Tygecyklina – informacje w pigułce (podsumowanie farmaceuty)
Tygecyklina – lek o działaniu przeciwbakteryjnym, należący do grupy antybiotyków glicylocyklinowych. Mechanizm działania tygecykliny polega m.in. na hamowaniu translacji białek w komórkach bakterii, co zapobiega wbudowywaniu reszt aminokwasowych i zatrzymuje rozwój komórki bakteryjnej.
Wskazaniem do stosowania leku są powikłane zakażenia skóry i tkanek miękkich oraz powikłane zakażenia wewnątrzbrzuszne.
Tygecyklina dostępna jest w postaci proszku do sporządzania roztworu do infuzji. Dawkowanie leku i czas trwania leczenia dobiera się indywidualnie, w zależności od nasilenia objawów, lokalizacji zakażenia i ogólnego stanu pacjenta.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, niestrawność, jadłowstręt, zapalenie płuc, wstrząs septyczny, posocznica, hipoglikemia, hipoproteinemia, zawroty głowy, ból głowy, zapalenie żył, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, świąd, wysypka, trudności z gojeniem ran, reakcja w miejscu wstrzyknięcia
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Tygecyklina – innowacyjny antybiotyk w leczeniu zakażeń wieloopornych
Tygecyklina to przełomowy antybiotyk z grupy glicylocyklin, który rewolucjonizuje leczenie najcięższych zakażeń bakteryjnych. Ten syntetyczny analog minocykliny, wprowadzony do kliniki w 2005 roku, stanowi pierwszego przedstawiciela nowej klasy antybiotyków glicylocyklinowych. Jego unikalna struktura chemiczna i mechanizm działania pozwalają na pokonanie mechanizmów oporności charakterystycznych dla klasycznych tetracyklin, czyniąc go nieocenioną bronią w walce z bakteriami wielolekoopornymi. Tygecyklina oferuje szerokie spektrum działania, obejmujące bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne oraz beztlenowce, z wyjątkową skutecznością przeciwko szczepom MRSA, VRE i bakteriom produkującym ESBL. Jej zastosowanie ogranicza się do przypadków, gdy konwencjonalne antybiotyki zawodzą, co czyni ją cennym narzędziem w arsenale współczesnej medycyny.
Mechanizm działania tygecykliny
Tygecyklina działa poprzez hamowanie syntezy bakteryjnych białek poprzez wiązanie się z podjednostką 30S rybosomu i blokowanie przyłączania aminoacylo-tRNA do miejsca A rybosomu. Proces ten uniemożliwia wbudowywanie reszt aminokwasowych w nowo syntetyzowany łańcuch peptydowy, co prowadzi do zatrzymania wzrostu komórki bakteryjnej.
Tygecyklina zaliczana jest do antybiotyków o działaniu bakteriostatycznym, co oznacza, że hamuje wzrost i rozmnażanie bakterii bez ich bezpośredniego zabijania. Co istotne, tygecyklina przełamuje dwa główne mechanizmy oporności na tetracykliny: ochrony rybosomu oraz pompy usuwającej antybiotyk z komórki bakteryjnej. Ta wyjątkowa właściwość sprawia, że antybiotyk zachowuje skuteczność przeciwko szczepom opornym na klasyczne tetracykliny.
W badaniach laboratoryjnych wykazano, że podczas stosowania tygecykliny w stężeniu 4-krotnie przekraczającym MIC obserwuje się 2-logarytmiczne zmniejszenie liczebności kolonii Enterococcus spp., Staphylococcus aureus i Escherichia coli. To potwierdza jej wysoką skuteczność przeciwko kluczowym patogenom odpowiedzialnym za zakażenia szpitalne.
Spektrum działania i wskazania kliniczne
Bakterie wrażliwe na tygecyklinę
Tygecyklina wykazuje działanie przeciwko szerokiemu spektrum bakterii:
Bakterie Gram-dodatnie:
- Staphylococcus aureus – włączając szczepy MRSA (oporne na metycylinę)
- Enterococcus spp. – w tym szczepy VRE (oporne na wankomycynę)
- Streptococcus pyogenes
- Streptococcus agalactiae
- Paciorkowce grupy viridans
Bakterie Gram-ujemne:
- Escherichia coli
- Klebsiella pneumoniae
- Enterobacter spp.
- Citrobacter spp.
- Serratia marcescens
Bakterie beztlenowe:
- Bacteroides grupy fragilis
- Clostridium perfringens
- Peptostreptococcus spp.
- Prevotella spp.
Oficjalne wskazania do stosowania
Tygecyklina stosowana jest w leczeniu powikłanych zakażeń skóry i tkanek miękkich oraz powikłanych zakażeń w obrębie jamy brzusznej. Preparat należy stosować jedynie wówczas, gdy zastosowanie alternatywnych antybiotyków nie jest właściwe. Jest to antybiotyk zarezerwowany dla szczególnych sytuacji klinicznych, gdzie inne opcje terapeutyczne są ograniczone.
