Leki zawierające escytalopram

Escytalopram – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Escytalopram (escitalopram) – lek przeciwdepresyjny, należący do grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Mechanizm działania escitalopramu polega na blokowaniu transportu serotoniny z powrotem do komórki nerwowej, przez co wzrasta poziom tego neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym. Dzięki takiemu działaniu poprawia się nastrój i zwiększa energia. Escitalopram stosuje się w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych, fobii społecznych, ataków paniki oraz zaburzeń kompulsywno-obsesyjnych. Lek występuje w postaci szczawianu escytalopramu.

Poprawa stanu pacjenta następuje zazwyczaj po 2-4 tygodniach stosowania leku. Escitalopram należy stosować długotrwale, aż do momentu utrwalenia odpowiedzi na leczenie oraz uzyskania pewności, że objawy choroby ustąpiły.

Możliwe działania niepożądane: Działania niepożądane występują na ogół na początku leczenia. Mogą pojawić się: bóle głowy, nudności, uczucie zmęczenia, bóle mięśni i stawów, zwiększone pocenie się, biegunka, zaparcia, bezsenność, senność, zmniejszenie łaknienia, zwiększenie łaknienia.

Uwaga: W przypadku zakończenia leczenia, lek należy odstawiać stopniowo, zmniejszając jego dawkę.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Escytalopram – nowoczesny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny w leczeniu depresji i zaburzeń lękowych

Escytalopram stanowi jedną z najważniejszych substancji czynnych w nowoczesnej farmakoterapii zaburzeń nastroju i lękowych. Ten selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) reprezentuje najnowszą generację leków przeciwdepresyjnych, wyróżniającą się wysoką skutecznością przy jednoczesnym korzystnym profilu bezpieczeństwa. Jako lewoskrętny izomer citalopramu, escitalopram wykazuje znacznie większą selektywność w działaniu na transporter serotoniny, co przekłada się na lepszą tolerancję leczenia przez pacjentów. W Polsce jest dostępny pod wieloma nazwami handlowymi i stanowi lek pierwszego rzutu w leczeniu depresji oraz różnych postaci zaburzeń lękowych. Jego mechanizm działania opiera się na precyzyjnym blokowaniu procesu wychwytu zwrotnego serotoniny w synapsach nerwowych, co prowadzi do zwiększenia stężenia tego kluczowego neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym. Dzięki temu escitalopram skutecznie reguluje nastrój, redukuje objawy lękowe i poprawia jakość życia pacjentów cierpiących na różne zaburzenia psychiczne.

Mechanizm działania escitalopramu

Escitalopram działa jako selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny, blokując transport serotoniny do neuronu presynaptycznego i zwiększając jej stężenie w ośrodkowym układzie nerwowym. Mechanizm ten jest kluczowy dla zrozumienia terapeutycznych właściwości tego leku.

W komunikacji międzyneuronalnej serotonina pełni rolę neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za regulację nastroju, emocji i wielu procesów poznawczych. Po uwolnieniu do szczeliny synaptycznej, część cząsteczek serotoniny jest ponownie wychwytywana przez neuron presynaptyczny – proces zwany wychwytem zwrotnym. Działanie escitalopramu polega na hamowaniu procesu wychwytu zwrotnego serotoniny, wydłużając czas działania serotoniny w synapsie i czas pobudzenia komórki odbiorczej.

Co wyróżnia escitalopram od innych leków z grupy SSRI, to jego podwójny mechanizm działania. Substancja ta stanowi allosteryczny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny – wiąże się z drugorzędowym miejscem allosterycznym na cząsteczce SERT, aby silniej hamować wychwytu serotoniny. To dodatowe miejsce wiązania sprawia, że escitalopram wykazuje większą skuteczność w porównaniu z innymi przedstawicielami grupy SSRI.

