Diosmina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Diosmina – lek działający ochronnie na układ krwionośny. Działanie diosminy polega na zwiększaniu napięcia żylnego i elastyczności naczyń żylnych, dzięki czemu zmniejsza się zastój żylny w kończynach dolnych i poprawia się przepływ krwi. Ponadto diosmina wykazuje działanie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne. Wskazaniem do jej stosowania jest leczenie objawów takich jak ciężkość nóg, ból nóg, skurcze nóg oraz innych objawów związanych z przewlekłą niewydolnością krążenia, a także leczenie wspomagające żylaków odbytu.
Diosmina występuje w postaci tabletek, w dawce od 500 mg do 1000 mg. Dawkowanie i czas trwania terapii dostosowuje się do występujących objawów. Leczenie diosminą warto wspomóc odpowiednim trybem życia, czyli utrzymaniem odpowiedniej masy ciała, unikaniem przebywania w pozycji stojącej przez długi czas, noszeniem specjalistycznych pończoch oraz unikaniem ekspozycji słonecznej.
Możliwe działania niepożądane: występują rzadko i przeważnie mają charakter łagodny. Mogą wystąpić: ból głowy, zawroty głowy, gorsze samopoczucie, ból brzucha, niestrawność, wymioty, biegunka, wysypka, pokrzywka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Diosmina – naturalna pomoc w chorobach żylnych i hemoroidach
Diosmina to jeden z najważniejszych bioflawonoidów stosowanych w nowoczesnej medycynie, szczególnie w leczeniu chorób układu żylnego. Ta naturalna substancja czynna, znana nauce od niemal 100 lat, stanowi podstawę wielu popularnych leków dostępnych bez recepty w polskich aptekach. Dzięki swoim unikalnym właściwościom ochronnym na naczynia krwionośne, diosmina skutecznie pomaga w walce z żylakami kończyn dolnych, hemoroidami oraz innymi objawami przewlekłej niewydolności żylnej. Współczesne badania naukowe potwierdzają wysoką skuteczność tej substancji w łagodzeniu objawów takich jak uczucie ciężkości nóg, obrzęki, nocne skurcze czy dolegliwości związane z żylakami odbytu. W bazie danych PubMed znajduje się ponad 100 publikacji naukowych dokumentujących różnorodne właściwości lecznicze diosminy, co czyni ją jednym z najlepiej przebadanych związków flawonoidowych w medycynie.
Czym jest diosmina?
Diosmina jest 7-rutynozydem 3′,5,7-trihydroksy-4′-metoksyflawonu (7-O-rutynozydem diosmetyny) i należy do grupy glikozydów flawonoidowych. Substancja ta znana jest już od 1925 roku, kiedy to po raz pierwszy udało się ją wyodrębnić z liści trędownika bulwiastego (Scrophularia nodosa). Diosmina jest szarożółtym lub jasnożółtym, higroskopijnym proszkiem, który charakteryzuje się bardzo słabą rozpuszczalnością w wodzie.
Do lecznictwa wprowadzono ją oficjalnie 1971 roku, początkowo w postaci niezmikronizowanej. Rewolucją było wyizolowanie i produkcja diosminy zmikronizowanej, która pojawiła się w publicznym obrocie z końcem lat 80. XX wieku. Mikronizacja to proces technologiczny polegający na znacznym zmniejszeniu średnicy cząstek substancji, co zwiększa jej biodostępność i skuteczność działania.
W naturze diosminę można odnaleźć w różnych roślinach, szczególnie w owocach cytrusowych z rodziny Rutaceae. Obecnie otrzymywana jest półsyntetycznie z naturalnej hesperydyny, co czyni jej produkcję bardziej ekonomiczną i dostępną.
Właściwości fizykochemiczne i biodostępność
Diosmina i hesperydyna występujące w preparatach, z powodu słabej rozpuszczalności, wchłaniają się w niewielkim stopniu z przewodu pokarmowego. Właśnie dlatego proces mikronizacji ma tak kluczowe znaczenie dla skuteczności terapeutycznej. Otrzymując z cząsteczek o wielkości 20 μm cząstki poniżej 2 μm, co znacznie zwiększa biodostępność, a tym samym skuteczność działania.
