Albumina ludzka – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Albumina ludzka – białko występujące w osoczu krwi i przestrzeniach międzykomórkowych. Albumina ludzka odpowiada za utrzymanie ciśnienia onkotycznego krwi regulując stosunek ilości wody w naczyniach krwionośnych do ilości wody w przestrzeniach międzykomórkowych. Ponadto pełni funkcję odżywczą, uszczelnia naczynia krwionośne oraz wymiata wolne rodniki z organizmu. Wskazaniem do stosowania leku jest uzupełnienie i utrzymanie objętości krwi krążącej w przypadkach ubytku objętości oraz kiedy wskazane jest zastosowanie płynu koloidowego.
Spadek stężenia albuminy ludzkiej może objawiać się dyslipidemią i obrzękami. Do spadku może dojść w wyniku chorób wątroby i nerek, zawału mięśnia sercowego, udaru mózgu, nowotworów, rozległych krwotoków, oparzeń czy głodzenia się. Istnieje również pierwotny brak lub niski poziom albuminy we krwi o podłożu genetycznym.
Albumina ludzka dostępna jest w postaci roztworu do infuzji. Dawkowanie leku, stężenie oraz szybkość wlewu dostosowuje się indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od masy ciała, ciężkości urazu/choroby oraz strat płynu i białka.
Możliwe działania niepożądane: zazwyczaj są lekkie i przemijające. Może pojawić się zaczerwienie twarzy, podwyższenie temperatury ciała, nudności, pokrzywka.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Albumina ludzka – substancja czynna o szerokim spektrum zastosowań terapeutycznych
Albumina ludzka stanowi jedną z najważniejszych substancji czynnych stosowanych w medycynie współczesnej, będąc naturalnym białkiem osocza o unikalnych właściwościach terapeutycznych. To najbardziej obfite białko krążące w osoczu ludzi, stanowiące około 50% całkowitej zawartości białek w surowicy krwi, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Albumina produkowana przez wątrobę w ilości 10-15 gramów dziennie, pełni fundamentalne funkcje fizjologiczne, takie jak utrzymanie ciśnienia onkotycznego krwi, transport różnorodnych substancji oraz działanie antyoksydacyjne. W medycynie klinicznej albumina ludzka stosowana jest jako lek w leczeniu szerokiego spektrum schorzeń – od stanów wstrząsowych i ciężkich oparzeń, po powikłania marskości wątroby i zespół nerczycowy. Jej wyjątkowe właściwości farmakologiczne, w tym zdolność do ekspansji objętości osocza i funkcje nieonkotyczne, czynią ją niezastąpioną substancją terapeutyczną w intensywnej opiece medycznej.
Budowa chemiczna i właściwości biochemiczne
Albumina ludzka jest białkiem globularnym o masie cząsteczkowej około 66,5 kDa, złożonym z pojedynczego łańcucha 585 aminokwasów. Struktura albuminy charakteryzuje się trzema powtarzającymi się domenami homologicznymi, z których każda składa się z dwóch subdomen oznaczanych jako A i B. W strukturze molekuły znajduje się 17 mostków dwusiarczkowych oraz jedna wolna grupa sulfhydrylowa w pozycji Cys-34, która odgrywa istotną rolę w właściwościach antyoksydacyjnych białka.
Albumina wykazuje wyjątkową stabilność biochemiczną, będąc odporna na denaturację w ekstremalnych warunkach temperatury i pH. Ta odporność czyni ją stosunkowo łatwą do separacji i przetwarzania podczas produkcji preparatów farmaceutycznych. Białko jest wysoce rozpuszczalne w wodzie i nosi ujemny ładunek elektryczny, co wpływa na jego właściwości fizykochemiczne.
Normal zakres stężenia albuminy w surowicy krwi wynosi 3,5-5,0 g/dl, przy czym około 60% całkowitej puli albuminy znajduje się w przestrzeni śródmiąższowej. Okres półtrwania albuminy w organizmie wynosi około 19-21 dni, co oznacza jej stosunkowo długą obecność w układzie krążenia po podaniu dożylnym.
Mechanizm działania
Główny mechanizm działania albuminy ludzkiej opiera się na zwiększeniu koloidalnego ciśnienia onkotycznego osocza. Albumina stanowi około 80% całkowitego ciśnienia onkotycznego krwi, co jest kluczowe dla utrzymania właściwej dystrybucji płynów między przestrzenią wewnątrznaczyniową a śródmiąższową.
