Apalutamid to nowoczesna substancja czynna stosowana w leczeniu raka gruczołu krokowego. Jest to selektywny inhibitor receptora androgenowego (AR), podawany doustnie, który wiąże się bezpośrednio z domeną wiążącą ligand receptora androgenowego. Jego działanie polega na blokowaniu procesu translokacji kompleksu receptora androgenowego do jądra komórkowego, hamowaniu wiązania z DNA oraz hamowaniu transkrypcji zależnej od receptora androgenowego.
Lek wykazuje silne działanie przeciwnowotworowe poprzez zmniejszanie proliferacji komórek nowotworowych i nasilanie procesu apoptozy (kontrolowanej śmierci komórek).
Wskazania do stosowania
Apalutamid jest wskazany w dwóch głównych przypadkach u dorosłych mężczyzn:
- W leczeniu raka gruczołu krokowego opornego na kastrację bez przerzutów (nmCRPC), gdy występuje duże ryzyko pojawienia się przerzutów.
- W leczeniu raka gruczołu krokowego z przerzutami, wrażliwego na hormony (mHSPC), w skojarzeniu z terapią supresji androgenowej (ADT).
Dawkowanie i sposób podawania
Standardowa zalecana dawka apalutamidu to 240 mg raz na dobę. Lek można przyjmować z pokarmem lub bez pokarmu. Tabletki należy połykać w całości.
U pacjentów, którzy nie zostali poddani kastracji chirurgicznej, podczas leczenia apalutamidem należy kontynuować farmakologiczną kastrację za pomocą analogów hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH).
W przypadku pacjentów, którzy nie mogą połknąć tabletki w całości, istnieje możliwość przygotowania mieszaniny z wodą i wybranym napojem lub miękkim pokarmem (np. sok pomarańczowy, zielona herbata, mus jabłkowy, jogurt pitny).
Jeśli u pacjenta wystąpią działania niepożądane o nasileniu stopnia 3 lub trudne do tolerowania reakcje, należy czasowo przerwać stosowanie leku (nie odstawiać trwale) do czasu zmniejszenia objawów, a następnie wznowić leczenie w tej samej lub, jeśli to konieczne, w zmniejszonej dawce (180 mg lub 120 mg).
Mechanizm działania
Apalutamid działa poprzez selektywne blokowanie receptora androgenowego. To innowacyjny mechanizm, który:
- Zapobiega translokacji (przemieszczaniu się) kompleksu receptora androgenowego do jądra komórkowego
- Hamuje wiązanie z DNA
- Blokuje transkrypcję genów zależną od receptora androgenowego
- Nie wykazuje aktywności agonistycznej (stymulującej) wobec receptora androgenowego
Dzięki takiemu działaniu apalutamid skutecznie zmniejsza proliferację komórek nowotworowych i nasila proces apoptozy, co prowadzi do silnego działania przeciwnowotworowego. Istotne jest, że główny metabolit leku, N-demetyloapalutamid, również wykazuje działanie przeciwnowotworowe, choć z nieco mniejszą siłą.
Przeciwwskazania
Apalutamid jest przeciwwskazany w następujących przypadkach:
- Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą
- U kobiet, które są w ciąży lub mogą zajść w ciążę
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności
Przed rozpoczęciem leczenia apalutamidem należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:
Napady drgawkowe
Nie zaleca się stosowania leku u pacjentów z napadami drgawkowymi w wywiadzie lub innymi czynnikami predysponującymi, takimi jak uszkodzenie mózgu, niedawno przebyty udar, pierwotne nowotwory mózgu lub przerzuty do mózgu.
Upadki i złamania
U pacjentów przyjmujących apalutamid zaobserwowano zwiększone ryzyko upadków i złamań. Przed rozpoczęciem leczenia zaleca się ocenę ryzyka złamań u pacjenta.
Choroby układu krążenia
Choroba niedokrwienna serca i zaburzenia naczyniowe mózgu mogą wystąpić podczas leczenia, dlatego pacjenci powinni być monitorowani pod kątem objawów tych schorzeń, zwłaszcza jeśli mają czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
Interakcje z innymi lekami
Apalutamid jest silnym induktorem enzymów i może zmniejszać skuteczność wielu powszechnie stosowanych leków. Przed rozpoczęciem leczenia należy przeanalizować wszystkie jednocześnie stosowane leki.
