Diltiazem hydrochloride ADOH to lek w postaci kapsułek o przedłużonym uwalnianiu. Jego głównym zadaniem jest rozszerzanie naczyń krwionośnych, co ułatwia sercu pompowanie krwi i obniża ciśnienie krwi. Lek ten jest stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego oraz poprawia ukrwienie serca. Jest dostępny na receptę.
Dilzem to lek, który ma postać tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Działa poprzez rozszerzanie naczyń krwionośnych, co ułatwia sercu pompowanie krwi i obniża ciśnienie krwi. Stosowany jest w leczeniu chorób serca, takich jak stabilna i niestabilna dławica piersiowa oraz dławica Prinzmetala, a także w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Jest dostępny na receptę.
Dilzem Retard to lek na receptę zawierający diltiazem, który należy do grupy leków nazywanych antagonistami wapnia. Działa na mięśnie gładkie naczyń oraz ma wpływ na mięsień sercowy. Jest wskazany w leczeniu choroby niedokrwiennej serca oraz nadciśnienia tętniczego. Lek może być stosowany również w leczeniu dusznicy bolesnej naczynioskurczowej (postać Prinzmetala).
Oxycardil to lek zawierający chlorowodorek diltiazemu, który jest antagonistą wapnia. Działa na mięśnie gładkie naczyń, a także ma silny wpływ na mięsień sercowy. Jest wskazany w leczeniu choroby niedokrwiennej serca oraz nadciśnienia tętniczego. Oxycardil jest dostępny na receptę.
Diltiazem – lek stosowany w chorobach układu sercowo-naczyniowego. Mechanizm działania diltiazemu polega na hamowaniu napływu wapnia przez błony komórkowe, co powoduje rozszerzenie naczyń i zmniejszenie ciśnienia tętniczego. Ponadto lek hamuje odruchowe zwiększenie akcji serca i zmniejsza szybkość przewodzenia bodźców pomiędzy przedsionkiem a komorą.
Wskazaniem do stosowania diltiazemu jest leczenie nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca, w postaci dusznicy bolesnej stabilnej, niestabilnej i naczynioskurczowej.
Diltiazem dostępny jest w postaci tabletek powlekanych i tabletek o przedłużonym uwalnianiu.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): obrzęk obwodowy, złe samopoczucie, ból głowy, zawroty głowy, kołatanie serca, blok przedsionkowo-komorowy, nagłe zaczerwienienie twarzy, ból żołądka, niestrawność, nudności, zaparcia, rumień.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Diltiazem to substancja czynna z grupy antagonistów wapnia (blokerów kanału wapniowego), która od ponad czterech dekad stanowi jeden z filarów współczesnej terapii kardiologicznej. Ten lek, wprowadzony na rynek farmaceutyczny w latach 80., znalazł szerokie zastosowanie w leczeniu nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca oraz niektórych zaburzeń rytmu serca. Diltiazem jest pochodną benzotiazepiny i działa poprzez blokowanie kanałów wapniowych typu L, co prowadzi do rozluźnienia mięśni gładkich naczyń krwionośnych oraz zmniejszenia obciążenia serca. Co wyróżnia diltiazem spośród innych antagonistów wapnia, to jego zrównoważone działanie zarówno na naczynia krwionośne, jak i bezpośrednio na mięsień sercowy, co czyni go szczególnie użytecznym w różnych stanach klinicznych. Substancja ta nie wpływa niekorzystnie na metabolizm lipidów i węglowodanów, co stanowi dodatkową zaletę w długotrwałej terapii. Poza wskazaniami kardiologicznymi, diltiazem znajduje także zastosowanie w proktologii, gdzie wykorzystywany jest miejscowo w postaci maści do leczenia szczeliny odbytu – schorzenia wymagającego rozluźnienia mięśnia zwieracza i poprawy ukrwienia okolicy odbytu.
Podstawowy mechanizm działania diltiazemu opiera się na blokowaniu kanałów wapniowych typu L w błonach komórkowych. Kanały te są strukturami, które umożliwiają przepływ jonów wapnia z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do wnętrza komórek. Diltiazem nie blokuje ich całkowicie, lecz zmniejsza częstość ich otwierania się, co prowadzi do redukcji stężenia wapnia wewnątrz komórek. Ponieważ jony wapnia są niezbędne do skurczu komórek mięśniowych oraz przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu, ich zmniejszone stężenie prowadzi do szeregu korzystnych efektów terapeutycznych.
W odniesieniu do naczyń krwionośnych diltiazem działa przede wszystkim na mięśnie gładkie w ścianach tętnic. Blokada napływu wapnia powoduje zmniejszenie napięcia tych mięśni i rozszerzenie naczyń, co bezpośrednio przekłada się na obniżenie całkowitego oporu obwodowego. Efekt ten jest szczególnie wyraźny u osób z nadciśnieniem tętniczym, podczas gdy u osób z prawidłowym ciśnieniem jest słabo wyrażony. Diltiazem w stosowanych dawkach terapeutycznych praktycznie nie działa na mięśniówkę układu żylnego, koncentrując swoje działanie na tętnicach obwodowych.
