Alluzience to lek na receptę, który zawiera toksynę botulinową A. Jest stosowany do osiągnięcia przejściowej poprawy wyglądu umiarkowanych lub silnych zmarszczek gładzizny czoła, widocznych podczas maksymalnego zmarszczenia brwi u pacjentów dorosłych w wieku poniżej 65 lat, w przypadku, gdy ich nasilenie wywiera istotny wpływ na psychikę pacjenta.
Azzalure to lek dostępny na receptę, który zawiera toksynę botulinową typu A. Jest stosowany w celu tymczasowej poprawy wyglądu umiarkowanych lub silnych zmarszczek gładzizny czoła (pionowe zmarszczki pomiędzy brwiami) oraz zmarszczek w okolicy bocznego kąta oka (tzw. kurze łapki) u pacjentów dorosłych w wieku poniżej 65 lat, w przypadku, gdy nasilenie tych zmarszczek ma istotny wpływ na psychikę pacjenta. Lek ten działa poprzez chemiczne odnerwienie leczonych mięśni, co prowadzi do zatrzymania skurczów mięśni docelowych.
Bocouture to lek zawierający substancję czynną toksynę botulinową typu A. Lek ten jest stosowany do uzyskania przejściowej poprawy wyglądu zmarszczek w górnej części twarzy u dorosłych poniżej 65. roku życia, kiedy głębokość zmarszczek ma istotne znaczenie psychologiczne dla pacjenta.
Botox to lek zawierający toksynę botulinową typu A, która jest wstrzykiwana do mięśni, skóry lub ściany pęcherza moczowego. Działa poprzez blokowanie przewodzenia impulsów nerwowych do mięśni, do których został on wstrzyknięty. Jest stosowany w leczeniu wielu chorób, takich jak kurcze mięśni, tiki, zeza, nadmierne łzawienie czy nadpotliwość. Lek jest dostępny na receptę.
Dysport to lek na receptę, który zawiera toksynę botulinową typu A. Jego działanie polega na hamowaniu skurczu mięśni. Wskazaniami do stosowania produktu Dysport są leczenie objawowe spastyczności ogniskowej kończyn dolnych u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym w wieku 2 lat lub starszych, kurczowy kręcz szyi u dorosłych, kurcz powiek u dorosłych, połowiczy kurcz twarzy u dorosłych, spastyczność ogniskowa kończyn u dorosłych oraz nadmierna potliwość pach.
Letybo to lek, który zawiera toksynę botulinową typu A. Dzięki swojemu działaniu, blokuje on impulsy nerwowe przekazywane do mięśni, co prowadzi do tymczasowego porażenia mięśni. Letybo jest stosowany u osób dorosłych w wieku poniżej 75 lat, w celu poprawy wyglądu umiarkowanych lub głębokich pionowych zmarszczek pomiędzy brwiami, gdy ich występowanie wywiera istotny wpływ na psychikę pacjenta. Lek jest dostępny na receptę.
NUCEIVA zawiera toksynę botulinową typu A, która zapobiega kurczeniu się mięśni, powodując ich tymczasowe porażenie. Działa poprzez hamowanie impulsów nerwowych przekazywanych do mięśni. Lek jest stosowany u dorosłych poniżej 65 roku życia w celu tymczasowej poprawy wyglądu pionowych zmarszczek między brwiami, które mają istotny wpływ psychologiczny na pacjenta.
Lek Relfydess zawiera toksynę botulinową typu A, która rozluźnia mięśnie poprzez hamowanie przewodzenia impulsów nerwowych, zapobiegając ich kurczeniu się. Stosowany jest w celu tymczasowej poprawy wyglądu umiarkowanych do ciężkich zmarszczek między brwiami i w zewnętrznych kącikach oczu u dorosłych poniżej 65. lat. Lek pomaga poprawić samopoczucie osób, dla których zmarszczki mimiczne stanowią problem estetyczny.
Vistabel to lek zawierający toksynę botulinową typu A, który ma obwodowe działanie zwiotczające mięśnie. Jest stosowany w zabiegach medycyny estetycznej poprawiających wygląd niektórych zmarszczek u osób dorosłych. Wskazany jest do osiągnięcia przejściowej poprawy wyglądu zmarszczek pionowych między brwiami widocznych przy maksymalnym zmarszczeniu brwi i/lub rozchodzących się wachlarzowato zmarszczek w okolicy bocznego kąta oka widocznych przy pełnym uśmiechu i/lub zmarszczek poziomych czoła widocznych przy maksymalnym uniesieniu brwi u dorosłych pacjentów, gdy nasilenie zmarszczek ma na nich istotny wpływ psychologiczny. Jest dostępny na receptę.
