Aksoderm to maść do stosowania na skórę, zawierająca witaminę A jako substancję czynną. Jest stosowany w leczeniu nieznacznych uszkodzeń skórnych, oparzeń i odmrożeń I stopnia, a także w ramach ochrony przed działaniem mrozu i promieni słonecznych. Maść zawiera 400 j.m. retinolu palmitynianu – witaminy A oraz lanolinę i wazelinę białą. Produkt jest dostępny bez recepty.
Aksoderm Forte to lek w postaci maści do stosowania na skórę. Zawiera substancję czynną – palmitynian retinolu, czyli witaminę A. Stosowany jest w leczeniu źle gojących się ran, wyprysku, oparzeń i odmrożeń. Jest dostępny bez recepty.
Alantavit to maść, która jest polecana do pielęgnacji skóry suchej, łuszczącej się, atopowej – przy zapaleniu skóry o łagodniejszym przebiegu. Zawiera allantoinę, która zmiękcza naskórek oraz witaminę A, która pobudza powstawanie nowego naskórka. Jest wskazana do stosowania w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeń, odmrożeń oraz w leczeniu wspomagającym łuszczycy, przewlekłego wyprysku i owrzodzeń. Lek jest dostępny bez recepty.
Cernevit to lek w postaci proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań i infuzji. Zawiera zestaw witamin rozpuszczalnych w wodzie i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jest stosowany do dostarczania witamin pacjentom żywionym pozajelitowo. Lek jest dostępny na receptę.
Dermosavit to maść do miejscowego stosowania na skórę. Substancją czynną leku jest palmitynian retynolu. Maść sprawdza się m.in. do stosowania na niewielkie odmrożenia i oparzenia oraz na suchą i zrogowaciałą skórę. Produkt jest dostępny bez recepty.
Elevit Pronatal to lek dostępny bez recepty, który zawiera witaminy i składniki mineralne niezbędne dla kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. Jest również zalecany dla kobiet planujących zajść w ciążę. Lek ten chroni przed zaburzeniami wywołanymi przez niedobór witamin i substancji mineralnych. Wskazany jest do profilaktyki i leczenia zaburzeń witaminowo-mineralnych, zapobiegania niedokrwistości z niedoboru żelaza i kwasu foliowego oraz zapobiegania wadom wrodzonym cewy nerwowej i innym wrodzonym wadom rozwojowym płodu.
Juvit Multi to lek dostępny w formie kropli doustnych, zawierający podstawowe witaminy niezbędne w rozwoju i czynnościach organizmu człowieka. Jest stosowany w zapobieganiu i leczeniu niedoborów witamin u niemowląt i dzieci, szczególnie w stanach zwiększonego zapotrzebowania, takich jak okres intensywnego wzrostu, wzmożony wysiłek fizyczny, choroby przebiegające z podwyższoną temperaturą. Juvit Multi podaje się również przy obniżonej odporności na choroby infekcyjne czy okresie rekonwalescencji, szczególnie po antybiotykoterapii. Każda dawka zawiera między innymi witaminy A, D3, E, B1, B2, B6, PP oraz C.
Maść ochronna z witaminą A jest preparatem do stosowania zewnętrznego, który działa ochronnie na skórę. Zawiera witaminę A, która przyspiesza regenerację naskórka, zmniejsza zrogowacenie i łagodzi stany zapalne skóry. Preparat jest powszechnie stosowany w pielęgnacji skóry suchej, popękanej oraz narażonej na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych takich jak mróz czy wiatr. Maść ochronna z witaminą A jest dostępna bez recepty.
Maść z witaminą A LGO to preparat do stosowania miejscowego na skórę. Zawiera substancję czynną retinol, czyli witaminę A, która umożliwia prawidłowe funkcjonowanie skóry, wpływa regenerująco na naskórek, zapobiega jego rogowaceniu i łagodzi stany zapalne skóry. Jest stosowany po niewielkich oparzeniach (w tym słonecznych), odmrożeniach, a także w nadmiernym rogowaceniu naskórka. Jest dostępny bez recepty.
Multi-Sanostol to lek wielowitaminowy dostępny w formie syropu, który zawiera zarówno witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (witaminy A, D3, E), jak i w wodzie (witaminy B1, B2, B6, C, PP, dekspantenol) oraz dodatkowo wapń. Jest stosowany zapobiegawczo i leczniczo w stanach niedoboru i zwiększonego zapotrzebowania na witaminy, w chorobach infekcyjnych, okresach rekonwalescencji. Jest dostępny bez recepty.
