Leki zawierające anidulafunginę

Anidulafungina – nowoczesny lek przeciwgrzybiczy w walce z poważnymi infekcjami

Anidulafungina to półsyntetyczny lek przeciwgrzybiczy z grupy echinokandyn, który w ostatnich latach zdobył uznanie w terapii ciężkich zakażeń grzybiczych. Substancja ta działa poprzez selektywne hamowanie syntezy kluczowego składnika ściany komórkowej grzybów, co prowadzi do ich zniszczenia. Stosowana jest przede wszystkim w leczeniu inwazyjnej kandydozy – poważnego zakażenia krwi i narządów wewnętrznych wywołanego przez drożdżaki z rodzaju Candida. Lek charakteryzuje się unikalnym profilem farmakokinetycznym, który minimalizuje ryzyko interakcji z innymi preparatami, oraz korzystnym profilem bezpieczeństwa w porównaniu z innymi dostępnymi opcjami terapeutycznymi. Anidulafungina jest podawana wyłącznie dożylnie w warunkach szpitalnych i stanowi istotną alternatywę dla tradycyjnych leków przeciwgrzybiczych, szczególnie w przypadkach oporności lub nietolerancji innych preparatów.

Mechanizm działania anidulafunginy

Anidulafungina należy do najnowszej generacji leków przeciwgrzybiczych – grupy echinokandyn. Jest to półsyntetyczny lipopeptyd otrzymywany z produktu fermentacji grzyba Aspergillus nidulans. Jej wyjątkowa skuteczność wynika z precyzyjnego mechanizmu działania skierowanego bezpośrednio na ścianę komórkową grzybów.

Substancja ta hamuje wybiórczo syntazę beta-(1,3)-D-glukanu, enzymu odpowiedzialnego za produkcję beta-(1,3)-D-glukanu, który stanowi istotny składnik strukturalny ściany komórkowej grzybów. Blokada tego procesu prowadzi do destabilizacji całej struktury komórki grzybiczej, co w konsekwencji powoduje jej rozpad i śmierć. Co niezwykle istotne, beta-glukany nie występują w komórkach ludzkich, dzięki czemu anidulafungina wykazuje wysoką selektywność działania i nie uszkadza komórek gospodarza.

W badaniach laboratoryjnych anidulafungina wykazuje działanie grzybobójcze wobec drożdżaków z rodzaju Candida, w tym najczęściej występujących gatunków takich jak Candida albicans, Candida glabrata, Candida parapsilosis, Candida krusei oraz Candida tropicalis. Dodatkowo lek wykazuje aktywność przeciwko obszarom aktywnego wzrostu komórek w grzybni Aspergillus fumigatus, co czyni go potencjalnie użytecznym w terapii skojarzonej niektórych postaci aspergilozy.

Istotną cechą anidulafunginy jest jej aktywność wobec szczepów grzybów wykazujących oporność na inne leki przeciwgrzybicze, w tym na flukonazol. Minimalne stężenie hamujące wzrost dla większości gatunków Candida wynosi zaledwie 0,03-0,06 mg/L, przy czym wyjątkiem jest Candida parapsilosis z MIC wynoszącym 4 mg/L.

Wskazania do stosowania

Anidulafungina jest stosowana w leczeniu inwazyjnej kandydozy u dorosłych oraz dzieci i młodzieży w wieku od 1 miesiąca do 18 lat. Kandydoza inwazyjna to poważne zakażenie grzybicze krwi i narządów wewnętrznych, które stanowi zagrożenie życia i wymaga natychmiastowej, agresywnej terapii przeciwgrzybiczej.

To schorzenie występuje najczęściej u pacjentów hospitalizowanych, szczególnie przebywających na oddziałach intensywnej terapii, poddawanych zabiegom operacyjnym, czy leczonych z powodu nowotworów. Kandydoza inwazyjna może obejmować:

• Kandydemię – obecność grzybów z rodzaju Candida we krwi, która jest najczęstszą postacią inwazyjnego zakażenia grzybiczego w szpitalach
• Kandydozę narządów wewnętrznych – zakażenie może dotyczyć praktycznie każdego narządu, w tym wątroby, śledziony, nerek, serca (zapalenie wsierdzia), mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
• Kandydozę wewnątrzbrzuszną – zakażenie jamy brzusznej i narządów brzusznych, często rozwijające się po operacjach chirurgicznych układu pokarmowego
• Kandydozę tkanek głębokich – może obejmować mięśnie, stawy i kości

Leczenie anidulafunginą może być rozpoczęte przed otrzymaniem wyników posiewów mikrobiologicznych, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie ciężkiego zakażenia grzybiczego. Po uzyskaniu wyników badań terapia może być odpowiednio modyfikowana w zależności od zidentyfikowanego patogenu i jego wrażliwości na leki.

