Nervinex-fix to złożony preparat roślinny dostępny w postaci ziół do zaparzania w saszetkach. Zawiera szyszki chmielu, liść melisy, korzeń arcydzięgla, owoc róży, ziele serdecznika i kwiat lawendy. Tradycyjnie stosowany jest w nadmiernej pobudliwości nerwowej. Lek jest dostępny bez recepty.
Stresolek to lek roślinny w postaci płynu doustnego. Zawiera nalewkę z kozłka i serdecznika, intrakt z melisy oraz wyciąg z szyszek chmielu i lawendy. Stosowany jest w trudnościach z zasypianiem i w stanach zwiększonego napięcia nerwowego. Produkt dostępny jest bez recepty.
Tabletki tonizujące Labofarm to lek ziołowy wspomagający pracę serca i układu krążenia. Zawierają kwiatostan głogu, owoc głogu, ziele serdecznika i ziele nostrzyka. Związki czynne zawarte w głogu zwiększają przepływ krwi w naczyniach wieńcowych i w mięśniu sercowym, łagodnie zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego oraz ilości skurczów. Preparat wykazuje także łagodne działanie przeciwobrzękowe.
Ziele serdecznika to surowiec zielarski, który jest stosowany w medycynie naturalnej. Zawiera wiele składników aktywnych, takich jak alkaloidy, garbniki, glikozydy dwuterpenowe, glikozydy butadienolidowe, glikozydy irydoidowe, cholinę trójterpeny i nie mniej niż 0,2% flawonoidów. Jest stosowany w leczeniu różnych schorzeń sercowo-naczyniowych, w tym w łagodnej tachykardii jako lek kardiotoniczny. Zwiększa przepływ krwi do serca, wzmacnia napięcie i łagodzi zaburzenia pracy mięśnia sercowego oraz obniża częstotliwość pulsu. Jest dostępny bez recepty.
Ziele serdecznika – roślina lecznicza znana ze swoich właściwości nasercowych. Za działanie lecznicze odpowiadają pędy, które zawierają m.in. glikozydy nasercowe, alkaloidy pirydynowe, sitosterole, garbniki, kwasy organiczne oraz flawonoidy. Serdecznik wpływa uspokajająco i normalizująco na pracę serca. Ponadto łagodzi arytmię, wzmacnia mięsień sercowy oraz wykazuje działanie hipotensyjne i rozkurczające w obrębie przewodu pokarmowego, macicy i naczyń krwionośnych. Głównym wskazaniem do stosowania ziela serdecznika jest osłabienie mięśnia sercowego, kołatanie serca, nerwice i choroby układu krążenia.
Ziele serdecznika dostępne jest w postaci ziół oraz jako składnik m.in. herbatek ziołowych, tabletek uspokajających czy płynów o działaniu uspokajającym.
Możliwe działania niepożądane: Ziele serdecznika jest zwykle dobrze tolerowane i jak dotąd nie stwierdzono żadnych skutków ubocznych.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Serdecznik pospolity to roślina lecznicza o bogatej tradycji stosowania zarówno w medycynie europejskiej, jak i chińskiej. Znany również jako gęsia stopa, lwie serce czy lisi ogon, serdecznik od wieków wykorzystywany jest przede wszystkim jako naturalny środek wspierający pracę układu sercowo-naczyniowego oraz działający uspokajająco na układ nerwowy. Roślina zawdzięcza swoje właściwości lecznicze niezwykle bogatemu składowi chemicznemu, w którym odnajdujemy flawonoidy, alkaloidy, glikozydy, garbniki, olejki eteryczne oraz sole mineralne. Współczesna medycyna potwierdza tradycyjne zastosowania serdecznika, wskazując na jego właściwości hipotensyjne, kardioprotekcyjne, uspokajające, przeciwzapalne oraz rozkurczowe. Stosowany jest głównie w łagodnych zaburzeniach pracy serca, stanach napięcia nerwowego, nerwicach sercowo-naczyniowych, a także w problemach kobiecych związanych z cyklem menstruacyjnym i menopauzą. Roślina jest dostępna w postaci suszu ziołowego, naparów, nalewek oraz tabletek, co czyni ją łatwo dostępnym środkiem wspomagającym naturalne leczenie wielu dolegliwości.
Serdecznik pospolity, znany w nomenklaturze naukowej jako Leonurus cardiaca, należy do rodziny jasnotowatych. Nazwa rodzajowa Leonurus wywodzi się z języka greckiego i oznacza lwi ogon, co jest nawiązaniem do charakterystycznego wyglądu kwiatostanów rośliny. Druga część nazwy, cardiaca, pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego serce, co bezpośrednio wskazuje na główne zastosowanie lecznicze tej rośliny w medycynie naturalnej.
Jest to bylina wieloletnia osiągająca wysokość od trzydziestu do stu pięćdziesięciu centymetrów. Charakteryzuje się czworokanciastą, żebrowaną łodygą, która jest rozgałęziona u podstawy i pokryta drobnymi włoskami. Liście serdecznika wyrastają naprzemianlegle na długich ogonkach i mają zróżnicowaną budowę w zależności od ich umiejscowienia na łodydze. Liście dolne są pięcio- lub siedmiodłoniastodzielne, podczas gdy liście górne przybierają formę trójsieczną lub trójklapową, z charakterystycznymi ząbkowanymi brzegami. Powierzchnia liści jest ciemnozielona od góry i jaśniejsza od spodu, także pokryta drobnymi włoskami.