Istotną cechą escitalopramu jest jego selektywność. Substancja nie wiąże się lub wiąże się jedynie w niewielkim stopniu z receptorami serotoninergicznymi, dopaminergicznymi, histaminowymi, adrenergicznymi, muskarynowymi, opioidowymi i benzodiazepinowymi. Ta wysoka selektywność przekłada się na mniej działań niepożądanych związanych z wpływem na inne układy neuroprzekaźników.

Wskazania do stosowania

Escitalopram znajduje zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum zaburzeń psychicznych u dorosłych pacjentów. Wskazaniami do stosowania escitalopramu są duże epizody depresyjne, zaburzenia lękowe z napadami lęku z agorafobią lub bez niej, fobia społeczna, zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

Duże epizody depresyjne

W leczeniu depresji escitalopram wykazuje szczególną skuteczność. Jest uznawany za jeden z najskuteczniejszych i najlepiej tolerowanych leków przeciwdepresyjnych w krótkoterminowym leczeniu dużej depresji u dorosłych. Mechanizm działania poprzez zwiększenie dostępności serotoniny w synapsach nerwowych bezpośrednio przeciwdziała niedoborowi tego neuroprzekaźnika, który jest jednym z kluczowych czynników w patogenezie depresji.

Zaburzenia lękowe

Escitalopram wykazuje równie wysoką skuteczność w leczeniu różnych postaci zaburzeń lękowych. W leczeniu zaburzeń lękowych uogólnionych, nawrót na escytalopramu występuje u 20% pacjentów w porównaniu z 50% dla placebo. Ta statystyka podkreśla znaczną przewagę farmakoterapii nad placebo w zapobieganiu nawrotom zaburzeń lękowych.

Escitalopram wydaje się również skuteczny w leczeniu fobi społecznej, pomagając pacjentom w radzeniu sobie z chorobliwym lękiem przed sytuacjami społecznymi i oceną ze strony innych osób.

Farmakokinetyka i dostępność biologiczna

Zawarty w lekach escitalopram bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, a maksymalne stężenie we krwi osiąga po 4 godzinach. Po podaniu doustnym wchłania się niemal całkowicie, jego bezwzględna dostępność wynosi około 80%.

Charakterystyczną cechą farmakokinetyki escitalopramu jest jego długi okres półtrwania. Biologiczny czas półtrwania substancji wynosi 30 godzin, a w przypadku metabolitów escitalopramu jest znacznie dłuższy. Stan stacjonarny osiągany jest po około tygodniu stosowania.

Metabolizm escitalopramu zachodzi głównie w wątrobie. Escitalopram metabolizowany jest w wątrobie przez enzymy CYP2C19 oraz najprawdopodobniej CYP3A4 i CYP2D6 do dwóch metabolitów: demetylowanego oraz didemetylowanego, które są farmakologicznie aktywne. Eliminacja zachodzi wolniej u osób w podeszłym wieku oraz osób z upośledzoną czynnością wątroby lub nerek.

Dawkowanie i sposób stosowania

Leki zawierające escitalopram występują w postaci tabletek powlekanych, tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej i kropli. Wszystkie preparaty stosowane są doustnie, zazwyczaj raz dziennie. Lek podaje się doustnie, raz dziennie, niezależnie od posiłków.

Dawkowanie w różnych wskazaniach

Duże epizody depresyjne:

• Escitalopram 10 mg/d, w przypadku braku poprawy po upływie 2-4 tygodni dawkę można zwiększyć do 20 mg/d. Nie należy przerywać leczenia przed upływem 6 miesięcy od ustąpienia objawów

Zaburzenia lękowe uogólnione i zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne:

• Początkowo 10 mg escitalopramu na dobę, w razie konieczności możliwe jest zwiększenie dawki do 20 mg/d

Zaburzenia lękowe z napadami lęku:

• Początkowo escitalopram 5 mg/d, później 10 mg/d. W razie konieczności możliwe jest podwyższenie dawki — maksymalnie escitalopram 20 mg. Leczenie powinno trwać kilka miesięcy

