Gelaspan to lek osoczozastępczy, który zastępuje płyn utracony z krwiobiegu. Stosowany jest w celu zastąpienia krwi i płynu ustrojowego, które zostały utracone na skutek na przykład zabiegu chirurgicznego, wypadku lub poparzenia. Wskazany jest do stosowania w leczeniu względnej lub całkowitej hipowolemii oraz wstrząsu1. Gelaspan jest dostępny na receptę.
Optilyte to wodny roztwór soli mineralnych, który jest stosowany w celu wypełniania łożyska naczyniowego i przywrócenia równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Skład leku jest bardzo zbliżony do składu elektrolitowego osocza. Preparat jest dostępny na receptę i podaje się go dożylnie.
Plasmalyte to roztwór do infuzji stosowany w celu uzupełnienia płynów po dużej utracie. Preparat zawiera elektrolity: glukonian sodu, trójwodny octan sodu, chlorek potasu, chlorek sodu, sześciowodny chlorek magnezu. Wskazany jest do uzupełniania utraty płynów (np. po oparzeniach, urazach głowy, złamaniach, zakażeniach oraz w przypadkach podrażnienia otrzewnej), do śródoperacyjnego uzupełniania utraty płynów, we wstrząsie krwotocznym oraz stanach klinicznych wymagających szybkiego przetoczenia krwi. Lek jest dostępny na receptę.
Lek PlasmaVolume Redibag jest roztworem do infuzji, który stosuje się w celu uzupełnienia utraty krwi, na przykład w wyniku krwotoku czy urazu. Dzięki temu lekowi możliwe jest utrzymanie krążenia krwi. Jest dostępny wyłącznie na receptę.
Sterofundin ISO to izotoniczny roztwór elektrolitów do infuzji dożylnej. Jest stosowany w celu uzupełnienia utraconego płynu pozakomórkowego u pacjentów, u których doszło do odwodnienia izotonicznego oraz w przypadku bezpośredniego ryzyka wystąpienia kwasicy. Preparat jest wydawany wyłącznie na receptę.
Tetraspan to lek w postaci roztworu do infuzji, który jest podawany przez rurkę do żyły. Jest to substancja zastępująca osocze. Stosowany jest w celu przywrócenia objętości krwi po utracie (lub przewidywanej utracie) krwi, na przykład po urazie ciała. Lek ten zapobiega ryzyku wystąpienia wstrząsu, który jest stanem zagrażającym życiu spowodowanym niewystarczającym krążeniem krwi, lub jest podawany w leczeniu wstrząsu. Jest dostępny na receptę.
Venolyte to roztwór do infuzji, który jest dostępny na receptę. Jest stosowany głównie w leczeniu odwodnienia pozakomórkowego, niezależnie od przyczyny (na przykład wymioty, biegunka, przetoka itp.). Może być również używany w przypadku hipowolemii, niezależnie od jej przyczyny (na przykład wstrząs krwotoczny, oparzenia, utrata wody i elektrolitów podczas operacji) oraz w łagodnej kwasicy metabolicznej. Składniki preparatu i ich stężenia są dostosowane do występujących w osoczu.
Trójwodny octan sodu – substancja o szerokim spektrum zastosowania, od branży spożywczej, przez kosmetyczną, aż po lecznictwo. W farmacji występuje w preparatach nawadniających, izotonicznych oraz płynach do dializy otrzewnowej w połączeniu z innymi substancjami, takimi jak: chlorek sodu, chlorek potasu, glukoza.
Wskazaniem do stosowania preparatu w skład którego wchodzi octan sodu jest zapobieganie niedoborom elektrolitowym spowodowanym przez biegunkę, utratę płynów wskutek przetoki żołądkowej, żółciowej, jelitowej i okrężniczej oraz kwasicę metaboliczną.
Trójwodny octan sodu dostępny jest w postaci roztworu do infuzji. Lek podaje się dożylnie, a dokładnie dawkowanie i czas podania ustala się indywidualnie w zależności od wieku, masy ciała i stanu klinicznego pacjenta.