Okres kwitnienia serdecznika przypada na miesiące letnie, od czerwca do sierpnia. Kwiaty są drobne, wargowe, o charakterystycznej budowie typowej dla rodziny jasnotowatych. Górna warga jest intensywnie owłosiona i ma różowy kolor, podczas gdy dolna warga jest cętkowana, w odcieniach purpury i bieli z żółtawym nalotem. Kwiaty zebrane są w gęste nibyokółki osadzone w kątach liści górnych. Po okresie kwitnienia roślina wytwarza owoce w postaci rozłupni zawierającej trzy graniaste rozłupki. Charakterystyczną cechą serdecznika jest intensywny, nieprzyjemny zapach, który wydziela świeża roślina.
Serdecznik pospolity pierwotnie pochodził z Europy i Turcji, jednak obecnie jest rozpowszechniony na znacznie większym obszarze geograficznym. Występuje pospolicie w całej Europie, na terenie Azji, a także został introdukowany w Ameryce Północnej i Południowej oraz w Australii. W Polsce jest rośliną pospolitą, występującą głównie na terenach nizinnych i pogórzach. Preferuje stanowiska słoneczne, dobrze nasłonecznione i osłonięte od wiatru, a także gleby bogate w wapń. Często rośnie w miejscach zaniedbanych, przy drogach, na rumowiskach, suchych pastwiskach, przy murach i płotach, w parkach miejskich, na nieużytkach oraz opuszczonych pastwiskach. Niekiedy jest też uprawiany celowo na plantacjach jako roślina zielarska.
Właściwości lecznicze serdecznika pospolitego wynikają z jego niezwykle bogatego i złożonego składu chemicznego. Surowcem wykorzystywanym w medycynie jest ziele serdecznika, czyli nadziemne części rośliny wraz z liśćmi i kwiatami, zbierane podczas kwitnienia. W zielu serdecznika zidentyfikowano liczne grupy związków biologicznie aktywnych, które działają synergistycznie, wzajemnie wzmacniając swoje efekty terapeutyczne.
Charakterystycznymi składnikami ziela serdecznika są alkaloidy pirolidynowe, które stanowią jedną z najważniejszych grup związków odpowiedzialnych za działanie lecznicze rośliny. Do tej grupy należą przede wszystkim stachydryna, turycyna oraz betonicyna. Szczególnie istotna jest leonuryna, będąca pochodną guanidyny i kwasu syryngowego, która wykazuje silne właściwości przeciwutleniające oraz korzystnie wpływa na pracę mięśnia sercowego. Leonuryna działa psychoaktywnie, choć w bardzo łagodnym stopniu, co przyczynia się do uspokajającego działania rośliny. Jej mechanizm działania opiera się głównie na zdolności do ograniczenia tworzenia reaktywnych form tlenu, co chroni mitochondria i błony komórkowe oraz hamuje procesy apoptozy komórkowej. W składzie chemicznym serdecznika znajduje się również cholina, będąca ważnym eminemem czwartorzędowym.
Serdecznik pospolity jest bogaty w flawonoidy, które stanowią kolejną istotną grupę związków biologicznie aktywnych. Do najważniejszych flawonoidów obecnych w zielu należą rutyna, kwercetyna, izokwercetyna, hiperozyd oraz genkwanina. Zawartość flawonoidów w dobrze przygotowanym surowcu powinna wynosić minimum dwa dziesiąte procenta, standaryzowane na zawartość hiperozydu. Flawonoidy wykazują silne działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, uszczelniające naczynia krwionośne oraz ochronne dla układu sercowo-naczyniowego. Obecne są również glikozydy fenolowe, takie jak werbaskozyd, które wspierają działanie terapeutyczne rośliny.
W składzie ziela serdecznika znajdują się glikozydy irydoidowe, takie jak ajugol zwany również leonurydem, ajugozyd, galidrozyd oraz reptozyd. Te związki przyczyniają się do działania uspokajającego i kardioprotekcyjnego rośliny. Szczególnie istotne są glikozydy bufadienolidowe, zaliczane do glikozydów nasercowych, które wpływają na regulację pracy serca, przedłużając fazę rozkurczu i spowalniając częstotliwość skurczów mięśnia sercowego. Mechanizm ich działania przypomina sposób działania leków antyarytmicznych klasy trzeciej, które blokują kanały potasowe w sercu.
Ziele serdecznika zawiera różnorodne związki terpenowe. Obecne są monoterpeny o charakterze irydoidów glukozydowych, diterpeny typu klerodanu, labdanu, furanolabdanu i prefuranolabdanu. Szczególnie interesujące są diterpeny typu furanolabdanu, które wykazują silne działanie przeciwbólowe. Do ważnych składników należą także triterpeny, przede wszystkim kwas ursolowy i kwas oleanolowy, które wykazują właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.
