Leki zawierające alfuzosynę

Alfuzosyna – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)

Alfuzosyna – lek stosowany w leczeniu przerostu gruczołu prostaty. Mechanizm działania alfuzosyny polega na blokowaniu receptorów alfa1, które znajdują się w pęcherzu moczowym, cewce moczowej oraz sterczu. Lek obniża napięcie mięśni gładkich w układzie moczowym, co wpływa na poprawę przepływu w drogach moczowych. Wskazaniem do stosowania alfuzosyny jest leczenie czynnościowych objawów łagodnego rozrostu gruczołu krokowego od stopnia umiarkowanego do ciężkiego.

Alfuzosyna dostępna jest w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Dawkę leku dobiera się w zależności od ciężkości występowania objawów. Zazwyczaj lek stosuje się raz dziennie, o tej samej porze każdego dnia, bezpośrednio po posiłku. Pierwszą dawkę leku powinno się przyjąć przed snem.

Możliwe działania niepożądane: zawroty głowy, ból głowy, omdlenia, zmęczenie, złe samopoczucie, niedociśnienie ortostatyczne, astenia, bóle brzucha, niestrawność, nudności, biegunka, suchość w jamie ustnej, wysypka, pokrzywka, świąd. Uwaga: Podczas leczenia alfuzosyną należy monitorować ciśnienie krwi, szczególnie na początku leczenia.

Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10

Alfuzosyna – skuteczne leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego

Alfuzosyna to nowoczesna substancja czynna stosowana przede wszystkim w leczeniu dolegliwości związanych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH – benign prostatic hyperplasia). Ten selektywny antagonista receptorów α1-adrenergicznych, wprowadzony na rynek w 1988 roku, stanowi dziś jedną z podstawowych opcji terapeutycznych dla mężczyzn borykających się z problemami oddawania moczu spowodowanymi powiększeniem prostaty. Dzięki swojemu unikalnemu mechanizmowi działania, alfuzosyna nie tylko łagodzi objawy związane z trudnościami w mikcji, ale także znacząco poprawia jakość życia pacjentów. Lek ten charakteryzuje się dobrym profilem bezpieczeństwa oraz wykazuje szczególną selektywność w stosunku do dolnych dróg moczowych, co czyni go bezpieczną opcją również dla pacjentów w podeszłym wieku oraz chorych na nadciśnienie tętnicze.

Mechanizm działania alfuzosyny

Alfuzosyna pod względem chemicznym jest pochodną chinazoliny i funkcjonuje jako selektywny antagonista receptorów α1-adrenergicznych. Jest lekiem wybiórczo hamującym receptory alfa1-adrenergiczne. Zablokowanie tych receptorów powoduje rozszerzenie naczyń zwężonych na skutek działania endogennych (czyli wytwarzanych w organizmie) amin katecholowych np. adrenaliny lub noradrenaliny.

Kluczowym aspektem działania alfuzosyny jest jej wybiórczość w stosunku do receptorów α1-adrenergicznych zlokalizowanych w układzie moczowym. W badaniach in vitro potwierdzono wybiórcze działanie tej substancji na receptory α1 w trójkącie pęcherza moczowego, w cewce moczowej i w sterczu. Te receptory znajdują się głównie w mięśniach gładkich gruczołu krokowego, podstawie i szyjce pęcherza moczowego oraz w części sterczowej cewki moczowej.

Objawy kliniczne łagodnego rozrostu gruczołu krokowego są związane nie tylko z wielkością gruczołu, ale również z oddziaływaniem impulsów nerwowych układu współczulnego, które pobudzają receptory alfa-adrenergiczne w drogach moczowych i powodują napięcie mięśni gładkich dolnego odcinka dróg moczowych. Poprzez blokowanie tych receptorów, alfuzosyna powoduje rozluźnienie mięśniówki gładkiej, co prowadzi do:

• Rozszerzenia przewodów moczowych
• Łatwiejszego przepływu moczu
• Lepszego opróżniania pęcherza moczowego
• Zmniejszenia objętości zalegającego moczu

Ponieważ alfuzosyna silniej działa na mięśnie gładkie cewki moczowej niż na mięśniówkę naczyń krwionośnych, działanie lecznicze na drogi moczowe występuje w obrębie dawek wywierających niewielki wpływ na ciśnienie tętnicze krwi. Ta właściwość jest szczególnie cenna klinicznie, gdyż pozwala na osiągnięcie efektu terapeutycznego z minimalizacją działań niepożądanych ze strony układu krążenia.

Właściwości farmakokinetyczne

Alfuzosyna wykazuje różne profile farmakokinetyczne w zależności od postaci farmaceutycznej. Biodostępność po podaniu tabletek o natychmiastowym uwalnianiu (2,5 mg) wynosi około 64%, natomiast tabletki o przedłużonym uwalnianiu (10 mg) charakteryzują się względną biodostępnością 104,4% w porównaniu do postaci natychmiastowej.