Brało w nim udział 12 ochotników, którzy przyjęli pojedynczą dawkę zarówno zmikronizowanej, jak i niezmikronizowanej znakowanej izotopowo diosminy. Okazało się, że w pierwszych 24 godz. od przyjęcia dawki wydalona została prawie dwukrotna ilość diosminy zmikronizowanej (31,1%) w porównaniu z wydaloną ilością substancji niezmikronizowanej (15,9%).
Najlepsze rezultaty terapeutyczne osiąga diosmina zmikronizowana. W takiej formie jest wchłaniana z przewodu pokarmowego nawet w 70 procentach, w innej postaci (niezmikronizowanej) – jedynie w 20-30 procentach.
Mechanizm działania
Diosmina wykazuje szerokie spektrum działania na układ naczyniowy poprzez kilka komplementarnych mechanizmów:
Działanie na naczynia żylne
Przyjmuje się, że diosmina wykazuje swoje działanie poprzez zwiększenie naczyniozwężających wpływów adrenaliny, noradrenaliny i serotoniny na naczynia. Substancja poprawia napięcie naczyń żylnych, zmniejsza ich rozszerzalność oraz zastój żylny. Poprawia elastyczność i stan napięcia ścian naczyń żylnych, zmniejsza zastój żylny w kończynach dolnych.
Działanie przeciwzapalne
Diosmina poprzez hamowanie enzymów, takich jak: lipoksygenaza, cyklooksygenaza, fosfolipaza, podobnie jak inne flawonoidy, może zmniejszać aktywność prostaglandyn E2 (PGE2) i tromboksanów (TxA2). Jest również inhibitorem aktywności leukocytów, ich migracji i adhezji.
Ochrona naczyń włosowatych
Diosmina poprawia napięcie ścian naczyń krwionośnych, zwiększa drenaż naczyń limfatycznych, wspomaga mikrokrążenie kapilarne, hamuje reakcje zapalne oraz obniża przepuszczalność ścian naczyń włosowatych.
Farmakokinetyka – co dzieje się z diosminą w organizmie
Pierwszy etap metabolizmu diosminy odbywa się w środowisku jelita cienkiego i obejmuje demetoksylację oraz hydrolizę. Natomiast oksydacja i koniugacja mają miejsce w wątrobie. Po podaniu doustnym diosmina jest metabolizowana w jelitach przez florę bakteryjną, a jej aktywny metabolit (którym jest diosmetyna) dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego.
Na podstawie badania farmakokinetycznego preparatu Daflon (450 mg zmikronizowanej diosminy i 50 mg hesperydyny), zarejestrowanego w Polsce jako lek, wykazano, że diosmina osiąga maksymalne stężenie we krwi po 60-120 min.
W moczu nie stwierdzono obecności diosminy i diosmetyny, które eliminowane są głównie w formie koniugatów kwasu glukuronowego. Dominującym metabolitem, wykrytym w próbkach moczu jest kwas m-hydroksy-fenylopropionowy, wydalany w skoniugowanej formie.
Główne wskazania do stosowania diosminy
Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ)
Wykazano, że około 10% dorosłej populacji doświadczy w pewnym momencie życia niewydolności żylnej o nasileniu wymagającym leczenia, a u około 1% w pewnym momencie rozwinie się przewlekłe owrzodzenie żylne. Diosmina stanowi podstawę terapii farmakologicznej w tym schorzeniu.
Żylaki kończyn dolnych
Zwalcza się nią głównie niewydolność krążenia żylnego (w tym niewydolność strukturalną, czynnościową i objawową przewlekłą) oraz żylaki. Lek z diosminą stosowany w dawce 500-1000 mg na dzień może przynieść zauważalną ulgę już w zaledwie kilka tygodni. Wprawdzie nie zniweluje istniejących już żylaków i pajączków, jednak może zapobiegać powstawaniu nowych.
Choroba hemoroidalna
Diosmina na hemoroidy jest szeroko polecana przez lekarzy i farmaceutów. Badania kliniczne wskazują, że terapia diosminą zmniejsza swędzenie, pieczenie i ból towarzyszące hemoroidom, a także pomaga w ograniczaniu krwawień.