Możliwe działania niepożądane: stosowanie preparatów leczniczych zawierających w składzie trójwodny octan sodu może powodować ból w miejscu podania, uczucie pieczenia, osłabienie, złe samopoczucie, obrzęk obwodowy, gorączka, niedociśnienie, kołatanie serca.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Trójwodny octan sodu (CH3COONa·3H2O) to wielofunkcyjny związek chemiczny o szerokim zastosowaniu w medycynie i farmacji, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi elektrolitowej organizmu oraz regulacji pH. Ten białawy, krystaliczny proszek stanowi sodową sól kwasu octowego z trzema cząsteczkami wody krystalizacyjnej, co nadaje mu unikalne właściwości fizyczne i chemiczne. W praktyce medycznej substancja ta wykorzystywana jest przede wszystkim jako składnik roztworów infuzyjnych, bufor pH oraz środek wyrównujący niedobory elektrolitów. Jego bezpieczeństwo stosowania zostało potwierdzone przez liczne badania kliniczne, a amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) przyznała mu status GRAS (Generally Recognized as Safe). Trójwodny octan sodu charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością w wodzie, właściwościami higroskopijnymi oraz zdolnością do wydzielania ciepła podczas krystalizacji, co znajduje praktyczne zastosowanie nie tylko w medycynie, ale również w przemyśle farmaceutycznym jako stabilizator i konserwant.
Trójwodny octan sodu występuje w postaci bezbarwnych lub białych kryształów, które są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Związek ten topi się w temperaturze 58°C i charakteryzuje się gęstością około 1,45 g/cm³. Jego wzór chemiczny CH3COONa·3H2O wskazuje na obecność trzech cząsteczek wody krystalizacyjnej na każdą cząsteczkę octanu sodu.
W kontakcie z wilgocią trójwodny octan sodu może wydzielać charakterystyczny zapach octu, co wynika z jego pokrewieństwa z kwasem octowym. pH 1% roztworu octanu sodu mieści się w zakresie 8,0-9,5, co oznacza, że roztwór ma odczyn słabo zasadowy.
Po podaniu dożylnym octan sodu jest metabolizowany w wątrobie do wodorowęglanu, który następnie uczestniczy w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu. Proces ten przebiega poprzez wejście acetatu do cyklu kwasu cytrynowego, gdzie zostaje przekształcony w dwutlenek węgla i wodę, które następnie przy udziale anhydrazy węglanowej przekształcają się w wodorowęglan.
Badania wykazały, że metabolizm octanu nie ogranicza się jedynie do wątroby – znaczną rolę odgrywają również mięśnie szkieletowe, co tłumaczy dlaczego choroby wątroby nie wpływają negatywnie na metabolizm podawanego octanu sodu.
Trójwodny octan sodu jest wskazany jako źródło jonów sodu do dodawania do dużych objętości płynów infuzyjnych w celu zapobiegania lub korygowania hiponatremii u pacjentów z ograniczonym lub brakiem doustnego przyjmowania pokarmów. Medycznie octan sodu jest ważnym składnikiem jako uzupełniacz elektrolitów podawany dożylnie, głównie wskazany do korygowania poziomów sodu u pacjentów z hiponatremią.
Główne wskazania do stosowania:
W przypadku pacjentów z niewydolnością nerek wymagających dializy, trójwodny octan sodu odgrywa ważną rolę jako bufor regulujący poziom pH roztworu dializacyjnego. Dializa nie usuwa całkowicie wszystkich fosforanów z organizmu, co wymaga stosowania wiążących fosforany leków, w których octan sodu może być używany jako pomocniczy składnik.
Badania porównujące dializę octanową z dializą wodorowęglanową wykazały, że dializa z wodorowęglanem prowadzi do znacząco mniejszej hipoksemii i epizodów hipotensyjnych niż z octanem. Starsi pacjenci z nawracającym niedociśnieniem podczas dializy octanowej odnoszą największe korzyści z przejścia na dializ wodorowęglanowy.