Scaldex to wyjątkowy lek w postaci maści, który łączy w sobie naturalne składniki, antybiotyk o szerokim spektrum działania oraz witaminę A. Dzięki synergicznemu działaniu propolisu, nagietka i bacytracyny, lek wykazuje silne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Stosuje się go w leczeniu oparzeń termicznych I i II stopnia, lekkich odmrożeń I i II stopnia, trudno gojących się płytkich ran, odleżyn I i II stopnia oraz zropienia drobnych ran. Lek jest dostępny bez recepty.
Tokovit A + E to suplement diety zawierający witaminę A i E. Witamina A wspomaga utrzymanie zdrowej skóry, prawidłowego stanu błon śluzowych, prawidłowego widzenia oraz funkcjonowania układu odpornościowego. Witamina E działa jako antyoksydant, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym. Preparat jest przeznaczony dla osób dorosłych i jest dostępny bez recepty.
Tran Hasco to lek dostępny bez recepty, który zawiera olej wątłuszowy (typ B) jako substancję czynną. Jest stosowany w profilaktyce i wspomagająco w leczeniu niedoborów witamin A i D, zwłaszcza u dzieci. Może być stosowany w przypadku krzywicy, zaburzeń wapnienia tkanki kostnej (kości). Tran Hasco zawiera również kwasy Omega-3, które są korzystne dla zdrowia.
Viantan to preparat w postaci proszku, który służy do przygotowania roztworu do infuzji. Jego skład opiera się na aż 13 witaminach, które są podawane bezpośrednio do krwi pacjenta za pomocą kroplówki. Dzięki temu, organizm otrzymuje niezbędne składniki odżywcze, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Jest dostępny na receptę.
Vitalipid N Adult to lek zawierający witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, stosowany dożylnie, gdy żywienie doustne jest niemożliwe. Witaminy to substancje organiczne, wymagane w niewielkiej ilości do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Vitalipid N Adult jest wskazany do stosowania jako składnik klinicznej diety dożylnej, razem z białkami, tłuszczami, węglowodanami, solami i innymi witaminami. Lek jest dostępny wyłącznie na receptę.
Vitalipid N Infant to lek zawierający witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Jest stosowany dożylnie u niemowląt i dzieci, gdy żywienie doustne jest niemożliwe. Witaminy są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a Vitalipid N Infant jest wskazany jako składnik klinicznej diety dożylnej. Lek jest dostępny na receptę.
Vitaminum A + E Hasco to suplement diety w postaci kapsułek miękkich, który zawiera witaminy A i E. Witamina A jest niezbędna do prawidłowego procesu widzenia, wzrostu, regeneracji i różnicowania komórek, a także do prawidłowego funkcjonowania naskórka i nabłonków oraz błon śluzowych. Witamina E pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Preparat jest stosowany w leczeniu objawów wynikających z niedoboru witaminy A i E. Jest dostępny na receptę.
Vitaminum A + E Medana to lek zawierający witaminę A oraz witaminę E. Witamina A jest niezbędna w procesach wzrostu, w tym wzrostu i rozwoju kości, rozmnażaniu, rozwoju płodu, różnicowaniu i utrzymaniu integralności tkanki nabłonkowej, procesach immunologicznych oraz prawidłowej czynności narządu wzroku. Witamina E wykazuje silne działanie antyoksydacyjne, zapobiegając utlenianiu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i chroniąc błony komórkowe i lipidowe struktury wewnątrzkomórkowe. Lek jest stosowany w leczeniu niedoborów witaminy A i E objawiających się: niedowidzeniem zmierzchowym, zaburzeniami wzrostu, długotrwałym nieprawidłowym odżywianiem, zaburzeniami w przemianie materii, zmniejszeniem odporności organizmu na zakażenia, zmianami chorobowymi nabłonków i błon śluzowych. Lek jest dostępny bez recepty.
Vitaminum A + E Synteza to lek w postaci kapsułek miękkich, który zawiera witaminę A oraz E. Witamina A jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesu widzenia, rozmnażania, a także bierze udział w mechanizmach odpornościowych organizmu. Witamina E działa antyoksydacyjnie, chroniąc komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Lek jest dostępny na receptę i stosowany jest w leczeniu objawów klinicznych wynikających z niedoboru witamin A i E.