Decyzję o zastosowaniu anidulafunginy powinien podjąć lekarz z doświadczeniem w leczeniu inwazyjnych zakażeń grzybiczych, biorąc pod uwagę stan kliniczny pacjenta, czynniki ryzyka oraz ewentualne przeciwwskazania do stosowania innych leków przeciwgrzybiczych.

Farmakokinetyka i właściwości leku

Anidulafungina charakteryzuje się unikalnym profilem farmakokinetycznym, który odróżnia ją od innych leków przeciwgrzybiczych i wpływa na jej pozycję w terapii zakażeń grzybiczych.

Dystrybucja i wiązanie z białkami

Po podaniu dożylnym anidulafungina ulega szybkiej dystrybucji w organizmie. Stan stacjonarny, zapewniający stabilne i terapeutyczne stężenie leku we krwi, osiągany jest już pierwszego dnia po podaniu dawki nasycającej. Objętość dystrybucji wynosi od 30 do 50 litrów. Lek wiąże się w bardzo dużym stopniu z białkami osocza – ponad 99%, co jest typowe dla leków z grupy echinokandyn.

Istotnym aspektem jest fakt, że nie przeprowadzono szczegółowych badań dotyczących przenikania anidulafunginy do płynu mózgowo-rdzeniowego i przez barierę krew-mózg. Z tego powodu skuteczność leku w zakażeniach ośrodkowego układu nerwowego nie została dostatecznie udokumentowana.

Metabolizm

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech anidulafunginy jest sposób jej metabolizmu. W przeciwieństwie do większości leków, anidulafungina nie jest metabolizowana w wątrobie i nie jest istotnym substratem dla enzymów cytochromu P-450. Zamiast tego ulega powolnemu rozpadowi chemicznemu do peptydu z otwartym pierścieniem, który nie wykazuje aktywności przeciwgrzybiczej. Ten peptyd jest następnie przekształcany do mniejszych produktów rozkładu i wydalany głównie z żółcią.

Ta unikalna droga metabolizmu ma ogromne znaczenie praktyczne, ponieważ minimalizuje ryzyko interakcji lekowych. Anidulafungina nie działa jako inhibitor ani induktor izoenzymów cytochromu P-450, dzięki czemu może być bezpiecznie stosowana równolegle z wieloma innymi lekami, które są metabolizowane przez ten układ enzymatyczny.

Wydalanie

Okres półtrwania anidulafunginy wynosi około 24 godzin, co umożliwia podawanie leku raz na dobę. Końcowa faza wydalania charakteryzuje się okresem półtrwania wynoszącym 40-50 godzin. Około 30% podanej dawki jest wydalane z kałem w ciągu 9 dni, przy czym mniej niż 10% w postaci niezmienionej.

Klirens nerkowy anidulafunginy jest nieistotny (wynosi mniej niż 1%), co oznacza, że nie jest ona usuwana przez nerki w znaczącym stopniu. Ta właściwość ma fundamentalne znaczenie kliniczne – u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, w tym z schyłkową niewydolnością nerek wymagającą dializy, nie ma konieczności dostosowywania dawki leku. Anidulafungina nie jest również usuwana podczas hemodializy.

Parametr farmakokinetyczny	Wartość
Czas osiągnięcia stanu stacjonarnego	1 dzień
Wiązanie z białkami osocza	>99%
Główny okres półtrwania	~24 godziny
Końcowy okres półtrwania	40-50 godzin
Klirens nerkowy	<1%
Metabolizm przez cytochrom P-450	Brak

Farmakokinetyka w populacjach specjalnych

Badania wykazały, że farmakokinetyka anidulafunginy jest podobna u pacjentów w podeszłym wieku (≥65 lat) i u młodszych dorosłych, dlatego nie ma potrzeby dostosowywania dawki u seniorów.

Również u pacjentów z łagodną, umiarkowaną lub ciężką niewydolnością wątroby parametry farmakokinetyczne są zbliżone do tych obserwowanych u osób z prawidłową czynnością wątroby, co eliminuje konieczność modyfikacji dawkowania w tej grupie chorych.

