Endokrynologia

Lewotyroksyna powinna być przyjmowana rano na czczo, 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem, popita szklanką wody. Nie wolno jej łączyć z kawą, herbatą, mlekiem czy sokami, gdyż zmniejszają wchłanianie. Ważne jest przyjmowanie o tej samej porze każdego dnia. Jeśli przyjmujesz inne leki, zachowaj co najmniej 4-godzinną przerwę między lewotyroksyna a preparatami wapnia, żelaza, czy inhibitorami pompy protonowej. Po rozpoczęciu terapii lub zmianie dawki kontrola TSH powinna nastąpić po 6-8 tygodniach.

W niedoczynności tarczycy podstawowym badaniem jest TSH, wykonywane co 6-12 miesięcy po stabilizacji dawki. W nadczynności monitoruje się TSH, fT3 i fT4 – początkowo co 4-6 tygodni, później co 3-6 miesięcy. Przy stosowaniu tyreostatyków (tiamazol, propylotiouracyl) konieczna jest kontrola morfologii krwi ze względu na ryzyko agranulocytozy. W przypadku guzka tarczycy zaleca się USG co 6-12 miesięcy. Pacjenci po operacji tarczycy z powodu nowotworu wymagają częstszych kontroli TSH, fT4 i tyreoglobuliny.

Lewotyroksyna jest bezpieczna i konieczna w ciąży – niedobory hormonów tarczycy mogą szkodzić rozwojowi płodu. Dawka często wymaga zwiększenia o 20-50% już w pierwszym trymestrze. W nadczynności propylotiouracyl jest preferowany w pierwszym trymestrze, tiamazol w drugim i trzecim. Jod w dawkach fizjologicznych (150-200 µg) jest zalecany, ale wysokie dawki są przeciwwskazane. Podczas karmienia można bezpiecznie stosować lewotyroksyne, a tyreostatyki w umiarkowanych dawkach. Wszystkie zmiany dawkowania wymagają konsultacji z endokrynologiem.

Leczenie niedoczynności rozpoczyna się przy jawnej niedoczynności (TSH >4-5 mIU/l + obniżone fT4) lub objawowej niedoczynności subklinicznej (TSH 4-10 mIU/l + prawidłowe fT4, ale z objawami). U osób młodszych próg jest niższy – często leczy się już przy TSH >2,5-3 mIU/l. W ciąży leczenie rozpoczyna się przy TSH >2,5 mIU/l. U starszych pacjentów (>65 lat) bez objawów można oczekiwać przy TSH 4-7 mIU/l. Decyzja zależy także od obecności objawów, przeciwciał anty-TPO oraz chorób współistniejących, szczególnie sercowych.

Niedoczynność tarczycy objawia się: zmęczeniem, przybieraniem na wadze, uczuciem zimna, suchą skórą, wypadaniem włosów, zaparciami, zaburzeniami pamięci i koncentracji, depresją, spowolnieniem tętna, obrzękami. Nadczynność powoduje: utratę masy ciała mimo dobrego apetytu, przyspieszone bicie serca, pocenie się, nietolerancję ciepła, drżenie rąk, nerwowość, bezsenność, biegunkę, osłabienie mięśni. Objawy mogą być różne u różnych osób i nasilać się stopniowo, przez co często są niedoceniane lub błędnie interpretowane.

Jod w dawkach fizjologicznych (150-200 µg dziennie) jest bezpieczny dla większości osób i zalecany w ciąży oraz karmieniu. Jednak u osób z autonomią tarczycy, guzkami lub predyspozycjami do nadczynności wysokie dawki jodu mogą wywołać nadczynność (fenomen Jod-Basedow). W chorobie Hashimoto nadmiar jodu może nasilić proces autoimmunologiczny. Pacjenci z chorobami tarczycy powinni skonsultować suplementację z endokrynologiem. Naturalne źródła jodu (ryby morskie, algi, sól jodowana) są zazwyczaj bezpieczniejsze niż wysokodawkowe suplementy.

Leczenie tyreostatykami (tiamazol, propylotiouracyl) w chorobie Gravesa-Basedowa trwa zwykle 12-18 miesięcy. Po tym okresie u około 50% pacjentów uzyskuje się długotrwałą remisję po odstawieniu leku. Jeśli następuje nawrót, rozważa się leczenie radiojodem lub operację. W autonomii tarczycy (guzkach toksycznych, wole wieloguzkowe toksyczne) tyreostatyki stosuje się przewlekle lub jako przygotowanie do leczenia definitywnego. Podczas terapii konieczne są regularne kontrole TSH, fT3, fT4 oraz morfologii krwi. Najcięższe powikłanie – agranulocytoza – występuje u 0,1-0,5% pacjentów, głównie w pierwszych miesiącach leczenia.