Toksyna botulinowa typu A – lek o działaniu zwiotczającym mięśnie. Mechanizm działania toksyny botulinowej polega na hamowaniu uwalniania acetylocholiny, co w konsekwencji prowadzi do odnerwienia mięśnia, czyli jego porażenia. Wskazaniem do stosowania leku jest osiągnięcie poprawy wyglądu zmarszczek pionowych między brwiami, w okolicy bocznego kąta oka oraz tzw. “kurzych łapek”.
Toksyna botulinowa typu A dostępna jest w postaci proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań. Lek powinien być podawany tylko przez lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje.
Możliwe działania niepożądane: zakażenie pasożytnicze, lęk, ból głowy, zawroty głowy, parestezje, opadanie powiek, zapalenie powiek, zaburzenia widzenia, suchość w jamie ustnej, nudności, miejscowe osłabienie mięśni, drganie mięśni, rumień, napięcie mięśni, rumień, napięcie mięśni, obrzęk, reakcje nadwrażliwości, ból twarzy, obrzęk, zasinienie, ból w miejscu wstrzyknięcia, podrażnienie w miejscu wstrzyknięcia.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Toksyna botulinowa typu A to jedna z najbardziej fascynujących substancji w medycynie współczesnej, która z niebezpiecznej trucizny bakteryjnej przekształciła się w niezwykle skuteczny lek wykorzystywany w wielu dziedzinach medycyny. Wytwarzana przez bakterie Clostridium botulinum, ta neurotoksyna należy do grupy najsilniejszych znanych trucizn biologicznych, jednak w kontrolowanych warunkach medycznych stała się przełomowym narzędziem terapeutycznym. Historia toksyny botulinowej sięga końca XVIII wieku, gdy po raz pierwszy opisano objawy zatrucia jadem kiełbasianym, ale dopiero w latach 80. XX wieku wprowadzono ją do praktyki klinicznej. Dziś toksyna botulinowa typu A jest wykorzystywana nie tylko w medycynie estetycznej do redukcji zmarszczek, ale przede wszystkim w leczeniu poważnych schorzeń neurologicznych, takich jak spastyczność, dystonia, migrena przewlekła czy nadreaktywność pęcherza moczowego. Jej precyzyjne działanie na poziomie synapsy nerwowo-mięśniowej pozwala na selektywne blokowanie przewodnictwa nerwowego, co przynosi ulgę milionom pacjentów na całym świecie. W Polsce dostępnych jest kilka preparatów zawierających toksynę botulinową typu A, w tym Botox, Dysport, Xeomin czy Bocouture, każdy o nieco różnych właściwościach i zastosowaniach klinicznych.
Toksyna botulinowa typu A (BTX-A) jest egzotoksyną wytwarzaną przez laseczki Clostridium botulinum. Zbudowana jest z 2 łańcuchów – lekkiego (50 kD) i ciężkiego (100 kD) połączonych mostkiem disiarczkowym. Struktura białkowa tej neurotoksyny jest niezwykle złożona i precyzyjnie dostosowana do jej funkcji biologicznej.
Mechanizm działania toksyny botulinowej typu A opiera się na bardzo specyficznym procesie biochemicznym zachodzącym na poziomie synapsy nerwowo-mięśniowej. Po wstrzyknięciu do mięśnia początkowo następuje szybkie wiązanie ze specyficznymi powierzchniowymi receptorami komórkowymi o wysokim powinowactwie do toksyny, następnie toksyna jest przenoszona poprzez błonę komórkową na drodze endocytozy z udziałem receptorów pośredniczących, ostatecznie toksyna jest uwalniana do cytosolu. Procesowi temu towarzyszy postępujące hamowanie uwalniania acetylocholiny.
Działanie toksyny botulinowej polega na hamowaniu wydzielania acetylocholiny z pęcherzyków presynaptycznych na poziomie połączeń nerwowo-mięśniowych mięśni szkieletowych. Tym samym dochodzi do hamowania przekazywania impulsów nerwowych, co dalej prowadzi do paraliżu mięśni. Ten proces, nazywany chemiczną denerwacją, jest odwracalny i trwa przeciętnie od 3 do 6 miesięcy.
Toksyna botulinowa typu A jest silną trucizną biologiczną. Łączy się trwale z płytką nerwowo-mięśniową, poraża przewodnictwo nerwowo-mięśniowe poprzez fragmentację białka SNAP-25 (synaptosomal protein) niezbędnego w procesie uwalniania acetylocholiny z zakończeń presynaptycznych.
Toksyna botulinowa typu A po raz pierwszy została zarejestrowana w 1989 roku do leczenia zeza, kurczu powiek, a następnie dystonii szyjnej. Preparat nosił nazwę Botox i został wprowadzony przez podmiot odpowiedzialny firmę Allergan, znaną wcześniej pod nazwą Oculinum.