Dawkowanie i sposób podawania

Anidulafungina jest dostępna wyłącznie w postaci preparatu do podawania dożylnego i stosowana jest w warunkach szpitalnych pod nadzorem doświadczonego personelu medycznego.

Dawkowanie u dorosłych

Standardowy schemat dawkowania u pacjentów dorosłych obejmuje:

• Dawka nasycająca w pierwszym dniu: 200 mg podawane w pojedynczej infuzji dożylnej
• Dawka podtrzymująca: 100 mg raz na dobę, rozpoczynając od drugiego dnia terapii

Czas trwania leczenia ustala się indywidualnie na podstawie odpowiedzi klinicznej pacjenta. Zazwyczaj terapię przeciwgrzybiczą należy kontynuować przez co najmniej 14 dni po ostatnim dodatnim wynikach posiewu krwi, jednak nie dłużej niż 35 dni. W praktyce klinicznej średni czas leczenia wynosi od 14 do 35 dni, w zależności od ciężkości zakażenia, lokalizacji oraz szybkości poprawy stanu klinicznego.

Dawkowanie u dzieci i młodzieży

U dzieci i młodzieży w wieku od 1 miesiąca do poniżej 18 lat dawkowanie jest ustalane na podstawie masy ciała:

• Dawka nasycająca w pierwszym dniu: 3,0 mg/kg masy ciała (maksymalnie 200 mg)
• Dawka podtrzymująca: 1,5 mg/kg masy ciała na dobę (maksymalnie 100 mg)

Podobnie jak u dorosłych, czas trwania leczenia powinien zależeć od odpowiedzi klinicznej i zazwyczaj obejmuje kontynuację terapii przez co najmniej 14 dni po ostatnim dodatnim posiewie.

Lek nie jest zalecany do stosowania u noworodków ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności w tej grupie wiekowej. Istnieją obawy dotyczące potencjalnej toksyczności polisorbatu 80, który jest substancją pomocniczą w preparacie, przy większych dawkach, które mogłyby być konieczne dla uzyskania odpowiedniej penetracji leku do ośrodkowego układu nerwowego u najmłodszych pacjentów.

Sposób przygotowania i podawania

Anidulafungina jest dostarczana w postaci proszku, który wymaga odpowiedniego przygotowania przed podaniem:

1. Proszek należy najpierw rozpuścić w wodzie do wstrzykiwań
2. Następnie roztwór należy rozcieńczyć do odpowiedniego stężenia (0,77 mg/mL)
3. Lek podaje się w formie powolnej infuzji dożylnej z szybkością nie większą niż 1,1 mg/minutę

Nie wolno mieszać ani podawać anidulafunginy jednocześnie z innymi lekami lub elektrolitami, z wyjątkiem 0,9% roztworu chlorku sodu. Ta zasada ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania ewentualnym niezgodnościom farmaceutycznym, które mogłyby obniżyć skuteczność terapii lub zwiększyć ryzyko działań niepożądanych.

Modyfikacje dawkowania

Jedną z istotnych zalet anidulafunginy jest brak konieczności modyfikacji dawkowania w wielu sytuacjach klinicznych:

• Nie wymaga dostosowania dawki u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, niezależnie od stopnia niewydolności
• Nie wymaga modyfikacji u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby
• Nie wymaga zmian u osób w podeszłym wieku
• Może być podawana bez względu na czas wykonania hemodializy u pacjentów dializowanych

Leczenie farmakologiczne kandydozy inwazyjnej

Kandydoza inwazyjna stanowi poważne wyzwanie terapeutyczne i wymaga natychmiastowego wdrożenia odpowiedniego leczenia przeciwgrzybiczego. W terapii tego schorzenia stosuje się kilka grup leków, a wybór konkretnego preparatu zależy od wielu czynników, w tym gatunku drożdżaka, stanu klinicznego pacjenta oraz współistniejących schorzeń.

