Adacel to szczepionka stosowana w celu wzmocnienia ochrony przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (kokluszowi) u dzieci w wieku od 4 lat, u nastolatków i dorosłych po pełnym cyklu szczepienia podstawowego. Szczepionka zawiera toksoid tężcowy, toksoid błoniczy w zmniejszonej dawce oraz zmniejszoną dawkę bezkomórkowych antygenów krztuśca. Jest dostępna na receptę.
Adacel Polio to szczepionka skojarzona przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis. Szczepionka zawiera toksoid błoniczy w zmniejszonej dawce, toksoid tężcowy, zmniejszoną dawkę bezkomórkowych antygenów krztuśca oraz inaktywowany wirus polio. Jest stosowana w celu wzmocnienia ochrony przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (kokluszowi) u dzieci w wieku od 4 lat, u nastolatków i dorosłych po pełnym cyklu szczepienia podstawowego. Lek jest dostępny na receptę.
Boostrix to szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Jest przeznaczona dla dzieci powyżej 4 roku życia, młodzieży oraz dorosłych. Boostrix jest szczepionką przypominającą, nie podstawową. Szczepionka ta jest dostępna na receptę.
Boostrix Polio to szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis. Jest przeznaczona do szczepienia przypominającego (tzw. booster) osób w wieku od 4 lat. Szczepionka nie jest wskazana do szczepienia podstawowego. Jest dostępna na receptę.
Hexacima to szczepionka złożona, która zawiera szczepy bakterii oraz wirusów uczących organizm odporności na krztusiec, błonicę, tężec, wirusowe zapalenie typu B, poliomyelitis oraz Haemophilus influenzae typu B. Stosuje się ją u dzieci w wieku od sześciu tygodni do dwóch lat. Szczepionkę Hexacima stosuje się w podaniu domięśniowym – dziecko jest szczepione w ramię lub górną część nogi. Jest dostępna na receptę.
Hexyon to szczepionka skojarzona w postaci zawiesiny do wstrzykiwania, stosowana w celu uzyskania ochrony przeciwko wybranym patogenom. Produkt zawiera toksoidy, inaktywowane wirusy oraz polisacharydy powierzchniowe patogenów, które umożliwiają uzyskanie odporności na błonicę, tężec, krztusiec, polio, WZW typu B oraz zakażenia wywołane przez Haemophilus influenzae typ b. Szczepionka jest dostępna na receptę. Wskazania do stosowania to szczepienie pierwotne i uzupełniające niemowląt i dzieci w wieku od 6 tygodni przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), poliomyelitis oraz inwazyjnym zakażeniom wywołanym przez Haemophilus influenzae typ b (Hib).
Tdap Szczepionka SSI to szczepionka skojarzona przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Zawiera toksoid tężcowy, toksoid błoniczy w zmniejszonej dawce oraz zmniejszoną dawkę bezkomórkowych antygenów krztuśca w postaci toksoidu krztuścowego. Szczepionka jest wskazana do szczepienia przypominającego przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi u osób w wieku od czterech lat. Tdap Szczepionka SSI jest dostępna na receptę.
Tetraxim to szczepionka stosowana do ochrony przed błonicą, tężcem, krztuścem i poliomyelitis. Jest przeznaczona do szczepienia pierwotnego i uzupełniającego dla niemowląt i dzieci od ukończenia 2. miesiąca życia. Szczepionka zawiera toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, 2 rodzaje bezkomórkowych antygenów krztuśca (toksoid krztuścowy i hemaglutyninę włókienkową) oraz inaktywowany wirus polio (antygen D wirusów polio typu 1, 2 i 3). Tetraxim jest dostępny na receptę.
Toksoid krztuścowy – toksyna bakteryjna, która została pozbawiona właściwości toksycznych. Toksoid krztuścowy podaje się w celu pobudzenia układu immunologicznego do produkcji przeciwciał, które chronią organizm przed zachorowaniem na krztusiec. Substancja wchodzi w skład szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP). Wskazaniem do stosowania toksoidu krztuścowego jest zapobieganie zachorowaniu na krztusiec.
Toksoid krztuścowy dostępny jest w postaci zawiesiny do wstrzykiwań. Dawkę wstrzykuje się jednorazowo, domięśniowo np. w mięsień naramienny.
Możliwe działania niepożądane (najczęstsze): ból głowy, jadłowstręt, biegunka, nudności, wymioty, osłabienie mięśniowe, ból lub obrzęk stawów, zmęczenie, ogólne osłabienie, złe samopoczucie, dreszcze, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, wysypka, pokrzywka, świąd.
Opracowanie: Aleksandra Rutkowska – technik farmaceutyczny – nr dyplomu T/50033363/10
Toksoid krztuścowy (PT – pertussis toxoid) stanowi jeden z najważniejszych składników nowoczesnych szczepionek przeciwko krztuścowi. Ta inaktywowana forma toksyny krztuścowej odgrywa kluczową rolę w ochronie przed niebezpieczną chorobą zakaźną, jaką jest krztusiec. Zrozumienie mechanizmu działania, zastosowania klinicznego oraz profilu bezpieczeństwa toksoidów krztuścowych ma fundamentalne znaczenie dla właściwego prowadzenia szczepień ochronnych i zapobiegania powikłaniom krztuśca, szczególnie u podatnych grup pacjentów.