Zastosowania kliniczne i objawy leczone diosminą
Diosmina skutecznie łagodzi szeroki wachlarz objawów związanych z zaburzeniami krążenia żylnego:
- Uczucie ciężkości i zmęczenia nóg – szczególnie nasilające się pod koniec dnia
- Obrzęki kończyn dolnych – głównie w okolicy kostek i łydek
- Nocne skurcze mięśni – bolesne napięcia mięśni łydek występujące w nocy
- Pajączki naczyniowe – drobne rozszerzone naczynka widoczne pod skórą
- Ból i pieczenie nóg – dyskomfort nasilający się przy długim staniu
W przypadku hemoroidów diosmina pomaga w:
- Zmniejszeniu świądu i pieczenia w okolicy odbytu
- Ograniczeniu krwawień podczas oddawania stolca
- Redukcji bólu i obrzęku guzków krwawniczych
- Przyspieszeniu procesu gojenia mikrourazów
Leczenie farmakologiczne z zastosowaniem diosminy
W Polsce dostępnych jest wiele preparatów zawierających diosminę, zarówno w postaci leków bez recepty, jak i suplementów diety. Diosmina w postaci doustnej występuje w dawkach 500 mg oraz 1000 mg.
Preparaty jednoskładnikowe z diosminą:
Nazwa preparatu |
Dawka |
Postać |
Charakterystyka |
Diosminex / Diosminex Max |
500 mg / 1000 mg |
Tabletki powlekane |
Zmikronizowana diosmina |
DIH / DIH Max Comfort |
500 mg / 1000 mg |
Tabletki powlekane |
Zmikronizowana diosmina |
Phlebodia |
600 mg |
Tabletki powlekane |
Diosmina niezmikronizowana |
Diohespan Max |
1000 mg |
Tabletki |
Zmikronizowana diosmina |
Procto-Hemolan Control |
1000 mg |
Tabletki |
Dedykowane hemoroidom |
Preparaty złożone z diosminą i hesperydyną:
W niektórych produktach leczniczych diosmina występuje w połączeniu z hesperydyną w stosunku 9:1. Takie połączenie określane jest jako MPFF (ang. Micronized Purified Flavonoid Fraction). Do takich preparatów należą Detramax, Detramax Plus, Venalex czy Diosmina 500 Complex.
Schemat dawkowania w różnych wskazaniach:
Przewlekła niewydolność żylna:
- 500 mg 2 razy na dobę (rano i wieczorem) lub 1000 mg 1 raz na dobę
- Leczenie długoterminowe (2-6 miesięcy)
Ostre objawy hemoroidów:
- Pierwsze 4 dni terapii — 3000 mg na dobę w 3 podzielonych dawkach (1000 mg rano, 1000 mg po południu i 1000 mg wieczorem). Kolejne 3 dni terapii — 2000 mg na dobę w 2 podzielonych dawkach (1000 mg rano, 1000 mg wieczorem)
Leczenie przewlekłe żylaków:
- 500-1000 mg dziennie przez okres minimum 4-6 tygodni
Skuteczność kliniczna potwierdzona badaniami
Aktualnie, w bazie danych PubMed, zawierającej publikacje z obszaru medycyny i nauk biologicznych, zgromadzono ponad 100 badań potwierdzających efekty działania diosminy. Badania kliniczne jednoznacznie potwierdzają skuteczność diosminy w leczeniu objawów związanych z przewlekłą niewydolnością żylną.
W metaanalizie przeprowadzonej w 2023 roku w Phlebology and Venous Disease Journal wykazano, że pacjenci, którzy stosowali diosminę w dawce 600–1000 mg dziennie przez 3–6 miesięcy, doświadczyli wyraźnej poprawy w zakresie obrzęków, uczucia ciężkości nóg oraz jakości życia w porównaniu z grupą kontrolną przyjmującą placebo.
Korzystne działanie leków flebotropowych (np. diosminy) w łagodzeniu objawów związanych z hemoroidami zostało wykazane w przeglądzie Cochrane, co stanowi najwyższy poziom dowodów naukowych w medycynie opartej na faktach.
Rozszerzone właściwości terapeutyczne
Działanie antyoksydacyjne
Zbadano skuteczność diosminy w zapobieganiu ostrej fazie stanu zapalnego u szczurów, jako skutku peroksydacji lipidów. Dootrzewnowe podawanie diosminy (150 mg/kg/tydzień) w ciągu 8 tygodni poprzedzających podanie substancji prozapalnych skutkowało znacznym obniżeniem się ilości markerów reakcji ostrej fazy stanu zapalnego we krwi.
