Atripla to lek na receptę, który jest stosowany w leczeniu HIV. Składa się z trzech substancji czynnych: efawirenzu, emtrycytabiny i dizoproksylu tenofowiru. Działa poprzez zahamowanie rozmnażania wirusa HIV w organizmie. Wskazany jest do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku 12 lat i starszych, które ważą co najmniej 40 kg. Lek ten pomaga kontrolować infekcję HIV, ale nie leczy jej.
Efavirenz + Emtricitabine + Tenofovir disoproxil Aurovitas to lek zawierający trzy substancje czynne: efawirenz, emtrycytabinę i tenofowir dizoproksyl. Są to leki przeciwwirusowe stosowane w leczeniu zakażeń wirusem HIV-1. Lek jest wskazany do stosowania u dorosłych pacjentów w wieku 18 lat i starszych, u których doszło do zmniejszenia wiremii do poziomu RNA HIV-1 < 50 kopii/ml po stosowaniu dotychczasowej skojarzonej terapii przeciwretrowirusowej przez ponad 3 miesiące. Lek jest dostępny na receptę.
Efavirenz Teva to lek przeciwwirusowy, który jest często stosowany w leczeniu zakażeń HIV-1. Działa poprzez hamowanie odwrotnej transkryptazy wirusa HIV-1, co prowadzi do zahamowania replikacji wirusa. Jest dostępny na receptę i jest zwykle stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi w ramach skojarzonej terapii przeciwretrowirusowej. Efavirenz Teva jest dostępny w postaci tabletek powlekanych.
Efavirenz/Emtricitabine/Tenofovir disoproxil Krka zawiera trzy substancje czynne: efawirenz, emtrycytabinę i tenofowir, które są lekami przeciwretrowirusowymi stosowanymi w leczeniu zakażenia HIV. Działają one poprzez zakłócanie enzymu niezbędnego do namnażania wirusa. Lek przeznaczony jest dla dorosłych pacjentów, którzy wcześniej byli leczeni innymi lekami przeciwretrowirusowymi i mają kontrolowane zakażenie HIV-1 od co najmniej trzech miesięcy.
Efavirenz/Emtricitabine/Tenofovir disoproxil Mylan to lek przeciwwirusowy skierowany przeciwko HIV-1. Jest to preparat złożony, który zawiera substancje czynne: efawirenz, emtrycytabinę i tenofowir (dizoproksyl tenofowiru). Lek jest stosowany w leczeniu dorosłych zakażonych HIV-1, u których doszło do zmniejszenia wiremii do poziomu RNA HIV-1 <50 kopii/ml po stosowaniu dotychczasowego skojarzonego leczenia przeciwretrowirusowego przez ponad 3 miesiące. Jest wydawany na receptę.
Efavirenz/Emtricitabine/Tenofovir disoproxil Zentiva to lek przeciwwirusowy, który działa wybiórczo na ludzkiego wirusa niedoboru odporności (HIV-1 i HIV-2) oraz wirusa zapalenia wątroby typu B (HBV). Składa się z trzech substancji czynnych: efawirenzu, emtrycytabiny oraz dizoproksylu tenofowiru. Jest stosowany w skojarzonej terapii przeciwretrowirusowej u dorosłych zakażonych HIV-1 oraz u młodzieży w wieku ≥12 lat zakażonych HIV-1, z opornością na NRTI albo toksycznościami wykluczającymi stosowanie leków pierwszego rzutu. Lek jest dostępny na receptę.
Emtenef jest lekiem stosowanym w leczeniu zakażeń ludzkim wirusem upośledzenia odporności-1 (HIV-1). Jest wskazany dla dzieci w wieku od trzech miesięcy (gdy ich waga przekracza 3,5 kg) oraz młodzieży i dorosłych. O kwalifikacji pacjenta do leczenia decyduje lekarz doświadczony w zakresie leczenia zakażeń wirusem HIV, dobierając dawkę oraz schemat leczenia do konkretnego pacjenta. Lek jest dostępny na receptę.