W surowcu obecne są garbniki w ilości do dziewięciu procent, które odpowiadają za działanie ściągające i przeciwzapalne. Olejek eteryczny występuje w śladowych ilościach, poniżej pięciu setnych procenta, ale zawiera ważne składniki takie jak kariofillen, humulen, alfa-pinen, beta-pinen oraz linalol. Serdecznik jest również źródłem substancji żywicznych stanowiących do dwóch i pół procenta składu, kwasów organicznych takich jak kwas jabłkowy, cytrynowy, ursolowy oraz para-kumarynowy, a także antocyjanów nadających roślinie charakterystyczne zabarwienie. Istotnym elementem składu są sole mineralne, szczególnie wapnia, potasu, krzemu i sodu, które stanowią do jedenastu procent zawartości surowca.
Ziele serdecznika pospolitego charakteryzuje się wielokierunkowym działaniem terapeutycznym, które zostało potwierdzone zarówno przez wielowiekową tradycję stosowania, jak i współczesne badania naukowe. Bogaty skład chemiczny rośliny warunkuje jej szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej oraz jako wsparcie w leczeniu wielu schorzeń.
Najważniejszym i najbardziej rozpoznawalnym działaniem serdecznika jest jego wpływ na układ sercowo-naczyniowy, co znalazło odzwierciedlenie nawet w łacińskiej nazwie rośliny. Ziele serdecznika wykazuje wyraźne właściwości kardioprotekcyjne, co oznacza ochronne działanie na mięsień sercowy. Roślina wpływa na wydłużenie cyklu pracy serca poprzez przedłużenie fazy rozkurczu, jednocześnie zwalniając częstotliwość skurczów. Taki mechanizm działania jest szczególnie korzystny w przypadku występowania kołatania serca oraz tachykardii, gdyż pozwala na normalizację rytmu serca. Związki aktywne zawarte w serdeczniku zwiększają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, co poprawia dotlenienie mięśnia sercowego i zmniejsza ryzyko wystąpienia niedokrwienia. Dodatkowo roślina obniża ciśnienie w lewej komorze serca, co zmniejsza obciążenie mięśnia sercowego i poprawia jego wydolność.
Serdecznik pospolity działa hipotensyjnie, czyli obniża ciśnienie tętnicze krwi. Mechanizm tego działania jest złożony i obejmuje rozszerzanie światła naczyń krwionośnych, co poprawia przepływ krwi w całym organizmie i zwiększa stopień dotlenienia narządów wewnętrznych. Właściwość ta jest szczególnie istotna u osób z łagodnym nadciśnieniem tętniczym, choć należy podkreślić, że serdecznik nie zastępuje leków przeciwnadciśnieniowych przepisanych przez lekarza, a może jedynie stanowić wsparcie terapii. Roślina jest zalecana w nerwicach sercowo-naczyniowych, wczesnych stadiach choroby wieńcowej oraz w łagodnych przypadkach dusznicy bolesnej.
Serdecznik pospolity wykazuje wyraźne działanie uspokajające na ośrodkowy układ nerwowy, co czyni go cennym środkiem w stanach zwiększonego napięcia nerwowego. Badania wykazały, że roślina działa sedatywnie nawet dwukrotnie silniej niż kozłek lekarski, czyli popularna waleriana. Działanie uspokajające wynika głównie z obecności leonuryny oraz innych alkaloidów, które wpływają na obniżenie aktywności współczulnej, czyli stresu. Serdecznik pomaga w łagodzeniu stanów lękowych, napięcia emocjonalnego, rozdrażnienia oraz niepokoju. Jest szczególnie skuteczny w nerwicach o podłożu emocjonalnym, a także w przypadku lekkich napadów histerii czy paniki.
Roślina ułatwia zasypianie w sytuacjach, gdy problemy ze snem mają podłoże nerwowe, działając łagodnie nasennie bez powodowania nadmiernej senności czy otępienia w ciągu dnia. Właściwość ta odróżnia serdecznik od niektórych syntetycznych leków uspokajających. Dodatkowo ziele serdecznika może być pomocne w łagodzeniu migren i bólów głowy związanych z napięciem nerwowym oraz w depresji o łagodnym przebiegu.
Serdecznik pospolity działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, co znajduje zastosowanie w leczeniu różnego rodzaju dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Roślina łagodzi bóle brzucha, kolki jelitowe, wzdęcia oraz zaburzenia trawienia. Działanie rozkurczowe jest szczególnie pomocne w przypadku problemów trawiennych o podłożu nerwowym, które są coraz częstsze w dzisiejszych czasach. Ziele serdecznika pobudza wydzielanie soków trawiennych, co wspomaga procesy trawienne, a także działa żółciopędnie, stymulując wydzielanie żółci i poprawiając trawienie tłuszczów. Ponadto roślina wykazuje słabe działanie wiatropędne, co dodatkowo przyczynia się do łagodzenia wzdęć i uczucia pełności w jamie brzusznej.
Serdecznik pospolity od wieków był ceniony jako roślina wspomagająca zdrowie kobiet. Wyciągi z rośliny stymulują przepływ krwi przez narządy rodne, w tym przez macicę, co może być korzystne w leczeniu bolesnych i nieregularnych miesiączek. Roślina jest wykorzystywana w przypadku skąpego miesiączkowania oraz do wywoływania miesiączki przy jej braku. Serdecznik znajduje szerokie zastosowanie w łagodzeniu dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, takich jak drażliwość, bóle brzucha, napięcie w piersiach czy zmiany nastroju.