Szczególnie istotne jest działanie diltiazemu na tętnice wieńcowe – naczynia zaopatrujące mięsień sercowy w krew bogatą w tlen. Rozszerzenie tętnic wieńcowych zwiększa przepływ wieńcowy i transport tlenu do mięśnia sercowego, co ma fundamentalne znaczenie u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Diltiazem zapobiega także patologicznym skurczom tętnic wieńcowych, które mogą prowadzić do dławicy naczynioskurczowej (dławicy Prinzmetala). W rezultacie u chorych z dławicą piersiową zwiększa się tolerancja wysiłku fizycznego oraz zmniejsza częstość występowania bólów dławicowych.
Oprócz działania na naczynia krwionośne diltiazem wywiera bezpośredni wpływ na mięsień sercowy i układ przewodzący serca. Substancja ta działa na węzeł zatokowo-przedsionkowy (odpowiedzialny za generowanie rytmu serca) oraz wydłuża czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego, co prowadzi do zmniejszenia częstotliwości rytmu serca. To ujemne działanie chronotropowe jest szczególnie korzystne u pacjentów z niektórymi zaburzeniami rytmu serca, takimi jak migotanie przedsionków czy częstoskurcz nadkomorowy. W dużych stężeniach diltiazem może również zmniejszać siłę skurczu mięśnia sercowego, wykazując działanie inotropowe ujemne, choć efekt ten jest umiarkowany w porównaniu z niektórymi innymi antagonistami wapnia.
Diltiazem jest dobrze wchłaniany po podaniu doustnym, jednak podlega intensywnemu metabolizmowi podczas tzw. pierwszego przejścia przez wątrobę, co oznacza, że znaczna część substancji ulega przemianie, zanim dostanie się do krążenia ogólnego. W wyniku tego efektu biodostępność diltiazemu wynosi jedynie około czterdziestu procent podanej dawki. Maksymalne stężenie we krwi uzyskiwane jest w ciągu trzech do czterech godzin w przypadku tabletek powlekanych oraz w ciągu dziesięciu do czternastu godzin w przypadku postaci o przedłużonym uwalnianiu.
Objętość dystrybucji diltiazemu wynosi około pięć litrów na kilogram masy ciała, a wiązanie leku z białkami osocza sięga siedemdziesięciu do osiemdziesięciu pięciu procent, z czego około trzydziestu pięciu do czterdziestu procent jest związane z albuminami. Biotransformacja zachodzi głównie w wątrobie z udziałem izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450. Diltiazem jest metabolizowany do dwóch aktywnych metabolitów, jednak ich aktywność farmakologiczna jest znacznie niższa niż substancji macierzystej. Średni okres półtrwania diltiazemu wynosi około sześciu godzin, co wpływa na schemat dawkowania preparatów.
U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby metabolizm diltiazemu może być znacznie spowolniony, co prowadzi do osiągania wyższych stężeń leku w osoczu i zwiększa ryzyko nasilenia działań niepożądanych. Z tego powodu u osób w podeszłym wieku oraz u pacjentów z chorobami wątroby lub nerek należy zachować szczególną ostrożność, często wymagane jest dostosowanie dawkowania i ścisłe monitorowanie stanu klinicznego, zwłaszcza częstości akcji serca na początku leczenia.
Nadciśnienie tętnicze stanowi jedno z głównych wskazań do stosowania diltiazemu. Mechanizm działania hipotensyjnego opiera się na rozszerzeniu tętniczek obwodowych i zmniejszeniu obwodowego oporu naczyniowego, co prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego. Diltiazem skutecznie obniża zarówno ciśnienie skurczowe, jak i rozkurczowe, przy czym efekt ten jest szczególnie wyraźny u pacjentów z nadciśnieniem, a słabo wyrażony u osób z prawidłowym ciśnieniem.
Lek ten jest dobrze tolerowany i wykazuje korzystny profil metaboliczny – nie wpływa niekorzystnie na metabolizm lipidów i węglowodanów, co jest istotne u pacjentów z dodatkowymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego, takimi jak cukrzyca czy zaburzenia lipidowe. Diltiazem należy do grupy leków pierwszego rzutu w terapii nadciśnienia tętniczego i może być stosowany zarówno w monoterapii, jak i w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnadciśnieniowymi. Szczególnie korzystne jest jego zastosowanie u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do stosowania beta-blokerów lub u których te leki są źle tolerowane.