Padviram to lek na receptę, który jest stosowany w leczeniu HIV. Składa się z trzech substancji czynnych: efawirenzu, emtrycytabiny i tenofowiru. Lek ten działa poprzez zahamowanie replikacji wirusa HIV, co pomaga w kontrolowaniu infekcji. Wskazany jest dla dorosłych i dzieci w wieku 12 lat i starszych, które ważą co najmniej 40 kg. Padviram jest dostępny w postaci tabletek do stosowania doustnego.
Stocrin to lek przeciwwirusowy stosowany w leczeniu zakażenia wirusem HIV. Działa poprzez blokowanie enzymu niezbędnego do replikacji wirusa w organizmie. Stosowany jest zazwyczaj w skojarzeniu z innymi lekami przeciwwirusowymi w celu zahamowania postępu choroby. Lek jest dostępny na receptę.
Sustiva to lek na receptę, który zawiera substancję czynną efawirenz. Jest stosowany w leczeniu zakażeń wirusem HIV u dorosłych, młodzieży i dzieci w wieku 3 lat i starszych. Efawirenz, substancja czynna w Sustivie, jest inhibitorem odwrotnej transkryptazy HIV, enzymu potrzebnego wirusowi HIV do rozmnażania się. Lek ten pomaga kontrolować infekcję HIV, ale nie jest lekiem na HIV ani AIDS.
Efawirenz – lek o działaniu przeciwwirusowym należący do nienukleozydowych inhibitorów odwrotnej transkryptazy. Mechanizm działania efawirenzu polega na zmniejszeniu liczby wirionów (cząsteczek wirusa) we krwi, co powoduje zahamowanie postępu zakażenia wirusa. Wskazaniem do stosowania leku jest leczenie dzieci (>3), młodzieży i dorosłych zakażonych ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV-1).
Efawirenz dostępny jest w postaci tabletek powlekanych oraz roztworu doustnego. Lek należy stosować w leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwretrowirusowymi – inhibitorami odwrotnej transkryptazy. Efawirenz należy przyjmować na pusty żołądek, ponieważ pokarm zwiększa stężenie leku i powoduje zwiększenie częstości występowania działań niepożądanych. Aby ograniczyć działania niepożądane ze strony układu nerwowego zaleca się podawanie efawirenzu przed snem.
Możliwe działania niepożądane: hipertrójglicerydemia, lęk, depresja, bezsenność, nieprawidłowe sny, senność, ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, zaburzenia koordynacji i równowagi, zmęczenie, ból głowy, zawroty głowy, wzrost aktywności enzymów wątrobowych, wysypka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Efawirenz to jedna z najważniejszych substancji czynnych stosowanych w leczeniu zakażenia wirusem niedoboru odporności ludzkiej (HIV). Od momentu wprowadzenia na rynek w 1998 roku, ten nienukleozydowy inhibitor odwrotnej transkryptazy (NNRTI) odegrał kluczową rolę w terapii antyretrowirusowej na całym świecie. Dzięki swojemu mechanizmowi działania, długiemu okresowi półtrwania i możliwości stosowania raz dziennie, efawirenz znacząco przyczynił się do poprawy jakości życia pacjentów żyjących z HIV. Jednak jego profil działań niepożądanych, szczególnie neuropsychiatrycznych, sprawił, że w ostatnich latach jego stosowanie zostało ograniczone na rzecz nowszych leków o lepszej tolerancji. Niemniej jednak, efawirenz pozostaje istotną opcją terapeutyczną w wielu krajach, szczególnie w regionach o ograniczonych zasobach, gdzie jego skuteczność i dostępność czynią go cennym narzędziem w walce z epidemią HIV.
Efawirenz należy do grupy nienukleozydowych inhibitorów odwrotnej transkryptazy (NNRTI), która stanowi jedną z głównych klas leków antyretrowirusowych. Mechanizm działania tej substancji jest wysoce specyficzny i ukierunkowany na kluczowy enzym wirusa HIV-1.
