Eginilla to lek zawierający octan uliprystalu, który jest syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Jest stosowany jako metoda antykoncepcji awaryjnej, do podawania w ciągu 120 godzin (5 dni) od stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zastosowana metoda antykoncepcji zawiodła. Lek jest dostępny na receptę.
Ellaone to lek antykoncepcyjny, który zawiera w składzie 30 miligramów octanu uliprystalu w jednej tabletce. Jest stosowany w wyjątkowych sytuacjach, jako metoda antykoncepcji awaryjnej. Zaleca się stosowanie leku w ramach antykoncepcji w nagłych sytuacjach, np. do podawania w ciągu 120 godzin (5 dni) od współżycia przebiegającego bez użycia zabezpieczenia albo w przypadku, gdy wykorzystana metoda antykoncepcji zawiodła. W Polsce od niecałych 4 lat antykoncepcja awaryjna sprzedawana jest jedynie na receptę.
Misstala to lek zawierający octan uliprystalu, który jest doustnym syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Działa poprzez hamowanie lub opóźnianie owulacji. Misstala jest stosowany jako środek antykoncepcyjny w nagłych sytuacjach, do zastosowania w ciągu 120 godzin (5 dni) od stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zastosowana metoda antykoncepcji zawiodła. Lek jest dostępny na receptę.
Lek Ulipristal Aristo jest produktem antykoncepcyjnym przeznaczonym do stosowania w celu zapobiegania ciąży po odbyciu stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zastosowana metoda antykoncepcji zawiodła. Tabletkę należy zastosować niezwłocznie po odbyciu stosunku płciowego, w ciągu maksymalnie 5 dni (120 godzin) po stosunku. Lek wykazuje najwyższą skuteczność, jeśli jest zastosowany w jak najkrótszym czasie po stosunku płciowym bez zabezpieczenia. Ten lek jest odpowiedni dla wszystkich kobiet w wieku rozrodczym, w tym osób młodocianych. Jest dostępny na receptę.
Uliprystal – to syntetyczny, doustny modulator receptora progesteronowego. Mechanizm działania uliprystalu polega na wywieraniu bezpośredniego wpływu na endometrium i mięśniaki, co powoduje zmniejszenie ich wielkości poprzez hamowanie proliferacji komórek i indukcji apoptozy. Wskazaniem do stosowania leku jest przeprowadzenie jednego cyklu leczenia przedoperacyjnego w przypadku umiarkowanych i ciężkich objawów mięśniaków macicy występujących u kobiet dorosłych w wieku rozrodczym oraz w przerywanym (okresowym) leczeniu umiarkowanych i ciężkich objawów mięśniaków macicy występujących u kobiet dorosłych w wieku rozrodczym, których nie można leczyć operacyjnie.
Uliprystal dostępny jest w postaci tabletek.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): bóle głowy, zawroty głowy pochodzenia błędnikowego, bóle brzucha, nudności, trądzik, bóle mięśniowo-szkieletowe, wzrost grubości endometrium, brak miesiączki, uderzenia gorąca, bóle w obrębie miednicy, torbiel jajnika, tkliwość piersi, ból piersi, zmęczenie, opuchlizna w miejscu podania, zwiększenie masy ciała.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Octan uliprystalu to nowoczesna substancja czynna należąca do grupy selektywnych modulatorów receptora progesteronowego (SPRM), która odgrywa kluczową rolę we współczesnej ginekologii. Ta syntetyczna pochodna 19-norprogesteronu wykazuje wyjątkowe właściwości farmakologiczne, które sprawiły, że znalazła zastosowanie zarówno jako skuteczny środek antykoncepcji awaryjnej, jak i w leczeniu mięśniaków macicy. Pomimo swojego relatywnie krótkiego obecności na rynku farmaceutycznym, octan uliprystalu zyskał uznanie jako jedna z najbardziej efektywnych opcji terapeutycznych w zakresie planowania rodziny i leczenia niektórych schorzeń ginekologicznych. Jego działanie opiera się na precyzyjnym oddziaływaniu na receptory progesteronowe, co pozwala na kontrolowanie procesów reprodukcyjnych bez znaczącego wpływu na inne systemy hormonalne organizmu.
