Zabdeno to szczepionka ochronna przeciwko wirusowi Ebola, przeznaczona dla osób od 1 roku życia, które mogą być narażone na kontakt z wirusem. Jest pierwszą dawką w dwudawkowym schemacie szczepień (wraz ze szczepionką Mvabea podawaną 8 tygodni później) i chroni przed Zaire ebolawirusem. Zabdeno stymuluje układ odpornościowy do wytwarzania przeciwciał, co pomaga chronić przed zakażeniem. Szczepionka nie zawiera całego wirusa Ebola i nie wywołuje choroby.
Ad26.ZEBOV-GP to substancja czynna szczepionki przeciwko chorobie wywoływanej przez wirusa Ebola (szczep Zaire). Jest to nowoczesna szczepionka oparta na technologii wektorowej, w której wykorzystuje się zmodyfikowanego adenowirusa typu 26. Ten adenowirus został tak zmieniony, żeby:
- Nie mógł się namnażać w organizmie człowieka
- Zawierał gen kodujący glikoproteinę (GP) wirusa Ebola
Dzięki tej konstrukcji, po podaniu szczepionki organizm wytwarza glikoproteinę wirusa Ebola, ale bez ryzyka wywołania choroby. To z kolei powoduje wytworzenie przeciwciał i odporności komórkowej, które chronią przed prawdziwym wirusem Ebola.
Jak działa szczepionka?
Zasada działania tej szczepionki polega na:
- Wprowadzeniu do organizmu zmodyfikowanego adenowirusa, który przenosi kod genetyczny dla glikoproteiny wirusa Ebola
- Wytworzeniu przez komórki organizmu tej glikoproteiny
- Rozpoznaniu tej glikoproteiny przez układ odpornościowy jako obcej
- Wytworzeniu przeciwciał i odpowiedzi immunologicznej
- Zachowaniu „pamięci immunologicznej”, która zadziała w przypadku kontaktu z prawdziwym wirusem Ebola
Schemat szczepienia
Szczepionka Ad26.ZEBOV-GP (Zabdeno) stanowi pierwszą dawkę w dwudawkowym schemacie szczepienia. Druga dawka to inna szczepionka o nazwie Mvabea, która jest podawana około 8 tygodni później. Taki schemat nazywamy heterologicznym, co oznacza, że używamy dwóch różnych szczepionek dla uzyskania najlepszej ochrony.
Schemat szczepienia wygląda następująco:
- Pierwsza dawka: Zabdeno (fiolka z czerwoną nasadką)
- Druga dawka: Mvabea (fiolka z żółtą nasadką) – po około 8 tygodniach
Szczepienie przypominające
Osoby, które wcześniej otrzymały pełen dwudawkowy schemat szczepienia, mogą otrzymać dawkę przypominającą szczepionki Zabdeno. Jest to zalecane szczególnie w przypadku osób, które są narażone na ryzyko kontaktu z wirusem Ebola, a od ich podstawowego szczepienia minęło ponad 4 miesiące.
Dla kogo przeznaczona jest szczepionka?
Szczepionka jest wskazana dla:
- Osób w wieku od 1 roku życia
- Dorosłych, w tym osób starszych (nie ma konieczności dostosowania dawki)
- Osób z zakażeniem HIV, które otrzymują terapię przeciwretrowirusową
Szczepionka nie została jeszcze w pełni przebadana u:
- Niemowląt poniżej 1 roku życia
- Osób z obniżoną odpornością (poza zakażeniem HIV)
Sposób podania
Szczepionka podawana jest jako zastrzyk domięśniowy (0,5 ml) w:
- Mięsień naramienny (u dorosłych i starszych dzieci)
- Mięsień naramienny lub przednio-boczną powierzchnię uda (u młodszych dzieci)
Szczepionki nie wolno podawać dożylnie ani podskórnie.
Skuteczność szczepionki
Dokładny stopień ochrony zapewniany przez schemat szczepień nie jest w pełni znany ze względu na rzadkość choroby i trudności w przeprowadzeniu badań na dużą skalę. Skuteczność szczepionki została potwierdzona na podstawie:
- Badań na zwierzętach (naczelnych)
- Badań odpowiedzi immunologicznej u ludzi
- Porównania poziomu przeciwciał u ludzi z poziomem przeciwciał u zwierząt, które były chronione przed chorobą
Ważne jest, aby pamiętać, że:
- Sam schemat szczepień może nie chronić wszystkich zaszczepionych osób
- Szczepionka nie zastępuje innych środków ostrożności potrzebnych do uniknięcia ekspozycji na wirusa Ebola
- Szczepionka nie jest przeznaczona do stosowania jako profilaktyka po ekspozycji na wirusa Ebola
Jak długo utrzymuje się ochrona?
Dokładny czas utrzymywania się ochrony nie jest znany. Badania wykazały, że:
- Po szczepieniu podstawowym przeciwciała osiągają najwyższy poziom po około 3 tygodniach od drugiej dawki
- Następnie ich poziom spada przez około 6 miesięcy
- Potem poziom przeciwciał stabilizuje się i utrzymuje przez co najmniej 1-2 lata
- Dawka przypominająca pozwala na szybkie zwiększenie poziomu przeciwciał
Możliwe działania niepożądane
U dorosłych najczęściej występują:
W miejscu wstrzyknięcia:
- Ból (47% zaszczepionych)
- Ciepło (24%)
- Obrzęk (11%)
Ogólne objawy:
- Zmęczenie (46%)
- Ból głowy (45%)
- Ból mięśni (36%)
- Ból stawów (24%)
- Dreszcze (23%)
U dzieci najczęściej występują:
W miejscu wstrzyknięcia:
Ogólne objawy:
- Zmęczenie (19%)
- Zmniejszona aktywność (16%)
- Zmniejszony apetyt (14%)
- Drażliwość (14%)
Większość tych objawów jest łagodna do umiarkowanej i trwa krótko (2-3 dni u dorosłych, 1-4 dni u dzieci). Najczęściej występują w ciągu pierwszych 7 dni po szczepieniu.
Środki ostrożności
Kiedy szczepienie należy odroczyć:
- W przypadku ostrej, ciężkiej choroby z gorączką
- W przypadku ostrego zakażenia
Lekkie infekcje lub niewielka gorączka nie są przeciwwskazaniem do szczepienia.
Szczególna ostrożność wymagana jest u osób:
- Z trombocytopenią (zmniejszoną liczbą płytek krwi)
- Z zaburzeniami krzepnięcia
- Z obniżoną odpornością
Po szczepieniu:
- Osoba zaszczepiona powinna być obserwowana przez co najmniej 15 minut pod kątem możliwych reakcji alergicznych
- W rzadkich przypadkach mogą wystąpić reakcje związane z lękiem, w tym omdlenia
Podsumowanie
Szczepionka Ad26.ZEBOV-GP (Zabdeno) to nowoczesna, wektorowa szczepionka przeciwko wirusowi Ebola, stanowiąca pierwszą część dwudawkowego schematu szczepienia. Jest bezpieczna i skuteczna w wywoływaniu odpowiedzi immunologicznej, choć dokładny stopień i czas trwania ochrony nie są w pełni znane. Większość działań niepożądanych jest łagodna i krótkotrwała. Szczepionka może być podawana osobom od 1 roku życia i stanowi ważne narzędzie w zapobieganiu tej groźnej chorobie, szczególnie dla osób z grup ryzyka.