Szczególnie istotne jest zastosowanie serdecznika w okresie menopauzy i klimakterium. Roślina pomaga łagodzić charakterystyczne objawy tego okresu, takie jak uderzenia gorąca, nadmierne poty nocne, bóle głowy, zaburzenia nastroju, skłonność do płaczu, lęk, bezsenność, duszność oraz kołatanie serca związane z przekwitaniem. Działanie to wynika z właściwości regulujących gospodarkę hormonalną oraz uspokajających. Preparaty z serdecznika mogą również być stosowane w przypadku bolesnych skurczów macicy oraz jako wsparcie w leczeniu niektórych innych dolegliwości ginekologicznych.
Serdecznik pospolity wykazuje działanie przeciwzapalne, które zostało potwierdzone w badaniach laboratoryjnych. Kwas ursolowy wyizolowany z ziela serdecznika skutecznie hamuje procesy zapalne w organizmie. Roślina ma również właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Badania wykazały wysoką aktywność bakteriobójczą wyciągów z serdecznika w stosunku do groźnych bakterii, takich jak gronkowiec złocisty Staphylococcus aureus. Wstępne wyniki badań sugerują także działanie przeciwwirusowe, między innymi wobec wirusa kleszczowego zapalenia mózgu, co może wspomagać profilaktykę i leczenie infekcji.
Ekstrakt z ziela serdecznika wykazuje działanie moczopędne, co wspomaga oczyszczanie organizmu z produktów przemiany materii oraz może być pomocne w przypadku obrzęków. Roślina ma właściwości ściągające, co znajduje zastosowanie w przemywaniu ran, oparzeń, skaleczeń i podrażnień skóry. Najnowsze badania wskazują na potencjalne działanie hipoglikemizujące, czyli obniżające stężenie glukozy we krwi, co może być pomocne jako wsparcie w łagodnych postaciach cukrzycy. Doniesienia naukowe sugerują także możliwe działanie neuroprotekcyjne leonuryny, która w badaniach na zwierzętach zmniejszała obszar uszkodzenia mózgu po udarze niedokrwiennym poprzez redukcję stężenia wolnych rodników. Ponadto pojawiają się informacje o możliwym działaniu ochronnym na komórki tarczycy i regulującym gospodarkę hormonalną, co może być korzystne w niektórych chorobach tarczycy, takich jak choroba Basedowa czy nadczynność tarczycy.
Serdecznik pospolity znajduje szerokie zastosowanie jako tradycyjny roślinny produkt leczniczy oraz jako surowiec wspomagający leczenie wielu schorzeń. Należy jednak podkreślić, że roślina nie zastępuje leczenia farmakologicznego przepisanego przez lekarza, lecz może stanowić cenne uzupełnienie terapii oraz środek wspomagający w łagodnych dolegliwościach.
Podstawowym wskazaniem do stosowania ziela serdecznika są łagodne zaburzenia pracy serca, takie jak kołatanie serca, uczucie przyspieszonego bicia serca oraz łagodna tachykardia. Roślina jest szczególnie wskazana u osób, u których dolegliwości te mają podłoże nerwowe i emocjonalne. Ważne jest, aby pacjent doświadczający kołatania serca skonsultował się wcześniej z lekarzem w celu wykluczenia poważnych przyczyn kardiologicznych wymagających specjalistycznego leczenia. Serdecznik może być stosowany wspomagająco przez pacjentów z różnego rodzaju chorobami układu sercowo-naczyniowego, jednak w tych przypadkach powinno to odbywać się wyłącznie pod kontrolą i za zgodą lekarza prowadzącego.
Kolejnym ważnym wskazaniem jest łagodne nadciśnienie tętnicze. Serdecznik może być stosowany przez osoby, u których ciśnienie jest podwyższone w niewielkim stopniu, jako naturalny środek wspomagający obniżanie ciśnienia. Należy jednak pamiętać, że nie wolno przerywać leczenia farmakologicznego nadciśnienia ani zastępować leków przepisanych przez lekarza preparatami z ziołami bez konsultacji lekarskiej. Serdecznik znajduje zastosowanie również w nerwicach sercowo-naczyniowych, zwłaszcza tych związanych z okresem klimakterium u kobiet, we wczesnych stadiach choroby wieńcowej oraz w łagodnych przypadkach dusznicy bolesnej.
Ziele serdecznika jest powszechnie stosowane w stanach zwiększonego napięcia nerwowego, stresu, niepokoju i lęku. Roślina jest pomocna w przypadku nadmiernego pobudzenia i wyczerpania nerwowego, wewnętrznego niepokoju, rozdrażnienia oraz trudności z koncentracją. Znajduje zastosowanie w bezsenności o podłożu nerwowym, gdy trudności z zasypianiem wynikają ze stresu lub nadmiernego napięcia emocjonalnego. Może być również stosowana wspomagająco w łagodnych stanach depresyjnych.