Wirus HIV do swojego rozmnażania potrzebuje przekształcić swoją informację genetyczną zawartą w RNA na DNA, który może zostać włączony do genomu komórki gospodarza. Za ten proces odpowiada enzym zwany odwrotną transkryptazą – unikalny białkowy katalizator, którego nie posiadają komórki ludzkie. To właśnie ta różnica czyni odwrotną transkryptazę idealnym celem terapeutycznym.
Efawirenz wiąże się z odwrotną transkryptazą w miejscu innym niż substrat naturalny, w tzw. allosterycznym centrum wiązania. To niekonkurencyjne wiązanie powoduje zmiany konformacyjne w strukturze enzymu, które całkowicie blokują jego aktywność katalityczną. W wyniku tego procesu dochodzi do przerwania syntezy DNA wirusowego, co skutecznie hamuje replikację HIV-1.
Istotną cechą efawirenzu jest jego selektywność – substancja ta praktycznie nie wpływa na ludzkie polimerazy DNA, co minimalizuje ryzyko uszkodzenia komórek gospodarza. Efawirenz wykazuje aktywność przeciwko różnym podtypom HIV-1, w tym A, C, D, F, G, J i N, jednak nie jest skuteczny przeciwko HIV-2 ze względu na różnice strukturalne w budowie odwrotnej transkryptazy tego wirusa.
Właściwości farmakokinetyczne efawirenzu są kluczowe dla zrozumienia jego działania klinicznego i potencjalnych interakcji z innymi lekami. Po podaniu doustnym lek wykazuje bioaktywność około 40-45% w stanie na czczo, przy czym maksymalne stężenia we krwi osiągane są w ciągu 2-5 godzin.
Przyjmowanie efawirenzu z posiłkiem, szczególnie bogatym w tłuszcze, może zwiększyć wchłanianie o 15-30% i maksymalne stężenia o 40-80%, co prowadzi do wzrostu ryzyka działań niepożądanych. Z tego powodu zaleca się przyjmowanie leku na czczo, najlepiej przed snem.
Efawirenz charakteryzuje się wysokim wiązaniem z białkami osocza (>99%), głównie z albuminami. Duża objętość dystrybucji (280-500 L) wskazuje na szeroką penetrację do tkanek, w tym do mózgu, co może tłumaczyć występowanie neuropsychiatrycznych działań niepożądanych.
Metabolizm efawirenzu zachodzi głównie w wątrobie przez enzymy cytochromu P450, szczególnie CYP2B6 i CYP3A4. Głównym metabolitem jest 8-hydroksyefawirenz, który nie wykazuje aktywności przeciwwirusowej. Okres półtrwania wynosi 40-55 godzin, co pozwala na stosowanie raz na dobę i zapewnia pewną elastyczność w przypadku opóźnień w przyjmowaniu dawek.
Efawirenz jest wskazany w leczeniu zakażenia wirusem HIV-1 u różnych grup wiekowych. W Polsce, zgodnie z zarejestrowanymi charakterystykami produktów leczniczych, substancja ta może być stosowana u:
Podstawowym wskazaniem jest włączenie efawirenzu do terapii skojarzonej u pacjentów wcześniej nieleczonych antyretrowirusowo (treatment-naïve). Lek może być również stosowany u pacjentów z wcześniejszą ekspozycją na terapię antyretrowirusową, pod warunkiem braku oporności wirusa na NNRTI.
W ramach profilaktyki poekspozycyjnej efawirenz może być wykorzystywany w schematach leczenia po zawodowym lub pozazawodowym narażeniu na zakażenie HIV, jednak decyzję taką podejmuje się zawsze po konsultacji ze specjalistą.
Standardowe dawkowanie efawirenzu dla dorosłych wynosi 600 mg raz dziennie, przyjmowane doustnie na czczo, najlepiej przed snem. Podawanie leku wieczorem może zmniejszyć nasilenie neuropsychiatrycznych działań niepożądanych, które często występują w pierwszych tygodniach terapii.