Warto podkreślić, że tygecyklina nie jest wskazana do leczenia chorych z zakażeniem stopy cukrzycowej. Ta specyficzna lokalizacja wyłączona została z zarejestrowanych wskazań ze względu na ograniczone dane kliniczne dotyczące skuteczności w tym obszarze.
Farmakokinetyka i właściwości farmakologiczne
Wchłanianie i dystrybucja
Ponieważ lek podawany jest dożylnie, jego dostępność biologiczna wynosi 100%. W badaniach in vitro obserwowano wiązanie się tygecykliny z białkami osocza w około 80%, co wpływa na jej dystrybucję w organizmie.
Lek charakteryzuje się bardzo dobrą dystrybucją tkankową. Największe stężenia tygecykliny stwierdza się w szpiku kostnym, śliniankach, tarczycy, śledzionie i nerkach. Ta szeroka dystrybucja tkankowa jest szczególnie korzystna w leczeniu zakażeń o różnej lokalizacji.
Metabolizm i eliminacja
Mniej niż 20% podanej dawki ulega przemianom metabolicznym w wątrobie. Głównymi metabolitami są: glukoronid, N-acetylowa pochodna oraz epimer. Ograniczony metabolizm zmniejsza ryzyko interakcji lekowych związanych z enzymami wątrobowymi.
Wydalanie następuje głównie z żółcią w postaci niezmienionej (59%), dodatkowe drogi eliminacji stanowią glukuronidacja oraz wydalanie przez nerki w postaci niezmienionej (33%). Klirens całkowity tygecykliny wynosi 24 l/godz., a średni okres półtrwania to około 42 godziny.
Parametry farmakokinetyczne u różnych grup pacjentów
Grupa pacjentów |
Modyfikacja dawkowania |
Uwagi |
Niewydolność nerek |
Nie wymagana |
Klirens nerkowy stanowi tylko 13% całkowitego klirensu |
Łagodna niewydolność wątroby |
Nie wymagana |
Brak wpływu na farmakokinetykę |
Ciężka niewydolność wątroby |
Dawka podtrzymująca 25 mg co 12h |
Zmniejszenie klirensu o 55% |
Pacjenci w podeszłym wieku |
Nie wymagana |
Brak istotnych różnic klinicznych |
Dawkowanie i sposób podawania
Tygecyklina podawana jest we wlewach dożylnych trwających 30-60 minut. U pacjentów dorosłych stosuje się pierwszą dawkę wysycającą 100 mg, następnie podaje się po 50 mg dwa razy na dobę. Standardowy czas leczenia wynosi od 5 do 14 dni, w zależności od rodzaju i ciężkości zakażenia.
Preparat dostępny jest w postaci proszku do sporządzania roztworu do infuzji, gdzie każda fiolka zawiera 50 mg substancji czynnej. Po rekonstytucji 1 ml roztworu zawiera 10 mg tygecykliny.
Działania niepożądane i profil bezpieczeństwa
Najczęściej występujące działania niepożądane
Bardzo często: nudności, wymioty, biegunka. Związane z leczeniem działania niepożądane, jakie najczęściej stwierdzano w badaniach klinicznych, obejmowały przemijające nudności (20%) i wymioty (14%) o nasileniu od łagodnego do umiarkowanego, zwykle występujące we wczesnej fazie leczenia (1. i 2. dzień).
Poważne działania niepożądane
Szczególną uwagę należy zwrócić na:
- Zaburzenia wątroby: możliwe jest wystąpienie uszkodzenia wątroby, zwykle spowodowane zastojem żółci, w tym niewydolność wątroby prowadząca do zgonu
- Ostre zapalenie trzustki: stosowanie tygecykliny może być związane z wystąpieniem ostrego zapalenia trzustki, niekiedy o ciężkim przebiegu
- Reakcje anafilaktyczne: tygecyklina może prowokować występowanie groźnych dla życia reakcji anafilaktycznych lub rzekomoanafilaktycznych
Ostrzeżenie FDA dotyczące zwiększonej śmiertelności
Meta-analiza 13 badań klinicznych wykazała, iż w przypadku stosowania tygecykliny ryzyko zgonu jest o 2,5% większe, podczas gdy w przypadku zastosowania innych antybiotyków wynosi – 1,8%. Z tego powodu FDA wydała ostrzeżenie dotyczące zwiększonego ryzyka śmiertelności u pacjentów leczonych tygecykliną w porównaniu do innych antybiotyków.
Interakcje lekowe i przeciwwskazania
Istotne interakcje lekowe
- Warfaryna: tygecyklina zmniejsza klirens warfaryny, co może prowadzić do wydłużenia czasu protrombinowego
- Inhibitory kalcyneuryny: stosowana razem z inhibitorami kalcyneuryny jak cyklosporyna czy takrolimus wpływa na ich stężenie w osoczu, zwiększając je
- Doustne środki antykoncepcyjne: może zmniejszać działanie antykoncepcyjne doustnych leków hormonalnych
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Pacjenci, u których rozpoznano nadwrażliwość na antybiotyki tetracyklinowe, mogą być również uczuleni na tygecyklinę.