Po podaniu dożylnym albumina wywiera efekt ekspansji objętości osocza poprzez przyciąganie płynu ze przestrzeni śródmiąższowej do naczyń krwionośnych. W przypadku albuminy 25% efekt onkotyczny jest około 5-krotnie silniejszy niż normalnego osocza ludzkiego, co pozwala na skuteczną korekcję hipowolemii przy użyciu względnie małych objętości preparatu.
Poza efektem onkotycznym albumina pełni istotne funkcje nieonkotyczne, które mają znaczenie terapeutyczne:
- Funkcja transportowa: Albumina wiąże i transportuje szeroki zakres substancji endogennych (kwasy tłuszczowe, bilirubina, hormony tarczycy) oraz egzogennych (leki, toksyny)
- Działanie antyoksydacyjne: Wolna grupa sulfhydrylowa w pozycji Cys-34 umożliwia neutralizację wolnych rodników
- Efekt przeciwzapalny: Albumina wiąże prozapalne mediatory, w tym prostaglandyny i endotoksyny bakteryjne
- Działanie antytrombotyczne: Poprzez wiązanie tlenku azotu (NO) albumina wpływa na funkcję płytek krwi
Wskazania do stosowania
Albumina ludzka ma szerokie spektrum wskazań klinicznych, które można podzielić na kategorie oparte na solidnych dowodach naukowych oraz te będące przedmiotem dalszych badań.
Wskazania udokumentowane
Marskość wątroby z powikłaniami
W hepatologii albumina stanowi terapię pierwszego rzutu w kilku kluczowych wskazaniach. Przy samoistnym bakteryjnym zapaleniu otrzewnej (SBP) podanie albuminy w dawce 1,5 g/kg masy ciała w pierwszym dniu i 1,0 g/kg w trzecim dniu leczenia znacząco redukuje ryzyko rozwoju zespołu nerkowo-wątrobowego i śmiertelność wewnątrzszpitalną. W przypadku paracentezy o dużej objętości (>5 litrów) albumina w dawce 6-8 g na każdy litr usuniętego płynu brzusznego zapobiega zespołowi zaburzeń krążenia po paracentezie.
Zespół nerkowo-wątrobowy (HRS)
Leczenie HRS wymaga kombinacji albuminy z wazokonstryktorami, najczęściej terlipresyną. Albumina podawana w dawce 20-40 g dziennie w połączeniu z terlipresyną prowadzi do odwrócenia HRS u około 40% pacjentów i poprawy przeżywalności.
Oparzenia i urazowe stany wstrząsowe
W leczeniu oparzeń albumina stosowana jest zazwyczaj po pierwszych 8-12 godzinach od urazu, kiedy zwiększona przepuszczalność naczyniowa ulega względnej stabilizacji. Albumina 20% skutecznie ekspanduje objętość osocza o około 15%, co odpowiada dwukrotności podanej objętości preparatu.
Pozostałe wskazania
- Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) – w połączeniu z diuretykami pętlowymi
- Zespół hiperstymulacji jajników – jako ekspander osocza
- Hemodyaliza – u pacjentów z przeciążeniem płynami
- Niewydolność wątroby – wsparcie funkcji syntetycznych
Dawkowanie i sposób podawania
Albumina ludzka dostępna jest w dwóch podstawowych stężeniach, które różnią się zastosowaniem klinicznym:
Albumina 5% (izotonkotyczna)
Wskazanie |
Dawka początkowa |
Szybkość podawania |
Hipovolemia ostra |
250-500 ml |
1-2 ml/min |
Paracenteza |
6-8 g/l usuniętego płynu |
Według tolerancji |
Oparzenia |
3 ml/kg |
W ciągu 30 minut |
Albumina 20-25% (hipertonkotyczna)
Wskazanie |
Dawka |
Uwagi specjalne |
Hipoalbuminemia z obrzękami |
200-300 ml |
Nie szybciej niż 100 ml w 30-45 min |
SBP |
1,5 g/kg dzień 1, 1,0 g/kg dzień 3 |
Z antybiotykiem |
HRS |
20-40 g dziennie |
Z wazokonstryktorami |
Albumina 25% wywiera efekt onkotyczny około 5-krotnie silniejszy niż osocze, dlatego wymaga szczególnej ostrożności w dawkowaniu i monitorowaniu stanu krążenia pacjenta.