W toksykologii medycznej octan sodu może służyć jako alternatywa dla wodorowęglanu sodu w leczeniu niektórych zatruć, szczególnie gdy wodorowęglan sodu jest niedostępny. Jest szczególnie przydatny w leczeniu zatruć lekami tricyklicznymi, salicylanami oraz jako terapia wspomagająca w arytmiach wywołanych kokainą.
Mechanizm działania w zatruciach:
W Polsce trójwodny octan sodu dostępny jest przede wszystkim w postaci koncentratu do sporządzania roztworów infuzyjnych. Typowe preparaty zawierają 2 mEq/ml octanu sodu i wymagają rozcieńczenia przed podaniem.
Najczęściej stosowane preparaty zawierające octan sodu:
W przypadku alkalizacji surowicy dawka początkowa wynosi 1 mEq na kg masy ciała podawana przez 15-20 minut, w przeciwieństwie do wodorowęglanu sodu, który może być podawany przez 1-2 minuty. Infuzja podtrzymująca to 150 mEq rozcieńczonych do 1 litra 5% glukozą, podawanych z szybkością dwukrotnie większą niż podstawowa.
Roztwory zawierające jony sodu należy podawać powoli, aby uniknąć przeciążenia sodem i retencji wody, szczególnie u pacjentów z niewydolnością serca, ciężką niewydolnością nerek oraz w stanach klinicznych z obrzękiem i retencją sodu.
Octan sodu jest substancją bezpieczną i nie wiąże się z żadnymi negatywnymi skutkami zdrowotnymi przy prawidłowym stosowaniu. Amerykańska Agencja Leków i Żywności (FDA) nadała octanowi sodu status GRAS (Generally recognized as safe).
Możliwe działania niepożądane:
Roztwory zawierające jony octanowe należy stosować z dużą ostrożnością u pacjentów z alkalozą metaboliczną lub oddechową. Octan należy podawać z dużą ostrożnością w stanach, w których występuje zwiększony poziom lub upośledzone wykorzystanie tego jonu, takich jak ciężka niewydolność wątroby.
Główne przeciwwskazania:
| Parametr | Wartość/Opis |
|---|---|
| Punkt topnienia | 58-58,4°C |
| Rozpuszczalność w wodzie | Bardzo dobra (około 137 g/100 ml) |
| pH roztworu 1% | 8,0-9,5 |
| Masa molekularna | 136,08 g/mol |
| Gęstość | 1,45 g/cm³ |
Kilka octanów farmaceutycznych (głównie trójwodny octan sodu, ale także octan amonu, octan potasu i dwuwodny octan cynku) jest używanych w produkcji insuliny. Octany takie jak octan amonu i octan potasu są używane w procesie produkcji penicyliny.
Octan amonu może być stosowany jako bufor w separacji różnych związków w cieczach, na przykład w separacji hormonów z ludzkiego moczu. Fenoksyoctan sodu (SPA) jest najczęściej używany w fermentacji penicyliny V.
Preparaty parenteralne to sterylne preparaty zawierające jeden lub więcej składników aktywnych przeznaczonych do podania przez iniekcję, infuzję lub implantację do organizmu. Octany Niacet używane w roztworach parenteralnych obejmują trójwodny krystaliczny octan sodu, octan potasu, octan wapnia oraz czterowodny krystaliczny octan magnezu.
Roztwór octanu sodu to składnik aktywny ogrzewaczy termicznych wykorzystywanych jako ogrzewacze do rąk czy kompresy w fizjoterapii. Gdy się naciśnie metalową płytkę w ogrzewaczu, tworzy się centrum nukleacji, powodując krystalizację roztworu z powrotem do stałego trójwodnego octanu sodu z wydzieleniem ciepła.
Proces krystalizacji jest egzotermiczny, a ukryte ciepło topnienia wynosi około 264-289 kJ/kg. W przeciwieństwie do niektórych typów okładów grzewczych, takich jak te oparte na nieodwracalnych reakcjach chemicznych, okład grzewczy z octanem sodu można łatwo ponownie wykorzystać.
