Preparaty na menopauzę
Menopauza to naturalny etap w życiu każdej kobiety, który wiąże się z wieloma zmianami fizjologicznymi. Spadek poziomu hormonów płciowych, szczególnie estrogenów, powoduje szereg dolegliwości, które mogą znacząco wpływać na komfort życia. Według najnowszych badań, aż 85% kobiet doświadcza nieprzyjemnych objawów menopauzy, które mogą utrzymywać się nawet przez kilka lat. Na szczęście współczesna medycyna oferuje szeroki wachlarz preparatów, zarówno farmakologicznych jak i naturalnych, które skutecznie łagodzą objawy i poprawiają jakość życia w okresie przekwitania. W tym artykule przedstawiamy kompleksowe informacje na temat dostępnych preparatów na menopauzę, kryteriów ich wyboru oraz sposobów stosowania.

Czym jest menopauza i kiedy się pojawia?
Menopauza to trwałe ustanie miesiączkowania spowodowane wygaśnięciem czynności hormonalnej jajników. Z medycznego punktu widzenia, diagnozę menopauzy stawia się po 12 miesiącach od ostatniej miesiączki. Jest to fizjologiczny proces, najczęściej występujący u kobiet pomiędzy 45. a 55. rokiem życia, choć może pojawić się również wcześniej lub później.
Warto zrozumieć, że menopauza nie jest chorobą, a naturalnym etapem w życiu kobiety, związanym z procesem starzenia się organizmu. Objawy menopauzy mogą jednak znacząco wpływać na jakość życia, dlatego wiele kobiet poszukuje skutecznych sposobów ich łagodzenia.
Cały okres okołomenopauzalny trwa około 10 lat i dzieli się na trzy fazy:
- Premenopauza (40-45 lat) – początek zaburzeń cykli miesiączkowych, pojawiają się pierwsze objawy związane ze spadkiem poziomu hormonów
- Perimenopauza – spadek liczby pęcherzyków jajnikowych i stężenia estrogenów, nasilenie objawów
- Postmenopauza – okres po całkowitym ustaniu miesiączkowania
Najczęstsze objawy menopauzy
Spadek poziomu estrogenów powoduje liczne dolegliwości, które mogą mieć różne nasilenie. Około 40% kobiet zaczyna odczuwać pewne dolegliwości jeszcze przed menopauzą, natomiast po ustąpieniu miesiączkowania nieprzyjemne objawy dotyczą aż 85% kobiet. Największe nasilenie objawów przekwitania występuje głównie w pierwszych dwóch latach po menopauzie, choć mogą się one utrzymywać nawet przez pięć lat.
Do najczęstszych objawów menopauzy należą:
Objawy naczyniowo-ruchowe:
- Uderzenia gorąca (nagłe uczucie ciepła, głównie w obrębie twarzy, szyi i klatki piersiowej)
- Nocne poty i zlewne pocenie się
- Kołatanie serca i zaburzenia rytmu serca
- Wahania ciśnienia tętniczego
Objawy psychiczne:
- Drażliwość i wahania nastroju
- Problemy z koncentracją i pamięcią
- Bezsenność i zaburzenia snu
- Zmęczenie i brak energii
- Stany depresyjne i lękowe
Objawy związane z układem moczowo-płciowym:
- Suchość pochwy i dyskomfort podczas stosunków
- Częste zakażenia dróg moczowych
- Nietrzymanie moczu
- Bolesność podczas współżycia
- Świąd i pieczenie w okolicach intymnych
Inne objawy:
- Zwiększone ryzyko osteoporozy
- Pogorszenie profilu lipidowego
- Zwiększenie masy ciała, zwłaszcza w okolicy brzucha
- Bóle i sztywność stawów
- Suchość skóry i błon śluzowych
- Przerzedzenie włosów i łamliwość paznokci
Rodzaje preparatów na menopauzę
Na rynku dostępnych jest wiele różnych preparatów przeznaczonych do łagodzenia objawów menopauzy. Można je podzielić na kilka głównych grup:
1. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)
Hormonalna terapia zastępcza polega na suplementacji hormonów płciowych, głównie estrogenów i w mniejszym stopniu progesteronu. Jest to najbardziej skuteczna metoda łagodzenia objawów menopauzy, szczególnie uderzeń gorąca i nocnych potów.