Działania niepożądane i przeciwwskazania
Działania niepożądane
Albumina ludzka jest generalnie dobrze tolerowana, a działania niepożądane występują u mniej niż 0,1% pacjentów. Najczęściej obserwowane są:
- Reakcje nadwrażliwości: uczucie zimna, pokrzywka, gorączka, nudności, wymioty
- Reakcje hemodynamiczne: hipotensja, tachykardia
- Objawy ze strony układu oddechowego: duszność, skurcz oskrzeli
- Przeciążenie krążenia: szczególnie przy zbyt szybkim podawaniu dużych objętości
W rzadkich przypadkach może wystąpić wstrząs anafilaktyczny wymagający natychmiastowego przerwania infuzji i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Przeciwwskazania
- Nadwrażliwość na albuminy ludzkie lub składniki preparatu
- Ciężka niewydolność serca z ryzykiem przeciążenia krążenia
- Ciężka niedokrwistość
- Niewydolność nerek z oligurią lub anurią
- Obrzęk płuc
- Ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi
Ostrzeżenia specjalne
Szczególnej ostrożności wymaga stosowanie albuminy u pacjentów z:
- Chorobami serca z ryzykiem przeciążenia objętością
- Nadciśnieniem tętniczym
- Żylakami przełyku
- Zaburzeniami krzepnięcia
Interakcje i niekompatybilności
Albumina może wpływać na farmakokinetykę leków silnie wiążących się z białkami osocza. U pacjentów z hipoalbuminemią (<2,5 g/dl) obserwuje się zwiększoną aktywność biologiczną takich leków jak:
- Warfaryna
- Furosemid
- Propranolol
- Metotreksat
- Fentanyl
Niekompatybilności farmaceutyczne:
- Roztwory aminokwasowe
- Roztwory alkoholu
- Wankomycyna (w miejscu podania)
- Midazolam
Monitorowanie terapii
Podczas leczenia albuminą konieczne jest systematyczne monitorowanie:
Parametry hemodynamiczne
- Ciśnienie tętnicze
- Częstość akcji serca
- Ciśnienie żylne centralne
- Diureza
Parametry laboratoryjne
- Stężenie albuminy w surowicy
- Hematokryt i hemoglobina
- Równowaga elektrolitowa
- Funkcja nerek (kreatynina, BUN)
Objawy kliniczne
- Objawy przeciążenia krążenia
- Cechy obrzęku płuc
- Reakcje alergiczne
Szczególne populacje pacjentów
Ciąża i laktacja Albumina sklasyfikowana jest w kategorii C ciąży. Brak jest wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania w ciąży, dlatego powinna być używana tylko w przypadkach, gdy potencjalne korzyści przeważają nad ryzykiem.
Pacjenci pediatryczni U dzieci albumina stosowana jest według tych samych zasad co u dorosłych, z dostosowaniem dawkowania do masy ciała. Szczególnej ostrożności wymaga stosowanie albuminy 25% u noworodków ze względu na ryzyko krwawienia śródczaszkowego.
Pacjenci geriatryczni U osób starszych zwiększone jest ryzyko przeciążenia krążenia, dlatego wymagane jest bardziej ostrożne dawkowanie i intensywne monitorowanie.
Nowe kierunki badań i kontrowersje
Współczesne badania kliniczne koncentrują się na długoterminowym stosowaniu albuminy w marskości wątroby. Badanie ANSWER wykazało, że regularne podawanie albuminy przez ponad rok u pacjentów z marskością i wodobrzuszem może poprawić przeżywalność i zmniejszyć częstość hospitalizacji. To odkrycie może zmienić podejście do leczenia przewlekłych powikłań marskości wątroby.
Kontrowersyjnym pozostaje stosowanie albuminy w sepsie i u pacjentów w stanie krytycznym. Choć niektóre badania sugerują korzyści, metaanalizy nie wykazują jednoznacznej przewagi nad krystaloidami w tej populacji pacjentów.
Albumina rekombinowana
Badania nad albuminą rekombinowaną (rHA) produkowaną przez drożdże lub bakterie mogą w przyszłości rozwiązać problemy związane z ograniczoną dostępnością albuminy pochodzącej z osocza. Jednak właściwości biochemiczne i bezpieczeństwo rHA wymagają dalszych badań.
