Cefuroksym – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Amorolfina – lek o szerokim spektrum działania przeciwgrzybiczego. Mechanizm działania amorolfiny polega na zmianach w ścianie komórkowej grzyba, co w konsekwencji prowadzi do obumarcia komórki grzyba. Lek wykazuje aktywność przeciwko drożdżakom, dermatofitom, pleśniom i grzybom dimorficznych. Wskazaniem do stosowania amorolfiny jest leczenie grzybicy paznokci.
Amorolfina dostępna jest w postaci lakieru do paznokci. Lek nakłada się powierzchnię chorych paznokci raz w tygodniu. W niektórych przypadkach lakier można stosować 2 razy na tydzień. Czas trwania leczenia różni się w zależności od stopnia zaawansowania grzybicy i może trwać od 6 nawet do 12 miesięcy.
Możliwe działania niepożądane: przebarwienia paznokci, łamliwość paznokci, kruchość paznokci, rozwarstwianie się paznokci, pieczenie skóry wokół paznokci, pokrzywka, rumień, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Amorolfina – skuteczna substancja czynna w walce z grzybicą paznokci
Amorolfina to nowoczesny lek przeciwgrzybiczy należący do grupy pochodnych morfoliny, który od lat z powodzeniem stosuje się w leczeniu grzybicy paznokci. Ta unikalna substancja czynna wykazuje zarówno właściwości grzybostatyczne (hamujące rozwój grzybów), jak i grzybobójcze (niszczące grzyby). Dzięki swojemu specyficznemu mechanizmowi działania oraz szerokie spektrum przeciwgrzybicze, amorolfina stała się jednym z najważniejszych składników dostępnych bez recepty preparatów do miejscowego leczenia łagodnych postaci grzybicy paznokci, szczególnie gdy infekcja obejmuje część dystalną paznokcia i zajmuje mniej niż 80% jego powierzchni.
Mechanizm działania amorolfiny – jak działa na grzyby?
Mechanizm działania amorolfiny polega na hamowaniu syntezy ergosterolu w błonie komórkowej grzybów. Ergosterol to kluczowy składnik błon komórkowych grzybów, pełniący podobną funkcję jak cholesterol w komórkach zwierzęcych. Amorolfina wpływa na dwa cele w szlaku ergosterolu: Erg24p (delta14 reduktazę) i Erg2p (Delta-delta 7 8 izomerazą).
Proces działania amorolfiny można przedstawić następująco:
Zmniejsza się zawartość ergosterolu i równocześnie gromadzą się nietypowe, nieplanarne sterole, co prowadzi do zmian przepuszczalności błony komórkowej. Wskutek tego, następuje wyciek zawartości komórek i ich obumieranie. Ten unikalny mechanizm sprawia, że amorolfina jest skuteczna przeciwko różnorodnym gatunkom grzybów chorobotwórczych.
Spektrum działania przeciwgrzybiczego
Amorolfina wykazuje imponująco szerokie spektrum działania przeciwgrzybiczego. Amorolfina wykazuje szeroki zakres działania przeciwgrzybiczego i wykazuje dużą aktywność wobec drożdżaków – Candida, Malassezia (Pityrosporum), Cryptococcus; dermatofitów – Trichophyton, Microsporum, Epidermophyton; pleśni – Alternaria, Hendersonula, Scopulariopsis; i innych grzybów chorobotwórczych.
Główne grupy grzybów wrażliwych na amorolfinę:
- Dermatofity: Trichophyton rubrum (najczęstsza przyczyna grzybicy paznokci), Trichophyton mentagrophytes, Microsporum canis, Epidermophyton floccosum
- Drożdżaki: różne gatunki z rodzaju Candida, Malassezia (odpowiedzialne za łupież pstry), Cryptococcus
- Pleśnie: Alternaria, Hendersonula toruloidea, Scopulariopsis brevicaulis
- Grzyby dimorficzne: Coccidioides, Histoplasma, Sporothrix
- Inne patogeny: Cladosporium, Fonsecanea, Wangiella
To szerokie spektrum działania czyni amorolfinę wyjątkowo wszechstronnym preparatem w terapii przeciwgrzybiczej.
Farmakokinetyka – jak amorolfina przenika do paznokcia
Amorolfina stosowana miejscowo na płytkę paznokciową w postaci lakieru przenika do łożyska paznokcia; wchłanianie ogólnoustrojowe jest bardzo małe i nawet długotrwałe stosowanie leku w tej postaci nie prowadzi do kumulowania się amorolfiny w organizmie.