Octan uliprystalu funkcjonuje jako selektywny modulator receptora progesteronowego, co oznacza, że może zarówno aktywować, jak i blokować te receptory w zależności od kontekstu tkankowego i hormonalnego. Substancja ta wykazuje silne powinowactwo do receptora progesteronowego u ludzi, znacznie większe niż endogenny progesteron. Główny mechanizm działania polega na konkurencyjnym wiązaniu z receptorami progesteronu, co prowadzi do blokowania naturalnych efektów tego hormonu w tkankach docelowych.
W kontekście antykoncepcji awaryjnej, octan uliprystalu działa przede wszystkim poprzez hamowanie lub znaczące opóźnianie owulacji. Substancja ta jest w stanie zatrzymać proces pękania pęcherzyka jajnikowego nawet wtedy, gdy poziom hormonu lutenizującego (LH) zaczął już wzrastać – w sytuacji, gdy lewonorgestrel traci już swoją skuteczność. Badania kliniczne wykazały, że nawet podany bezpośrednio przed spodziewaną owulacją, octan uliprystalu może opóźnić pęknięcie pęcherzyka jajnikowego o minimum 5 dni w prawie 79% przypadków.
Dodatkowo, substancja ta wpływa na endometrium – wewnętrzną wyściółkę macicy. Powoduje w niej charakterystyczne zmiany histologiczne, które mogą utrudniać implantację zarodka, czyniąc macicę mniej receptywną. Te zmiany w endometrium są szczególnie istotne w przypadku zastosowania leku w późniejszej fazie cyklu miesiączkowego.
Głównym i najszerzej uznanym zastosowaniem octanu uliprystalu jest antykoncepcja awaryjna, znana potocznie jako „tabletka po”. W tej roli preparat stosuje się w dawce 30 mg w postaci pojedynczej tabletki, którą należy przyjąć jak najszybciej po niezabezpieczonym stosunku płciowym, jednak nie później niż w ciągu 120 godzin (5 dni). To znacznie dłuższe okno terapeutyczne w porównaniu do lewonorgestrelu, który jest skuteczny jedynie przez 72 godziny po stosunku.
Skuteczność octanu uliprystalu w zapobieganiu niechcianej ciąży jest imponująca – badania kliniczne wykazały, że zapobiega on około 85% oczekiwanych ciąż, co czyni go bardziej efektywnym niż lewonorgestrel, który zapobiega 69% ciąż. Szczególnie istotna jest jego przewaga w przypadkach, gdy zastosowanie następuje między 72 a 120 godziną po stosunku – w tym okresie lewonorgestrel jest już praktycznie nieskuteczny.
Octan uliprystalu w dawce 5 mg dziennie był przez pewien czas stosowany w leczeniu umiarkowanych do ciężkich objawów mięśniaków macicy u kobiet w wieku reprodukcyjnym. W tej roli wykazywał znaczącą skuteczność w kontrolowaniu nadmiernego krwawienia menstruacyjnego oraz redukcji objętości mięśniaków.
Badania kliniczne z serii PEARL (PGL4001 Ulipristal Acetate Efficacy Assessment in Reduction of symptoms due to uterine Leiomyomata) wykazały, że 13-tygodniowa terapia octanem uliprystalu skutecznie kontrolowała nadmierne krwawienie u 90-98% pacjentek i prowadziła do średniej redukcji objętości mięśniaków o 12-42%. Szczególnie imponujące były wyniki badań PEARL III, gdzie po czterech cyklach leczenia osiągnięto redukcję objętości mięśniaków nawet o 72%.
Jednak w marcu 2020 roku Europejska Agencja Leków (EMA) zawiesiła stosowanie octanu uliprystalu w leczeniu mięśniaków macicy z powodu zgłoszonych przypadków poważnych uszkodzeń wątroby, w tym przypadków wymagających przeszczepu narządu.
Octan uliprystalu charakteryzuje się korzystnymi właściwościami farmakokinetycznymi, które przyczyniają się do jego wysokiej skuteczności klinicznej. Po podaniu doustnym substancja jest szybko i niemal całkowicie wchłaniana z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga w ciągu 0,5-3 godzin po przyjęciu, przy czym przyjęcie pokarmu może opóźnić wchłanianie, nie wpływając jednak istotnie na końcowy efekt terapeutyczny.