Formy HTZ:
- Tabletki doustne (estrogeny samodzielnie lub w połączeniu z progesteronem)
- Plastry transdermalne (systemy przezskórne)
- Żele, kremy i globulki dopochwowe
- Iniekcje
- Wkładki wewnątrzmaciczne z hormonami
Substancje aktywne:
- Estradiol
- Estrogeny skoniugowane
- Estriol
- Progesteron
- Dydrogesteron
- Noretysteron
Korzyści HTZ:
- Skuteczne łagodzenie uderzeń gorąca i potów nocnych
- Zapobieganie osteoporozie
- Poprawa elastyczności skóry
- Pozytywny wpływ na pamięć i koncentrację
- Zmniejszenie suchości pochwy
- Poprawa jakości snu
- Zwiększenie libido
HTZ powinna być stosowana pod ścisłą kontrolą lekarza, który indywidualnie dostosuje dawkę i schemat leczenia. Nie wszystkie kobiety mogą korzystać z tej metody ze względu na przeciwwskazania zdrowotne, takie jak:
- Rak piersi lub podejrzenie raka piersi
- Rak endometrium
- Niezdiagnozowane krwawienia z dróg rodnych
- Choroby zakrzepowo-zatorowe
- Choroba wieńcowa
- Niewydolność wątroby
- Porfiria
2. Preparaty zawierające fitoestrogeny
Fitoestrogeny to związki roślinne o działaniu podobnym do estrogenów. Są dobrą alternatywą dla kobiet, które nie mogą lub nie chcą stosować HTZ. Ich działanie jest słabsze niż syntetycznych hormonów, ale za to obarczone mniejszym ryzykiem działań niepożądanych.
Najważniejsze źródła fitoestrogenów:
- Soja zwyczajna (izoflawony sojowe: genisteina, daidzeina)
- Czerwona koniczyna (biokanina A, formononetyna)
- Len zwyczajny (lignany)
- Szałwia lekarska
- Chmiel zwyczajny
- Niepokalanek pospolity (witeks)
- Pluskwica groniasta
- Dzięgiel chiński (dong quai)
Działanie preparatów z fitoestrogenami:
- Łagodzenie uderzeń gorąca
- Zmniejszenie nocnych potów
- Stabilizacja nastrojów
- Poprawa elastyczności skóry
- Korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy
- Wsparcie gęstości mineralnej kości
Badania kliniczne wykazują, że fitoestrogeny mogą zmniejszać częstotliwość i nasilenie uderzeń gorąca o 20-30%. Są one szczególnie skuteczne u kobiet z łagodnymi i umiarkowanymi objawami menopauzy.
Przykłady preparatów zawierających fitoestrogeny:
- Soyfem i Soyfem forte – zawierają wyciąg z soi, zmniejszają nasilenie dolegliwości takich jak uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się, zakłócenia snu, uczucie napięcia nerwowego i niepokoju.
- Climea Forte – standaryzowany wyciąg z nasion soi, wzbogacony o witaminy i minerały.
- Femitonina – zawiera dwa standaryzowane źródła izoflawonów, wspomaga zasypianie i poprawia jakość snu.
3. Preparaty z wyciągami roślinnymi o działaniu nieestrogennym
Niektóre rośliny wykazują korzystne działanie w łagodzeniu objawów menopauzy, nie działając bezpośrednio na receptory estrogenowe.
Najważniejsze rośliny:
- Pluskwica groniasta (Cimicifuga racemosa) – zawiera glikozydy triterpenowe działające na układ serotoninergiczny
- Dziurawiec zwyczajny – o działaniu przeciwdepresyjnym
- Melisa lekarska – o działaniu uspokajającym
- Kozłek lekarski (waleriana) – wspomaga sen
- Różeniec górski – adaptogen zmniejszający stres
Działanie:
- Zmniejszenie uderzeń gorąca
- Poprawa nastroju
- Łagodzenie bezsenności
- Zmniejszenie objawów lękowych
Przykłady preparatów:
- Remifemin – zawiera wyciąg z pluskwicy groniastej, łagodzi uderzenia gorąca i nadmierne pocenie
- Klimadynon – wyciąg z pluskwicy groniastej, działa podobnie do naturalnej hormonoterapii zastępczej, bez jej działań niepożądanych
4. Suplementy mineralno-witaminowe
W okresie menopauzy szczególnie ważna jest suplementacja składników odżywczych, które wpływają na zdrowie kości, układu nerwowego i ogólne samopoczucie.