Wchłanianie i dystrybucja

Alfuzosyna najlepiej wchłania się po posiłku. Przyjęcie leku na pusty żołądek zmniejsza jego wchłanianie o 50%. Ta właściwość ma istotne znaczenie praktyczne dla sposobu dawkowania leku.

Maksymalne stężenie w osoczu (Cmax) dla formy o przedłużonym uwalnianiu osiągane jest po około 9 godzinach (13,6 ng/ml, SD=5,6), a stężenie minimalne (Ctrough) wynosi 3,1-3,2 ng/ml (SD=1,6). Alfuzosyna wiąże się z białkami osocza w około 90%, a jej objętość dystrybucji wynosi 2,5 l/kg.

Szczególnie istotną cechą alfuzosyny jest jej preferencyjna dystrybucja w gruczole krokowym w porównaniu do osocza, co jest kluczowe dla skuteczności terapeutycznej w leczeniu objawów łagodnego rozrostu gruczołu krokowego.

Metabolizm i eliminacja

Alfuzosyna jest w znacznym stopniu metabolizowana w wątrobie. Głównym izoenzymem wątrobowym zaangażowanym w metabolizm alfuzosyny jest CYP3A4. Metabolizm przebiega kilkoma szlakami, prowadząc do powstania licznych metabolitów, z których żaden nie wykazuje aktywności farmakologicznej.

Od 75% do 95% leku wydalane jest z kałem, około 10% w postaci niezmienionej wydalane jest z moczem. Pozorny okres półtrwania alfuzosyny w fazie eliminacji dla tabletek o przedłużonym uwalnianiu wynosi około 9 godzin.

Wskazania do stosowania

Leczenie objawów (umiarkowanych do ciężkich) łagodnego rozrostu gruczołu krokowego stanowi główne wskazanie do stosowania alfuzosyny. Lek ten znajduje zastosowanie w przypadku:

• Trudności w rozpoczęciu mikcji
• Osłabionego strumienia moczu
• Uczucia niepełnego opróżnienia pęcherza
• Częstego oddawania moczu, szczególnie w nocy (nokturia)
• Parcia naglącego na mocz
• Uczucia wypełnienia pęcherza

Alfuzosyna może być również stosowana wspomagająco w leczeniu ostrego zatrzymania moczu związanego z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego w połączeniu z założeniem cewnika.

Dawkowanie i sposób stosowania

Alfuzosynę podaje się zazwyczaj w dawce 10 mg/dobę. Standardowe dawkowanie obejmuje:

• Dorośli mężczyźni: 10 mg raz dziennie, preferowane po wieczornym posiłku
• Pierwsza dawka: powinna być przyjęta przed snem ze względu na możliwość wystąpienia zawrotów głowy
• Sposób podania: tabletki należy połykać w całości, nie należy ich kruszyć ani żuć

Ważne jest, aby lek przyjmować regularnie o tej samej porze każdego dnia, bezpośrednio po posiłku, co zapewnia optymalną biodostępność substancji czynnej.

Przeciwwskazania

Nadwrażliwość na alfuzosynę i pochodne (tamsulozynę, doksazosynę, prazosynę); niewydolność wątroby, hipotensja ortostatyczna stanowią główne przeciwwskazania do stosowania alfuzosyny.

Szczegółowa lista przeciwwskazań obejmuje:

Przeciwwskazanie	Uzasadnienie
Nadwrażliwość na alfuzosynę	Ryzyko reakcji alergicznych
Ciężka niewydolność wątroby	Zaburzenia metabolizmu leku
Niedociśnienie ortostatyczne w wywiadzie	Ryzyko nasilenia objawów
Jednoczesne stosowanie innych α1-blokerów	Ryzyko znacznego spadku ciśnienia

Nie należy stosować alfuzosyny u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek, ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa.

Ostrzeżenia i środki ostrożności

Lek ten, ze względu na możliwość obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, powinien być stosowany ostrożnie u pacjentów z niedociśnieniem tętniczym, niewydolnością serca, wydłużeniem odcinka QT oraz przyjmujących leki hipotensyjne.

Szczególną ostrożność należy zachować u:

• Pacjentów w podeszłym wieku
• Chorych z zaburzeniami czynności nerek (klirens kreatyniny 30-80 ml/min)
• Pacjentów przyjmujących leki obniżające ciśnienie tętnicze
• Osób z chorobami serca

Pacjenci, którzy przyjmują bądź przyjmowali w przeszłości alfuzosynę, poddający się zabiegowi operacji zaćmy, powinni o tym fakcie poinformować okulistę, gdyż wiąże się to z ryzykiem wystąpienia rzadkiego zespołu śródoperacyjnego wiotkiej tęczówki.

Działania niepożądane

Alfuzosyna może powodować często zmęczenie, bóle głowy, omdlenia, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, ortostatyczny spadek ciśnienia krwi, nudności, niestrawność, suchość w ustach, biegunkę, ból brzucha oraz tachykardię.