Diltiazem znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu różnych postaci choroby niedokrwiennej serca. Jest skuteczny w terapii dławicy piersiowej stabilnej, gdzie ból w klatce piersiowej pojawia się przewidywalnie podczas wysiłku fizycznego lub stresu emocjonalnego. Mechanizm działania przeciwdławicowego obejmuje kilka aspektów: rozszerzenie tętnic wieńcowych zwiększa dostarczanie tlenu do mięśnia sercowego, zmniejszenie obciążenia następczego lewej komory redukuje zużycie energii przez serce, a obniżenie częstości akcji serca zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen.
W dławicy niestabilnej, która charakteryzuje się bardziej nasilonymi i nieprzewidywalnymi dolegliwościami bólowymi mogącymi występować także w spoczynku, diltiazem może być stosowany jako element kompleksowego leczenia. Szczególnie istotne jest jego zastosowanie w dławicy naczynioskurczowej Prinzmetala, gdzie głównym mechanizmem chorobowym jest skurcz tętnic wieńcowych. Diltiazem skutecznie zapobiega tym patologicznym skurczom, zmniejszając częstość i nasilenie epizodów dławicowych.
U chorych z dławicą piersiową leczonych diltiazemem obserwuje się zwiększenie tolerancji wysiłku fizycznego, zmniejszenie częstości występowania bólów dławicowych oraz poprawę jakości życia. Lek ten stanowi alternatywę dla beta-blokerów u pacjentów, u których te leki są przeciwwskazane lub źle tolerowane, a także może być stosowany w skojarzeniu z innymi lekami przeciwdławicowymi.
Diltiazem wykazuje działanie przeciwarytmiczne, szczególnie w nadkomorowych zaburzeniach rytmu serca. Poprzez wydłużenie czasu przewodzenia przedsionkowo-komorowego i spowolnienie przewodzenia przez węzeł przedsionkowo-komorowy lek ten jest skuteczny w kontrolowaniu częstości rytmu komór u pacjentów z migotaniem przedsionków i trzepotaniem przedsionków. W tych stanach diltiazem powoduje zwolnienie czynności komór, co poprawia hemodynamikę i zmniejsza objawy związane z szybką czynnością serca, takie jak kołatanie serca, duszność czy osłabienie.
W napadowym częstoskurczu nadkomorowym diltiazem może być stosowany zarówno w leczeniu ostrego napadu (najczęściej w postaci dożylnej w warunkach szpitalnych), jak i w prewencji nawrotów (w postaci doustnej). Skuteczność diltiazemu w tych wskazaniach jest porównywalna do werapamilu, innego antagonisty wapnia o podobnym profilu działania. Należy jednak pamiętać, że u pacjentów z pewnymi wrodzonymi zaburzeniami przewodzenia, takimi jak zespół Wolffa-Parkinsona-White’a, diltiazem może paradoksalnie zwiększać częstość rytmu komór poprzez dodatkowe szlaki przewodzenia, dlatego wymaga szczególnej ostrożności.
Jednym z nietypowych, lecz klinicznie istotnych zastosowań diltiazemu jest jego miejscowe stosowanie w leczeniu szczeliny odbytu. Szczelina odbytu to bolesne pęknięcie błony śluzowej kanału odbytu, które dotyka szczególnie osoby młode w wieku dwudziestu do czterdziestu lat. W patogenezie tego schorzenia kluczową rolę odgrywa zwiększone napięcie mięśnia zwieracza wewnętrznego oraz upośledzony przepływ krwi w okolicy odbytu, co utrudnia efektywne gojenie się rany.
Diltiazem stosowany miejscowo w postaci dwuprocentowej maści działa poprzez rozluźnienie mięśni gładkich zwieracza i usprawnienie przepływu krwi w chorobowo zmienionej okolicy. Mechanizm ten określany jest jako farmakologiczna sfinkterotomia – odwracalne porażenie mięśnia zwieracza bez konieczności interwencji chirurgicznej. Maść z diltiazemem zaleca się stosować dwa razy dziennie przez okres sześciu do ośmiu tygodni. Badania kliniczne wykazały, że skuteczność tego leczenia wynosi około siedemdziesięciu procent – u około połowy pacjentów dochodzi do całkowitego wyleczenia szczeliny, a u ponad dwudziestu procent obserwuje się znaczącą poprawę.
Istotną zaletą maści z diltiazemem w porównaniu z alternatywnymi preparatami zawierającymi nitraty (takimi jak nitrogliceryna) jest znacznie niższe ryzyko działań niepożądanych. Podczas gdy nitraty często powodują silne bóle głowy zniechęcające pacjentów do kontynuowania leczenia, diltiazem stosowany miejscowo w stężeniu do dwóch procent wywołuje minimalne działania niepożądane. Najczęściej zgłaszanym problemem jest miejscowe swędzenie po aplikacji maści, które dotyczy około dziesięciu procent pacjentów. Rzadziej występują bóle głowy, zawroty głowy czy zmiany nastroju, co może sugerować niewielkie wchłanianie ogólnoustrojowe.