Echinokandyny jako leki pierwszego wyboru

Według aktualnych wytycznych klinicznych echinokandyny, w tym anidulafungina, są zalecane jako leczenie pierwszego rzutu w kandydemii i inwazyjnej kandydozie. Ta grupa leków obejmuje trzy substancje czynne dostępne w Polsce:

• Anidulafungina – charakteryzująca się unikalnym metabolizmem niezależnym od układu cytochromu P-450
• Kaspofungina – pierwszy lek z grupy echinokandyn dopuszczony do użytku klinicznego
• Mikafungina (mykafungina) – często stosowana w profilaktyce u pacjentów po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych

Wszystkie echinokandyny działają według tego samego mechanizmu – hamują syntezę beta-(1,3)-D-glukanu w ścianie komórkowej grzybów. Charakteryzują się szerokim spektrum działania przeciwko większości gatunków Candida oraz doskonałym profilem bezpieczeństwa. Badania kliniczne wykazały, że anidulafungina osiąga lepsze wskaźniki odpowiedzi w porównaniu z flukonazolem w leczeniu inwazyjnych zakażeń Candida, przy jednocześnie mniejszej liczbie przerwań terapii z powodu działań niepożądanych.

Azole – alternatywa w leczeniu kandydozy

Leki z grupy azoli stanowią ważną opcję terapeutyczną, szczególnie w przypadkach, gdy echinokandyny nie są dostępne lub gdy pacjent wymaga przejścia na terapię doustną po stabilizacji stanu klinicznego. Do najczęściej stosowanych azoli w Polsce należą:

• Flukonazol – lek o szerokim zastosowaniu, skuteczny w leczeniu wielu postaci kandydozy, jednak nieskuteczny wobec Candida krusei i o zmiennej aktywności wobec Candida glabrata
• Worykonazol – azol drugiej generacji o szerokim spektrum działania, stosowany szczególnie w zakażeniach wywołanych przez gatunki oporne na flukonazol
• Pozakonazol – azol drugiej generacji wykorzystywany głównie w profilaktyce i leczeniu inwazyjnej aspergilozy
• Itrakonazol – stosowany rzadziej, głównie w terapii skojarzonej lub jako alternatywa

Po 5-10 dniach terapii dożylnej echinokandynami pacjenci z poprawą stanu klinicznego i dodatnimi wynikami badań mikrobiologicznych mogą być przestawieni na doustną terapię flukonazolem lub worykonazolem w celu kontynuacji leczenia.

Amfoterycyna B – tradycyjny lek o szerokim spektrum

Amfoterycyna B jest polienowym antybiotykiem przeciwgrzybiczym o bardzo szerokim spektrum działania. Choć była przez wiele lat złotym standardem w leczeniu ciężkich zakażeń grzybiczych, obecnie jest stosowana głównie jako terapia alternatywna lub rezerwowa ze względu na znaczną toksyczność, szczególnie nefrotoksyczność. Dostępne są nowsze, lepiej tolerowane formy lipidowe amfoterycyny B:

• Amfoterycyna B liposomalna (L-AmB)
• Kompleks lipidowy amfoterycyny B (ABLC)
• Koloidalna amfoterycyna B (ABCD)

Te preparaty charakteryzują się lepszym profilem bezpieczeństwa niż konwencjonalna amfoterycyna B, jednak pozostają opcją zarezerwowaną głównie dla przypadków oporności na inne leki lub ich nietolerancji.

Dobór leku w zależności od gatunku Candida

Wybór leku przeciwgrzybiczego może być modyfikowany w zależności od zidentyfikowanego gatunku drożdżaka:

• Candida albicans – wrażliwa na większość leków przeciwgrzybiczych, w tym echinokandyny, flukonazol i amfoterycynę B
• Candida glabrata – preferowane są echinokandyny ze względu na zmienną wrażliwość na azole
• Candida parapsilosis – flukonazol jest lekiem rekomendowanym, choć echinokandyny również są skuteczne (przy wyższych wartościach MIC)
• Candida krusei – gatunek charakteryzujący się wrodzoną opornością na flukonazol; w leczeniu szczególną rolę odgrywa worykonazol oraz echinokandyny

Terapia skojarzona

W niektórych przypadkach, szczególnie u pacjentów w stanie krytycznym lub z zakażeniami wielonarządowymi, może być rozważana terapia skojarzona łącząca leki z różnych grup. Najczęściej stosuje się kombinację echinokandyny z azolem, choć dane dotyczące przewagi takiego postępowania nad monoterapią są ograniczone.