W przypadku pacjentów o masie ciała poniżej 40 kg zaleca się redukcję dawki do 400 mg na dobę, aby zmniejszyć ryzyko przedawkowania i toksyczności. Niestety, w Polsce preparaty gotowe zawierające zredukowaną dawkę efawirenzu nie są dostępne, co może prowadzić do przeważania pacjentów z niedowagą.
| Grupa wiekowa | Masa ciała | Dawka dzienna |
|---|---|---|
| Dorośli | ≥40 kg | 600 mg |
| Dorośli | <40 kg | 400 mg |
| Dzieci 3-12 lat | 3,5-5 kg | 100 mg |
| Dzieci 3-12 lat | 5-7,5 kg | 150 mg |
| Dzieci 3-12 lat | 7,5-15 kg | 200 mg |
| Dzieci 3-12 lat | 15-20 kg | 250 mg |
Efawirenz jest dostępny w postaci kapsułek (50 mg, 200 mg) oraz tabletek powlekanych (600 mg). Tabletek nie należy łamać, kruszyć ani żuć. W przypadku trudności z połykaniem kapsułek u dzieci, możliwe jest otworzenie kapsułki i wymieszanie zawartości z niewielką ilością pokarmu.
Efawirenz nigdy nie jest stosowany w monoterapii ze względu na szybki rozwój oporności wirusowej. W Polsce najczęściej wykorzystywane są następujące kombinacje:
Preparaty złożone dostępne w Polsce:
Kombinacje stosowane oddzielnie:
Preparaty złożone zwiększają adherencję pacjentów dzięki redukcji liczby tabletek do jednej dziennie, co jest szczególnie istotne w długotrwałej terapii HIV.
Stosowanie efawirenzu jest przeciwwskazane w kilku istotnych sytuacjach klinicznych:
Przeciwwskazania bezwzględne:
Szczególna ostrożność wymagana u pacjentów z:
U pacjentów z łagodnymi zaburzeniami czynności wątroby można stosować standardowe dawki, ale wymagane jest uważne monitorowanie.
Profil działań niepożądanych efawirenzu jest dobrze poznany i stanowi główne ograniczenie jego stosowania. Najczęstsze i najbardziej charakterystyczne są neuropsychiatryczne objawy występujące u około 50% pacjentów.
Objawy występujące często (>10% pacjentów):
Objawy występujące rzadziej (<10% pacjentów):
Neuropsychiatryczne działania niepożądane zwykle pojawiają się w ciągu pierwszych 2-6 tygodni terapii i u większości pacjentów zmniejszają się z czasem. Jednak u niektórych osób mogą utrzymywać się przez cały okres leczenia lub nawet wystąpić po miesiącach czy latach terapii.
Wysypka jest częstym działaniem niepożądanym efawirenzu, występującym u około 27% dorosłych i nawet 40% dzieci. Zazwyczaj ma charakter plamisto-grudkowy, jest łagodna do umiarkowanej i pojawia się w pierwszych dwóch tygodniach leczenia.
W rzadkich przypadkach mogą wystąpić ciężkie reakcje skórne, takie jak zespół Stevensa-Johnsona, wymagające natychmiastowego przerwania terapii i hospitalizacji.
Efawirenz wykazuje liczne i klinicznie istotne interakcje z innymi lekami ze względu na swoje właściwości wobec enzymów cytochromu P450. Substancja ta jest:
Leki przeciwwskazane do jednoczesnego stosowania:
Leki przeciwgruźlicze:
Inhibitory proteazy:
Antykoagulnaty:
Podczas leczenia efawirenzem konieczne jest regularne monitorowanie kilku parametrów:
Szczególnie istotne jest monitorowanie stanu psychicznego pacjentów, zwłaszcza tych z historią chorób psychicznych. Zaleca się:
Efawirenz jest zaklasyfikowany jako lek kategorii D w ciąży, co oznacza udowodnione ryzyko dla płodu. W badaniach na zwierzętach wykazano działanie teratogenne, a u ludzi odnotowano przypadki wad wrodzonych, w tym:
Zalecenia dotyczące ciąży:
Karmienie piersią: WHO zaleca, aby kobiety zakażone HIV w krajach rozwiniętych nie karmiły piersią ze względu na ryzyko przeniesienia wirusa. Efawirenz przenika do mleka matki, co stanowi dodatkowe przeciwwskazanie.