Kluczowe składniki:
- Wapń i witamina D3 – ochrona przed osteoporozą
- Magnez – łagodzenie wahań nastroju, redukcja stresu
- Witaminy z grupy B (szczególnie B6 i kwas foliowy) – wsparcie funkcji poznawczych
- Witamina E – przeciwutleniacz, wspomaga krążenie
- Cynk i selen – wsparcie układu odpornościowego
- Resweratrol – wsparcie układu sercowo-naczyniowego
Przykładowe preparaty:
- Doppelherz Aktiv Meno – kompleks witamin i minerałów dla kobiet w okresie menopauzy
- Biowap Osteo – suplement zawierający wapń i witaminę D3, zapobiegający osteoporozie
5. Preparaty specjalistyczne
Na suchość pochwy:
- Żele nawilżające
- Kremy i globulki z kwasem hialuronowym
- Preparaty z kwasem mlekowym
- Probiotyki ginekologiczne
Dopochwowe preparaty estrogenowe (dostępne na receptę) zawierają niskie dawki estrogenu (estriol, estradiol), który działa miejscowo na błonę śluzową pochwy. Substancje te są minimalnie wchłaniane do krwiobiegu, co zwiększa ich bezpieczeństwo.
Na problemy z układem moczowym:
- Preparaty z żurawiną
- Wyciągi ziołowe wspierające funkcjonowanie pęcherza
Na problemy ze snem:
- Preparaty z melatoniną
- Wyciągi z melisy, chmielu i lawendy
Jak wybrać odpowiedni preparat na menopauzę?
Wybór odpowiedniego preparatu powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem, najlepiej ginekologiem. Decyzja zależy od wielu czynników:
Nasilenia objawów menopauzy
Przy łagodnych objawach mogą wystarczyć preparaty roślinne i suplementy diety. Przy nasilonych dolegliwościach może być konieczna hormonalna terapia zastępcza.
Wieku kobiety
Im bliżej naturalnego wieku menopauzy, tym mniej agresywne leczenie jest zwykle potrzebne.
Ogólnego stanu zdrowia
Choroby współistniejące mogą wpływać na wybór preparatu. Na przykład kobiety z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych powinny ostrożnie stosować HTZ.
Preferencji pacjentki
Niektóre kobiety preferują naturalne metody, inne wybierają bardziej skuteczne leczenie farmakologiczne.
Indywidualnych reakcji na preparaty
Reakcja na różne preparaty może być indywidualna – to, co pomaga jednej kobiecie, może być mniej skuteczne dla innej.
Jak stosować preparaty na menopauzę?
Hormonalna terapia zastępcza
- Stosowana pod ścisłą kontrolą lekarza
- Dawkowanie i schemat ustalane indywidualnie
- Regularne kontrole ginekologiczne co 6-12 miesięcy
- Badania mammograficzne i cytologiczne
- Monitorowanie profilu lipidowego i ciśnienia tętniczego
Preparaty z fitoestrogenami
- Stosowane zgodnie z zaleceniami producenta, najczęściej 1-2 tabletki dziennie
- Efekty zwykle widoczne po 2-4 tygodniach regularnego stosowania
- Mogą być stosowane długoterminowo, zazwyczaj przez 3-6 miesięcy
- Warto robić okresowe przerwy w stosowaniu (np. miesiąc przerwy po 6 miesiącach stosowania)
Suplementy mineralno-witaminowe
- Stosowane codziennie, najlepiej razem z posiłkiem
- Regularne przyjmowanie dla utrzymania stałego poziomu składników w organizmie
- Wapń i magnez najlepiej przyjmować wieczorem
- Witaminę D3 najlepiej rano lub w południe
Preparaty miejscowe na suchość pochwy
- Stosowane zgodnie z zaleceniami producenta, zazwyczaj 2-3 razy w tygodniu
- Aplikowane za pomocą specjalnych aplikatorów
- Najlepiej stosować na noc
Naturalne metody łagodzenia objawów menopauzy
Oprócz suplementacji i farmakoterapii, warto wdrożyć naturalne metody wspomagające łagodzenie objawów menopauzy:
Zmiana stylu życia
- Regularna aktywność fizyczna – minimum 30 minut dziennie, 5 razy w tygodniu. Szczególnie zalecane są:
- Spacery
- Pływanie
- Joga
- Pilates
- Ćwiczenia z obciążeniem (dla wzmocnienia kości)
