Zabdeno

Zabdeno to szczepionka ochronna przeciwko wirusowi Ebola, przeznaczona dla osób od 1 roku życia, które mogą być narażone na kontakt z wirusem. Jest pierwszą dawką w dwudawkowym schemacie szczepień (wraz ze szczepionką Mvabea podawaną 8 tygodni później) i chroni przed Zaire ebolawirusem. Zabdeno stymuluje układ odpornościowy do wytwarzania przeciwciał, co pomaga chronić przed zakażeniem. Szczepionka nie zawiera całego wirusa Ebola i nie wywołuje choroby.

Ad26.ZEBOV-GP to substancja czynna szczepionki przeciwko chorobie wywoływanej przez wirusa Ebola (szczep Zaire). Jest to nowoczesna szczepionka oparta na technologii wektorowej, w której wykorzystuje się zmodyfikowanego adenowirusa typu 26. Ten adenowirus został tak zmieniony, żeby:

  • Nie mógł się namnażać w organizmie człowieka
  • Zawierał gen kodujący glikoproteinę (GP) wirusa Ebola

Dzięki tej konstrukcji, po podaniu szczepionki organizm wytwarza glikoproteinę wirusa Ebola, ale bez ryzyka wywołania choroby. To z kolei powoduje wytworzenie przeciwciał i odporności komórkowej, które chronią przed prawdziwym wirusem Ebola.

Jak działa szczepionka?

Zasada działania tej szczepionki polega na:

  1. Wprowadzeniu do organizmu zmodyfikowanego adenowirusa, który przenosi kod genetyczny dla glikoproteiny wirusa Ebola
  2. Wytworzeniu przez komórki organizmu tej glikoproteiny
  3. Rozpoznaniu tej glikoproteiny przez układ odpornościowy jako obcej
  4. Wytworzeniu przeciwciał i odpowiedzi immunologicznej
  5. Zachowaniu „pamięci immunologicznej”, która zadziała w przypadku kontaktu z prawdziwym wirusem Ebola

Schemat szczepienia

Szczepionka Ad26.ZEBOV-GP (Zabdeno) stanowi pierwszą dawkę w dwudawkowym schemacie szczepienia. Druga dawka to inna szczepionka o nazwie Mvabea, która jest podawana około 8 tygodni później. Taki schemat nazywamy heterologicznym, co oznacza, że używamy dwóch różnych szczepionek dla uzyskania najlepszej ochrony.

Schemat szczepienia wygląda następująco:

  • Pierwsza dawka: Zabdeno (fiolka z czerwoną nasadką)
  • Druga dawka: Mvabea (fiolka z żółtą nasadką) – po około 8 tygodniach

Szczepienie przypominające

Osoby, które wcześniej otrzymały pełen dwudawkowy schemat szczepienia, mogą otrzymać dawkę przypominającą szczepionki Zabdeno. Jest to zalecane szczególnie w przypadku osób, które są narażone na ryzyko kontaktu z wirusem Ebola, a od ich podstawowego szczepienia minęło ponad 4 miesiące.

Dla kogo przeznaczona jest szczepionka?

Szczepionka jest wskazana dla:

  • Osób w wieku od 1 roku życia
  • Dorosłych, w tym osób starszych (nie ma konieczności dostosowania dawki)
  • Osób z zakażeniem HIV, które otrzymują terapię przeciwretrowirusową

Szczepionka nie została jeszcze w pełni przebadana u:

  • Niemowląt poniżej 1 roku życia
  • Osób z obniżoną odpornością (poza zakażeniem HIV)

Sposób podania

Szczepionka podawana jest jako zastrzyk domięśniowy (0,5 ml) w:

  • Mięsień naramienny (u dorosłych i starszych dzieci)
  • Mięsień naramienny lub przednio-boczną powierzchnię uda (u młodszych dzieci)

Szczepionki nie wolno podawać dożylnie ani podskórnie.

Skuteczność szczepionki

Dokładny stopień ochrony zapewniany przez schemat szczepień nie jest w pełni znany ze względu na rzadkość choroby i trudności w przeprowadzeniu badań na dużą skalę. Skuteczność szczepionki została potwierdzona na podstawie:

  • Badań na zwierzętach (naczelnych)
  • Badań odpowiedzi immunologicznej u ludzi
  • Porównania poziomu przeciwciał u ludzi z poziomem przeciwciał u zwierząt, które były chronione przed chorobą

Ważne jest, aby pamiętać, że:

  • Sam schemat szczepień może nie chronić wszystkich zaszczepionych osób
  • Szczepionka nie zastępuje innych środków ostrożności potrzebnych do uniknięcia ekspozycji na wirusa Ebola
  • Szczepionka nie jest przeznaczona do stosowania jako profilaktyka po ekspozycji na wirusa Ebola

Jak długo utrzymuje się ochrona?

Dokładny czas utrzymywania się ochrony nie jest znany. Badania wykazały, że:

  • Po szczepieniu podstawowym przeciwciała osiągają najwyższy poziom po około 3 tygodniach od drugiej dawki
  • Następnie ich poziom spada przez około 6 miesięcy
  • Potem poziom przeciwciał stabilizuje się i utrzymuje przez co najmniej 1-2 lata
  • Dawka przypominająca pozwala na szybkie zwiększenie poziomu przeciwciał

Możliwe działania niepożądane

U dorosłych najczęściej występują:

W miejscu wstrzyknięcia:

  • Ból (47% zaszczepionych)
  • Ciepło (24%)
  • Obrzęk (11%)

Ogólne objawy:

  • Zmęczenie (46%)
  • Ból głowy (45%)
  • Ból mięśni (36%)
  • Ból stawów (24%)
  • Dreszcze (23%)

U dzieci najczęściej występują:

W miejscu wstrzyknięcia:

  • Ból (24%)

Ogólne objawy:

  • Zmęczenie (19%)
  • Zmniejszona aktywność (16%)
  • Zmniejszony apetyt (14%)
  • Drażliwość (14%)

Większość tych objawów jest łagodna do umiarkowanej i trwa krótko (2-3 dni u dorosłych, 1-4 dni u dzieci). Najczęściej występują w ciągu pierwszych 7 dni po szczepieniu.

Środki ostrożności

Kiedy szczepienie należy odroczyć:

  • W przypadku ostrej, ciężkiej choroby z gorączką
  • W przypadku ostrego zakażenia

Lekkie infekcje lub niewielka gorączka nie są przeciwwskazaniem do szczepienia.

Szczególna ostrożność wymagana jest u osób:

  • Z trombocytopenią (zmniejszoną liczbą płytek krwi)
  • Z zaburzeniami krzepnięcia
  • Z obniżoną odpornością

Po szczepieniu:

  • Osoba zaszczepiona powinna być obserwowana przez co najmniej 15 minut pod kątem możliwych reakcji alergicznych
  • W rzadkich przypadkach mogą wystąpić reakcje związane z lękiem, w tym omdlenia

Podsumowanie

Szczepionka Ad26.ZEBOV-GP (Zabdeno) to nowoczesna, wektorowa szczepionka przeciwko wirusowi Ebola, stanowiąca pierwszą część dwudawkowego schematu szczepienia. Jest bezpieczna i skuteczna w wywoływaniu odpowiedzi immunologicznej, choć dokładny stopień i czas trwania ochrony nie są w pełni znane. Większość działań niepożądanych jest łagodna i krótkotrwała. Szczepionka może być podawana osobom od 1 roku życia i stanowi ważne narzędzie w zapobieganiu tej groźnej chorobie, szczególnie dla osób z grup ryzyka.