Interakcje z innymi lekami

Jedną z najważniejszych zalet anidulafunginy jest jej wyjątkowo korzystny profil interakcji lekowych, co wynika z unikalnego sposobu metabolizmu tej substancji. W przeciwieństwie do wielu innych leków, anidulafungina nie jest metabolizowana przez układ cytochromu P-450, nie jest jego substratem, inhibitorem ani induktorem. Ta właściwość sprawia, że lek może być bezpiecznie stosowany równocześnie z wieloma innymi preparatami.

Leki immunosupresyjne

W badaniach klinicznych wykazano, że nie jest konieczne dostosowanie dawki anidulafunginy podczas równoległego stosowania z następującymi lekami immunosupresyjnymi:

• Cyklosporyna – stosowana po przeszczepieniach narządów; nie występują istotne klinicznie interakcje
• Takrolimus – immunosupresor używany po transplantacjach; brak wpływu na farmakokinetykę obu leków
• Mykofenolan mofetylu – stosowany w profilaktyce odrzucenia przeszczepu

Ta cecha jest szczególnie istotna u pacjentów po przeszczepieniach, którzy często są narażeni na zakażenia grzybicze i wymagają jednoczesnego stosowania leków immunosupresyjnych oraz przeciwgrzybiczych.

Inne leki przeciwgrzybicze

Anidulafungina może być bezpiecznie stosowana razem z innymi lekami przeciwgrzybiczymi:

• Worykonazol – azol drugiej generacji; brak interakcji wymagających modyfikacji dawkowania
• Amfoterycyna B – polieny; nie wpływają wzajemnie na swoją farmakokinetykę
• Flukonazol – może być stosowany jako kontynuacja terapii po leczeniu anidulafunginą

Antybiotyki i leki przeciwwirusowe

Badania wykazały brak istotnych klinicznie interakcji z:

• Ryfampicyną – antybiotykiem stosowanym m.in. w leczeniu gruźlicy
• Nelfinawirem – lekiem przeciwretrowirusowym

Choć ryfampicyna jest silnym induktorem enzymów cytochromu P-450, nie wpływa istotnie na metabolizm anidulafunginy.

Środki znieczulające

Szczególną ostrożność należy zachować podczas jednoczesnego podawania anidulafunginy i środków znieczulających. W badaniach na zwierzętach obserwowano nasilenie występowania działań niepożądanych związanych z podaniem wlewu podczas jednoczesnego stosowania tych leków. Z tego powodu pacjenci wymagający znieczulenia podczas terapii anidulafunginą powinni być szczególnie uważnie monitorowani.

Zalecenia praktyczne

• Anidulafungina nie wymaga rutynowego monitorowania stężeń we krwi (therapeutic drug monitoring)
• Przed rozpoczęciem terapii należy dokładnie zebrać wywiad dotyczący wszystkich przyjmowanych leków
• Szczególną uwagę należy zwrócić na współistniejące leczenie środkami znieczulającymi
• W przypadku wątpliwości dotyczących interakcji zawsze należy skonsultować się z farmaceutą klinicznym lub lekarzem specjalistą

Brak istotnych interakcji lekowych sprawia, że anidulafungina jest szczególnie bezpieczną opcją u pacjentów wielochorobowych, przyjmujących jednocześnie wiele różnych leków, co jest częstą sytuacją w warunkach szpitalnych.

Działania niepożądane

Jak każdy lek, anidulafungina może powodować wystąpienie działań niepożądanych, chociaż nie występują one u wszystkich pacjentów. Ogólnie lek ten jest dobrze tolerowany, a większość działań niepożądanych ma łagodny lub umiarkowany charakter.

Bardzo częste działania niepożądane (≥1/10)

Do najczęściej obserwowanych działań niepożądanych należą:

• Hipokaliemia (małe stężenie potasu we krwi) – może wymagać suplementacji potasu
• Biegunka – zwykle łagodna, samoograniczająca się
• Nudności – mogą być kontrolowane lekami przeciwwymiotnymi

Te objawy są zazwyczaj obserwowane podczas rutynowego monitorowania parametrów laboratoryjnych i stanu klinicznego pacjenta przez zespół medyczny.