Vitaminum A 12000 + E 70 Hasco to lek na receptę, który zawiera witaminę A (retinol) i witaminę E (tokoferol). Witamina A jest niezbędna w procesie wzrostu i regeneracji nabłonków, a także pomaga zachować zdrową skórę i błony śluzowe. Witamina E ma działanie antyoksydacyjne, chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i zapobiega utlenianiu nienasyconych kwasów tłuszczowych. Lek stosuje się wspomagająco w geriatrii, okulistyce (np. w przypadkach rozmiękczenia rogówki – tzw. kseroftalmii oraz ślepoty zmierzchowej), miażdżycy, zaburzeniach czynności męskich gruczołów płciowych, zaburzeniach okresu pokwitania oraz w nadmiernym rogowaceniu naskórka.
Vitaminum A 2000 + D3 400 Hasco to lek dostępny bez recepty, który zawiera witaminę A (2000 j.m.) i witaminę D3 (400 j.m.) w jednej kapsułce. Jest stosowany do zapobiegania niedoborom witaminy A i D3, zwłaszcza u osób krótko przebywających na słońcu. Witamina A jest niezbędna dla prawidłowego stanu naskórka i błon śluzowych, a także odgrywa zasadniczą rolę w procesie widzenia. Witamina D3 jest bioregulatorem wapnia i fosforu w organizmie, odpowiedzialnym za utrzymanie stanu równowagi między tymi dwoma pierwiastkami.
Vitaminum A Hasco to lek zawierający witaminę A, która jest niezbędna w wielu procesach biologicznych, w tym w procesie wzrostu i regeneracji nabłonków. Pełni ważną rolę w procesie widzenia. Lek jest dostępny na receptę. Wskazania do stosowania to profilaktyka i leczenie niedoborów witaminy A.
Vitaminum A Medana to lek dostępny na receptę, który zawiera witaminę A w postaci palmitynianu retinolu. Jest stosowany w profilaktyce i leczeniu niedoboru witaminy A, co może prowadzić do takich problemów jak niedowidzenie zmierzchowe, zapalenie rogówki czy kseroftalmia (zespołu suchego oka). Witamina A jest niezbędna w procesach wzrostu, różnicowania i regeneracji nabłonków, a także odgrywa ważną rolę w procesie widzenia.
Vitaminum A+D3 Medana to lek w formie płynu doustnego, który zawiera witaminę A i D3. Jest stosowany jako suplementacja niedoborów witaminy A i D3 oraz wspomagająco w zaburzeniach skóry i błon śluzowych, takich jak łuszczyca, rybia łuska, dermatozy pochodzenia nowotworowego. Lek jest dostępny na receptę.
Witagin to tradycyjny produkt leczniczy roślinny stosowany jako środek wspomagający w stanach zmęczenia i wyczerpania fizycznego oraz w okresie rekonwalescencji. Zawiera zestaw witamin i minerałów, które uzupełniają niedobory tych związków powstałe z różnych przyczyn, takich jak niedożywienie, niewłaściwa dieta, zaburzenia wchłaniania czy zwiększone zapotrzebowanie. Lek jest dostępny bez recepty.
XL-S Medical Fat Binder to preparat wiążący tłuszcze, który zawiera Litramine, opatentowany kompleks błonnika pochodzenia roślinnego. Jest to wyrób medyczny, którego bezpieczeństwo stosowania i skuteczność zbadano pod względem zgodności z dyrektywą w sprawie wyrobów medycznych. Preparat jest przeznaczony dla osób, które spożywają dania typu fast-food i gotowe posiłki, które zaspokajają apetyt. Nie jest dostępny na receptę.
Witamina A – witamina z grupy retinoidów, zaliczana do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Znana również pod nazwą retinol, beta-karoten oraz prowitamina A. Bierze udział w procesie widzenia, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego, wzmacnia układ odpornościowy a także dba o skórę, włosy i paznokcie. Metabolizowana w wątrobie i tkance tłuszczowej, dlatego jej niedobory zdarzają się rzadko. Stosowana w klinicznie uzasadnionej profilaktyce i leczeniu niedoborów, w chorobach skóry z nadmiernym złuszczaniem i rogowaceniem naskórka, chorobach układu oddechowego i pokarmowego.