Czy albumina może przenosić choroby zakaźne?
Ryzyko przeniesienia chorób zakaźnych przez albumę ludzką jest bardzo niskie. Proces produkcji obejmuje liczne etapy inaktywacji wirusów, w tym pasteryzację w 60°C przez 10 godzin. Do tej pory nie zarejestrowano przypadków przeniesienia HIV, wirusowego zapalenia wątroby typu B lub C przez licencjonowane preparaty albuminy.
Czy albumina może być stosowana u pacjentów z nietolerancją laktozy lub celiakią?
Tak, albumina ludzka nie zawiera laktozy ani glutenu, więc może być bezpiecznie stosowana u pacjentów z tego typu nietolerancjami pokarmowymi.
Jak długo utrzymuje się efekt podania albuminy?
Czas utrzymywania się efektu zależy od stanu pacjenta. U pacjentów z prawidłową objętością krwi efekt może być krótkotrwały (kilka godzin), natomiast u pacjentów z hipowolemią może utrzymywać się znacznie dłużej, nawet do kilku dni.
Czy albumina może być mieszana z innymi lekami w tej samej kroplówce?
Nie, albumina powinna być podawana przez osobny dostęp żylny. Nie należy mieszać jej z innymi lekami, roztworami aminokwasów ani elektrolitami ze względu na ryzyko niekompatybilności i denaturacji białka.
Jakie są alternatywy dla albuminy w leczeniu hipowolemii?
Alternatywami są inne koloidy (hydroksyetyloskabia, żelatyna) oraz krystalowaty (sól fizjologiczna, płyn Ringera). Wybór zależy od wskazania klinicznego, stanu pacjenta i dostępności preparatów.
Czy można stosować albumię u pacjentów na dializie?
Tak, albumina może być stosowana u pacjentów dializowanych, szczególnie przy znacznym przeciążeniu płynami, kiedy standardowe objętości roztworu soli fizjologicznej mogą być źle tolerowane.
Dlaczego albumina jest tak droga w porównaniu z innymi płynami infuzyjnymi?
Wysoka cena albuminy wynika z kosztownego procesu produkcji z osocza ludzkiego, który obejmuje wieloetapowe frakcjonowanie, oczyszczanie i inaktywację wirusów. Dodatkowo ograniczona dostępność osocza dawców wpływa na koszt końcowy produktu.
Czy albumina poprawia stan odżywienia pacjenta?
Nie, albumina nie powinna być stosowana jako suplement odżywczy. Nie zawiera aminokwasów egzogennych potrzebnych do syntezy białek i nie poprawia długoterminowego stanu odżywienia. W hipoalbuminemii wywołanej niedożywieniem podstawą leczenia jest odpowiednie żywienie entreralne lub parenteralne.
Bibliografia
- Callum J, Skubas NJ, Bathla A, Keshavarz H, Clark EG, Rochwerg B, Fergusson D, Arbous S, Bauer SR, China L, Fung M, Jug R, Neill M, Paine C, Pavenski K, Shah PS, Robinson S, Shan H, Szczepiorkowski ZM, Thevenot T, Wu B, Stanworth S, Shehata N; International Collaboration for Transfusion Medicine Guidelines Intravenous Albumin Guideline Group. Use of Intravenous Albumin: A Guideline From the International Collaboration for Transfusion Medicine Guidelines. Chest. 2024;166(2):321-338. DOI: 10.1016/j.chest.2024.02.049 PMID: 38447639
- Bai Z, Méndez-Sánchez N, Romeiro FG, Mancuso A, Philips CA, Tacke F, Basaranoglu M, Primignani M, Ibrahim M, Wong YJ, Nery FG, Teschke R, Ferreira CN, Muñoz AE, Pinyopornpanish K, Thevenot T, Singh SP, Mohanty A, Satapathy SK, Ridola L, Maruyama H, Cholongitas E, Levi Sandri GB, Yang L, Shalimar, Yang Y, Villa E, Krag A, Wong F, Jalan R, O’Brien A, Bernardi M, Qi X; Liver Cirrhosis-related Complications (LCC)-International Special Interest Group. Safety and efficacy of human serum albumin treatment in patients with cirrhotic ascites undergoing paracentesis: A systematic review and meta-analysis. Ann Hepatol. 2021;20(6):100542. DOI: 10.1016/j.aohep.2021.100542 PMID: 34626828