W Polsce diltiazem dostępny jest w kilku postaciach farmaceutycznych, przede wszystkim w tabletkach o przedłużonym uwalnianiu. Preparaty te umożliwiają stopniowe uwalnianie substancji czynnej przez dłuższy czas, co pozwala na wygodniejsze dawkowanie – zwykle jeden lub dwa razy dziennie. Dostępne preparaty to między innymi Dilzem Retard oraz Oxycardil w dawkach sześćdziesięciu, dziewięćdziesięciu, stu dwudziestu i stu osiemdziesięciu miligramów. Wszystkie preparaty zawierające diltiazem są lekami na receptę i objęte refundacją – pacjent wykupujący lek płaci ryczałt wynoszący trzy złote dwadzieścia groszy.
Tabletki powlekane o natychmiastowym uwalnianiu stosuje się rzadziej, wymagają one częstszego dawkowania – trzy do czterech razy na dobę. W przypadkach wymagających szybkiego działania, na przykład w ostrych zaburzeniach rytmu serca, dostępne są także preparaty do podania dożylnego, stosowane wyłącznie w warunkach szpitalnych pod ścisłym monitorowaniem.
Oprócz form do stosowania ogólnoustrojowego w lecznictwie polskim wykorzystywana jest także maść recepturowa z diltiazemem, przygotowywana indywidualnie w aptekach na podstawie recepty lekarskiej. Ta postać znajduje zastosowanie w leczeniu szczeliny odbytu i zawiera zwykle diltiazem w stężeniu dwóch procent.
Dawkowanie diltiazemu jest zawsze ustalane indywidualnie przez lekarza w zależności od wskazania klinicznego, stanu ogólnego pacjenta oraz odpowiedzi na leczenie. W przypadku nadciśnienia tętniczego zwykle stosuje się dobową dawkę od stu dwudziestu do trzystu sześćdziesięciu miligramów, podawaną w jednej lub dwóch dawkach podzielonych. Leczenie rozpoczyna się zazwyczaj od mniejszych dawek, które stopniowo zwiększa się do uzyskania optymalnego efektu hipotensyjnego. U pacjentów z długotrwałym leczeniem i zadowalającym efektem klinicznym lekarz może rozważyć stopniowe zmniejszenie dawki.
W chorobie niedokrwiennej serca, w tym w dławicy piersiowej, stosowane dawki są zwykle nieco wyższe – od stu osiemdziesięciu do trzystu sześćdziesięciu miligramów na dobę, również w dawkach podzielonych. Maksymalna dawka dobowa diltiazemu wynosi trzysta sześćdziesiąt miligramów. Lek zaleca się przyjmować po posiłku, popijając odpowiednią ilością płynu, co może zmniejszać ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego.
W przypadku maści do leczenia szczeliny odbytu zaleca się aplikację doodbytniczą dwa razy dziennie, najlepiej po wypróżnieniu i przeprowadzeniu higieny okolicy odbytu. Kuracja powinna trwać maksymalnie osiem tygodni. Jeśli po tym czasie nie uzyskano zadowalającego efektu terapeutycznego, należy skonsultować się z lekarzem w celu zmiany strategii leczenia.
Leczenie diltiazemem jest z reguły długotrwałe, szczególnie w nadciśnieniu tętniczym i chorobie niedokrwiennej serca. Przerwanie terapii lub zmiana dawkowania powinna odbywać się wyłącznie pod nadzorem lekarza. Diltiazem należy odstawiać powoli, gdyż nagłe przerwanie leczenia może prowadzić do zaostrzenia objawów choroby, szczególnie u pacjentów z dławicą piersiową.
Przed rozpoczęciem leczenia lekarz powinien przeprowadzić dokładny wywiad medyczny, uwzględniający wszystkie przyjmowane leki, istniejące choroby współistniejące oraz potencjalne przeciwwskazania. Szczególnej uwagi wymagają pacjenci w podeszłym wieku, z zaburzeniami czynności wątroby lub nerek, u których może być konieczne zmniejszenie dawki i częstsze monitorowanie parametrów klinicznych, zwłaszcza częstości akcji serca i ciśnienia tętniczego.
Diltiazem jest na ogół dobrze tolerowanym lekiem, jednak jak każdy preparat może wywoływać działania niepożądane. Do bardzo często występujących (u więcej niż jednego na dziesięciu pacjentów) należą zawroty głowy i złe samopoczucie. Objawy te są najczęściej łagodne i związane z działaniem hipotensyjnym leku – szczególnie na początku terapii lub po zwiększeniu dawki może dochodzić do nadmiernego obniżenia ciśnienia tętniczego, co manifestuje się uczuciem zawrotów głowy, zwłaszcza przy szybkich zmianach pozycji ciała.
Często występującymi działaniami niepożądanymi (u jednego do dziesięciu na stu pacjentów) są ból głowy, bradykardia (zwolnienie akcji serca) oraz nudności. Obrzęki obwodowe, szczególnie kostek i stóp, stanowią najczęstsze działanie niepożądane długotrwałej terapii diltiazemem i wynikają z jego działania rozszerzającego naczynia. Obrzęki te nie są związane z niewydolnością serca i zwykle nie wymagają przerwania leczenia, choć mogą być uciążliwe dla pacjenta.