Częste działania niepożądane (≥1/100 do <1/10)

W tej kategorii znajduje się szereg objawów dotyczących różnych układów organizmu:

Układ nerwowy:

• Drgawki (napady padaczkowe) – wymagają natychmiastowej interwencji medycznej
• Ból głowy – zwykle łagodny do umiarkowanego

Układ pokarmowy:

• Wymioty
• Ból brzucha
• Odchylenia w wynikach badań krwi oceniających czynność wątroby (podwyższona aktywność aminotransferazy alaninowej – ALT, aminotransferazy asparaginianowej – AST, fosfatazy zasadowej, gammaglutamylotransferazy)
• Podwyższone stężenie bilirubiny
• Zastój żółci (nieprawidłowy odpływ żółci)

Zaburzenia metaboliczne i elektrolitowe:

• Hiperglikemia (podwyższone stężenie cukru we krwi)
• Podwyższone stężenie kreatyniny we krwi (wskaźnik czynności nerek)

Układ krążenia:

• Zaburzenia krzepnięcia krwi
• Wysokie ciśnienie tętnicze krwi (nadciśnienie)
• Niskie ciśnienie tętnicze krwi (hipotensja)
• Uderzenia gorąca do głowy
• Nagłe zaczerwienienie skóry, zwłaszcza twarzy

Układ oddechowy:

• Skurcz oskrzeli
• Trudności w oddychaniu

Skóra:

• Wysypka
• Świąd (swędzenie)

Miejscowe:

• Ból w miejscu wstrzyknięcia

Niezbyt częste działania niepożądane (≥1/1000 do <1/100)

• Pokrzywka – swędzące, czerwone plamy na skórze mogące wskazywać na reakcję alergiczną

Działania niepożądane o częstości nieznanej

W tej kategorii znajdują się najpoważniejsze, ale na szczęście bardzo rzadkie działania niepożądane:

• Zagrażające życiu reakcje alergiczne (reakcje anafilaktyczne) – mogą obejmować trudności w oddychaniu, świszczący oddech, obrzęk twarzy, języka lub gardła oraz nagły spadek ciśnienia tętniczego krwi

Szczególne grupy pacjentów

Dzieci i młodzież: W badaniach klinicznych działania niepożądane ze strony wątroby i dróg żółciowych (w tym zwiększona aktywność ALT i AST) występowały częściej w grupie dzieci i młodzieży w wieku od 1 miesiąca do poniżej 18 lat (7-10%) niż u osób dorosłych (2%). Mimo że mogło to być przypadkowe lub spowodowane nasileniem choroby podstawowej, konieczne jest dokładne monitorowanie funkcji wątroby u młodych pacjentów.

Kiedy należy natychmiast skontaktować się z lekarzem?

Pacjent lub opiekun powinien niezwłocznie poinformować lekarza lub pracownika służby zdrowia w przypadku wystąpienia następujących objawów:

• Drgawek (napadów padaczkowych)
• Nagłego zaczerwienienia twarzy
• Wysypki lub świądu
• Pokrzywki
• Nagłego skurczu mięśni dróg oddechowych powodującego sapanie oraz kaszel
• Trudności w oddychaniu
• Objawów sugerujących reakcję alergiczną

Nie należy samodzielnie przerywać stosowania anidulafunginy bez konsultacji z lekarzem, ponieważ przedwczesne zakończenie leczenia może prowadzić do nawrotu zakażenia grzybiczego lub rozwoju oporności na leki.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Bezwzględne przeciwwskazania

Anidulafungina nie powinna być stosowana u pacjentów z:

• Nadwrażliwością na anidulafunginę – w tym historią reakcji alergicznych po wcześniejszym stosowaniu tego leku
• Uczuleniem na inne leki z grupy echinokandyn – istnieje ryzyko reakcji krzyżowej z kaspofunginą i mikafunginą ze względu na podobieństwo strukturalne tych substancji
• Nadwrażliwością na którykolwiek ze składników preparatu – w tym substancje pomocnicze
• Dziedziczną nietolerancją fruktozy – preparat zawiera fruktozę jako substancję pomocniczą (100 mg na fiolkę), co może wywołać poważne reakcje u osób z tym rzadkim zaburzeniem metabolicznym

Szczególne ostrzeżenia i środki ostrożności

Monitorowanie czynności wątroby: Przed rozpoczęciem terapii oraz w jej trakcie zaleca się regularne kontrolowanie parametrów wątrobowych, szczególnie u pacjentów z istniejącymi zaburzeniami czynności wątroby. Choć anidulafungina nie jest metabolizowana w wątrobie, obserwowano podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych u niektórych pacjentów.