Szczególne populacje pacjentów
Ciąża i laktacja
Podobnie jak inne antybiotyki tetracyklinowe, tygecyklina może spowodować trwałe przebarwienia zębów i uszkodzenie szkliwa oraz opóźnienie kostnienia u płodów i dzieci poniżej 8. roku życia. Z tego powodu nie powinna być stosowana u kobiet ciężarnych, chyba że korzyści przewyższają ryzyko.
Dzieci i młodzież
Nie należy podawać preparatu Tygacil dzieciom w wieku poniżej 8 lat z uwagi na ryzyko odbarwienia zębów. Ponieważ brak danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności, nie zaleca się stosowania preparatu Tygacil u młodzieży poniżej 18. roku życia.
Oporna na antybiotyki bakterie i miejsce tygecykliny w terapii
Tygecyklina odgrywa kluczową rolę w leczeniu zakażeń wywoływanych przez bakterie wielooorne:
- MRSA (Staphylococcus aureus oporny na metycylinę)
- VRE (Enterococcus oporny na wankomycynę)
- Bakterie produkujące ESBL (β-laktamazy o rozszerzonym spektrum)
- Wielooporne szczepy Acinetobacter baumannii
Szczepy MRSA są oporne na wszystkie antybiotyki β-laktamowe, a w 90% występuje ponadto krzyżowa oporność z makrolidami oraz fluorochinolonami. W takich przypadkach tygecyklina stanowi cenną alternatywę terapeutyczną.
Czym różni się tygecyklina od innych tetracyklin?
Tygecyklina to syntetyczny analog minocykliny należący do nowej grupy glicylocyklin. Główną różnicą jest zdolność do pokonywania mechanizmów oporności charakterystycznych dla klasycznych tetracyklin, co sprawia, że zachowuje skuteczność przeciwko szczepom opornym na tradycyjne antybiotyki z tej grupy.
Kiedy lekarz może przepisać tygecyklinę?
Tygecyklina jest antybiotykiem zarezerwowanym dla przypadków, gdy inne antybiotyki nie mogą być stosowane. Najczęściej przepisywana jest w leczeniu powikłanych zakażeń skóry, tkanek miękkich oraz zakażeń wewnątrzbrzusznych, szczególnie gdy występują bakterie wieloooporne.
Czy tygecyklina może być stosowana ambulatoryjnie?
Nie, tygecyklina jest dostępna wyłącznie w postaci do podawania dożylnego i wymaga podawania w warunkach szpitalnych przez wykwalifikowany personel medyczny. Infuzja trwa od 30 do 60 minut i musi być przeprowadzona pod ścisłym nadzorem.
Jakie są najczęstsze działania niepożądane tygecykliny?
Najczęściej występują objawy ze strony przewodu pokarmowego: nudności (u około 20% pacjentów), wymioty (14%) i biegunka. Objawy te są zwykle łagodne do umiarkowanych i pojawiają się głównie w pierwszych dniach leczenia.
Czy tygecyklina jest bezpieczna dla dzieci?
Tygecyklina nie jest zalecana u dzieci poniżej 18 lat. U dzieci poniżej 8 lat może powodować trwałe przebarwienia zębów, podobnie jak inne tetracykliny. Brak jest wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności u pacjentów pediatrycznych.
Czy można stosować tygecyklinę z innymi antybiotykami?
W niektórych ciężkich przypadkach lekarz może rozważyć terapię skojarzoną z innymi antybiotykami, szczególnie u pacjentów z powikłanymi zakażeniami wewnątrzbrzusznymi, posocznicą lub wstrząsem septycznym. Decyzja zawsze należy do lekarza prowadzącego.
Jak długo trwa leczenie tygecykliną?
Standardowy czas leczenia wynosi od 5 do 14 dni, w zależności od rodzaju zakażenia, jego ciężkości i odpowiedzi pacjenta na terapię. Lekarz indywidualnie dostosowuje długość leczenia do konkretnego przypadku.
Czy tygecyklina wpływa na skuteczność antykoncepcji?
Tak, tygecyklina może zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych. Kobiety stosujące „pigułki” antykoncepcyjne powinny skonsultować się z lekarzem w sprawie dodatkowych metod zapobiegania ciąży podczas leczenia.
Czy można prowadzić pojazd podczas leczenia tygecykliną?
Tygecyklina może powodować zawroty głowy, które mogą wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn. Pacjenci powinni unikać prowadzenia pojazdów, jeśli doświadczają takich objawów.
Co robić w przypadku zapomnienia dawki?
Ponieważ tygecyklina jest podawana w szpitalu przez personel medyczny, ryzyko pominięcia dawki jest minimalne. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy natychmiast poinformować lekarza lub pielęgniarkę.
Bibliografia
- Prasad P, Sun J, Danner RL, Natanson C. Excess deaths associated with tigecycline after approval based on noninferiority trials. Clin Infect Dis. 2012;54(12):1699-1709. DOI: 10.1093/cid/cis270 PMID: 22423139
- Rose WE, Rybak MJ. Tigecycline: first of a new class of antimicrobial agents. Pharmacotherapy. 2006;26(8):1099-1110. DOI: 10.1592/phco.26.8.1099 PMID: 16863487