Ta korzystna właściwość farmakokinetyczna oznacza, że:
- Lek koncentruje się lokalnie w miejscu działania
- Minimalne są działania ogólnoustrojowe
- Niskie ryzyko interakcji z innymi lekami
- Bezpieczeństwo stosowania przez długi okres
Wskazania do stosowania amorolfiny
Przyjmuje się, że amorolfina w postaci lakieru do paznokci jest szczególnie skuteczna w leczeniu grzybic paznokci o umiarkowanym nasileniu, występujących w części dystalnej, obejmujących <80% płytki paznokcia.
Główne wskazania:
- Łagodna grzybica paznokci wywołana przez dermatofity, drożdżaki i pleśnie
- Infekcje ograniczone do maksymalnie 2 paznokci
- Zajęcie górnych i bocznych części paznokci
- Brak zajęcia macierzy paznokcia
- Leczenie wspomagające w zaawansowanej grzybicy (w połączeniu z terapią doustną)
Preparaty z amorolfiną dostępne w Polsce
Nazwa preparatu |
Status |
Stężenie |
Opakowanie |
Undofen Amorolfina |
Bez recepty |
50 mg/ml |
2,5 ml |
Amorolak |
Bez recepty |
50 mg/ml |
3 ml |
Funtrol |
Na receptę |
50 mg/ml |
2,5 ml |
Myconolak |
Na receptę |
50 mg/ml |
2,5 ml |
Perlid |
Na receptę |
50 mg/ml |
2,5 ml |
Wszystkie preparaty występują w postaci lakieru do paznokci, co zapewnia optymalną penetrację substancji czynnej do płytki paznokciowej.
Sposób stosowania i dawkowanie
Przygotowanie paznokcia przed aplikacją:
- Dokładne spiłowanie chorobowo zmienionego paznokcia
- Odtłuszczenie powierzchni alkoholem izopropylowym
- Usunięcie pozostałości wcześniejszego preparatu
Aplikacja lakieru:
Lakier nakładać dołączonym aplikatorem zwykle 1 ×/tydz., niekiedy korzystne jest stosowanie 2 ×/tydz., pokrywając całą chorobowo zmienioną powierzchnię paznokcia.
Czas leczenia:
- Paznokcie rąk: około 6 miesięcy
- Paznokcie stóp: 9-12 miesięcy
- Ocena skuteczności: co 3 miesiące na odrośniętej płytce paznokcia
Przeciwwskazania i ostrożności
Bezwzględne przeciwwskazania:
- Nadwrażliwość na amorolfinę lub inne składniki preparatu
Szczególne grupy pacjentów wymagające ostrożności:
Cukrzycy, osoby leczone immunosupresyjnie czy z zaburzeniami krążenia obwodowego, zniszczoną, dystroficzną płytką wymagają dodatkowego omówienia kuracji z lekarzem.
Inne ostrzeżenia:
- Unikanie kontaktu z oczami, uszami i błonami śluzowymi
- Nieużywanie pilników do chorych paznokci na zdrowych paznokciach
- Przechowywanie z dala od ognia (preparat łatwopalny)
Działania niepożądane
Działania niepożądane ograniczone są do miejsca podania. Mogą wystąpić: łamliwość, przebarwienia, rozwarstwianie i kruchość płytki paznokcia. Pieczenie, rumień, pokrzywka, świąd, pęcherze i stan zapalny w obrębie skóry.
Częstość występowania działań niepożądanych:
- Rzadkie (< 1/1000): zaburzenia płytki paznokciowej, łamliwość, przebarwienia
- Bardzo rzadkie (< 1/10000): pieczenie skóry
- Częstość nieznana: rumień, świąd, kontaktowe zapalenie skóry, pokrzywka
Stosowanie w ciąży i karmieniu piersią
Ze względu na niewielką ogólnoustrojową ekspozycję na amorolfinę nie przewiduje się istotnego wpływu leku na organizm w trakcie ciąży. Ponieważ ekspozycja kobiet karmiących piersią na amorolfinę jest minimalna, nie przewiduje się negatywnego wpływu leku na noworodka lub niemowlę karmione piersią.
Niemniej jednak, stosowanie powinno być rozważane indywidualnie przez lekarza, oceniając stosunek korzyści do potencjalnego ryzyka.