Trójwodny octan sodu może być również używany jako materiał zmiennofazowy do magazynowania ciepła, szczególnie do dostarczania ciepłej wody użytkowej w zastosowaniach pomp ciepła. Jako materiał magazynujący ciepło (temperatura topnienia: 58°C, ciepło topnienia: 252 kJ/kg) octan sodu trójwodny jest obiecującym materiałem.
Kilka trwających badań klinicznych bada zastosowanie roztworów zawierających trójwodny octan sodu w różnych kontekstach medycznych, od zarządzania płynami podczas operacji po wsparcie żywieniowe pacjentów.
Obszary aktualnych badań:
Badanie kardiologiczne: analiza wpływu infuzji hipertonicznego mleczanu sodu, który może zawierać trójwodny octan sodu, na uszkodzenie mózgu u pacjentów po zatrzymaniu krążenia pozostających w śpiączce.
Badania nad octanem sodu stale ewoluują, z licznymi studiami badającymi jego szersze zastosowania, takie jak potencjalne korzyści w leczeniu nerek i układu krążenia. Nowe badania analizują również jego rolę w nowatorskich formulacjach leków oraz jako leczenie wspomagające w różnych środowiskach klinicznych.
| Zastosowanie | Mechanizm działania | Korzyści kliniczne |
|---|---|---|
| Uzupełnienie elektrolitów | Dostarczanie jonów Na+ | Korekta hiponatremii |
| Regulacja pH | Metabolizm do HCO3- | Alkalizacja surowicy/moczu |
| Dializa | Buforowanie pH dializu | Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej |
| Leczenie zatruć | Alkalizacja + jony Na+ | Ułatwienie eliminacji toksyn |
Trójwodny octan sodu to związek chemiczny używany w roztworach medycznych, często jako część mieszanin elektrolitowych lub płynów dożylnych, które pomagają utrzymać równowagę płynów i elektrolitów w organizmie. Jest to forma sodowej soli kwasu octowego połączona z trzema cząsteczkami wody.
Octan sodu jest używany głównie jako uzupełniacz elektrolitów w żywienia parenteralnego całkowitego (TPN) oraz jako składnik roztworów infuzyjnych. Stosuje się go do korygowania niedoborów sodu, regulacji pH organizmu oraz w niektórych przypadkach zatruć jako alternatywę dla wodorowęglanu sodu.
Octan sodu jest substancją bezpieczną, której spożycie nie wiąże się z występowaniem skutków ubocznych przy prawidłowym dawkowaniu. Produkty zawierające octan sodu mogą być stosowane przez kobiety w ciąży, karmiące piersią, a także małe dzieci. Jedynym przeciwwskazaniem jest uczulenie na ocet lub kwas octowy.
Octan sodu znajduje się w różnych preparatach medycznych, w tym roztworach elektrolitowych jak Plasma-Lyte, płynach do dializy oraz koncentratach do sporządzania roztworów infuzyjnych. Wykorzystywany jest także w produkcji insuliny oraz antybiotyków takich jak penicylina.
Główną różnicą jest sposób metabolizmu – wodorowęglan sodu działa natychmiast przez aktywność anhydrazy węglanowej, podczas gdy octan sodu wymaga metabolizmu w wątrobie i mięśniach szkieletowych do przekształcenia w wodorowęglan. Z tego powodu octan sodu należy podawać wolniej (przez 15-20 minut) w przeciwieństwie do szybkiego podania wodorowęglanu (1-2 minuty).
Możliwe działania niepożądane to ból w miejscu podania, uczucie pieczenia, osłabienie, złe samopoczucie, obrzęk obwodowy, gorączka, niedociśnienie oraz kołatanie serca. Większość z tych objawów jest łagodna i przejściowa przy prawidłowym dawkowaniu.
Roztwory zawierające octan należy stosować ostrożnie u pacjentów z alkalozą metaboliczną lub oddechową, ciężką niewydolnością wątroby oraz u osób z retencją sodu i obrzękami. Przeciwwskazaniami są także uczulenie na octan sodu oraz wysokie poziomy sodu we krwi.