Wpływ na układ kostny
Wykazano, że DH u szczurów z osteotomią kości udowej stymulował jej regenerację, u rosnących szczurów sprzyjał osiągnięciu szczytowej masy kostnej, u szczurów z osteopenią wywołaną owariektomią (OVX) całkowicie regenerował kości beleczkowe kości udowej i wytrzymałość.
Właściwości przeciwcukrzycowe
Badania wykazują, że diosmina ma działanie przeciwcukrzycowe i zwiększające wrażliwość komórek na insulinę. Stałe podawanie tej substancji obniża poziom glukozy we krwi, stąd jest też czasami wykorzystywana pomocniczo w leczeniu cukrzycy typu 2.
Bezpieczeństwo stosowania i działania niepożądane
Lek jest dobrze tolerowany i rzadko powoduje wystąpienie działań niepożądanych. LD50 mieszaniny 90% diosminy i 10% hesperydyny dla szczurów wynosi ponad 3 g/kg. W badaniach nie stwierdzono działania mutagennego ani wpływu na funkcje reprodukcyjne.
Rzadkie działania niepożądane:
- Dolegliwości żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka)
- Zaburzenia neurologiczne (zawroty głowy, bóle głowy)
- Reakcje skórne (wysypka, świąd, pokrzywka)
- Złe samopoczucie i bezsenność
Do rzadko obserwowanych skutków ubocznych należą dolegliwości gastryczne (nudności, wymioty, biegunka), które jednak całkowicie ustępują po odstawieniu preparatu.
Przeciwwskazania i ostrożności
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na diosminę lub składniki preparatu
- Diosmina nie jest zalecana do stosowania w trakcie ciąży z powodu braku wystarczających badań bezpieczeństwa
- Z powodu braku odpowiednich badań, nie zaleca się stosowania diosminy w trakcie laktacji
Szczególna ostrożność wymagana u:
- Osoby z podwyższonym ryzykiem krwotoków, osoby na stałe przyjmujące leki przeciwzakrzepowe oraz chorzy po udarach. Nie jest wskazane jej przyjmowanie na krótko po zabiegach chirurgicznych
- Pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia krwi
- Osób przyjmujących warfarynę i inne antykoagulanty
Interakcje z innymi lekami
Diosmina może ponadto wpływać na metabolizm diklofenaku oraz metronidazolu, zwiększając ich stężenie w ustroju. Diosmina może zwiększać stężenie we krwi i obniżać wydalanie metronidazolu, diklofenaku, feksofenadyny, warfaryny i karbamazepiny.
Diosmina może hamować agregacje płytek krwi, co może zwiększać ryzyko działań niepożądanych u chorych przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.
Praktyczne wskazówki stosowania
Ogólne zasady przyjmowania:
- Leki zawierające diosminę najlepiej przyjmować podczas posiłków
- Czas trwania terapii diosminą zależy od nasilenia objawów i indywidualnej reakcji organizmu. Zazwyczaj kuracje zaleca się na okres od 2 do 6 miesięcy
- Według wytycznych Europejskiego Towarzystwa Flebologicznego, długoterminowe stosowanie diosminy jest bezpieczne i często niezbędne, aby utrzymać korzystne efekty i zapobiec nawrotom objawów
Dodatkowe zalecenia terapeutyczne:
- Unikanie długotrwałego stania w jednej pozycji
- Regularna aktywność fizyczna wspierająca krążenie żylne
- Unoszenie kończyn dolnych podczas odpoczynku
- Stosowanie rajstop lub pończoch uciskowych
- Utrzymywanie prawidłowej masy ciała
Porównanie form diosminy dostępnych na rynku
Cecha |
Diosmina zmikronizowana |
Diosmina niezmikronizowana |
Wchłanianie |
70% |
20-30% |
Wielkość cząstek |
<2 μm |
~20 μm |
Dawkowanie |
500-1000 mg/dzień |
600-1200 mg/dzień |
Przykłady preparatów |
Diosminex, DIH, Diohespan |
Phlebodia |
Zastosowanie w różnych grupach pacjentów
Kobiety w ciąży
Stosowanie diosminy w leczeniu hemoroidów związanych z ciążą nie wpłynęło na przebieg ciąży, rozwój płodu, masę urodzeniową, wzrost ani karmienie niemowlęcia – a więc jest leczenie lekami z diosminą jest całkowicie bezpieczne dla kobiet w ciąży oraz w wieku rozrodczym. Jednak zawsze wymagana jest konsultacja lekarska przed rozpoczęciem terapii.