Grzybica paznokci – problem zdrowotny wymagający leczenia
Grzybica paznokci (onychomikoza) to jedna z najczęstszych chorób paznokci, dotykająca szczególnie paznokcie u stóp. Za rozwój grzybicy paznokci odpowiedzialne są głównie dermatofity, które wydzielają enzymy rozkładające keratynę – białko budulcowe paznokcia.
Objawy grzybicy paznokci:
- Zmiana koloru paznokcia (żółte, białe, brązowe plamy)
- Pogrubienie płytki paznokciowej
- Deformacja i kruchość paznokci
- Rozwarstwianie się płytki
- Nieprzyjemny zapach (w zaawansowanych przypadkach)
- Oddzielenie płytki od łożyska (onycholiza)
Czynniki ryzyka:
- Zaawansowany wiek
- Cukrzyca i zaburzenia krążenia
- Osłabiona odporność
- Częste przebywanie w wilgotnym środowisku
- Noszenie nieodpowiedniego obuwia
- Mikrourazy paznokci
Leczenie farmakologiczne grzybicy paznokci – kompleksowe podejście
Terapia miejscowa
Dostępne miejscowe leki przeciwgrzybicze występują w formie lakierów i roztworów zawierających efinakonazol, tawaborol, cyklopiroks, amorolfinę i terbinafinę.
Główne substancje czynne stosowane miejscowo:
- Amorolfina – hamuje syntezę ergosterolu
- Cyklopiroks – szeroki mechanizm działania, także przeciwbakteryjny
- Terbinafina – należy do grupy alliloamin
- Bifonazol z mocznikiem – do ablacji płytki paznokciowej
Terapia ogólnoustrojowa
W terapii grzybicy paznokci stosuje się terbinafinę, itrakonazol i flukonazol. Lekiem z wyboru w leczeniu grzybicy paznokci jest terbinafina doustna (250 mg na dobę).
Schemat leczenia doustnymi lekami przeciwgrzybiczymi:
Substancja czynna |
Dawkowanie |
Czas trwania |
Terbinafina |
250 mg/doba |
6 tygodni (ręce), 12 tygodni (stopy) |
Itrakonazol |
200 mg/doba lub terapia pulsowa |
6-12 tygodni lub 2-3 pulsy |
Flukonazol |
150-300 mg/tydzień |
3-12 miesięcy |
Terapia skojarzona
W razie niepowodzenia leczenia doustnego itrakonazolem lub terbinafiną, potwierdzonego po upływie 6 miesięcy od zakończenia kuracji badaniem mikologicznym, przeprowadza się pełne leczenie drugim lekiem, poprzez skojarzenie go ze stosowaniem na zakażone paznokcie cyklopiroksu lub amorolfiny w postaci lakieru aplikowanego 1–2 razy w tygodniu przez cały okres podawania leku doustnego.
Porównanie amorolfiny z innymi substancjami czynnymi
Amorolfina vs Cyklopiroks
Skuteczność cyklopiroksu i amorolfiny w leczeniu grzybicy paznokci stała się przedmiotem badań licznych prac naukowych. W dalszym ciągu jednak nie dysponujemy twardymi dowodami naukowymi, które wskazałyby przewagę jednej substancji nad drugą.
Kluczowe różnice:
Cecha |
Amorolfina |
Cyklopiroks |
Mechanizm |
Hamowanie syntezy ergosterolu |
Chelatacja jonów metali |
Spektrum |
Przeciwgrzybicze |
Przeciwgrzybicze + przeciwbakteryjne |
Aplikacja |
1-2x/tydzień |
Codziennie początkowo |
Łatwość stosowania |
Prostsza od początku |
Wymaga częstszej aplikacji |
Zalety amorolfiny:
- Wygodne dawkowanie – 1-2 razy w tygodniu
- Wysokie bezpieczeństwo stosowania
- Minimalne wchłanianie ogólnoustrojowe
- Szerokie spektrum przeciwgrzybicze
- Dobra penetracja do płytki paznokciowej
Praktyczne wskazówki dla pacjentów
Podczas leczenia należy:
- Systematycznie stosować preparat zgodnie z zaleceniami
- Regularnie skracać chorobowo zmienione paznokcie
- Dezynfekować obuwie specjalnymi preparatami
- Wymieniać skarpety codziennie
- Unikać chodzenia boso w miejscach publicznych
- Nie malować paznokci kosmetycznymi lakierami podczas terapii
Po zakończeniu leczenia:
- Kontynuować profilaktykę przeciwgrzybiczą
- Dezynfekcja obuwia i tekstyliów
- Regularne obserwacje paznokci
- Utrzymywanie higieny stóp
Jak długo trwa leczenie amorolfiną?