Substancja wykazuje wysoką biodostępność i znaczne wiązanie z białkami osocza (ponad 98%). Metabolizm octanu uliprystalu zachodzi głównie w wątrobie przy udziale izoenzymów cytochromu P450, przede wszystkim CYP3A4, a w mniejszym stopniu CYP1A2 i CYP2A6. Proces ten prowadzi do powstania trzech głównych metabolitów: mono-demetylowego, di-demetylowego i hydroksylowanego. Pierwszy z nich zachowuje aktywność farmakologiczną, choć w mniejszym stopniu niż substancja macierzysta.
Okres półtrwania octanu uliprystalu wynosi od 26 do 38 godzin dla pojedynczej dawki, co znacznie przewyższa okres półtrwania lewonorgestrelu. Ta długa retencja w organizmie przyczynia się do przedłużonego okna terapeutycznego w antykoncepcji awaryjnej. Eliminacja następuje głównie z kałem (około 90%), podczas gdy jedynie około 10% metabolitów wydalanych jest z moczem.
W zastosowaniu jako antykoncepcja awaryjna octan uliprystalu charakteryzuje się dobrym profilem bezpieczeństwa. Większość działań niepożądanych ma charakter łagodny do umiarkowanego i ustępuje samoistnie. Do najczęściej obserwowanych należą:
Charakterystyczne dla octanu uliprystalu są zaburzenia cyklu miesiączkowego, które mogą obejmować opóźnienie menstruacji, zmianę intensywności krwawienia lub pojawienie się krwawień międzyokresowych. U większości kobiet menstruacja powraca do normy w kolejnym cyklu.
Najpoważniejszym problemem bezpieczeństwa związanym z octanem uliprystalu jest ryzyko uszkodzenia wątroby, które ujawniło się podczas długotrwałego stosowania w leczeniu mięśniaków macicy. Do 2020 roku zgłoszono 8 przypadków ciężkiego uszkodzenia wątroby, w tym 5 wymagających przeszczepu tego narządu. Częstość występowania tego powikłania pozostaje nieznana, jednak szacuje się ją na bardzo rzadką.
Mechanizm hepatotoksyczności nie jest do końca poznany, jednak prawdopodobnie związany jest z wysoką lipofilnością substancji, jej intensywnym metabolizmem wątrobowym oraz potencjalnym powstawaniem reaktywnych metabolitów. Ryzyko może być większe u osób z istniejącymi zaburzeniami funkcji wątroby oraz przy długotrwałym stosowaniu.
Objawy uszkodzenia wątroby, na które należy zwrócić uwagę, obejmują:
Octan uliprystalu nie powinien być stosowany w następujących sytuacjach:
Szczególnej ostrożności wymaga stosowanie u pacjentek z:
Octan uliprystalu może wchodzić w interakcje z różnymi substancjami, co wymaga szczególnej uwagi przy planowaniu terapii:
Octan uliprystalu może zmniejszać skuteczność stałej antykoncepcji hormonalnej, dlatego po jego zastosowaniu zaleca się stosowanie dodatkowych, niehormonalnych metod antykoncepcyjnych do czasu kolejnej menstruacji.
Inhibitory pompy protonowej, takie jak esomeprazol, mogą wpływać na wchłanianie octanu uliprystalu poprzez zmianę pH w żołądku.
W Polsce dostępne są obecnie dwie główne opcje antykoncepcji awaryjnej:
Lewonorgestrel (1,5 mg) – skuteczny do 72 godzin po stosunku, dostępny bez recepty. Jest pierwszym wyborem ze względu na dostępność i długą historię stosowania.
Octan uliprystalu (30 mg) – skuteczny do 120 godzin po stosunku, wymaga recepty. Wybierany szczególnie w przypadkach opóźnionego zgłoszenia się pacjentki lub gdy lewonorgestrel może być mniej skuteczny (np. u kobiet z wyższym BMI).
Wkładka wewnątrzmaciczna z miedzią może być również zastosowana jako metoda antykoncepcji awaryjnej do 5 dni po stosunku, oferując najwyższą skuteczność (>99%) oraz długotrwałą ochronę antykoncepcyjną.
Ze względu na ograniczenia w stosowaniu octanu uliprystalu, w leczeniu mięśniaków macicy stosuje się obecnie inne opcje:
Agoniści GnRH (leuprolina, goserelin) – skuteczni w redukcji objętości mięśniaków i kontroli krwawień, jednak powodują objawy niedoboru estrogenów.