Ciężkie reakcje skórne
Istnieje ryzyko wystąpienia ciężkich reakcji skórnych, w tym zespołu DRESS (reakcja na lek z eozynofilią i objawami układowymi) oraz zespołu Stevensa-Johnsona/toksycznej nekrolizy naskórka.
Śródmiąższowa choroba płuc
U pacjentów leczonych apalutamidem obserwowano przypadki śródmiąższowej choroby płuc, niekiedy zakończone zgonem.
Działania niepożądane
Najczęstsze działania niepożądane (występujące u ponad 10% pacjentów) to:
- Zmęczenie (26%)
- Wysypka (26%)
- Nadciśnienie (22%)
- Uderzenia gorąca (18%)
- Bóle stawów (17%)
- Biegunka (16%)
- Upadki (13%)
- Zmniejszenie masy ciała (13%)
Inne istotne działania niepożądane obejmują:
- Złamania (11%)
- Zmniejszony apetyt (11%)
- Niedoczynność tarczycy (8%)
- Zaburzenia smaku
- Choroba niedokrwienna serca
- Wydłużenie odstępu QT
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek ciężkich reakcji skórnych lub niewyjaśnionego pogorszenia objawów płucnych, leczenie należy natychmiast przerwać.
Interakcje z innymi lekami
Apalutamid jest silnym induktorem enzymów metabolizujących leki, dlatego może znacząco wpływać na działanie innych leków:
- Zmniejsza stężenie leków metabolizowanych przez CYP3A4 (np. darunawir, felodypina, midazolam, symwastatyna)
- Zmniejsza stężenie leków metabolizowanych przez CYP2C19 (np. diazepam, omeprazol)
- Zmniejsza stężenie leków metabolizowanych przez CYP2C9 (np. warfaryna, fenytoina)
- Może zmniejszać działanie leków będących substratami glikoproteiny P, BCRP lub OATP1B1
Należy unikać jednoczesnego stosowania apalutamidu z warfaryną i innymi lekami przeciwzakrzepowymi pochodnymi kumaryny. Jeżeli jest to konieczne, zaleca się regularne monitorowanie INR.
Specjalne grupy pacjentów
Pacjenci w podeszłym wieku
Nie jest konieczne dostosowywanie dawki u pacjentów w podeszłym wieku.
Zaburzenia czynności nerek
Nie jest wymagane dostosowywanie dawki u pacjentów z łagodnymi lub umiarkowanymi zaburzeniami czynności nerek, jednak należy zachować ostrożność u osób z ciężkimi zaburzeniami.
Zaburzenia czynności wątroby
Nie ma konieczności dostosowania dawki u pacjentów z łagodnymi lub umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby. Nie zaleca się stosowania leku u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby.
Wpływ na płodność i konieczność stosowania antykoncepcji
Apalutamid może zmniejszać płodność u mężczyzn. Jeśli pacjent w trakcie leczenia i przez 3 miesiące po przyjęciu ostatniej dawki podejmuje stosunki seksualne z kobietą w wieku rozrodczym, powinien stosować prezerwatywę oraz inną skuteczną metodę antykoncepcji.
Podsumowanie
Apalutamid to nowoczesny lek przeciwnowotworowy stosowany w leczeniu raka gruczołu krokowego. Jego unikalne działanie polega na selektywnym blokowaniu receptora androgenowego, co skutecznie hamuje wzrost komórek nowotworowych. Lek wykazuje znaczącą skuteczność kliniczną, wydłużając czas do wystąpienia przerzutów i przeżycie całkowite pacjentów z rakiem prostaty.
Jak każdy lek, apalutamid może powodować działania niepożądane, dlatego ważne jest regularne monitorowanie stanu pacjenta i wczesne wykrywanie potencjalnych problemów. Odpowiednie zarządzanie działaniami niepożądanymi pozwala na długotrwałe i skuteczne leczenie.