Do niezbyt często występujących działań niepożądanych zalicza się zmiany nastroju, w tym objawy depresyjne, oraz małopłytkowość. Rzadko mogą wystąpić poważne powikłania, takie jak zastoinowa niewydolność serca, szczególnie u pacjentów z uprzednio zaburzoną czynnością lewej komory, oraz zapalenie wątroby. Bardzo rzadko obserwowano ciężkie reakcje skórne, takie jak zespół Stevensa-Johnsona czy toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka, nadwrażliwość na światło, czy ginekomastię (powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn).
Diltiazem, podobnie jak inne antagoniści wapnia, hamuje motorykę przewodu pokarmowego, co może prowadzić do zaparć. U pacjentów z ryzykiem niedrożności jelit należy zachować szczególną ostrożność. Ponadto stosowanie leku może wiązać się z zaburzeniami przewodzenia w sercu – od łagodnego wydłużenia czasu przewodzenia przedsionkowo-komorowego po rzadkie przypadki całkowitego bloku przedsionkowo-komorowego.
Diltiazem może powodować zawroty głowy, złe samopoczucie, senność lub inne objawy upośledzające zdolność koncentracji i szybkość reakcji. Z tego powodu zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności podczas prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn, szczególnie na początku leczenia lub po zmianie dawkowania. Pacjenci powinni ocenić swoją indywidualną reakcję na lek przed podjęciem czynności wymagających pełnej sprawności psychofizycznej.
Diltiazem nie powinien być stosowany u pacjentów z nadwrażliwością na chlorowodorek diltiazemu lub jakąkolwiek substancję pomocniczą preparatu. Przeciwwskazaniem jest również zespół choroby węzła zatokowego (chyba że pacjent ma wszczepiony działający rozrusznik serca), blok przedsionkowo-komorowy drugiego lub trzeciego stopnia bez działającego rozrusznika, ciężka bradykardia (poniżej pięćdziesięciu pięciu uderzeń na minutę) oraz ciężkie niedociśnienie (ciśnienie skurczowe poniżej dziewięćdziesięciu milimetrów słupa rtęci).
Niewydolność lewej komory serca z zastojem płucnym stanowi przeciwwskazanie ze względu na ujemne działanie inotropowe diltiazemu – pacjenci z obniżoną funkcją skurczową serca mogą nie być w stanie skompensować dalszego osłabienia kurczliwości mięśnia sercowego. Wstrząs kardiogenny, ostra faza zawału mięśnia sercowego z niewydolnością lewokomorową oraz jednoczesne stosowanie dantrolenu we wlewie dożylnym, iwabradyny lub lomitapidu to kolejne bezwzględne przeciwwskazania.
U pacjentów w podeszłym wieku oraz osób z zaburzeniami czynności wątroby lub nerek diltiazem może osiągać wyższe stężenia w osoczu ze względu na spowolniony metabolizm i wydalanie. U tych pacjentów konieczne jest szczególnie ostrożne dawkowanie, rozpoczynanie od niższych dawek i ścisłe monitorowanie, zwłaszcza częstości akcji serca na początku leczenia.
Jeżeli planowany jest zabieg wymagający znieczulenia ogólnego, koniecznie należy poinformować lekarza anestezjologa o stosowaniu diltiazemu. Leki z grupy antagonistów wapnia mogą nasilać zaburzenia kurczliwości, przewodzenia i automatyzmu serca, a także działanie rozszerzające naczynia preparatów stosowanych do znieczulenia, co może prowadzić do niebezpiecznej hipotensji lub zaburzeń rytmu serca.
Stosowanie diltiazemu w ciąży nie jest zalecane ze względu na ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa. Istnieje podejrzenie, że substancja podawana w dawkach terapeutycznych może wykazywać działanie embriotoksyczne lub teratogenne. Lek może być stosowany wyłącznie w sytuacji, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla dziecka. Nie zaleca się również karmienia piersią podczas stosowania diltiazemu ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa – sugeruje się przejście na mleko modyfikowane.
Diltiazem może wchodzić w liczne interakcje z innymi lekami, co wynika zarówno z jego mechanizmu działania farmakodynamicznego, jak i z wpływu na metabolizm wątrobowy. Sam diltiazem jest inhibitorem izoenzymu CYP3A4 cytochromu P-450, co oznacza, że może zwiększać stężenie we krwi innych leków metabolizowanych przez ten enzym. Z drugiej strony leki wpływające na aktywność CYP3A4 mogą zmieniać stężenie diltiazemu w organizmie.