Antagoniści GnRH (relugolix) – nowsza grupa leków oferująca szybką kontrolę objawów z możliwością łagodzenia objawów niedoboru estrogenów.
Kwas traneksamowy – niesteroidowy lek przeciwkrwotoczny skuteczny w redukcji nadmiernego krwawienia menstruacyjnego.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, kwas mefenamiowy) – pomagają w kontroli bólu i mogą nieznacznie redukować krwawienie.
Antykoncepcja hormonalna – tabletkki kombinowane, plastry lub pierścień mogą pomóc w regulacji cyklu i redukcji objawów.
Po zastosowaniu octanu uliprystalu jako antykoncepcji awaryjnej pacjentka powinna:
Gdy octan uliprystalu był stosowany w leczeniu mięśniaków, wymagane było:
Pomimo problemów związanych z hepatotoksycznością, badania nad octanem uliprystalu w innych wskazaniach nadal trwają. Naukowcy eksplorują możliwości jego zastosowania w:
Trwają również intensywne badania nad identyfikacją biomarkerów, które mogłyby pomóc w przewidywaniu ryzyka hepatotoksyczności, co mogłoby umożliwić bezpieczny powrót do stosowania leku w leczeniu mięśniaków macicy u wyselekcjonowanych pacjentek.
Tak, badania kliniczne potwierdzają wyższą skuteczność octanu uliprystalu w zapobieganiu ciąży. Octan uliprystalu zapobiega około 85% oczekiwanych ciąż, podczas gdy lewonorgestrel – 69%. Przewaga ta jest szczególnie widoczna przy zastosowaniu między 72 a 120 godziną po stosunku, gdy lewonorgestrel traci już znacznie na skuteczności.
Octan uliprystalu można skutecznie zastosować do 120 godzin (5 dni) po niezabezpieczonym stosunku płciowym. To znacznie dłuższe okno terapeutyczne w porównaniu do lewonorgestrelu, który jest skuteczny tylko przez 72 godziny.
Nie, octan uliprystalu w dawce stosowanej w antykoncepcji awaryjnej (30 mg) nie ma właściwości aborcyjnych. Jego mechanizm działania polega głównie na opóźnianiu owulacji i utrudnianiu implantacji, nie wpływa jednak na już istniejącą ciążę. Jeśli kobieta jest już w ciąży, lek nie spowoduje jej przerwania.
W marcu 2020 roku EMA zawiesiła stosowanie octanu uliprystalu w leczeniu mięśniaków z powodu zgłoszonych przypadków poważnego uszkodzenia wątroby, w tym 5 przypadków wymagających przeszczepu wątroby. Chociaż te przypadki były bardzo rzadkie, uznano, że ryzyko przewyższa korzyści w tym wskazaniu.
W antykoncepcji awaryjnej octan uliprystalu powinien być stosowany tylko okazjonalnie, nie może zastąpić regularnej antykoncepcji. Częste stosowanie może prowadzić do zaburzeń cyklu miesiączkowego. Jeśli zachodzi potrzeba częstego stosowania antykoncepcji awaryjnej, należy skonsultować się z lekarzem w sprawie doboru stałej metody antykoncepcyjnej.
Nie ma dowodów na to, że jednorazowe lub sporadyczne stosowanie octanu uliprystalu wpływa na przyszłą płodność. Lek działa krótkotrwale, a jego efekty na cykl miesiączkowy są przemijające. Płodność powraca do normy już w kolejnym cyklu.
Tak, główną alternatywą jest lewonorgestrel, dostępny bez recepty i skuteczny do 72 godzin po stosunku. Dla kobiet z wyższym BMI lub w przypadku późniejszego zgłoszenia się (72-120 godzin) octan uliprystalu może być bardziej skuteczny. Wkładka wewnątrzmaciczna z miedzią to najskuteczniejsza metoda antykoncepcji awaryjnej.
Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w przypadku: silnego bólu brzucha (może wskazywać na ciążę ektopową), obfitego krwawienia, uporczywych wymiotów, objawów mogących wskazywać na uszkodzenie wątroby (żółtaczka, silne zmęczenie, ból prawego podżebrza), oraz braku menstruacji po upływie 3 tygodni od zastosowania leku.