- Zbilansowana dieta:
- Bogata w wapń (nabiał, sardynki, migdały, zielone warzywa liściaste)
- Zawierająca fitoestrogeny (soja, nasiona lnu, ciecierzyca)
- Z ograniczoną ilością cukrów prostych i tłuszczów nasyconych
- Z dużą ilością owoców i warzyw
- Z ograniczoną ilością kofeiny i alkoholu
- Techniki relaksacyjne:
- Medytacja
- Głębokie oddychanie
- Progresywna relaksacja mięśni
- Trening autogenny Schultza
- Odpowiednia higiena snu:
- Regularne godziny snu
- Chłodna temperatura w sypialni
- Unikanie ciężkich posiłków przed snem
- Ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych przed snem
- Relaksujące rytuały przed snem (ciepła kąpiel, spokojna muzyka)
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała
- Regularne posiłki
- Kontrola wielkości porcji
- Ograniczenie przekąsek wysokoenergetycznych
Unikanie czynników nasilających objawy menopauzy
W okresie menopauzy warto zwrócić uwagę na styl życia i unikać czynników, które mogą nasilać objawy:
- Kofeina i alkohol – mogą nasilać uderzenia gorąca i zaburzenia snu
- Ostre potrawy – mogą intensyfikować pocenie
- Palenie tytoniu – przyspiesza proces starzenia i zwiększa ryzyko osteoporozy
- Nadmierny stres – nasila objawy wypadowe
- Gorące kąpiele i sauny – mogą prowokować uderzenia gorąca
Badania profilaktyczne w okresie menopauzy
W okresie menopauzy szczególnie ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych:
- Badania ginekologiczne – co najmniej raz w roku
- Cytologia – co 3 lata (przy prawidłowych wynikach)
- Mammografia – co 2 lata
- Densytometria (badanie gęstości kości) – zwłaszcza przy czynnikach ryzyka osteoporozy
- Lipidogram – monitorowanie poziomu cholesterolu
- Pomiar ciśnienia tętniczego – regularnie
- Badanie poziomu glukozy – co najmniej raz w roku
Podsumowanie
Menopauza to naturalny etap w życiu każdej kobiety, który dzięki nowoczesnym preparatom i metodom terapeutycznym może przebiegać znacznie łagodniej. Dostępne na rynku preparaty na menopauzę – od hormonalnej terapii zastępczej, przez fitoestrogeny, po suplementy diety – oferują skuteczne rozwiązania dopasowane do indywidualnych potrzeb.
Wybór odpowiedniego preparatu powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem, który pomoże dobrać najskuteczniejsze rozwiązanie dopasowane do indywidualnej sytuacji zdrowotnej. Równie ważna jest zmiana stylu życia, która może znacząco poprawić samopoczucie i łagodzić objawy menopauzy.
Pamiętaj, że przekwitanie to nie choroba, a normalny proces fizjologiczny. Dzięki odpowiedniemu podejściu, zdrowym nawykom i właściwym preparatom ten okres może przebiegać komfortowo i bez większych dolegliwości.
Czy menopauza zawsze wiąże się z uciążliwymi objawami?
Nie, przebieg menopauzy jest bardzo zindywidualizowany. Niektóre kobiety przechodzą ją praktycznie bezobjawowo, inne doświadczają nasilonych dolegliwości. Szacuje się, że około 25% kobiet ma bardzo łagodne objawy, 50% doświadcza umiarkowanych dolegliwości, a około 25% cierpi z powodu nasilonych objawów znacząco obniżających jakość życia.
Jak długo należy stosować preparaty na menopauzę?
Czas stosowania preparatów zależy od rodzaju produktu i indywidualnych potrzeb. Hormonalna terapia zastępcza zwykle stosowana jest przez 2-5 lat, jednak decyzję o długości leczenia podejmuje lekarz na podstawie oceny korzyści i ryzyka. Preparaty z fitoestrogenami można stosować dłużej, nawet przez kilka lat, ponieważ mają mniej działań niepożądanych. Suplementy mineralno-witaminowe mogą być przyjmowane przez cały okres przekwitania i później.
Czy można stosować różne preparaty na menopauzę jednocześnie?
