególnie przy dłuższym czasie kontaktu. Etakrydyna osiągała całkowitą eradykację dopiero po 30 minutach kontaktu, podczas gdy nowsze antyseptyki działały szybciej.
Do antyseptków zalecanych we współczesnym leczeniu ran przewlekłych należą przede wszystkim jodopowidon oraz oktenidyna. Chloroheksydyna, etakrydyna, chlorek benzalkoniowy, kliochinol oraz nadtlenek wodoru aktualnie nie są zalecane do odkażania ran przewlekłych ze względu na ograniczoną skuteczność i potencjalne działania niepożądane.
Mimo tych ograniczeń etakrydyna pozostaje bezpiecznym i skutecznym środkiem do odkażania powierzchownych uszkodzeń skóry, niewielkich ran, otarć oraz błon śluzowych. Jest szczególnie przydatna w leczeniu ambulatoryjnym drobnych urazów oraz jako środek pierwszej pomocy w domowej apteczce. Kluczowe jest jednak odpowiednie zakwalifikowanie pacjenta do terapii i stosowanie preparatu zgodnie ze wskazaniami.
Preparaty z etakrydyną należy przechowywać w temperaturze poniżej 25°C, w oryginalnym opakowaniu chroniącym przed działaniem światła. Butelki są zazwyczaj wykonane ze szkła brunatnego, które ogranicza przenikanie promieni świetlnych mogących degradować substancję czynną. Lek należy przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci.
Po otwarciu opakowania preparat zachowuje stabilność przez okres określony przez producenta, zazwyczaj do daty ważności podanej na opakowaniu. Roztwory przygotowane z tabletek Rivanolum VP należy wykorzystać bezpośrednio po sporządzeniu i nie przechowywać na później.
Tak, etakrydyna charakteryzuje się intensywną żółtą barwą i barwi skórę w miejscu aplikacji na kolor żółto-pomarańczowy. Zabarwienie jest powierzchowne i schodzi samoistnie wraz z naturalnym złuszczaniem naskórka, zazwyczaj w ciągu około tygodnia. Nie stanowi to problemu medycznego, ale pacjenci powinni być świadomi tego efektu kosmetycznego.
Etakrydyna jest przeznaczona do stosowania na powierzchowne uszkodzenia skóry, w tym niewielkie otwarte rany, otarcia i zadrapania. Nie powinna być jednak stosowana na duże powierzchnie uszkodzonej skóry ani na głębokie rany wymagające opieki chirurgicznej. W przypadku poważniejszych urazów należy skonsultować się z lekarzem.
Czas stosowania etakrydyny powinien być dostosowany do rodzaju i nasilenia zmian chorobowych. Zazwyczaj preparat stosuje się przez kilka dni, do momentu wygojenia się rany lub ustąpienia objawów zakażenia. Długotrwałe stosowanie (powyżej 2 tygodni) zwiększa ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych i nie jest zalecane bez konsultacji z lekarzem.
Etakrydyna wykazuje łagodne działanie przeciwgrzybicze i może być stosowana wspomagająco w mieszanych zakażeniach bakteryjno-grzybiczych skóry. Nie jest jednak lekiem pierwszego wyboru w leczeniu grzybicy. W przypadku podejrzenia zakażenia grzybiczego zaleca się konsultację z dermatologiem i zastosowanie specjalistycznych preparatów przeciwgrzybiczych.
W przypadku przypadkowego kontaktu etakrydyny z oczami należy natychmiast przepłukać oko dużą ilością czystej, letniej wody przez co najmniej 15 minut. Jeśli podrażnienie, pieczenie lub zaburzenia widzenia utrzymują się po przepłukaniu, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub zgłosić się do izby przyjęć.
Preparaty z etakrydyną mogą być stosowane u dzieci, jednak zalecenia różnią się w zależności od postaci leku. Żel jest odpowiedni dla dzieci od 2-3 roku życia. Płyny na skórę mogą być stosowane u dzieci starszych, ale zawsze pod nadzorem dorosłych. U dzieci poniżej 2 roku życia stosowanie etakrydyny wymaga konsultacji z lekarzem ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa w tej grupie wiekowej.
Brak jest wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania etakrydyny w okresie ciąży. Preparat może być stosowany przez kobiety w ciąży wyłącznie w przypadku wyraźnej konieczności, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Decyzję o zastosowaniu powinien podjąć lekarz prowadzący ciążę.
Plamy z etakrydyny można usunąć zwilżając zabrudzone miejsce sokiem z cytryny lub alkoholem, a następnie wypierając ubranie. W przypadku trudniejszych plam można użyć mieszaniny 6% octu z gorącą wodą w stosunku 1,5:1, a do szczególnie uporczywych plam dodać łyżkę stołową 3% wody utlenionej. Najlepiej działać szybko, zanim plama wschnie i utrwali się w tkaninie.
Etakrydyna stosowana miejscowo ma minimalne wchłanianie ogólnoustrojowe, dlatego interakcje z lekami przyjmowanymi doustnie są mało prawdopodobne. Należy jednak unikać jednoczesnego stosowania na tym samym miejscu innych preparatów miejscowych, szczególnie środków utleniających, garbników i substancji anionowych, które mogą osłabiać działanie etakrydyny.
Przy prawidłowym stosowaniu miejscowym przedawkowanie etakrydyny jest mało prawdopodobne ze względu na minimalne wchłanianie ogólnoustrojowe. W przypadku omyłkowego spożycia preparatu należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub zgłosić się do najbliższego szpitala, zabierając ze sobą opakowanie leku z ulotką.