Około 20% osób pochodzenia afrykańskiego posiada polimorfizmy w genie CYP2B6, które spowalniają metabolizm efawirenzu. U tych pacjentów:
W przyszłości testowanie genetyczne może pomóc w personalizacji terapii efawirenzem, szczególnie w populacjach wysokiego ryzyka.
Obecnie trwają badania nad:
W ostatnich latach opracowano nowsze leki antyretrowirusowe o lepszej tolerancji:
Działania niepożądane efawirenzu, szczególnie neuropsychiatryczne, mogą być podstawą do zmiany terapii. Decyzję zawsze podejmuje lekarz specjalista, który oceni stosunek korzyści do ryzyka i zaproponuje alternatywną terapię. Nigdy nie należy samodzielnie przerywać przyjmowania leków antyretrowirusowych.
U większości pacjentów objawy neurologiczne i psychiatryczne zmniejszają się w ciągu pierwszych 2-4 tygodni terapii. Jednak u niektórych osób mogą utrzymywać się przez cały okres leczenia. Przyjmowanie leku przed snem i unikanie alkoholu może zmniejszyć nasilenie objawów.
Tak, efawirenz może zmniejszyć skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Kobiety przyjmujące ten lek powinny stosować dodatkowo metodę barierową (prezerwatywy, kapturek szyjkowy) przez cały okres leczenia i 12 tygodni po jego zakończeniu.
Alkohol może nasilać neuropsychiatryczne działania niepożądane efawirenzu, szczególnie zawroty głowy, senność i zaburzenia koordynacji. Zaleca się umiarkowanie lub całkowite unikanie alkoholu w trakcie terapii.
Standardowo zaleca się kontrole co 3-6 miesięcy, obejmujące ocenę wiremii HIV, liczby CD4+, funkcji wątroby i nerek oraz profilu lipidowego. Częstotliwość może być zwiększona u pacjentów z problemami lub na początku terapii.
Efawirenz nie wywołuje uzależnienia w tradycyjnym znaczeniu. Jednak niektóre działania psychoaktywne mogą być przez pacjentów odbierane jako przyjemne, co w rzadkich przypadkach prowadzi do nadużywania leku. Takie sytuacje wymagają interwencji medycznej.
Jeśli minęło mniej niż 12 godzin od planowanego czasu przyjęcia, należy jak najszybciej przyjąć zapomnianą dawkę. Jeśli minęło więcej czasu, należy pominąć zapomnianą dawkę i przyjąć następną o zaplanowanej porze. Nigdy nie należy podwajać dawki.
Efawirenz może powodować zawroty głowy, senność i zaburzenia koordynacji, szczególnie na początku terapii. Pacjenci powinni unikać prowadzenia pojazdów do czasu ustabilizowania się objawów i upewnienia się, że lek nie wpływa na ich zdolność bezpiecznego kierowania.
Efawirenz może wchodzić w interakcje z innymi lekami antyretrowirusowymi, szczególnie inhibitorami proteazy. Może zmniejszać ich stężenia we krwi, co wymaga dostosowania dawek. Wszystkie zmiany w terapii muszą być konsultowane z lekarzem HIV.
Przyjmowanie leku przed snem, unikanie alkoholu i kofeiny, regularna aktywność fizyczna oraz techniki relaksacyjne mogą pomóc w łagodzeniu niektórych objawów. Jednak żadne metody naturalne nie zastąpią profesjonalnej opieki medycznej, a w przypadku nasilonych objawów konieczna jest konsultacja z lekarzem.
