Dermatol – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Dermatol – znany również pod nazwą zasadowy galusan bizmutu. Żółty proszek wykazujący działanie przeciwzapalne, osuszające, ściągające i słabe odkażające. Dermatol stosuje się miejscowo na skórę lub błony śluzowe. Mechanizm działania leku polega na produkowaniu połączeń z białkami powodując ich denaturację, dzięki czemu na powierzchni wytwarza się nieprzepuszczalna warstwa ochronna. Ponadto dermatol doprowadza do skurczu naczyń krwionośnych, co zmniejsza przekrwienie w obrębie skóry, która jest zmieniona zapalnie. Wskazaniem do stosowania dermatolu są rany sączące, owrzodzenia, stany zapalne skóry oraz drobne krwawienia. Lek stosuje się na chorobowo zmienione miejsce 2-3 razy na dobę.
Możliwe działania niepożądane: brak skutków ubocznych po zastosowaniu dermatolu miejscowo na skórę. U osób nadwrażliwych mogą wystąpić skórne reakcje alergiczne.
Uwaga: Należy unikać wdychania proszku i przedostania się go do oczu, ponieważ może powodować podrażnienia. Nie zaleca się długotrwałego stosowania dermatolu na skórę.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Dermatol (bizmutu galusan zasadowy) – zastosowanie w medycynie
Dermatol, znany chemicznie jako bizmutu galusan zasadowy (Bismuthi subgallas), to jeden z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych środków leczniczych stosowanych w dermatologii i praktyce medycznej. Ta żółta, bezwonna substancja w postaci proszku od dziesięcioleci znajduje zastosowanie jako lek o działaniu ściągającym, przeciwzapalnym i hemostatycznym. Pomimo upływu lat, dermatol pozostaje ważnym elementem terapii wielu schorzeń skórnych, stanów zapalnych błon śluzowych oraz problemów związanych z drobnymi krwawieniami. Jego unikalne właściwości farmakologiczne, połączone z szerokim profilem bezpieczeństwa, sprawiają, że nadal jest ceniony przez lekarzy różnych specjalności, szczególnie dermatologów, otolaryngologów i proktologów.
Charakterystyka i właściwości farmakologiczne
Bizmutu galusan zasadowy to sól bizmutu trójwartościowego, która ze względu na strukturalne podobieństwo do cząsteczki kwasu elagowego wykazuje właściwości ściągające, wysuszające oraz przeciwzapalne. Substancja czynna denaturuje białka i w ten sposób tworzy nierozpuszczalną warstwę ochronną na skórze i błonach śluzowych.
Dermatol występuje jako bezwonny proszek o żółtej barwie, który ulega odbarwieniu pod wpływem światła słonecznego. Jest to sól metalu ciężkiego o bardzo słabej rozpuszczalności i minimalnej absorpcji systemowej. Po zastosowaniu leku na powierzchnię skóry dochodzi do denaturacji białek występujących w naskórku. Denaturacja keratyny i innych białek prowadzi do wytworzenia na powierzchni skóry nierozpuszczalnej błony ochronnej.
Mechanizm działania
Działanie dermalu opiera się na kilku mechanizmach:
- Działanie ściągające – dzięki kurczeniu naczyń w warstwie zdenaturowanej zmniejsza przekrwienie tkanek w stanach zapalnych i zatrzymuje krwawienia o niewielkim nasileniu
- Działanie wysuszające – absorbuje nadmiar wydzieliny z powierzchni ran i owrzodzeń
- Działanie przeciwzapalne – redukuje obrzęk i zaczerwienienie
- Słabe działanie odkażające – wykazuje minimalne właściwości antybakteryjne
Wskazania do stosowania
Dermatol jest wskazany do stosowania jako środek hamujący drobne krwawienia, odkażający w stanach zapalnych skóry, sączących ranach i owrzodzeniach. Szczegółowe wskazania obejmują:
Dermatologia
- Sączące się rany i owrzodzenia skóry
- Drobne skaleczenia i otarcia naskórka
- Stany zapalne skóry z tendencją do wydzielania
- Przewlekłe zmiany skórne wymagające osuszenia
Otolaryngologia
Ze względu na właściwości hemostatyczne i ściągające, substancja może być używana w adenotonsillektomiach, zarządzaniu krwawieniami z nosa oraz w innych procedurach chirurgicznych w obrębie głowy i szyi.