Witaminę A znajdziemy w produktach roślinnych w marchwi, dyni, batatach, moreli, mango oraz produktach pochodzenia zwierzęcego w tłustych rybach, wątróbce, mleku, maśle, serach oraz jajach.
W farmacji występuje w postaci kapsułek, kropli oraz jako składnik maści. Znalazła również zastosowanie w kosmetyce, jako składnik kremów odbudowujących skórę i niwelujących przebarwienia.
Niedobór witaminy A może powodować złe widzenie po zmierzchu (tzw. kurza ślepota), suchość skóry i błon śluzowych, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, trądzik oraz wypryski skórne.
Możliwe działania niepożądane: Preparaty z witaminą A stosowane zgodnie z zaleceniami z reguły nie powodują działań niepożądanych. Po przedawkowaniu witaminy A mogą wystąpić bóle głowy, zaburzenia widzenia, nudności, wymioty, omamy słuchowe, bóle mięśniowo-kostne oraz bóle stawowe.
Retynol – pochodna witaminy A wykorzystywana w farmacji do leczenia zmian trądzikowych, wygładzenia zmarszczek, usuwania przebarwień skóry i regeneracji oczu. Mechanizm działania retinolu polega na regulowaniu wzrostu, różnicowaniu i regeneracji nabłonków skóry, nosa i oczu. Wskazaniem do stosowania retynolu jest regeneracja naskórka, zmniejszenie rogowacenia, złagodzenie stanów zapalnych i działanie ochronne przed szkodliwymi warunkami atmosferycznymi. Ponadto łagodzenie podrażnień, regeneracja i długotrwałe nawilżenie śluzówki nosa oraz suchych oczu.
Retynol dostępny jest w postaci maści, kremu, kapsułek, kropli doustnych, płynu doustnego, maści do nosa i maści do oczu.
Możliwe działania niepożądane: Stosowanie retynolu zgodnie z zaleceniami nie wiąże się z ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Witamina A, znana również jako retinol, stanowi jedną z najważniejszych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, odgrywającą kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Jest to grupa związków chemicznych o podobnej aktywności biologicznej, obejmująca retinol, retinal, kwas retinowy oraz ich pochodne, a także karotenoidy będące prowitaminą A. Wszystkie te związki łączy wspólna zdolność do aktywacji specyficznych receptorów jądrowych, dzięki czemu mogą wpływać na różne procesy biologiczne na poziomie komórkowym.
Odkryta po raz pierwszy w 1913 roku, witamina A przez dziesięciolecia pozostaje przedmiotem intensywnych badań naukowych. Pierwszy lek zawierający tę substancję wprowadzono do praktyki medycznej już w 1953 roku, co zapoczątkowało erę wykorzystywania retinoidów w farmakoterapii. Dziś wiemy, że witamina A jest niezbędna nie tylko dla prawidłowego widzenia – co było jej pierwszym znanym zastosowaniem medycznym – ale także dla właściwego funkcjonowania układu odpornościowego, zdrowia skóry, wzrostu i rozwoju komórek oraz wielu innych procesów fizjologicznych.
Współczesna medycyna rozróżnia dwie główne formy witaminy A dostępne w pożywieniu: retinol występujący w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz beta-karoten i inne karotenoidy obecne w produktach roślinnych. Ta różnorodność form sprawia, że organizm może otrzymywać witaminę A z wielu źródeł pokarmowych, jednak wymaga to również świadomego podejścia do jej suplementacji i kontroli dawkowania, gdyż zarówno niedobór, jak i nadmiar tej substancji mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Termin „witamina A” obejmuje szeroki zakres związków chemicznych wykazujących podobną aktywność biologiczną. Podstawową formą jest all-trans retinol, będący prototypem wszystkich innych retinoidów. Struktura chemiczna tych związków charakteryzuje się obecnością długiego łańcucha węglowodorowego z charakterystycznymi podwójnymi wiązaniami, które nadają im specyficzne właściwości biologiczne.
W organizmie ludzkim witamina A występuje w kilku formach aktywnych:
Karotenoidy, szczególnie beta-karoten, stanowią prowitaminę A. Związki te są przekształcane w jelicie cienkim do retinalu, a następnie redukowane do retinolu. Proces ten jest regulowany przez specyficzne enzymy i białka transportowe, co pozwala organizmowi na kontrolowanie ilości produkowanej witaminy A w zależności od potrzeb.