Jednoczesne stosowanie diltiazemu z dantrolenem we wlewie dożylnym jest bezwzględnie przeciwwskazane ze względu na ryzyko migotania komór i zgonu, co potwierdzono w badaniach na zwierzętach z werapamilem. Połączenie z iwabradyną jest również przeciwwskazane z powodu addytywnego działania obu leków na zmniejszenie częstości akcji serca, co może prowadzić do niebezpiecznej bradykardii. Lomitapid nie powinien być stosowany jednocześnie z diltiazemem, gdyż diltiazem może znacząco zwiększać stężenie lomitapidu w osoczu.
Beta-blokery stosowane jednocześnie z diltiazemem mogą powodować nasilenie bradykardii, zaburzenia przewodzenia zatokowo-przedsionkowego i przedsionkowo-komorowego oraz niewydolność serca ze względu na synergiczne działanie. Takie skojarzenie można zastosować jedynie w warunkach umożliwiających ścisłą obserwację kliniczną i pod kontrolą elektrokardiogramu. Podobnie inne leki przeciwarytmiczne nie powinny być rutynowo łączone z diltiazemem z powodu dodatkowego ryzyka zaburzeń rytmu i przewodzenia.
Digoksyna w połączeniu z diltiazemem może osiągać wyższe stężenia w osoczu, co zwiększa ryzyko wystąpienia bradykardii i działań toksycznych naparstnicy. Amiodaron w skojarzeniu z diltiazemem również zwiększa ryzyko zaburzeń rytmu serca. Statyny metabolizowane przez CYP3A4, takie jak simwastatyna czy atorwastatyna, mogą osiągać wyższe stężenia przy jednoczesnym stosowaniu z diltiazemem, co zwiększa ryzyko miopatii i rabdomiolizy.
Cyklosporyna, lek immunosupresyjny, może osiągać zwiększone stężenie we krwi przy jednoczesnym stosowaniu z diltiazemem, co wymaga monitorowania czynności nerek, kontrolowania stężenia cyklosporyny i odpowiedniego dostosowania dawki obu leków. Karbamazepina, lek przeciwpadaczkowy, również może osiągać wyższe stężenia, co wymaga oznaczania jej stężenia w osoczu i dostosowania dawkowania.
Antagoniści receptora H2, tacy jak cymetydyna czy ranitydyna, mogą zwiększać stężenie diltiazemu w osoczu poprzez hamowanie jego metabolizmu wątrobowego. Ryfampicyna natomiast, będąc induktorem CYP3A4, może zmniejszać stężenie diltiazemu, co osłabia jego działanie terapeutyczne. Teofilina stosowana jednocześnie z diltiazemem może osiągać zwiększone stężenie we krwi, co wymaga monitorowania i ewentualnego dostosowania dawki.
Lit w połączeniu z diltiazemem niesie ryzyko nasilenia działania neurotoksycznego. Pochodne azotanów mogą nasilać działanie hipotensyjne diltiazemu i zwiększać ryzyko omdlenia – u pacjentów przyjmujących diltiazem azotany należy wprowadzać stopniowo, zwiększając dawkę.
Alkohol, szczególnie wysokoprocentowe napoje, nie powinien być łączony z diltiazemem, gdyż może dodatkowo obniżać ciśnienie krwi i nasilać działanie leku. Pacjent przyjmujący obie substancje może odczuwać zawroty głowy, omdlenia lub szybkie bicie serca, zwłaszcza na początku terapii lub po zwiększeniu dawki.
Sok grejpfrutowy i inne soki cytrusowe mogą hamować metabolizm diltiazemu w jelitach poprzez wpływ na CYP3A4, co prowadzi do zwiększenia jego stężenia w organizmie i nasilenia działania. Z tego powodu zaleca się unikanie spożywania soków grejpfrutowych podczas terapii diltiazemem.
Przedawkowanie diltiazemu może prowadzić do poważnych zagrożeń życia. Główne objawy obejmują nasilone niedociśnienie, które może prowadzić do wstrząsu, bradykardię zatokową, zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego różnego stopnia, a nawet całkowity blok przedsionkowo-komorowy. Może wystąpić również niewydolność serca, szczególnie u pacjentów z uprzednio zaburzoną funkcją lewej komory.
W przypadku podejrzenia przedawkowania należy natychmiast wezwać pomoc medyczną. Leczenie jest objawowe i wspomagające. W pierwszej kolejności stosuje się płukanie żołądka, jeśli od przyjęcia leku upłynęło niewiele czasu, oraz podanie węgla aktywowanego w celu zmniejszenia wchłaniania substancji. Istotne jest monitorowanie parametrów życiowych, w tym ciśnienia tętniczego, częstości akcji serca i zapisu elektrokardiogramu.