Dwa lata później brytyjska firma Porton (Speywood) wprowadziła preparat Dysport, którego wskazania było podobne. W 2000 roku niemiecka firma Merz wprowadziła do użytku medycznego preparat Xeomin, pozbawiony białek kompleksujących.
Rozwój zastosowań toksyny botulinowej był stopniowy i oparty na rzetelnych badaniach klinicznych. Początkowo wykorzystywana głównie w okulistyce i neurologii, z czasem znalazła zastosowanie w medycynie estetycznej, urologii, gastroenterologii i wielu innych specjalnościach medycznych.
Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnych jest kilka preparatów toksyny botulinowej typu A, które różnią się między sobą pewnymi charakterystykami:
| Preparat | Producent | Białka kompleksujące | Przechowywanie |
|---|---|---|---|
| Botox/Vistabel | Allergan | Tak | Lodówka (2-8°C) |
| Dysport/Azzalure | Ipsen/Galderma | Tak | Lodówka (2-8°C) |
| Xeomin/Bocouture | Merz | Nie | Temperatura pokojowa |
| Letybo | Hugel | Tak | Lodówka (2-8°C) |
Xeomin firmy Merz Pharmaceuticals jest pierwszym preparatem na bazie toksyny botulinowej, którego nie musi się przechowywać w lodówce. Od środków Botox i Dysport odróżnia go brak białek kompleksujących (hemaglutynin) w składzie.
Badania wykazały, że spośród trzech głównych produktów, Xeomin zawiera najwyższą specyficzną aktywność neurotoksyny, po nim Dysport, natomiast Botox ma najniższą aktywność specyficzną.
Toksyna botulinowa typu A ma szeroki zakres zastosowań medycznych, które można podzielić na kilka głównych kategorii:
W neurologii toksyna botulinowa typu A stanowi terapię pierwszego wyboru w wielu schorzeniach charakteryzujących się nadmiernym napięciem mięśniowym:
Spastyczność poudarowa: Toksyna botulinowa hamuje uwalnianie neurotransmiterów i substancji odpowiedzialnych za odczuwanie bólu z zakończeń nerwowych nerwu trójdzielnego. Prowadzi to do odnerwienia nadrważliwych zakończeń nerwowych i hamowania reakcji prowadzącej do eskalacji bólu migrenowego.
W leczeniu spastyczności wykorzystuje się głównie następujące substancje czynne:
Dystonia szyjna: Toksyna botulinowa podana domięśniowo blokuje mechanizm uwalniania acetylocholiny w obrębie synapsy – płytki motorycznej. W efekcie działania toksyny botulinowej stwierdza się ograniczenie działania acetylocholiny, spadek pobudzenia mięśnia przez nerw, tym samym umożliwiając normalizację napięcia tego mięśnia (jego rozluźnienie).
Migrena przewlekła: W leczeniu migreny przewlekłej wykonuje się serię wstrzyknięć preparatu toksyny botulinowej według ściśle określonego schematu w mięśnie głowy i szyi. Efektem leczenia jest całkowite ustąpienie lub istotne zmniejszenie bólu głowy oraz zmniejszenie liczby dni w miesiącu, w których występuje ból głowy.
Początek działania widoczny jest po 2–3 dniach, maks. działanie występuje po ok. 2–6 tyg. i utrzymuje się przez 2–4 mies. Leczniczo stosuje się bardzo małe dawki, a działanie toksyny botulinowej ogranicza się do okolicy podania.
Proces regeneracji połączeń nerwowo-mięśniowych przebiega stopniowo. Rozluźnienie mięśni utrzymuje się do momentu, w którym organizm zregeneruje płytkę motoryczną. Wtedy acetylocholina ponownie zaczyna przenosić bodźce z nerwu na mięsień. Efekty ostrzykiwań toksyną botulinową utrzymują się średnio 4-8 miesięcy.
Teoretycznie działanie neurotoksyny botulinowej typu A może zostać spotęgowane przez antybiotyki aminoglikozydowe.
Działania niepożądane toksyny botulinowej typu A są zazwyczaj przemijające i związane z miejscem podania:
Spastyczność kończyny górnej: najczęściej osłabienie siły mięśniowej, oraz ból ramienia i reakcje miejscowe, rzadziej – zakażenie, objawy grypopodobne, suchość w jamie ustnej, ból, zaparcia, biegunka, zapalenie gardła, senność, parestezje, obrzęki, ból głowy.
Leczenie zmarszczek: najczęściej opadnięcie powieki. Po głębokich lub niewłaściwie ukierunkowanych wstrzyknięciach toksyny botulinowej może wystąpić chwilowy paraliż innych, przyległych grup mięśni.