Działanie witaminy A na poziomie molekularnym opiera się na złożonym systemie receptorów jądrowych i białek transportowych. Po dostaniu się do komórki, retinoidy wiążą się z cytoplazmatycznymi białkami wiążącymi retinoidy (CRBP), które transportują je do jądra komórkowego.
W jądrze komórkowym witamina A, w postaci kwasu retinowego, oddziałuje z dwoma typami receptorów jądrowych:
Receptory te tworzą dimery, które następnie wiążą się z specyficznymi sekwencjami DNA zwanymi elementami odpowiedzi na retinoidy (RARE). Proces ten prowadzi do aktywacji lub hamowania transkrypcji ponad 500 genów, wpływając tym samym na proliferację komórek, ich różnicowanie oraz programowaną śmierć komórkową (apoptozę).
Istnieje również koncepcja działania intrakrynnego retinoidów, która oznacza wywieranie efektów biologicznych bezpośrednio w komórce, w której hormon został wytworzony. Mechanizm ten zapewnia precyzyjną kontrolę lokalną i pozwala na szybką regulację procesów komórkowych bez konieczności systemowego transportu.
Witamina A pełni fundamentalną rolę w procesie widzenia. W komórkach pręcikowych siatkówki retinal łączy się z białkiem opsyną, tworząc rodopsynę – barwnik wzrokowy niezbędny do widzenia w słabym oświetleniu. Proces ten, znany jako cykl wzrokowy, umożliwia adaptację wzroku do zmiennych warunków oświetleniowych.
Niedobór witaminy A prowadzi do charakterystycznych zaburzeń wzroku, począwszy od nocnej ślepoty (nyktalopii), poprzez wysychanie spojówek (kserophtalmia), aż do całkowitej utraty wzroku w najcięższych przypadkach. Witamina A przyczynia się również do zapobiegania degeneracji plamki żółtej, co jest szczególnie istotne w profilaktyce związanej z wiekową utratą wzroku.
Witamina A wzmacnia układ odpornościowy na kilku poziomach. Po pierwsze, utrzymuje integralność barier nabłonkowych – skóry oraz błon śluzowych dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i układu moczowo-płciowego. Te bariery stanowią pierwszą linię obrony przed patogenami.
Na poziomie komórkowym witamina A reguluje funkcję różnych komórek układu odpornościowego, w tym limfocytów T, komórek Langerhansa w skórze oraz makrofagów. Wpływa na produkcję przeciwciał i moduluje odpowiedź zapalną, pomagając organizmowi w skutecznym zwalczaniu infekcji przy jednoczesnym zapobieganiu nadmiernym reakcjom autoimmunologicznym.
Witamina A reguluje procesy różnicowania i regeneracji komórek nabłonkowych. W skórze wpływa na proliferację keratynocytów, stymuluje syntezę kolagenu i elastyny, oraz hamuje aktywność enzymów rozkładających te białka strukturalne. Dzięki temu przyczynia się do utrzymania jędrności, elastyczności i prawidłowej struktury skóry.
Pochodne witaminy A normalizują proces rogowacenia naskórka, przyspieszają złuszczanie martwych komórek i stymulują odnowę komórkową. Te właściwości czyną z retinoidów skuteczne narzędzia w leczeniu problemów dermatologicznych oraz w kosmetologii przeciwstarzeniowej.
Witamina A, określana mianem witaminy „wzrostowej”, warunkuje prawidłowy rozwój komórek nabłonka i uczestniczy w rozwoju embrionalnym płodu. Reguluje procesy morfogenezy, wpływając na formowanie się organów i układów w czasie rozwoju płodowego.
U dzieci i młodzieży witamina A wspiera prawidłowy wzrost kości, rozwój zębów oraz funkcjonowanie gruczołów płciowych. Jej niedobór może prowadzić do zaburzeń wzrostu, opóźnienia dojrzewania płciowego oraz problemów z rozwojem układu szkieletowego.
Witamina A występuje w żywności w dwóch podstawowych formach, które różnią się pochodzeniem i biodostępnością.
Najlepszo przyswajalną formą witaminy A jest retinol występujący w produktach pochodzenia zwierzęcego:
Beta-karoten i inne karotenoidy występują w produktach roślinnych o intensywnie żółtej, pomarańczowej lub zielonej barwie:
Warto pamiętać, że karotenoidy są lepiej wchłaniane w obecności tłuszczów, dlatego warzywa bogate w beta-karoten należy spożywać z dodatkiem oleju lub innych źródeł tłuszczu.