W leczeniu bradykardii można zastosować atropinę, a w przypadku zaburzeń przewodzenia czasową elektrostymulację serca. W ciężkim niedociśnieniu podaje się leki wazopresorowe, takie jak dopamina czy noradrenalina, oraz środki inotropowe poprawiające kurczliwość serca. Glukagon może być stosowany ze względu na swoją zdolność do zwiększania wewnątrzkomórkowego stężenia cAMP niezależnie od receptorów beta-adrenergicznych. W przypadku niewydolności serca może być konieczne zastosowanie diurezy osmotycznej. Ze względu na wysokie wiązanie diltiazemu z białkami osocza hemodializa nie jest skuteczną metodą usuwania leku z organizmu.
Pacjenci leczeni diltiazemem wymagają regularnego monitorowania parametrów klinicznych. Na początku terapii, przy zwiększaniu dawki oraz u pacjentów z grupy ryzyka zaleca się częstsze kontrole. Podstawowe parametry do monitorowania obejmują ciśnienie tętnicze, które należy mierzyć regularnie w warunkach domowych oraz podczas wizyt kontrolnych u lekarza. Częstość akcji serca powinna być także kontrolowana, gdyż nadmierna bradykardia może wymagać redukcji dawki lub zmiany leczenia.
Okresowo należy wykonywać badanie elektrokardiograficzne, szczególnie u pacjentów z zaburzeniami przewodzenia lub przyjmujących jednocześnie inne leki wpływające na układ przewodzący serca. U pacjentów z chorobami wątroby zaleca się monitorowanie parametrów wątrobowych, gdyż diltiazem jest intensywnie metabolizowany w wątrobie. Osoby z zaburzeniami czynności nerek wymagają kontroli parametrów nerkowych, choć diltiazem jest wydalany głównie z żółcią.
W przypadku stosowania diltiazemu w skojarzeniu z innymi lekami, których stężenie może być modyfikowane (takimi jak digoksyna, cyklosporyna czy statyny), należy rozważyć okresowe oznaczanie stężenia tych leków we krwi oraz monitorowanie objawów sugerujących ich toksyczność. Pacjenci powinni być także pouczeni o objawach przedawkowania lub działań niepożądanych wymagających pilnej konsultacji lekarskiej, takich jak bardzo wolne bicie serca, silne zawroty głowy z omdleniami, znaczne obrzęki czy duszność.
W grupie antagonistów wapnia diltiazem zajmuje specyficzne miejsce. W odróżnieniu od pochodnych dihydropirydynowych, takich jak amlodypina czy nifedypina, które działają głównie na naczynia krwionośne i wykazują minimalne działanie na serce, diltiazem (podobnie jak werapamil) działa zarówno na naczynia, jak i bezpośrednio na mięsień sercowy oraz układ przewodzący. To sprawia, że diltiazem wykazuje działanie antyarytmiczne i może być stosowany w zaburzeniach rytmu serca, czego nie można powiedzieć o dihydropirydynach.
Porównując diltiazem z werapamilem, oba leki są pochodną benzotiazepiny (diltiazem) lub fenylalkiloaminy (werapamil) i mają podobny profil działania. Werapamil wykazuje jednak silniejsze działanie inotropowe ujemne, co czyni go bardziej ryzykownym u pacjentów z zaburzoną funkcją lewej komory. Diltiazem jest w tym względzie nieco bezpieczniejszy, choć nadal wymaga ostrożności u chorych z niewydolnością serca.
Dihydropirydyny, takie jak amlodypina, ze względu na swoje selektywne działanie na naczynia, rzadziej powodują bradykardię i zaburzenia przewodzenia, ale mogą wywoływać odruchowe przyspieszenie akcji serca oraz częściej powodują obrzęki obwodowe. Diltiazem, działając jednocześnie na naczynia i serce, nie wywołuje takiego odruchu sympatycznego, a efekt hipotensyjny jest łagodniejszy. Z tego powodu może być lepszą opcją u pacjentów, u których szybka akcja serca jest niepożądana.
Stosowanie diltiazemu w ciąży nie jest zalecane ze względu na ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa i podejrzenie potencjalnego działania embriotoksycznego lub teratogennego. Lek może być stosowany wyłącznie wtedy, gdy korzyści dla matki wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko dla dziecka, a decyzja ta musi być podjęta przez lekarza po dokładnej ocenie sytuacji klinicznej. Podczas karmienia piersią również nie zaleca się stosowania diltiazemu – sugeruje się przejście na mleko modyfikowane, gdyż nie ma wystarczających danych na temat bezpieczeństwa substancji dla niemowlęcia.
Leczenie diltiazemem jest z reguły długotrwałe, szczególnie w przypadkach przewlekłych schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca. Terapia może trwać miesiące lub lata, często przez całe życie pacjenta, gdyż są to choroby przewlekłe wymagające stałej kontroli. Przerwanie leczenia powinno odbywać się wyłącznie pod nadzorem lekarza i stopniowo, gdyż nagłe odstawienie leku może prowadzić do zaostrzenia objawów choroby. W przypadku szczeliny odbytu leczenie maścią z diltiazemem jest krótsze – zwykle trwa od sześciu do ośmiu tygodni.