W ginekologii serdecznik jest wykorzystywany w przypadku zaburzeń cyklu menstruacyjnego, bolesnych i nieregularnych miesiączek, skąpego miesiączkowania oraz zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Szczególnie ceniony jest w okresie menopauzy do łagodzenia objawów przekwitania, takich jak uderzenia gorąca, nocne poty, drażliwość, lęk, bezsenność, kołatanie serca oraz inne dolegliwości związane z tym okresem życia kobiety.
Roślina może być stosowana pomocniczo przy dolegliwościach przewodu pokarmowego, takich jak bóle brzucha, wzdęcia, kolki jelitowe, zaburzenia trawienia oraz lekkie zaparcia i biegunki, szczególnie gdy mają one podłoże nerwowe. Zewnętrznie ziele serdecznika znajduje zastosowanie w przemywaniu ran, oparzeń, skaleczeń i podrażnień skóry dzięki swoim właściwościom ściągającym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym.
Ziele serdecznika dostępne jest w różnych postaciach, co pozwala na dostosowanie formy stosowania do indywidualnych potrzeb i preferencji pacjenta. Należy jednak pamiętać, że substancje czynne zawarte w serdeczniku znacznie lepiej rozpuszczają się w alkoholu niż w wodzie, dlatego preparaty alkoholowe, takie jak nalewki i ekstrakty olejowe, mogą być bardziej skuteczne niż zwykłe napary wodne.
Najprostszą i najczęściej stosowaną formą jest napar z suszonego ziela. Aby przygotować napar, należy jedną łyżkę stołową rozdrobnionego suchego ziela zalać szklanką wrzącej wody, przykryć i odstawić do zaparzenia na około piętnaście do dwudziestu minut. Po tym czasie napar należy przecedzić i pozostawić do ostygnięcia. Zaleca się picie pół szklanki naparu dwa do trzech razy dziennie. Kuracja nie powinna trwać dłużej niż cztery tygodnie bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.
Można również przygotować odwar, który charakteryzuje się nieco silniejszym działaniem. W tym celu jedną łyżeczkę stołową ziela należy zalać stu mililitrami wody, doprowadzić do wrzenia i gotować na wolnym ogniu przez około pięć do piętnastu minut pod przykryciem. Następnie odwar zaparzać przez kolejnych piętnaście minut, po czym odcedzić i schłodzić. Odwar można pić dwa do trzech razy dziennie po pół szklanki.
Nalewka alkoholowa jest formą, w której substancje czynne są najlepiej wyekstrahowane i przyswajalnym. Aby przygotować nalewkę, należy szklankę suchego ziela zalać pięciuset mililitrami wódki lub wina o odpowiedniej mocy alkoholu. Całość należy pozostawić do maceracji przez czternaście dni, po czym przefiltrować. Nalewkę przyjmuje się zazwyczaj dwa do czterech razy dziennie po jednej łyżce stołowej. Dawkowanie u dzieci jest znacznie niższe i powinno być ustalone przez lekarza. Nalewka nie jest zalecana kobietom w ciąży, karmiącym piersią, osobom z problemami z wątrobą oraz uzależnionym od alkoholu.
Dostępne są również krople zawierające ekstrakt olejowy z ziela serdecznika. Zazwyczaj zalecane dawkowanie to piętnaście do dwudziestu kropli rozpuszczonych w niewielkiej ilości wody, przyjmowanych dwa do trzech razy dziennie przed posiłkami. Ekstrakt olejowy charakteryzuje się dobrą przyswajalność i szybkim początkiem działania.
Na rynku dostępne są tabletki ziołowe oraz kapsułki zawierające standaryzowany ekstrakt z ziela serdecznika. Dobrej jakości produkty powinny zawierać minimum dwie dziesiąte procenta flawonoidów standaryzowanych na zawartość hiperozydu. Tabletki często zawierają również inne zioła o podobnym działaniu, takie jak szyszki chmielu, korzeń kozłka, kwiatostan i owoce głogu oraz ziele nostrzyka. W przypadku stosowania tabletek lub kapsułek należy bezwzględnie przestrzegać wskazówek producenta i nie przekraczać zalecanych dawek.
Suche ziele można również zmielić na pył i stosować w formie proszku. Przyjmuje się go trzy do czterech razy dziennie po pół do jednej łyżeczki płaskiej, dobrze popijając wodą. Można również wymieszać proszek z miodem i niewielką ilością gliceryny lub alkoholu.
Do użytku zewnętrznego przygotowuje się mocniejszy napar lub odwar, który można stosować w postaci okładów na rany, oparzenia, skaleczenia i podrażnienia skóry. Można również sparzyć świeże liście wrzątkiem i stosować je jako okłady na obola piersi u kobiet karmiących. Wywar dodany do kąpieli pomoże się odprężyć, wypocząć oraz złagodzi stany zapalne skóry.
Chociaż serdecznik pospolity uważany jest za stosunkowo bezpieczny surowiec roślinny, istnieją pewne przeciwwskazania i środki ostrożności, które należy bezwzględnie przestrzegać. Brakuje wystarczającej liczby danych i badań naukowych, które jasno precyzowałyby wszystkie przeciwwskazania, dlatego w razie jakichkolwiek wątpliwości zaleca się konsultację z lekarzem lub farmaceutą.