Zapotrzebowanie na witaminę A różni się w zależności od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Aktualne polskie normy żywienia określają zalecane dzienne spożycie w równoważnikach retinolu (µg RE).
| Grupa wiekowa/stan | Zalecane dzienne spożycie |
|---|---|
| Niemowlęta 0-6 miesięcy | 400 µg RE |
| Niemowlęta 7-12 miesięcy | 500 µg RE |
| Dzieci 1-3 lata | 300 µg RE |
| Dzieci 4-8 lat | 400 µg RE |
| Dzieci 9-13 lat | 600 µg RE |
| Mężczyźni dorośli | 900 µg RE |
| Kobiety dorosłe | 700 µg RE |
| Kobiety w ciąży | 770 µg RE |
| Kobiety karmiące | 1300 µg RE |
Przy suplementacji należy pamiętać, że witamina A kumuluje się w organizmie, dlatego długotrwałe stosowanie wysokich dawek może prowadzić do toksyczności. Górna tolerowana granica spożycia wynosi 3000 µg RE dziennie dla dorosłych.
Niedobór witaminy A, chociaż rzadki w krajach rozwiniętych, może mieć poważne konsekwencje zdrowotne. Organizm magazynuje witaminę A głównie w wątrobie, dzięki czemu osoby dobrze odżywione mogą funkcjonować miesiącami na diecie ubogiej w tę witaminę przed wystąpieniem objawów niedoboru.
Nadmiar witaminy A jest równie niebezpieczny jak jej niedobór. Hiperwitaminoza A może być ostra (po jednorazowym przyjęciu bardzo wysokiej dawki) lub przewlekła (po długotrwałym stosowaniu umiarkowanie podwyższonych dawek).
Nadmiar witaminy A w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze, może prowadzić do poważnych wad rozwojowych płodu, w tym:
Z tego powodu kobiety w ciąży nie powinny przyjmować więcej niż 3000 IU (900 µg) witaminy A dziennie.
Retinoidy stanowią jedną z najważniejszych grup leków stosowanych w dermatologii i onkologii. Ze względu na swój złożony mechanizm działania znajdują zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń opornych na konwencjonalne metody terapii.
Retinoidy farmaceutyczne dzieli się na trzy generacje w zależności od struktury chemicznej i selektywności działania:
I generacja – retinoidy naturalne:
II generacja – syntetyczne pochodne monoaromatyczne:
III generacja – poliaromatyczne pochodne syntetyczne:
Retinoidy znalazły zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum schorzeń dermatologicznych:
Trądzik pospolity:
Łuszczyca:
Zaburzenia rogowacenia:
Stany przednowotworowe:
Onkologia dermatologiczna:
W leczeniu trądziku pospolitego retinoidy działają wielokierunkowo:
Izotretynoina doustna:
Tretynoina miejscowa:
Adapalen:
Stosowanie retinoidów, szczególnie ogólnoustrojowe, wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi, które mogą wpływać na różne układy organizmu.
Skóra i błony śluzowe:
Układ mięśniowo-szkieletowy:
Układ nerwowy:
Układ pokarmowy:
Zaburzenia metaboliczne:
Zaburzenia psychiczne:
Witamina A i retinoidy mogą wchodzić w interakcje z różnymi lekami i substancjami, co może wpływać na ich skuteczność lub zwiększać ryzyko działań niepożądanych.
Tetracykliny: Jednoczesne stosowanie wysokich dawek witaminy A z antybiotykami tetracyklinowymi może zwiększać ryzyko łagodnego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Leki przeciwzakrzepowe: Witamina A może wzmacniać działanie warfaryny i innych antykoagulantów, zwiększając ryzyko krwawień.
Środki zmniejszające wchłanianie tłuszczów: Cholestyramina, kolestypol, orlistat oraz olej parafinowy mogą zmniejszać wchłanianie witaminy A z przewodu pokarmowego.
Estrogeny i doustne środki antykoncepcyjne: Mogą zwiększać stężenie witaminy A w osoczu, co wymaga szczególnej ostrożności w dawkowaniu.
Alkohol: Długotrwałe spożywanie alkoholu upośledza wchłanianie, transport i metabolizm witaminy A. Jednoczesne stosowanie alkoholu z retinoidami nasila ich działanie hepatotoksyczne.