Reakcje związane z infuzją: Podczas podawania leku należy zachować szczególną ostrożność i obserwować pacjenta pod kątem reakcji anafilaktycznych lub innych objawów związanych z infuzją, takich jak wysypka, pokrzywka, zaczerwienienie twarzy, świąd, duszność czy spadek ciśnienia tętniczego. W przypadku wystąpienia takich objawów należy natychmiast przerwać infuzję i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Zakres skuteczności: Lek nie był dokładnie badany u pacjentów z:

• Wywołanym przez Candida zapaleniem wsierdzia
• Zapaleniem kości i szpiku
• Zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych
• Zakażeniami układu moczowego

W tych przypadkach skuteczność leku może być ograniczona ze względu na niewystarczającą penetrację do tych miejsc zakażenia.

Pacjenci z neutropenią: Skuteczność leku oceniano tylko u ograniczonej liczby chorych z neutropenią (obniżoną liczbą granulocytów obojętnochłonnych). Największą korzyść z leczenia odnoszą pacjenci z opanowaną neutropenią.

Noworodki: Lek nie jest zalecany u noworodków ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa oraz obawy związane z potencjalną toksycznością polisorbatu 80 przy wyższych dawkach.

Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią

Ciąża

Anidulafungina nie jest zalecana do stosowania podczas ciąży, chyba że korzyści dla matki wyraźnie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Badania na zwierzętach wykazały toksyczny wpływ na reprodukcję, jednak brakuje wystarczających danych dotyczących stosowania leku u kobiet w ciąży.

W przypadku kobiet w wieku rozrodczym zaleca się:

• Stosowanie skutecznych metod zapobiegania ciąży podczas terapii anidulafunginą
• Poinformowanie lekarza o możliwej lub planowanej ciąży przed rozpoczęciem leczenia
• Rozważenie alternatywnych opcji terapeutycznych, które mogą być bezpieczniejsze w okresie ciąży

Karmienie piersią

Nie wiadomo, czy anidulafungina przenika do mleka ludzkiego. Badania na zwierzętach wykazały, że lek może przenikać do mleka, co sugeruje możliwość zagrożenia dla niemowląt karmionych piersią.

W przypadku konieczności zastosowania anidulafunginy u kobiety karmiącej piersią należy:

• Indywidualnie podjąć decyzję o przerwaniu karmienia piersią lub zaprzestaniu leczenia
• Uwzględnić znaczenie leku dla matki oraz potencjalne ryzyko dla dziecka
• Rozważyć alternatywne opcje terapeutyczne

Bezpieczniejsze alternatywy

Dla kobiet w ciąży i karmiących piersią, które wymagają leczenia przeciwgrzybiczego, bezpieczniejszymi opcjami mogą być:

• Nystatyna – lek stosowany miejscowo, o minimalnej absorpcji ogólnoustrojowej
• Klotrimazol – dostępny w preparatach do stosowania miejscowego
• Flukonazol w niskich dawkach – w ściśle określonych wskazaniach, po konsultacji z lekarzem

Ostateczną decyzję o wyborze leku przeciwgrzybiczego u kobiet w ciąży lub karmiących piersią powinien podjąć lekarz specjalista po dokładnym rozważeniu wszystkich czynników klinicznych.

Przechowywanie i dostępność

Anidulafungina wymaga szczególnych warunków przechowywania:

• Preparat w postaci proszku powinien być przechowywany w lodówce w temperaturze 2-8°C
• Lek należy przechowywać w oryginalnym opakowaniu w celu ochrony przed światłem
• Przygotowany roztwór do infuzji powinien być użyty niezwłocznie po przygotowaniu
• Nie należy zamrażać preparatu

Lek jest dostępny wyłącznie na receptę i stosowany jest w warunkach szpitalnych pod nadzorem wykwalifikowanego personelu medycznego. Dostępne preparaty anidulafunginy w Polsce to m.in.:

• Anidulafungina Accord
• Anidulafungin Sandoz
• Anidulafungin Fresenius Kabi
• Anidulafungin Synoptis
• Anidulafungin Mylan
• Ecalta (preparat oryginalny)

Wszystkie preparaty zawierają tę samą substancję czynną i różnią się jedynie producentem oraz ewentualnie substancjami pomocniczymi.

Kandydoza inwazyjna – podstawowe informacje o schorzeniu

Czym jest kandydoza inwazyjna?