Jeśli pacjent zapomni przyjąć dawkę leku, powinien ją przyjąć, gdy tylko sobie o tym przypomni, chyba że zbliża się już pora przyjęcia kolejnej dawki. W takim przypadku należy pominąć zapomnianą dawkę i kontynuować leczenie zgodnie z ustalonym schematem. Nie należy podwajać dawki w celu nadrobienia pominiętej, gdyż może to prowadzić do przedawkowania i wystąpienia działań niepożądanych, takich jak nadmierne obniżenie ciśnienia czy spowolnienie akcji serca.
Diltiazem nie powoduje uzależnienia fizycznego ani psychicznego. Jest to lek wpływający na układ sercowo-naczyniowy poprzez mechanizm farmakologiczny i nie wykazuje właściwości uzależniających charakterystycznych dla niektórych substancji psychoaktywnych. Niemniej jednak nagłe przerwanie długotrwałego leczenia może prowadzić do zaostrzenia objawów choroby podstawowej, szczególnie u pacjentów z dławicą piersiową, dlatego odstawianie leku powinno być stopniowe i odbywać się pod kontrolą lekarza.
Łączenie diltiazemu z alkoholem nie jest zalecane. Alkohol, szczególnie w większych ilościach, może dodatkowo obniżać ciśnienie tętnicze i nasilać działanie leku, co prowadzi do nasilenia działań niepożądanych, takich jak zawroty głowy, omdlenia, szybkie bicie serca czy ogólne osłabienie. Jeśli pacjent zdecyduje się na spożycie alkoholu, powinien to robić z dużą ostrożnością i w niewielkich ilościach, szczególnie na początku terapii lub po zmianie dawkowania.
Diltiazem może powodować zawroty głowy, senność, złe samopoczucie lub inne objawy upośledzające zdolność koncentracji i szybkość reakcji. Z tego powodu zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania maszyn wymagających pełnej sprawności psychofizycznej. Pacjenci powinni najpierw ocenić swoją indywidualną reakcję na lek, zanim podejmą takie czynności. Szczególną ostrożność należy zachować na początku leczenia, po zwiększeniu dawki lub przy dodaniu innych leków wpływających na układ nerwowy.
Nie, nie należy samodzielnie przerywać stosowania diltiazemu, nawet jeśli objawy choroby ustąpiły lub pacjent czuje się lepiej. Poprawa stanu zdrowia jest wynikiem działania leku, a jego przerwanie może prowadzić do powrotu objawów choroby, a w przypadku dławicy piersiowej nawet do ich zaostrzenia. Każda zmiana w dawkowaniu lub przerwanie terapii powinny odbywać się wyłącznie po konsultacji z lekarzem i pod jego nadzorem. Diltiazem należy odstawiać stopniowo, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Diltiazem należy do grupy antagonistów wapnia i działa poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zmniejszenie obciążenia serca. W porównaniu z innymi grupami leków przeciwnadciśnieniowych, takimi jak inhibitory ACE, blokery receptora angiotensyny czy diuretyki, diltiazem ma swoiste zalety i wady. Jego korzystną cechą jest działanie rozszerzające naczynia wieńcowe i właściwości przeciwdławicowe, co czyni go szczególnie użytecznym u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Dodatkowo wykazuje działanie przeciwarytmiczne w nadkomorowych zaburzeniach rytmu. Diltiazem nie wpływa niekorzystnie na metabolizm lipidów i węglowodanów, co jest zaletą u pacjentów z cukrzycą czy zaburzeniami lipidowymi.
Tak, maść z diltiazemem w stężeniu dwóch procent wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu szczeliny odbytu. Badania kliniczne pokazują, że u około siedemdziesięciu procent pacjentów dochodzi do poprawy – u około połowy chorych obserwuje się całkowite wyleczenie szczeliny, a u ponad dwudziestu procent znaczącą poprawę kliniczną. Skuteczność ta jest porównywalna do preparatów z nitratami, przy czym maść z diltiazemem powoduje znacznie mniej działań niepożądanych, głównie miejscowych, co zwiększa przestrzeganie zaleceń terapeutycznych przez pacjentów. Leczenie powinno trwać od sześciu do ośmiu tygodni.
Obrzęki kostek i stóp są częstym działaniem niepożądanym długotrwałej terapii diltiazemem i wynikają z jego działania rozszerzającego naczynia. Obrzęki te nie są związane z niewydolnością serca i zwykle nie wymagają przerwania leczenia. Można spróbować zmniejszyć obrzęki poprzez unoszenie nóg w pozycji leżącej, unikanie długotrwałego stania, noszenie elastycznych pończoch uciskowych oraz ograniczenie spożycia soli w diecie. Jeśli obrzęki są bardzo uciążliwe lub nasilają się, należy skonsultować się z lekarzem, który może rozważyć zmniejszenie dawki diltiazemu lub zmianę na inny lek. Nie należy samodzielnie stosować leków moczopędnych bez zalecenia lekarza.