Toksoid krztuścowy powstaje w wyniku chemicznej lub genetycznej inaktywacji toksyny krztuścowej (PT) produkowanej przez bakterię Bordetella pertussis. Toksyna krztuścowa należy do grupy egzotoksyn typu AB5, charakteryzujących się złożoną strukturą sześciopolipeptydową. Składa się z subjednostki katalitycznej S1 (subjednostka A) oraz pentameru wiążącego złożonego z subjednostek S2-S5 (subjednostka B).
W naturalnych warunkach toksyna krztuścowa wywiera swoje działanie poprzez ADP-rybozylację białek G sprzężonych z receptorami błonowymi, w szczególności białek Gi/o. Ten proces prowadzi do zakłócenia przekazywania sygnałów komórkowych, skutkując charakterystycznymi objawami krztuśca, takimi jak:
Transformacja toksyny krztuścowej w toksoid następuje poprzez:
Proces detoksykacji musi zachować immunogenność toksyny przy jednoczesnym wyeliminowaniu jej właściwości toksycznych. Badania pokazują, że genetyczna detoksykacja lepiej zachowuje strukturę konformacyjną i epitopy neutralizujące niż metody chemiczne.
Szczepionki bezkomórkowe (acelularne)
W Polsce dostępne są następujące szczepionki zawierające toksoid krztuścowy:
| Typ szczepionki | Skład antygenów krztuścowych | Zastosowanie |
|---|---|---|
| DTaP (3 w 1) | PT, FHA, PRN, FIM | Dzieci 2 m.ż. – 6 r.ż. |
| DTaP-IPV (4 w 1) | PT, FHA, PRN, FIM | Dzieci 2 m.ż. – 6 r.ż. |
| DTaP-IPV-Hib (5 w 1) | PT, FHA, PRN, FIM | Dzieci 2 m.ż. – 6 r.ż. |
| DTaP-IPV-Hib-HBV (6 w 1) | PT, FHA, PRN, FIM | Dzieci 2 m.ż. – 6 r.ż. |
| Tdap | PT, FHA, PRN (zredukowane dawki) | Młodzież i dorośli |
Szczepionki całokomórkowe (DTwP)
Zawierają całe, inaktywowane komórki Bordetella pertussis wraz z naturalnie występującą toksyną krztuścową. W Polsce stosowane w ramach obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych.
Szczepienia podstawowe:
Szczepienia przypominające:
Szczepienie kobiet ciężarnych szczepionką Tdap w 27-36 tygodniu ciąży zapewnia bierną ochronę noworodków poprzez transfer przeciwciał matczynych przez łożysko. Ta strategia jest szczególnie ważna, ponieważ niemowlęta są najbardziej narażone na ciężki przebieg krztuśca przed ukończeniem podstawowego cyklu szczepień.
Szczepionki zawierające toksoid krztuścowy wykazują wysoką skuteczność:
Przeciwciała przeciwko toksynie krztuścowej są uważane za główne korelaty ochrony przeciwko krztuścowi. Badania wykazują, że neutralizujące przeciwciała przeciwko PT chronią przed ciężkim przebiegiem choroby i zmniejszają ryzyko hospitalizacji.
Z tego powodu konieczne są regularne dawki przypominające w celu utrzymania odpowiedniego poziomu ochrony.
Głównym celem leczenia farmakologicznego krztuśca jest ograniczenie transmisji choroby oraz zmniejszenie ciężkości objawów, jeśli leczenie zostanie wdrożone we wczesnym okresie choroby.
Antybiotyki pierwszego wyboru:
Antybiotyki alternatywne:
Wszystkie osoby mające bliski kontakt z chorym na krztusiec powinny otrzymać:
Reakcje miejscowe:
Reakcje ogólnoustrojowe:
Ciężkie reakcje (< 1% pacjentów):
Bardzo rzadkie:
Bezwzględne:
Względne:
Nie. Toksoid krztuścowy to inaktywowana forma toksyny, która nie może spowodować zachorowania na krztusiec. Może jedynie stymulować układ odpornościowy do wytworzenia przeciwciał ochronnych.
Odporność po szczepieniu przeciwko krztuścowi zmniejsza się z czasem. Po szczepieniu szczepionkami bezkomórkowymi (DTaP) ochrona utrzymuje się około 3-5 lat, podczas gdy po szczepionkach całokomórkowych (DTwP) około 10-12 lat.
Tak. Szczepionki bezkomórkowe (DTaP, Tdap) wywołują znacznie rzadziej ciężkie działania niepożądane, takie jak gorączka wysokiej, drgawki czy zespół hipotoniczno-hiporeaktywny, przy porównywalnej skuteczności ochronnej.
Natychmiast należy zgłosić się do lekarza w przypadku:
Tak. Szczepienie szczepionką Tdap w trzecim trymestrze ciąży (27-36 tydzień) jest zalecane i bezpieczne. Chroni ono noworodka przed krztuścem w pierwszych miesiącach życia.
Ochrona po szczepieniu zmniejsza się stopniowo. U dzieci szczepionych szczepionkami całokomórkowymi utrzymuje się 10-12 lat, natomiast po szczepionkach bezkomórkowych około 3-5 lat. Dlatego konieczne są dawki przypominające.
Badania sugerują, że szczepionki bezkomórkowe mogą nie w pełni zapobiegać kolonizacji bakterii w nosogardlu, co oznacza, że zaszczepione osoby mogą być bezobjawowymi nosicielami i przenosić zakażenie. Dlatego ważne są szczepienia otoczenia niemowląt.
DTaP zawiera pełne dawki antygenów i jest przeznaczona dla dzieci do 6 roku życia. Tdap zawiera zmniejszone dawki antygenów błonicy i krztuśca i jest stosowana u młodzieży i dorosłych jako dawka przypominająca.