Kandydoza inwazyjna to poważne zakażenie grzybicze, w którym drożdżaki z rodzaju Candida wnikają do krwiobiegu i mogą zajmować różne narządy wewnętrzne. Jest to jedna z najczęstszych inwazyjnych infekcji grzybiczych u pacjentów hospitalizowanych i wiąże się z wysoką śmiertelnością, sięgającą nawet 40-60% w niektórych grupach pacjentów.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Grzyby z rodzaju Candida stanowią część naturalnej mikroflory człowieka, zasiedlając jamę ustną, przewód pokarmowy, układ moczowo-płciowy oraz skórę. W normalnych warunkach nie powodują problemów zdrowotnych, gdyż są kontrolowane przez układ odpornościowy i konkurencję ze strony bakterii probiotycznych.

Do rozwoju kandydozy inwazyjnej dochodzi, gdy:

Czynniki związane z pacjentem:

• Ciężkie zaburzenia odporności (AIDS, nowotwory układu krwiotwórczego, chemioterapia)
• Neutropenia (obniżona liczba neutrofili)
• Cukrzyca, szczególnie źle kontrolowana
• Przedłużający się pobyt na oddziale intensywnej terapii
• Wcześniejsza antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania
• Niewydolność wielonarządowa
• Stan po przeszczepieniu narządów lub komórek krwiotwórczych
• Stosowanie leków immunosupresyjnych lub steroidów

Czynniki związane z procedurami medycznymi:

• Cewniki naczyniowe (centralne żylne)
• Żywienie pozajelitowe (parenteralne)
• Zabiegi operacyjne jamy brzusznej
• Hemodializa
• Długotrwała sztuczna wentylacja mechaniczna
• Oparzenia rozległych powierzchni ciała

Objawy kandydozy inwazyjnej

Objawy są często niespecyficzne i mogą przypominać bakteryjne zakażenie krwi:

Objawy ogólne:

• Uporczywa gorączka niereagująca na antybiotyki
• Dreszcze
• Ogólne osłabienie i zmęczenie
• Bóle mięśni i stawów
• Przyspieszona akcja serca (tachykardia)
• Obniżone ciśnienie tętnicze

Objawy w zależności od zajętego narządu:

• Wątroba i śledziona – powiększenie narządów, ból w prawym lub lewym podżebrzu
• Nerki – ból w okolicy lędźwiowej, zaburzenia oddawania moczu
• Serce – objawy zapalenia wsierdzia, szmery nad zastawkami
• Oczy – zaburzenia widzenia, zmiany w dnie oka (endoftalmitis)
• Mózg i opony mózgowo-rdzeniowe – bóle głowy, objawy oponowe, zaburzenia świadomości
• Stawy – ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości

Diagnostyka

Rozpoznanie kandydozy inwazyjnej opiera się na:

• Posiewach krwi – wykrycie wzrostu Candida w co najmniej jednym posiewie krwi
• Badaniach obrazowych – USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny w celu oceny zajęcia narządów wewnętrznych
• Badaniach serologicznych – oznaczanie antygenu mannanu, przeciwciał antymannowych, beta-D-glukanu
• Badaniach molekularnych – PCR do szybkiego wykrycia DNA grzybiczego
• Badaniu histopatologicznym – w przypadku biopsji tkanek

Rokowanie

Kandydoza inwazyjna jest schorzeniem o poważnym rokowaniu. Czynniki wpływające na przeżycie to:

• Szybkość wdrożenia odpowiedniego leczenia przeciwgrzybiczego
• Stan ogólny pacjenta i sprawność układu odpornościowego
• Możliwość usunięcia źródła zakażenia (np. cewnika naczyniowego)
• Liczba zajętych narządów
• Występowanie współistniejących schorzeń

Wczesne rozpoznanie i natychmiastowe wdrożenie skutecznego leczenia przeciwgrzybiczego są kluczowe dla poprawy rokowania pacjentów z kandydozą inwazyjną.

Bibliografia

1. Reboli AC, Rotstein C, Pappas PG, Chapman SW, Kett DH, Kumar D, Betts R, Wible M, Goldstein BP, Schranz J, Krause DS, Walsh TJ; Anidulafungin Study Group. Anidulafungin versus fluconazole for invasive candidiasis. N Engl J Med. 2007;356(24):2472-2482. DOI: 10.1056/NEJMoa066906 PMID: 17568028
2. Murdoch D, Plosker GL. Anidulafungin. Drugs. 2004;64(19):2249-2258. DOI: 10.2165/00003495-200464190-00011 PMID: 15456342