Decyzja o suplementacji witaminy A powinna być zawsze konsultowana z lekarzem, szczególnie u kobiet w wieku rozrodczym. Suplementacja może być wskazana w określonych sytuacjach klinicznych.
Beta-karoten:
Retinyl palmitate/acetate:
Tak, witamina A należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które kumulują się w organizmie. Przedawkowanie może wystąpić zarówno po jednorazowym przyjęciu bardzo wysokiej dawki (zatrucie ostre), jak i po długotrwałym stosowaniu umiarkowanie podwyższonych dawek (zatrucie przewlekłe). Objawy przedawkowania obejmują bóle głowy, nudności, problemy skórne oraz w ciężkich przypadkach uszkodzenie wątroby.
Witamina A w odpowiednich dawkach jest niezbędna w ciąży dla prawidłowego rozwoju płodu. Jednak nadmiar tej witaminy, szczególnie w pierwszym trymestrze, może powodować poważne wady rozwojowe. Kobiety w ciąży nie powinny przekraczać dziennej dawki 3000 IU (900 µg). Przed planowaniem ciąży należy przerwać stosowanie retinoidów na odpowiednio długi okres.
Retinol to aktywna forma witaminy A obecna w produktach zwierzęcych, która jest bezpośrednio wykorzystywana przez organizm. Beta-karoten to prowitamina A występująca w produktach roślinnych, która jest przekształcana w witaminę A według potrzeb organizmu. Beta-karoten jest bezpieczniejszy w suplementacji, gdyż trudno go przedawkować – nadmiar jest bezpiecznie wydalany z organizmu.
Miejscowe stosowanie kosmetyków z retinolem w niskich stężeniach (poniżej 0,5%) jest generalnie uważane za bezpieczne podczas karmienia piersią. Jednak zaleca się ostrożność i konsultację z lekarzem, szczególnie przy stosowaniu preparatów o wyższych stężeniach lub na większych powierzchniach skóry.
Standardowy kurs leczenia izotretynoiną trwa 16-24 tygodnie. Celem jest osiągnięcie łącznej dawki kumulacyjnej 120-150 mg/kg masy ciała, co zapewnia długotrwałą remisję. U około 80-90% pacjentów jeden kurs leczenia jest wystarczający. W przypadku nawrotu można rozważyć drugi kurs, ale nie wcześniej niż po 8-12 tygodniach przerwy.
Tak, retinoidy (pochodne witaminy A) to najskuteczniejsze leki w leczeniu trądziku. Działają wielokierunkowo: normalizują proces rogowacenia, zmniejszają wydzielanie łoju, działają przeciwzapalnie i przyspieszają odnowę skóry. W zależności od nasilenia trądziku stosuje się preparaty miejscowe (tretynoina, adapalen) lub ogólnoustrojowe (izotretynoina).
Przed rozpoczęciem leczenia retinoidami ogólnoustrojowymi należy wykonać: pełną morfologię krwi, lipidogram (cholesterol całkowity, HDL, LDL, triglicerydy), enzymy wątrobowe (ALT, AST), u kobiet – test ciążowy. Podczas leczenia badania powtarza się co 4-6 tygodni. W przypadku zaburzeń widzenia wskazana jest konsultacja okulistyczna.
Witamina A dobrze współpracuje z witaminą D, cynkiem i witaminą E. Cynk odgrywa ważną rolę w metabolizmie witaminy A, pomagając w jej przekształceniu do aktywnej formy. Jednak należy unikać jednoczesnego stosowania kilku preparatów zawierających witaminę A, aby nie doprowadzić do przedawkowania. Zawsze zaleca się konsultację z lekarzem lub farmaceutą.
Ze względu na teratogenny potencjał izotretynoiny, kobiety powinny stosować skuteczną antykoncepcję przez miesiąc przed rozpoczęciem leczenia, podczas całego okresu terapii oraz przez miesiąc po jej zakończeniu. W przypadku acytretyny okres ten jest znacznie dłuższy – wynosi 3 lata ze względu na długi okres półtrwania tego leku.
Nadmiar beta-karotenu jest znacznie mniej szkodliwy niż nadmiar retinolu. Może prowadzić do karotenodermii – nieszkodliwego pomarańczowego zabarwienia skóry, które ustępuje po zaprzestaniu suplementacji. Jednak długoterminowa suplementacja wysokimi dawkami beta-karotenu może zwiększać ryzyko nowotworów płuc u palących papierosy.