Preparatów z zielem serdecznika pospolitego nie powinny stosować kobiety w ciąży ze względu na wpływ rośliny na macicę i możliwość wywołania krwawienia. Również kobiety karmiące piersią powinny unikać stosowania serdecznika doustnie, choć możliwe jest bezpieczne stosowanie go zewnętrznie w postaci okładów. Serdecznik nie powinien być stosowany przez dzieci i młodzież poniżej osiemnastego roku życia ze względu na brak odpowiednich badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tej grupie wiekowej.
Przeciwwskazaniem jest również występowanie długich, obfitych miesiączek, ponieważ serdecznik może nasilać krwawienie miesiączkowe. Osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, powinny skonsultować się z lekarzem przed użyciem serdecznika, gdyż roślina może zwiększać działanie tych leków i tym samym podwyższać ryzyko krwawienia. Zawarta w zielu serdecznika leonuryna ma lekkie działanie psychoaktywne, dlatego nie należy stosować preparatów z serdecznika, gdy planuje się prowadzenie pojazdów lub obsługę maszyn. Z tego samego powodu nie powinno się łączyć serdecznika z alkoholem ani substancjami psychoaktywnymi.
Przyjmowane w zalecanych dawkach ziele serdecznika zazwyczaj nie wywołuje skutków ubocznych. Jednak spożywanie więcej niż trzech gramów sproszkowanego ekstraktu z serdecznika w jednorazowej dawce może spowodować niepożądane efekty, takie jak biegunka, ból głowy, ból brzucha, nudności, wymioty, zawroty głowy, krwawienie z macicy lub podrażnienie żołądka. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów należy natychmiast przerwać stosowanie preparatu i skonsultować się z lekarzem.
Osoby z przewlekłymi chorobami układu sercowo-naczyniowego, nadciśnieniem, chorobami tarczycy lub innymi schorzeniami wymagającymi stałego leczenia farmakologicznego powinny przed zastosowaniem serdecznika skonsultować się z lekarzem prowadzącym. Roślina może wchodzić w interakcje z lekami kardiologicznymi, hormonalnymi lub na tarczycę, dlatego nie należy łączyć jej z tymi lekami na własną rękę bez zgody specjalisty.
Chociaż ziele serdecznika pospolitego jest cennym środkiem wspomagającym leczenie wielu dolegliwości, w przypadku poważniejszych schorzeń układu sercowo-naczyniowego, zaburzeń nerwowych czy hormonalnych konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Serdecznik może stanowić jedynie uzupełnienie terapii prowadzonej przez lekarza i nie powinien zastępować przepisanych leków.
W przypadku nadciśnienia tętniczego podstawą terapii są leki przeciwnadciśnieniowe przepisywane przez lekarza w zależności od stopnia nadciśnienia i chorób współistniejących. Do najczęściej stosowanych grup leków należą inhibitory konwertazy angiotensyny, takie jak enalapril, peryndopryl, ramipryl czy lizynopryl. Popularne są również antagoniści receptora angiotensyny drugiego, do których zaliczamy losartan, walsartan, telmisartan czy kandesartan. W terapii nadciśnienia wykorzystuje się także leki moczopędne, takie jak hydrochlorotiazyd, indapamid czy furosemid, które zmniejszają objętość krwi krążącej i obniżają ciśnienie. Często stosowane są beta-adrenolityki, między innymi metoprolol, bisoprolol, karwedilol czy nebiwolol, które spowalniają rytm serca i zmniejszają jego obciążenie. Do kolejnej grupy należą antagoniści wapnia, takie jak amlodipin, nifedipin czy werapamil, które rozszerzają naczynia krwionośne. Często konieczne jest stosowanie kombinacji kilku leków w celu osiągnięcia odpowiedniego obniżenia ciśnienia.
Arytmie i zaburzenia rytmu serca wymagają specjalistycznego leczenia dobieranego indywidualnie przez kardiologa. W tachykardiach stosuje się beta-adrenolityki, takie jak metoprolol czy bisoprolol, które spowalniają rytm serca. W bardziej złożonych zaburzeniach rytmu wykorzystuje się leki antyarytmiczne różnych klas, takie jak amiodaron, propafenon, flekainid czy sotalol. W przypadku migotania przedsionków często konieczne jest stosowanie leków przeciwzakrzepowych, takich jak warfaryna, acenokumarol lub nowsze doustne antykoagulanty, między innymi dabigatran, apiksaban, rywaroksaban czy edoksaban, w celu zapobiegania powikłaniom zakrzepowo-zatorowym.
W niewydolności serca podstawą leczenia są inhibitory konwertazy angiotensyny lub antagoniści receptora angiotensyny, beta-adrenolityki w odpowiednio dobranych dawkach, leki moczopędne zmniejszające obrzęki oraz antagoniści aldosteronu, tacy jak spironolakton czy eplerenon. W ciężkich przypadkach stosuje się również digoksynę, która zwiększa siłę skurczów serca, oraz nowsze leki, takie jak sakubitryl z walsartanem czy iwabradyna.