Proktologia
Zasadowy galusan bizmutawy jest stosowany również z innymi substancjami o działaniu przeciwzapalnym i przyspieszającym gojenie w postaci preparatów złożonych przeznaczonych do podania doodbytniczego. Czopki zawierające związki bizmutu znalazły zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych błony śluzowej odbytu oraz hemoroidów.
Inne zastosowania
Dodatkowo bizmutu galusan zasadowy jest stosowany jako wewnętrzny deodorant do zmniejszania nieprzyjemnego zapachu gazów jelitowych i stolca.
Dawkowanie i sposób stosowania
Częstość aplikacji dermatolu jest zależna od stopnia nasilenia zmian chorobowych. Lek należy stosować miejscowo na tkankę skórną, zwykle do trzech razy na dobę.
Stosowanie zewnętrzne
- Na skórę: Posypywanie zmienionych chorobowo obszarów 2-3 razy dziennie
- Rany i owrzodzenia: Aplikacja cienkiej warstwy na oczyszczoną powierzchnię
- Otarcia naskórka: Delikatne posypanie obszaru po oczyszczeniu
Stosowanie w proktologii
W przypadku leczenia hemoroidów lub stanów zapalnych błony śluzowej odbytnicy zaleca się stosowanie do 2 czopków na dobę, zależnie od stopnia nasilenia objawów.
Wskazanie |
Sposób aplikacji |
Częstość stosowania |
Rany sączące |
Posypanie powierzchni |
2-3 razy dziennie |
Owrzodzenia |
Cienka warstwa na oczyszczoną ranę |
2-3 razy dziennie |
Hemoroidy (czopki) |
Doodbytniczo |
1-2 czopki dziennie |
Otarcia naskórka |
Delikatne posypanie |
Według potrzeb |
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Przeciwwskazaniem do stosowania zasadowego galusanu bizmutawego jest wystąpienie reakcji nadwrażliwości na tę substancję czynną.
Szczególne populacje pacjentów
- Ciąża i laktacja: Brak badań potwierdzających bezpieczeństwo miejscowego stosowania związków bizmutu przez kobiety ciężarne. Stosowanie leku w okresie ciąży może zostać rozpoczęte po konsultacji z lekarzem
- Dzieci: Brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania u dzieci
- Osoby starsze: Nie wymagają specjalnych zaleceń dawkowania
Środki ostrożności
- Przedostanie się leku w okolicę oczu może wywołać miejscowe pieczenie i zmiany uczuleniowe
- Zasadowy galusan bizmutawy może wywoływać tymczasowe podrażnienie dróg oddechowych po przypadkowej inhalacji preparatu
- Nie stosować na rozległe powierzchnie ciała ze względu na ryzyko absorpcji systemowej
Działania niepożądane
Brak doniesień referujących o toksycznym działaniu pochodnych bizmutu, po podaniu ich miejscowo na skórę; mogą wystąpić reakcje alergiczne.
Miejscowe działania niepożądane
- Po aplikacji dermatolu na skórę może wystąpić lekkie podrażnienie i zaczerwienie o tymczasowym charakterze
- Podczas stosowania leku w postaci czopków doodbytniczych odnotowano rzadkie obrzęki, pieczenie i podrażnienie błon śluzowych
- Kontaktowe reakcje uczuleniowe przy stosowaniu na duże powierzchnie ciała
Systemowe działania niepożądane
W przypadku długotrwałego stosowania dużych dawek bismut może powodować zabarwienie języka i stolca na kolor czarny, co jest objawem przemijającym i niegroźnym.
Leczenie farmakologiczne schorzeń związanych z dermatolem
Choroby skóry wymagające preparatów ściągających
W leczeniu schorzeń skórnych charakteryzujących się nadmierną sekrecją lub sączeniem, oprócz dermatu stosuje się również inne substancje czynne:
- Tlenek cynku – o podobnym działaniu wysuszającym i ściągającym
- Tanina – silne działanie ściągające, często łączona z dermatolem w preparatach złożonych
- Kwas borny – działanie antyseptyczne i ściągające
- Siarczan miedzi – w niskich stężeniach jako środek ściągający
Leczenie hemoroidów
Najczęściej w skład leków recepturowych stosowanych na hemoroidy wchodzą następujące substancje: zasadowy galusan bizmutu, lidokaina. Kompleksowe leczenie hemoroidów może obejmować:
- Tribenozyd – zmniejsza obrzęk i działa przeciwzapalnie
- Lidokaina – miejscowe znieczulenie
- Hydrokortyzon – silne działanie przeciwzapalne
- Neomycyna – działanie antybakteryjne w przypadku nadkażeń
- Diosmina i hesperydyna – w preparatach doustnych, wzmacniają ściany naczyń
Preparaty złożone z dermatolem
W praktyce farmaceutycznej dermatol często stosuje się w kombinacji z innymi substancjami:
- Dermatol + tanina + tlenek cynku – w czopkach na hemoroidy (np. Proctomina)
- Dermatol + lidokaina – w maściach przeciwzapalnych
- Dermatol + balsam peruwiański – w preparatach przyspieszających gojenie
Interakcje i nietypowe zastosowania
Brak danych na temat interakcji soli bizmutu z innymi lekami po podaniu miejscowym. Jednakże warto zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu z innymi preparatami miejscowymi.