Znajomość objawów zatrucia toksyną botulinową jest istotna zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów:
Objawy zatrucia jadem kiełbasianym mogą wystąpić po okresie od 2 godzin do 8 dni, zwykle 12-72 godzin po spożyciu zakażonej żywności. Na początku mogą wystąpić nudności, wymioty i biegunka. W dalszej kolejności pojawiać się mogą: zaburzenia widzenia (widzenie nieostre lub podwójne), opadanie powiek, poszerzenie źrenic, niewyraźna mowa i trudności z połykaniem, osłabienie rąk i nóg, suchość w ustach, trudności z oddawaniem moczu.
Leczenie polega na podawaniu zastrzyków z antytoksyną przeciwbotulinową. Czasami konieczne jest przejściowe wspomaganie oddychania i inne działania zmierzające do podtrzymania funkcji życiowych, dlatego pacjenci z botulizmem są zawsze hospitalizowani.
Dawka śmiertelna toksyny botulinowej wynosi około 1–3 ng na kilogram masy ciała.
Toksyna botulinowa typu A jest lekiem wydawanym wyłącznie na receptę i może być podawana jedynie przez wykwalifikowanych lekarzy. Zgodnie z polskim prawem zabieg może wykonać jedynie lekarz – dermatolog, chirurg plastyczny, neurolog lub specjalista medycyny estetycznej po ukończeniu odpowiednich kursów i szkoleń.
Iniekcje wykonywane są przy użyciu cienkich igieł, często pod kontrolą ultrasonograficzną (szczególnie w przypadku leczenia spastyczności). Lek podaje lekarz neurolog po przeprowadzeniu diagnostyki, potwierdzeniu rozpoznania i kwalifikacji pacjenta do leczenia toksyną botulinową. Lek jest podawany w przypadku spastyczności kończyny górnej i dolnej a także kręczu karku domięśniowo, pod kontrolą USG (umożliwia to precyzyjne podanie leku w obrębie konkretnych mięśni).
Efekty ostrzykiwań toksyną botulinową utrzymują się średnio 4-8 miesięcy. W przypadku leczenia zmarszczek efekt może trwać 3-6 miesięcy, natomiast w terapii nadpotliwości nawet do 9-12 miesięcy.
Tak, przy zachowaniu właściwych wskazań i przeciwwskazań oraz wykonywaniu zabiegów przez wykwalifikowanych lekarzy, toksyna botulinowa jest bezpieczna. Leczenie toksyną botulinową jest bezpieczne. Lek podaje się domięśniowo w postaci zastrzyków (iniekcji). Objętość leku jest niewielka.
Pierwsze efekty działania toksyny botulinowej w postaci zmniejszenia nadmiernego napięcia mięśni można zauważyć w 3-4 dniu po zabiegu. Docelowy efekt rozluźnienia uzyskuje się po ok. 14-20 dniach po ostrzyknięciu mięśnia.
Tak, zabiegi można powtarzać. Po tym czasie należy zgłosić się do lekarza prowadzącego leczenie, który ustali czy i kiedy konieczne będzie podanie kolejnej dawki. Nie zaleca się wykonywania zabiegów częściej niż co 3 miesiące.
Wszystkie preparaty zawierają toksynę botulinową typu A, ale różnią się:
Dla tych pacjentów przeznaczona jest terapia toksyną botulinową, która cechuje się wysoką skutecznością i znacznie ogranicza konieczność stosowania leków doustnych (które z resztą niejednokrotnie w migrenie przewlekłej są mało skuteczne). Terapia jest wskazana u pacjentów z migreną przewlekłą występującą co najmniej 15 dni w miesiącu.
Spastyczność związana jest z nieprawidłowym, nadmiernym napięciem mięśni. Jest ona przyczyną ograniczenia ruchomości, nieprawidłowego ułożenia kończyny, bólu. Powoduje niepełnosprawność i często zależność od osób drugich. Toksyna botulinowa powoduje rozluźnienie mięśni. W wyniku tego łatwiej jest wykonywać ruchy i układać kończynę, zmniejsza się ból i dyskomfort.
Toksyna botulinowa podana miejscowo nie działa ogólnie na organizm ale ze względu na brak doświadczeń nie powinna być podawana kobietom w okresie ciąży i laktacji. Stosowanie w ciąży i podczas karmienia piersią jest przeciwwskazane.
Przed zabiegiem należy:
Botox może być łączony również z innymi metodami liftingu twarzy. Decyzję o łączeniu zabiegów zawsze podejmuje lekarz na podstawie indywidualnej oceny pacjenta.