Fobia społeczna:

• 10 mg escitalopramu na dobę. Po uzyskaniu poprawy (2-4 tygodnie) dawkę można zmniejszyć do 5 mg lub w razie potrzeby zwiększyć do 20 mg. Niezależnie od objawów leczenie należy kontynuować przez 12 tygodni

Pacjenci w podeszłym wieku:

• W przypadku seniorów zalecane jest zastosowanie połowy dawki początkowej i połowę dawki maksymalnej

Preparaty dostępne w Polsce

Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele preparatów zawierających escitalopram. Preparaty zawierające escitalopram dostępne w Polsce to m.in.: Aciprex, Betesda, Depralin, Elicea, Escitalopram, Escitil, Lexapro, Mozaron, Nexpram, Oroes, Pralex, Pramatis, Servenon czy Symescital.

Według danych z portalu Receptomat, pełna lista preparatów obejmuje:

• Aciprex, Betesda (krople), Depralin, Depralin ODT
• Elicea, Elicea Q-Tab, Escipram, Escitalopram Actavis
• Escitalopram Aurovitas, Escitalopram Bluefish, Escitalopram Genoptim
• Escitil, Lexapro, Mozarin, Mozarin Swift
• Nexpram, Oroes, Pralex, Pramatis, Symescital

Dawki dostępne na rynku to zazwyczaj 5 mg, 10 mg, 15 mg i 20 mg. Wszystkie leki zawierające escitalopram dostępne są wyłącznie na receptę.

Działania niepożądane

Jak wszystkie leki escitalopram może powodować działania niepożądane. Reakcja na substancję zależy od organizmu, dlatego skutki uboczne mogą, ale nie muszą pojawić się u każdego pacjenta. Escitalopram ma relatywnie korzystny profil działań niepożądanych w porównaniu z innymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Bardzo częste działania niepożądane

Bardzo częste działania niepożądane po escitalopramie (występujące częściej niż u 1 na 10 pacjentów): nudności.

Częste działania niepożądane

Częste działania niepożądane po escitalopramie (występujące częściej niż u 1 na 100, ale rzadziej niż u 1 na 10 pacjentów) obejmują:

• Zwiększenie masy ciała
• Senność lub bezsenność
• Bóle i zawroty głowy
• Parestezje (zaburzenia czucia)
• Zapalenie zatok
• Biegunki lub zaparcia
• Wymioty
• Drżenie i niepokój psychoruchowy
• Potliwość
• Bóle mięśni i/lub stawów
• Wzrost lub spadek apetytu
• Zmęczenie i gorączka
• Zaburzenia czynności seksualnych

Działania niepożądane o szczególnym znaczeniu klinicznym

Wpływ na masę ciała: Jednym ze skutków ubocznych przyjmowania escitalopramu jest zwiększenie masy ciała. Szacuje się, że przy długotrwałym stosowaniu waga może się zwiększyć średnio o 1-2 kg (zdarza się nawet 5 kg!). W dużym stopniu ma to związek z częstym wzrostem apetytu.

Zaburzenia seksualnej: Podobnie jak inne SSRI, escitalopram wykazuje wpływ na funkcje seksualne, powodując opóźnienie wytrysku i anorgazmię. Te działania niepożądane mogą znacząco wpływać na jakość życia pacjentów.

Zespół serotoninowy: To potencjalnie groźne powikłanie może wystąpić zwłaszcza przy łączeniu z innymi lekami serotoninergicznymi. Zespół serotoninowy objawia się nadmiernym pobudzeniem oraz drgawkami.

Wydłużenie odstępu QT: Citalopram i escitalopram są powiązane z łagodnym, zależnym od dawki wydłużeniem odstępu QT, co stanowi czynnik ryzyka torsade de pointes, zaburzenia rytmu serca, które czasami może być śmiertelne.