Badania naukowe nad dermatolem
Współczesne badania wykazały, że bizmutu galusan zasadowy nie wywiera znaczącego wpływu na proces gojenia ran w porównaniu z placebo. Niektóre badania sugerują, że może mieć negatywny wpływ na proces gojenia, opóźniając tworzenie się nowych naczyń krwionośnych.
Niemniej jednak, badania nad połączeniem bizmutu galusanu zasadowego z borneołem wykazały synergistyczny efekt w przyspieszaniu gojenia ran skórnych.
Przechowywanie i dostępność
Dermatol należy przechowywać:
- W temperaturze pokojowej
- W suchym miejscu, chronionym od światła
- W oryginalnym, szczelnie zamkniętym opakowaniu
- Z dala od dzieci
Lek jest dostępny w aptekach bez recepty w opakowaniach po 2g. W Polsce dostępne są preparaty różnych producentów, w tym Hasco, Aflofarm i inne.
Czy dermatol można stosować na otwarte rany?
Tak, dermatol jest szczególnie wskazany do stosowania na sączące się rany i owrzodzenia. Jego właściwości ściągające i wysuszające pomagają w kontrolowaniu wydzieliny i tworzeniu warunków sprzyjających gojeniu.
Jak długo można stosować dermatol?
Czas stosowania zależy od rodzaju schorzenia i nasilenia objawów. W przypadku stosowania na skórę można kontynuować leczenie do ustąpienia objawów. W przypadku wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem.
Czy dermatol barwi skórę na żółto?
Dermatol może pozostawiać żółtawy nalot na skórze, który jest łatwy do zmycia. W przypadku stosowania systemowego może powodować przemijające zabarwienie języka i stolca.
Czy można stosować dermatol u dzieci?
Stosowanie u dzieci powinno odbywać się pod nadzorem lekarza ze względu na brak wystarczających badań bezpieczeństwa w tej grupie wiekowej.
Jakie są alternatywy dla dermalu?
Alternatywami mogą być tlenek cynku, tanina, preparaty zawierające kwas borny lub współczesne opatrunki hydrokoloidowe, w zależności od konkretnego wskazania.
Czy dermatol można stosować długotrwale?
W przypadku stosowania miejscowego ryzyko działań niepożądanych jest minimalne, jednak zaleca się okresową ocenę konieczności kontynuowania terapii, szczególnie w przypadku przewlekłego stosowania.
Co zrobić w przypadku przypadkowego spożycia dermalu?
Przyjęcie leku doustnie może spowodować wystąpienie biegunki, białkomoczu, uczuleń skórnych oraz surowiczego stanu zapalnego skóry. W przypadku przypadkowego spożycia należy skontaktować się z lekarzem lub Centrum Informacji Toksykologicznej.
Czy dermatol ma interakcje z innymi lekami?
Brak danych na temat interakcji przy miejscowym stosowaniu. Niemniej jednak przy stosowaniu z innymi preparatami miejscowymi zaleca się odstęp czasowy między aplikacjami.
Bibliografia
- Tramontina VA, Machado MA, Nogueira Filho Gda R, Kim SH, Vizzioli MR, Toledo Sd. Effect of bismuth subgallate (local hemostatic agent) on wound healing in rats. Histological and histometric findings. Braz Dent J. 2002;13(1):11-16. PMID: 11870955
- Couto EV, Ballin CR, Sampaio CP, Maeda CA, Ballin CH, Dassi CS, Miura LY. Evaluation of the Effects of Bismuth Subgallate on Wound Healing in Rats. Histological Findings. Int Arch Otorhinolaryngol. 2016;20(1):17-25. DOI: 10.1055/s-0036-1583760 PMID: 27746843