Tak, często stosuje się podejście kompleksowe, łącząc różne preparaty dla uzyskania lepszych efektów. Na przykład można jednocześnie stosować preparat z fitoestrogenami i suplementy mineralno-witaminowe. Jednak zawsze należy skonsultować takie połączenia z lekarzem lub farmaceutą, aby uniknąć niepożądanych interakcji.
Kiedy najlepiej przyjmować preparaty na menopauzę?
Zależy to od rodzaju preparatu:
- HTZ – najczęściej rano, zawsze o tej samej porze
- Preparaty z fitoestrogenami – zwykle rano lub z posiłkiem
- Suplementy wapnia i magnezu – najlepiej wieczorem
- Preparaty na bezsenność – na 30-60 minut przed snem
Zawsze należy stosować się do zaleceń producenta zawartych w ulotce lub wskazówek lekarza.
Jak szybko preparaty na menopauzę przynoszą ulgę?
Szybkość działania zależy od rodzaju preparatu:
- HTZ – efekty mogą być widoczne już po kilku dniach, pełna skuteczność po 2-3 tygodniach
- Fitoestrogeny – zwykle potrzebują 2-4 tygodni regularnego stosowania
- Preparaty ziołowe – efekty najczęściej widoczne po 3-4 tygodniach
- Suplementy mineralno-witaminowe – działanie kumulatywne, efekty widoczne po kilku tygodniach lub miesiącach
Czy preparaty na menopauzę można kupić bez recepty?
Tak, wiele preparatów na menopauzę jest dostępnych bez recepty. Należą do nich:
- Preparaty z fitoestrogenami (np. Soyfem, Climea Forte)
- Preparaty z wyciągami ziołowymi (np. Remifemin, Klimadynon)
- Suplementy diety z witaminami i minerałami
- Preparaty nawilżające na suchość pochwy
Hormonalna terapia zastępcza wymaga recepty i regularnych konsultacji lekarskich.
Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania preparatów z fitoestrogenami?
Preparaty z fitoestrogenami są generalnie bezpieczne, jednak istnieją pewne przeciwwskazania:
- Uczulenie na składniki preparatu
- Nowotwory hormonozależne (niektóre przypadki)
- Ciąża i karmienie piersią
- Ciężkie choroby wątroby
Przed zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli pacjentka ma w historii nowotwór piersi lub endometrium.
Czy menopauza wpływa na libido i życie seksualne?
Tak, zmiany hormonalne w okresie menopauzy mogą wpływać na libido i życie seksualne. Obniżony poziom estrogenów prowadzi do suchości pochwy, co może powodować dyskomfort podczas współżycia. Dodatkowo, zmiany nastroju, zmęczenie i problemy ze snem mogą obniżać zainteresowanie seksem.
Rozwiązania obejmują:
- Miejscowe preparaty nawilżające i lubrykanty
- Hormonoterapia miejscowa lub ogólnoustrojowa
- Preparaty z fitoestrogenami
- Otwarta komunikacja z partnerem
- W niektórych przypadkach – konsultacja z seksuologiem
Czy preparaty na menopauzę powodują przyrost masy ciała?
Przyrost masy ciała w okresie menopauzy jest częstym zjawiskiem związanym ze zmianami hormonalnymi i metabolicznymi. Hormonalna terapia zastępcza może w niewielkim stopniu przyczyniać się do zatrzymywania wody w organizmie, ale generalnie nie powoduje znaczącego przyrostu masy ciała. Preparaty z fitoestrogenami i suplementy diety zwykle nie wpływają na wagę.
Najlepszym sposobem kontroli masy ciała w okresie menopauzy jest:
- Regularna aktywność fizyczna
- Zbilansowana dieta z ograniczeniem kalorii
- Odpowiednie nawodnienie
- Monitorowanie masy ciała
Jak rozpoznać, czy już weszłam w okres menopauzy?
Rozpoznanie menopauzy opiera się głównie na objawach klinicznych i wieku kobiety. Diagnozę potwierdza się po 12 miesiącach braku miesiączki. Można również wykonać badania hormonalne, sprawdzające poziom FSH (hormon folikulotropowy) i estrogenu. Wysokie stężenie FSH przy niskim poziomie estrogenu wskazuje na menopauzę.
Na rynku dostępne są również domowe testy na menopauzę, które mierzą poziom FSH w moczu. Należy jednak pamiętać, że pojedynczy wynik testu nie jest wystarczający do postawienia diagnozy i warto skonsultować się z lekarzem.