Przeciwwskazania

Nie należy stosować escitalopramu u pacjentów poniżej 18. roku życia, uczulonych lub nadwrażliwych na działanie substancji czynnej, przyjmujących inhibitory MAO, z wydłużonym odstępem QT, z padaczką lekooporną.

Szczególną uwagę należy zwrócić na następujące przeciwwskazania:

Przeciwwskazanie	Uzasadnienie
Inhibitory MAO	Należy zachować 14 dni przerwy od zakończenia leczenia nieodwracalnym inhibitorem MAO oraz przynajmniej 24 h przerwy od odstawienia odwracalnego inhibitoa MAO
Zaburzenia rytmu serca	Pacjent przyjmuje leki stosowane w zaburzeniach rytmu serca lub leki, które mogą wpływać na rytm serca
Wiek poniżej 18 lat	Pacjenci w wieku poniżej 18 lat narażeni są na zwiększone ryzyko działań niepożądanych, takich jak próby samobójcze, myśli samobójcze i wrogość

Interakcje z innymi lekami

Równoczesne stosowanie escitalopramu z niektórymi lekami może doprowadzić do wystąpienia interakcji. Przed przyjęciem escitalopramu pacjenci powinni poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.

Najważniejsze interakcje farmakologiczne:

Inhibitory MAO:

• Stosowanie escitalopramu wraz z inhibitorami MAO, takimi jak moklobemid, selegilina czy linezolid, jest przeciwwskazane

Leki serotoninergiczne:

• Łączenie z lekami o profilu serotoninergicznym, jak tramadol czy tryptany, jest niezalecane ze względu na znaczne ryzyko rozwinięcia zespołu serotoninowego

Leki przeciwzakrzepowe:

• Jednoczesne stosowanie escitalopramu z doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi może powodować nasilenie ich działania

NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne):

• Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych wraz z escitalopramem może zwiększyć ryzyko krwawień

Inne istotne interakcje:

• Inhibitory CYP2C19 (np. omeprazol) lub cymetydyna mogą wywoływać zwiększenie stężenia escitalopramu we krwi
• Escitalopram jest inhibitorem CYP2D6, więc może wpływać na leki metabolizowane przez ten enzym (np. metoprolol)
• Ziele dziurawca może wpływać na wystąpienie silniejszych działań niepożądanych

Szczególne populacje pacjentów

Ciąża i karmienie piersią

Stosowanie escitalopramu w ciąży nie jest zalecane. U noworodków, których matki podczas ciąży przyjmowały escitalopram, odnotowano przypadki przetrwałego nadciśnienia płucnego (5 na 1000). Przyjmowanie leku pod koniec ciąży może zwiększać ryzyko poważnego krwotoku z pochwy, występującego krótko po porodzie.

Ze względu na przenikanie escitalopramu do mleka matki, jego stosowanie nie jest zalecane podczas karmienia piersią.

Pacjenci geriatryczni

Z racji wysokiego profilu bezpieczeństwa oraz niskiego potencjału do wchodzenia w interakcje z innymi lekami, środek ten jest bardzo dobry szczególnie dla osób starszych, które cierpią na choroby współistniejące. Jednak wymaga to odpowiedniej modyfikacji dawkowania.

Zaburzenia czynności narządów

Przy stosowaniu leków u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby i/lub nerek, zaleca się wykorzystywanie mniejszych dawek początkowych i obserwację reakcji.

Nowoczesne terapie kombinowane w leczeniu depresji i zaburzeń lękowych

W farmakoterapii zaburzeń nastroju i lękowych escitalopram często stanowi fundament współczesnych strategii leczniczych. Istnieją dwie metody leczenia depresji: terapia poznawczo-behawioralna oraz farmakoterapia. Najlepsze efekty daje połączenie leczenia farmakologicznego z terapią psychologiczną.