Kobiety karmiące piersią
Nie stanowi też istotnego zagrożenia podczas karmienia piersią, gdyż słabo przechodzi do mleka matki, niemniej zaleca się ostrożność i konsultację ze specjalistą.
Pacjenci z cukrzycą
Trzeba jednak pamiętać, że stosowanie tej substancji w celu regulacji stężenia cukru należy uzgodnić z lekarzem prowadzącym i nie zastępuje ona innych zapisanych leków.
Jak długo można bezpiecznie stosować diosminę?
Lek stosowany długoterminowo (zwykle w dawce 500–1000 mg na dobę) zmniejsza dolegliwości takie jak uczucie ciężkości nóg, obrzęki, bóle nóg, skurcze łydek i poprawia jakość życia. Długoterminowe stosowanie jest bezpieczne, ale zaleca się okresowe konsultacje z lekarzem.
Czy diosmina zmikronizowana jest lepszą opcją?
Diosmina lek w bardzo małych cząsteczkach sprawia, że nie są potrzebne duże dawki, aby zapewnić osiągniecie właściwego efektu terapeutycznego. Forma zmikronizowana charakteryzuje się znacznie lepszą biodostępnością.
Kiedy spodziewać się pierwszych efektów?
Pierwsze efekty można zauważyć już po 2-4 tygodniach regularnego stosowania, jednak pełne korzyści terapeutyczne ujawniają się po 2-3 miesiącach terapii.
Czy diosmina może zastąpić leczenie chirurgiczne żylaków?
Diosmina skutecznie łagodzi objawy, ale nie usuwa istniejących żylaków. W zaawansowanych przypadkach może być stosowana jako terapia wspomagająca przed i po zabiegach chirurgicznych.
Czy można łączyć diosminę z innymi lekami na żylaki?
Diosmina może być bezpiecznie łączona z terapią miejscową (maście, żele z heparyną, wyciągami roślinnymi) oraz kompresjoterapią. Zawsze należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.
Czy występują różnice między preparatami różnych producentów?
Główne różnice dotyczą dawki (500 mg vs 1000 mg), formy (zmikronizowana vs niezmikronizowana) oraz obecności dodatkowych składników jak hesperydyna. Skuteczność jest porównywalna przy zachowaniu odpowiedniego dawkowania.
Czy diosmina może być stosowana profilaktycznie?
Tak, osoby z predyspozycjami genetycznymi do chorób żylnych, wykonujące pracę w pozycji stojącej czy prowadzące siedzący tryb życia mogą stosować diosminę profilaktycznie po konsultacji z farmaceutą lub lekarzem.
Co robić w przypadku zapomnienia dawki?
Jeśli zapomni się o przyjęciu dawki, należy przyjąć ją jak najszybciej. Jeśli zbliża się pora na następną dawkę, pomija się zapomnianą dawkę i kontynuuje normalny schemat. Nie należy podwajać dawki.
Bibliografia
- Serra R, Ielapi N, Bitonti A, Candido S, Fregola S, Gallo A, Loria A, Muraca L, Raimondo L, Velcean L, Guadagna S, Gallelli L. Efficacy of a Low-Dose Diosmin Therapy on Improving Symptoms and Quality of Life in Patients with Chronic Venous Disease: Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Nutrients. 2021;13(3):999. DOI: 10.3390/nu13030999 PMID: 33808784
- Feldo M, Woźniak M, Wójciak-Kosior M, Sowa I, Kot-Waśik A, Aszyk J, Bogucki J, Zubilewicz T, Bogucka-Kocka A. Effect of Diosmin Administration in Patients with Chronic Venous Disorders on Selected Factors Affecting Angiogenesis. Molecules. 2019;24(18):3316. DOI: 10.3390/molecules24183316 PMID: 31547271