W leczeniu zaburzeń lękowych i nerwic podstawą farmakoterapii są leki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Do najczęściej stosowanych należą selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, takie jak sertralina, escitalopram, paroksetyna czy fluoksetyna. Stosuje się również inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny, między innymi wenlafaksynę czy duloksetynę. W ostrych stanach lękowych krótkotrwale można stosować benzodiazepiny, takie jak alprazolam, lorazepam czy diazepam, jednak ze względu na ryzyko uzależnienia są one przepisywane na krótki okres. Alternatywą są leki nowej generacji, takie jak buspiron czy pregabalina.
W przypadku bezsenności i zaburzeń snu stosuje się leki nasenne, takie jak zolpidem, zopiklon czy zalepleon, które działają krótkotrwale i pomagają w zasypianiu. Można również zastosować niektóre leki przeciwdepresyjne o działaniu uspokajającym, takie jak mirtazapina czy trazodon. Coraz częściej wykorzystuje się również preparaty z melatoniną, która naturalnie reguluje rytm dobowy.
W przypadku zaburzeń miesiączkowania stosuje się leki hormonalne, takie jak doustne środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny i progestageny, które regulują cykl. W bolesnych miesiączkach pomocne są niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, naproksen, ketoprofen czy diklofenak, które zmniejszają skurcze macicy i łagodzą ból. W okresie menopauzy, w zależności od nasilenia objawów, lekarz może zalecić hormonalną terapię zastępczą zawierającą estrogeny i progestageny, takie jak estradiol z dienogestem, estradiol z dydrogesteronem czy tibolon. Alternatywą są selektywne modulatory receptora estrogenowego lub preparaty zawierające fitoestrogeny.
Serdecznik pospolity może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego osoby stosujące stałe leczenie farmakologiczne powinny przed zastosowaniem ziela serdecznika skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku stosowania leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych, gdyż serdecznik może nasilać ich działanie i zwiększać ryzyko krwawienia. Dotyczy to zarówno warfaryny, acenokumarolu, jak i nowszych antykoagulantów oraz kwasu acetylosalicylowego i klopidogrelu.
Możliwe są również interakcje z lekami nasercowymi, przeciwnadciśnieniowymi oraz lekami regulującymi rytm serca. Serdecznik może wzmacniać działanie tych leków, co może prowadzić do nadmiernego obniżenia ciśnienia lub spowolnienia rytmu serca. Osoby przyjmujące leki na tarczycę powinny również zachować ostrożność, gdyż serdecznik może wpływać na gospodarkę hormonalną. Nie należy łączyć serdecznika z innymi ziołami o działaniu uspokajającym lub nasercowym bez konsultacji ze specjalistą, gdyż może to prowadzić do nadmiernego nasilenia działania.
Prawidłowe przechowywanie ziela serdecznika ma kluczowe znaczenie dla zachowania jego właściwości leczniczych. Susz ziołowy powinien być przechowywany w szczelnie zamkniętych pojemnikach, najlepiej w papierowych torebkach lub szklanych słoikach, w miejscu suchym, chłodnym i ciemnym, zabezpieczonym przed dostępem światła słonecznego i wilgoci. Temperatura przechowywania nie powinna przekraczać dwudziestu pięciu stopni Celsjusza. Prawidłowo przechowywany susz zachowuje swoje właściwości przez okres około dwóch lat od daty zbioru.
Przy zakupie ziela serdecznika należy zwracać uwagę na jego jakość. Dobry susz powinien mieć charakterystyczny zielony kolor, bez oznak pleśni, wilgoci czy obecności obcych zanieczyszczeń. Ziele powinno pochodzić ze sprawdzonego źródła, najlepiej z certyfikowanych upraw lub znanych producentów surowców zielarskich. W przypadku tabletek i innych preparatów gotowych należy wybierać produkty standaryzowane, zawierające określoną ilość substancji czynnych, oraz przestrzegać terminów ważności podanych przez producenta.
Dla osób zainteresowanych samodzielnym zbieraniem ziela serdecznika istotna jest znajomość zasad prawidłowego zbioru i przygotowania surowca. Zbiór odbywa się w okresie kwitnienia rośliny, czyli od czerwca do sierpnia, najlepiej w początkowej fazie kwitnienia. Ścina się ulistnione pędy wraz z kwiatami na odcinku około dwudziestu pięciu centymetrów, pozostawiając przy ziemi zdrewniałe części łodyg. Należy wybierać tylko rośliny zdrowe, bez plam, przebarwień i oznak chorób. Na plantacjach zbiór może odbywać się dwa razy w roku.
Zebrane ziele należy jak najszybciej poddać suszeniu, aby uniknąć utraty substancji czynnych. Suszenie powinno odbywać się w miejscu zacienionym i dobrze przewiewnym, w temperaturze nieprzekraczającej trzydziestu pięciu stopni Celsjusza. Można suszyć ziele rozkładając je na płaskiej powierzchni pokrytej czystym materiałem lub papierem albo wiążąc w małe pęczki i wieszając głową w dół. Prawidłowo wysuszony surowiec jest kruchy, łamie się łatwo i zachowuje zielone zabarwienie. Po wysuszeniu należy usunąć wszelkie zanieczyszczenia i przechowywać zgodnie z wcześniej opisanymi zasadami.