Podstawowe substancje czynne stosowane w Polsce w leczeniu depresji

Poza escitalopramem, w polskiej praktyce klinicznej stosuje się szereg innych substancji czynnych z różnych grup farmakologicznych:

Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI):

• Fluoksetyna – pierwsza substancja z grupy SSRI, nadal szeroko stosowana
• Paroksetyna – charakteryzuje się krótszym okresem półtrwania
• Sertralina – wykazuje dodatkowe właściwości dopaminergiczne
• Cytalopram – prekursor escitalopramu, rzadziej obecnie stosowany

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI):

• Wenlafaksyna – szczególnie skuteczna w ciężkich depresjach
• Duloksetyna – dodatkowe wskazania w bólu neuropatycznym

Leki przeciwdepresyjne o innych mechanizmach działania:

• Mirtazapina – antagonista receptorów α2-adrenergicznych i serotoninowych
• Bupropion – inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny
• Trazodon – antagonista receptorów serotoninowych z właściwościami nasennymi
• Wortoksetyna – modulator i stymulator receptorów serotoninowych

Leki z grupy benzodiazepin (w leczeniu stanów lękowych):

• Lorazepam – krótko działające, w stanach nagłych
• Alprazolam – skuteczny w napadach paniki
• Klonazepam – długo działający, w leczeniu podtrzymującym

Nowoczesne leki przeciwlękowe:

• Buspiron – agonista receptorów 5-HT1A
• Pregabalina – w zaburzeniach lękowych uogólnionych

Escitalopram wyróżnia się w tej grupie szczególnie korzystnym profilem działań niepożądanych i wysoką skutecznością, co czyni go lekiem pierwszego wyboru w większości przypadków depresji i zaburzeń lękowych.

Monitorowanie terapii i bezpieczeństwo stosowania

Czas działania i monitorowanie skuteczności

Pierwsze efekty działania escitalopramu, przy prawidłowo dobranej dawce, występują zwykle po około 2-4 tygodniach. W leczeniu depresji i fobii społecznej poprawę kliniczną uzyskuje się po 2–4 tyg.

W przypadku zaburzeń lękowych maksymalną skuteczność uzyskuje się po 3 miesiącach, leczenie należy kontynuować przez kilka miesięcy. To podkreśla znaczenie cierpliwości i wytrwałości w terapii escitalopramem.

Odstawianie leku

Odstawianie preparatów zawierających escitalopram powinno odbywać się stopniowo i trwać nie krócej niż 1-2 tygodnie. Escitalopram należy odstawiać stopniowo (co najmniej przez 1–2 tyg.) w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia objawów odstawienia.

Nagłe zaprzestanie przyjmowania escitalopramu (szczególnie w przypadku długotrwałego leczenia) może wywołać objawy odstawienne, takie jak: nudności, wymioty, niepokój, pocenie się, drażliwość, drżenie, zaburzenia widzenia i palpitacje serca.

Zalecenia dotyczące stylu życia

Alkohol: Nie zaobserwowano interakcji pomiędzy escitalopramem a alkoholem. Jednak ze względu na możliwe działania niepożądane spowodowane przyjmowaniem escitalopramu oraz hepatoksyczne oddziaływanie alkoholu, nie zaleca się picia alkoholu w czasie stosowania escitalopramu.

Prowadzenie pojazdów: Należy zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i maszyn w ruchu, ponieważ choć brak jest doniesień o wpływie escitalopramu na zdolność prowadzenia pojazdów, leki tego typu mogą wpływać na sprawność oraz zdolność oceny sytuacji.

Bibliografia

1. Wade A, Michael Lemming O, Bang Hedegaard K. Escitalopram 10 mg/day is effective and well tolerated in a placebo-controlled study in depression in primary care. Int Clin Psychopharmacol. 2002;17(3):95-102. DOI: 10.1097/00004850-200205000-00001 PMID: 11981349
2. Davidson JR, Bose A, Korotzer A, Zheng H. Escitalopram in the treatment of generalized anxiety disorder: double-blind, placebo controlled, flexible-dose study. Depress Anxiety. 2004;19(4):234-240. DOI: 10.1002/da.10146 PMID: 15274172