Często występujące działania niepożądane:

• Zawroty głowy
• Ból głowy
• Uczucie omdlenia
• Zmęczenie i osłabienie
• Nudności
• Bóle brzucha
• Biegunka
• Tachykardia

Niezbyt często występujące:

• Omdlenia
• Nieżyt nosa
• Wymioty
• Wysypka i świąd
• Obrzęki
• Ból w klatce piersiowej
• Uderzenia gorąca

Bardzo rzadkie działania niepożądane:

• Dławica piersiowa
• Pokrzywka
• Obrzęk naczynioruchowy
• Migotanie przedsionków
• Priapizm (trwały, bolesny wzwód)
• Neutropenia i trombocytopenia

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi alfuzosyny są zawroty głowy, osłabienie, ból głowy, nudności i biegunka. Inne możliwe działania niepożądane to suchość w ustach, zaburzenia erekcji, zmniejszenie libido i zaburzenia widzenia.

Interakcje z innymi lekami

Alfuzosyna wchodzi w istotne interakcje z kilkoma grupami leków:

Silne inhibitory CYP3A4:

Leki takie jak itrakonazol, ketokonazol, inhibitory proteazy, klarytromycyna, telitromycyna i nefazodon mogą zwiększać stężenie alfuzosyny we krwi, co może prowadzić do nasilenia działań niepożądanych.

Inne leki obniżające ciśnienie:

Stosowanie alfuzosyny z lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze może prowadzić do znacznego spadku ciśnienia krwi.

Anestetyki:

Podanie anestetyków stosowanych do znieczulenia ogólnego pacjentowi leczonemu alfuzosyną może spowodować znaczny spadek ciśnienia tętniczego.

Leczenie farmakologiczne łagodnego rozrostu gruczołu krokowego

Łagodny rozrost gruczołu krokowego jest jedną z najczęstszych dolegliwości urologicznych u mężczyzn po 50. roku życia. Szacuje się, że objawy BPH związane z nadmierną proliferacją komórek mięśni gładkich i nabłonka w obrębie strefy przejściowej prostaty dotykają nawet 50% mężczyzn powyżej 50 roku życia i 80% mężczyzn powyżej 80 roku życia.

Główne grupy leków stosowanych w BPH:

Antagoniści receptorów α1-adrenergicznych (α-blokery):

• Alfuzosyna – wybiórczy antagonista receptorów α1
• Tamsulozyna – wysoko selektywny α1A-antagonista
• Doksazosyna – nieselektywny α1-antagonista
• Silodozyna – bardzo selektywny α1A-antagonista

Inhibitory 5α-reduktazy:

• Finasteryd – inhibitor 5α-reduktazy typu II
• Dutasteryd – podwójny inhibitor 5α-reduktazy typu I i II

Stosowanie α-blokerów w połączeniu z inhibitorami 5-alfa reduktazy jest skuteczniejszą metodą leczenia łagodnego rozrostu stercza niż monoterapia którymkolwiek z leków. Leczenie skojarzone w sposób znaczący obniża ryzyko wystąpienia zatrzymania moczu oraz konieczności leczenia chirurgicznego.

Mechanizm działania α-blokerów:

Mechanizm działania alfa-blokerów związany jest z antagonistycznym działaniem na receptory α₁-adrenergiczne, co powoduje rozkurcz komórek mięśni gładkich prostaty i ujścia pęcherza moczowego.

Blokery alfa-1 sprawiają, że mięśnie prostaty i cewki moczowej rozluźniają się, co poprawia przepływ moczu. Jest to możliwe, ponieważ α-blokery zapobiegają przyłączaniu się pewnych substancji przekaźnikowych do receptorów w mięśniach, które w przeciwnym razie powodowałyby skurcz komórek mięśniowych.

Korzyści z leczenia farmakologicznego:

Wysoka efektywność leczenia doprowadziła do spadku prawie o połowę liczby operacji wykonywanych z powodu łagodnego rozrostu stercza. Farmakoterapia charakteryzuje się:

• Dobrą tolerancją u większości pacjentów
• Szybkim początkiem działania (pierwsze efekty po kilku dniach)
• Możliwością długotrwałego stosowania
• Łatwą dostępnością i refundacją

Bibliografia

1. Mari A, Antonelli A, Cindolo L, Fusco F, Minervini A, De Nunzio C. Alfuzosin for the medical treatment of benign prostatic hyperplasia and lower urinary tract symptoms: a systematic review of the literature and narrative synthesis. Ther Adv Urol. 2021;13:1756287221993283. DOI: 10.1177/1756287221993283 PMID: 33912246
2. Vallancien G, Emberton M, Alcaraz A, Matzkin H, van Moorselaar RJ, Hartung R, Harving N, Elhilali M; ALF-ONE Study Group. Alfuzosin 10 mg once daily for treating benign prostatic hyperplasia: a 3-year experience in real-life practice. BJU Int. 2008;101(7):847-52. DOI: 10.1111/j.1464-410X.2008.07458.x PMID: 18321317