Leczenie amorolfiną jest długotrwałe i wymaga cierpliwości. Leczenie prowadzi się bez przerwy do dwunastu miesięcy (jest to uzależnione lokalizacją i nasileniem infekcji). Paznokcie rąk wymagają leczenia przez około 6 miesięcy, natomiast paznokcie stóp przez 9-12 miesięcy.
Czy mogę malować paznokcie podczas leczenia?
W trakcie stosowania leku nie należy nakładać na płytkę paznokcia kosmetyków w postaci lakierów do paznokci oraz stosować sztucznych paznokci. Jednak jeśli stosowany jest jakikolwiek kosmetyczny lakier, należy odczekać co najmniej 10 minut od momentu nałożenia leczniczego preparatu do nałożenia kosmetyku na paznokcie.
Czy amorolfina jest bezpieczna dla dzieci?
Nie stosować u dzieci, ze względu na brak wystarczających badań klinicznych w tej populacji. Jednak rodzicom do samodzielnego leczenia początkowej grzybicy paznokci u dzieci (w przypadku, gdy płytka paznokciowa nie jest oddzielona od łożyska, paznokcie są bez bruzd i odkształceń, nie pojawia się ból podczas chodzenia) można rozważyć stosowanie pod nadzorem lekarza.
Czy mogę stosować amorolfinę w ciąży?
Ze względu na fakt, że amorolfina stosowana jest miejscowo na płytkę paznokcia, nie przewiduje się aby wywoływała ona działania ogólnoustrojowe. W związku z tym preparaty z tą substancją mogą być stosowane przez kobiety w ciąży. Jednak zaleca się konsultację z lekarzem.
Kiedy mogę spodziewać się pierwszych efektów leczenia?
Pierwsze efekty leczenia są widoczne dopiero po kilku miesiącach, gdy odrasta zdrowa płytka paznokciowa. Skuteczność leczenia należy oceniać co 3 miesiące (na odrośniętej płytce paznokcia). Paznokcie odrastają bardzo powoli – paznokcie rąk około 3-6 mm miesięcznie, stóp jeszcze wolniej.
Co robić, jeśli leczenie nie przynosi efektów?
Stosowanie jedynie leczenia miejscowego w leczeniu grzybicy paznokci jest dopuszczalne jedynie wówczas, kiedy nie jest ona zaawansowana. W przypadku braku efektów po kilku miesiącach systematycznego stosowania należy skonsultować się z dermatologiem, który może zalecić:
- Badanie mikologiczne w celu potwierdzenia diagnozy
- Zmianę preparatu na inną substancję czynną
- Włączenie leczenia doustnego
- Terapię skojarzoną
Czy po wyleczeniu grzybica może wrócić?
Grzybica paznokci ma tendencję do nawrotów, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Aby zapobiec ponownej infekcji należy:
- Dezynfekować obuwie po zakończeniu leczenia
- Utrzymywać odpowiednią higienę stóp
- Unikać chodzenia boso w miejscach publicznych
- Nosić oddychające obuwie i bawełniane skarpety
- Regularnie kontrolować stan paznokci
Czy amorolfina pomaga przy grzybicy skóry?
Amorolfina stosowana 2 razy dziennie w kremie może być używana w leczeniu grzybicy stóp. Substancja ta jest skuteczna również przy innych lokalizacjach grzybicy skóry, jednak głównym jej zastosowaniem jest leczenie grzybicy paznokci w postaci lakieru.
Bibliografia
- Baran R, Sigurgeirsson B, de Berker D, Kaufmann R, Lecha M, Faergemann J, Kerrouche N, Sidou F. A multicentre, randomized, controlled study of the efficacy, safety and cost-effectiveness of a combination therapy with amorolfine nail lacquer and oral terbinafine compared with oral terbinafine alone for the treatment of onychomycosis with matrix involvement. Br J Dermatol. 2007;157(1):149-157. DOI: 10.1111/j.1365-2133.2007.07974.x PMID: 17553051
- Auvinen T, Tiihonen R, Soini M, Wangel M, Sipponen A, Jokinen JJ. Efficacy of topical resin lacquer, amorolfine and oral terbinafine for treating toenail onychomycosis: a prospective, randomized, controlled, investigator-blinded, parallel-group clinical trial. Br J Dermatol. 2015;173(4):940-948. DOI: 10.1111/bjd.13934 PMID: 26036329