Nie, serdecznik pospolity nie może zastąpić leków przepisanych przez lekarza w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Roślina może stanowić jedynie naturalne wsparcie terapii oraz być stosowana w łagodnych dolegliwościach o charakterze czynnościowym. W przypadku poważnych chorób serca, nadciśnienia czy zaburzeń rytmu serca konieczne jest leczenie farmakologiczne pod kontrolą kardiologa. Osoby z chorobami serca mogą rozważyć stosowanie serdecznika jako uzupełnienie terapii, ale tylko po wcześniejszej konsultacji z lekarzem prowadzącym.
Zaleca się, aby kuracja z zielem serdecznika nie trwała dłużej niż cztery tygodnie bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Po tym okresie wskazane jest zrobienie przerwy lub skonsultowanie dalszego stosowania ze specjalistą. Długotrwałe stosowanie bez nadzoru może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych lub maskować objawy poważniejszych schorzeń wymagających leczenia.
Tak, serdecznik pospolity wykazuje udokumentowane działanie uspokajające i jest skuteczny w łagodzeniu stanów lękowych, napięcia nerwowego oraz stresu. Działa łagodnie, nie powodując nadmiernej senności czy otępienia, co odróżnia go od niektórych leków syntetycznych. Jest szczególnie pomocny w przypadku lęków i niepokoju o podłożu emocjonalnym oraz w nerwicach. Jednak w przypadku ciężkich zaburzeń lękowych lub depresji konieczna jest pomoc psychiatry i odpowiednie leczenie farmakologiczne.
Nie, kobiety w ciąży nie powinny stosować preparatów z zielem serdecznika doustnie ze względu na jego wpływ na macicę i możliwość wywołania krwawienia. Serdecznik stymuluje przepływ krwi przez narządy rodne i może zwiększać skurcze macicy, co stwarza ryzyko dla przebiegu ciąży. Również kobiety karmiące piersią powinny unikać doustnego stosowania tej rośliny. Dopuszczalne jest jedynie zewnętrzne stosowanie w postaci okładów, na przykład na obola piersi.
Serdecznik pospolity działa uspokajająco i zawiera leonurynę, substancję o łagodnym działaniu psychoaktywnym. Chociaż zazwyczaj nie powoduje nadmiernej senności, może wpływać na stan świadomości i reakcję. Dlatego osoby stosujące preparaty z serdecznika powinny zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn, szczególnie na początku stosowania, gdy organizm jeszcze nie przyzwyczaił się do działania rośliny. Nie należy również łączyć serdecznika z alkoholem ani innymi substancjami psychoaktywnymi.
Czas pojawienia się efektów zależy od formy stosowania i indywidualnej wrażliwości organizmu. W przypadku nalewek i ekstraktów alkoholowych działanie uspokajające może być odczuwalne już po kilkunastu minutach do godziny od zażycia. Napary wodne działają nieco wolniej. Natomiast efekty w zakresie regulacji pracy serca i obniżenia ciśnienia mogą wymagać regularnego stosowania przez kilka dni do kilku tygodni. Dla uzyskania optymalnych rezultatów zaleca się systematyczne stosowanie preparatu zgodnie z zaleceniami.
Nie, serdecznik pospolity nie powinien być stosowany u dzieci i młodzieży poniżej osiemnastego roku życia ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tej grupie wiekowej. W przypadku problemów zdrowotnych u dzieci należy zawsze skonsultować się z lekarzem pediatrą, który dobierze odpowiednie i bezpieczne leczenie.
Serdecznik można łączyć z innymi ziołami o podobnym lub uzupełniającym działaniu, jednak należy to robić rozważnie i najlepiej po konsultacji z farmaceutą lub fitoterapeut. Często łączy się go z kozłkiem lekarskim, głogiem, chmiel, melisą czy lawendą w mieszankach uspokajających i nasercowych. Należy jednak unikać stosowania zbyt wielu ziół jednocześnie bez nadzoru specjalisty, gdyż może to prowadzić do nadmiernego nasilenia działania lub niepożądanych interakcji.
Nie, serdecznik pospolity nie wywołuje uzależnienia fizycznego ani psychicznego. Chociaż zawiera leonurynę o łagodnym działaniu psychoaktywnym, jej wpływ jest na tyle delikatny, że nie prowadzi do rozwoju tolerancji czy zespołu odstawienia. Można bezpiecznie przerwać stosowanie serdecznika w dowolnym momencie bez obawy o wystąpienie objawów odstawiennych.
Ziele serdecznika można kupić w aptekach, sklepach zielarskich oraz sklepach ze zdrową żywnością. Dostępny jest również w sprzedaży internetowej. Cena za opakowanie suszu o masie pięćdziesięciu gramów waha się zazwyczaj od dwóch i pół do dziesięciu złotych, co czyni serdecznik jednym z najtańszych środków uspokajających dostępnych na rynku. Preparaty gotowe, takie jak krople czy tabletki, są droższe i ich cena wynosi od kilkunastu do ponad pięćdziesięciu złotych w zależności od producenta i zawartości opakowania. Przy zakupie warto wybierać produkty od renomowanych producentów z określonym składem i standaryzacją substancji czynnych.
